CHRISTENDEMOCRATISCH ASIELBELEID Een balans tussen ideaal en praktijk Raadsstuk CDJA Voorjaar 2014
Inhoudsopgave Inleiding Hoofdstuk 1: Immigratie volgens christendemocratische waarden Hoofdstuk 2: Toelatingsprocedure Hoofdstuk 3: Opvang in Nederland Hoofdstuk 4: Na de asielprocedure Conclusie Literatuurlijst
Inleiding Voor u ligt het raadsstuk voor het voorjaarscongres van het CDJA van 2014. Het onderwerp van dit congres is ‘Immigratie’. De praktische overweging dat het niet mogelijk is een alomvattend raadsstuk over dit brede onderwerp te schrijven, dwong ons een focus te leggen. We hebben gekozen voor het Nederlandse asielbeleid: een actueel onderwerp, maar ook een onderwerp dat goed aansluit bij de christendemocratie. We hopen dat het eindresultaat ons als vereniging voldoende aanleiding geeft om de interne discussie op te starten en actief na te denken over de inrichting van het Nederlandse asielbeleid. Asielbeleid is een onderwerp waar veel verschillende mensen een verschillende mening over hebben. Dat maakt het maatschappelijk debat interessant, maar soms ook lastig. Hier ligt onze keuze voor het onderwerp aan ten grondslag: als CDJA kunnen wij niet ontbreken in dit debat en een standpunt dat door de hele vereniging gedragen wordt, is onmisbaar. Een radicale mening zorgt ervoor dat we stelling kunnen nemen. Dit voorkomt dat het debat, maar ook de beslissing met betrekking tot individuele gevallen, wordt geleid door willekeur en de capaciteit om via de media maatschappelijke druk op te kunnen wekken. Wij hebben als schrijfgroep gestreefd naar stellingen die het beleid uniform en rechtvaardig maken. Voor dit raadsstuk hebben we bewust gekozen voor een andere opbouw dan eerder verschenen raadsstukken. Dit vraagstuk vereist zowel inzicht in de christendemocratische grondslagen, als kennis van het huidige beleid. Daarom begint het stuk met een hoofdstuk waarin we bekijken hoe het opvangen van asielzoekers binnen onze kernbeginselen past. Daarna hebben we de asielprocedure opgesplitst in drie delen. In elk deel zullen we eerst bekijken welk huidig beleid van toepassing is. Daarnaast zullen we dit beleid naast onze grondslagen leggen en kijken waar het beleid verbeterd kan worden. Dit zijn geen concrete praktische oplossingen; maar een streven naar een ideaal. Veel van onze stellingen vereisen nog de nodige praktische uitwerking, waar heel wat haken en ogen aan zullen zitten. Dat neemt niet weg dat wij ambitieus mogen zijn en idealen mogen najagen. Het behandelen van dit vraagstuk vraagt om zeer specifieke deskundigheid. Helaas is de door de overheid aangeboden informatie vaak niet duidelijk of incompleet. Als schrijfgroep hebben we onze uiterste best gedaan om ons goed in te lezen en overzicht te houden op het vraagstuk. Dat dit soms lastig was, wijst voor ons juist op de noodzaak van het schrijven van dit stuk. Als schrijfgroep hebben we het schrijven van het raadsstuk als een mooie uitdaging ervaren. We hebben altijd vanuit een opbouwende manier met elkaar samengewerkt. De keuze voor een dubbele voorzitter lijkt misschien opvallend. We hebben dit eerst vanuit praktische overwegingen besloten, maar later bleek dit ook inhoudelijk goed uit te pakken. In een hectische periode vol verkiezingen en andere ontwikkelingen hebben we altijd goed overleg gehouden en elkaar aangevuld. We zijn dan ook trots op het eindresultaat! We wensen u een fijn congres toe en hopen op een pittige, maar constructieve discussie! De schrijfgroep Judith Gelderblom (voorzitter) Joyce Esser (voorzitter) Janne Gerritsen Kirsten Begeman Kiza Magendane
Hoofdstuk 1: Asielbeleid volgens christendemocratische waarden Wat is de christendemocratische visie op het Nederlandse asielbeleid en integratie? Om deze vragen te beantwoorden dienen we ons fundament goed te doorgronden. Zoals ook in de grondslagen van het CDJA is terug te vinden, is de Bijbel een van de richtsnoeren van de christendemocratie. De fundamentele basis van onze visie op het asielvraagstuk ligt daarom in het aloude Bijbelse principe; “Iemand die als vreemdeling in jullie land verblijft, mag je niet onderdrukken. Behandel vreemdelingen die bij jullie wonen als geboren Israëlieten. Heb hen lief als jezelf, want jullie zijn zelf vreemdelingen geweest in Egypte (Lev. 19:33-34)”. Een dergelijke basis geeft gelegenheid om een vertaalslag te maken van waarden naar normen. Daaruit ontstaat de vraag: vanuit welke visie kunnen wij tot praktische antwoorden komen die het asielvraagstuk met zich meebrengt? Vanuit de onderstaande vier christendemocratische kernwaarden wordt een basis gelegd voor de zoektocht naar antwoorden en kunnen wij zo oplossing bieden binnen de politieke realiteit. Solidariteit Wellicht is de belangrijkste waarde in dit geheel wel de naastenliefde. We leven in een wereld waar een enorme globalisering gaande is. We hebben tegenwoordig kennis van de staat van welvaart in andere landen. Tegelijk zijn de werelddelen verre van synchroon met elkaar ontwikkeld. Wij, in het welvarende en oorlogsvrije Europa, zijn een veilige haven voor vele wereldburgers. Hoewel je zou kunnen zeggen dat onze staat van welvaart onze eigen verdienste is, hoort hier ook zeker een verantwoordelijkheid bij. In de morele economie die wij als christendemocraten nastreven hoort privilege uitgebalanceerd te worden door verplichtingen richting hen die dat niet hebben. Zo hebben wij ook een verplichting hulp te verlenen aan hen die niet meer in staat zijn in hun eigen land te verblijven. Dit betreft dus niet zozeer economische vluchtelingen, maar asielzoekers. Publieke gerechtigheid Het belangrijkste ethische fundament van de staat is het nastreven van gerechtigheid, en daarbij menselijke waardigheid te beschermen (CDA WI, 2006). Wij streven er daarom ook als christendemocraten naar dat iedereen in zijn waarde gelaten wordt en het recht heeft zich te ontplooien. Vluchtelingen zouden dus ook als volwaardig mens behandeld moeten worden. Aanvraagprocedures die tot een jaar of tien gerekt kunnen worden, horen daar dan niet bij. In de gevangenis gestopt worden omdat er geen andere plaats voor je is, ook niet. De procedure zou zo simpel en snel mogelijk moeten worden uitgevoerd. Uitspraak 1: Als christendemocratische partij hebben wij de plicht proactief stappen te nemen in asielbeleid om op die manier zo humaan mogelijk met onze medemens om te gaan. Rentmeesterschap Het is van groot belang om een realistische weg te vinden om jouw idealen te kunnen realiseren. Dit betekent dat je bijvoorbeeld moet inzien dat er ook aan de vluchteling helaas een prijskaartje hangt. Zij hebben hulp nodig om hun weg te vinden in dit land; inburgeren, de taal leren, leren in staat te zijn uiteindelijk te gaan werken of op een andere manier mee te draaien in de samenleving. Daarnaast is er vaak medische en psychische zorg nodig. Enerzijds is het dan de vraag; hoeveel van je eigen welvaart wil je opgeven om die vluchtelingen een thuis te geven? Anderzijds is de vraag; tot hoeveel vluchtelingen is een land financieel en praktisch in staat onderdak te geven? Kortom: hoeveel willen en kunnen wij daar eigenlijk voor opgeven? Uitspraak 2: Als rentmeesters dienen we rekening te houden met sociaaleconomische beperkingen die ons dwingen grenzen te stellen.
De vraag is daarbij echter wel of je hier als land daadwerkelijk zoveel voor opgeeft op de lange termijn. De Europese Commissie heeft berekend dat de komende vijftig jaar het aantal mensen dat werkt met zo’n 100 miljoen zal dalen (Fischer et al, 2011). Voor Nederland gelden hierbij dezelfde toekomstige tekorten als in de rest van Europa; een personeelstekort in sectoren als de zorg, tuinbouw en het onderwijs, en zo nog meer. Migranten zouden hier tijdelijk vergrijzingspieken kunnen uitbalanceren. Ook zou volgens Nijkamp (2011) de komst van migranten zelfs in een sociaaleconomisch perspectief geplaatst moet worden; uit onderzoek blijkt dat de stedelijke ‘melting pot’ die Nederland is zorgt voor onder andere meer creativiteit, innovatie en economisch potentieel. Zo worden er in stedelijke gebieden ook meer patenten aangevraagd dan daarbuiten (Ozgen, Nijkamp en Poot, 2010). Uiteraard moet het doel van het opvangen van asielzoekers niet het behalen van economisch voordeel zijn. Toch vindt het CDJA dit een aspect van dit onderwerp dat ook benadrukt mag worden, zeker in de toonbepaling van het debat. Wij moeten helaas constateren dat er vaak negatief gesproken wordt over asielzoekers. Als tegenhanger van aangedragen argumenten als kosten en mogelijke problematiek mag naast humanitaire gronden ook best de verrijkingsfactor aangedragen worden. Dit betekent uiteraard niet dat het mogelijk verrijken van de Nederlandse economie een voorwaarde is om hier asiel aan te vragen. Uitspraak 3: Schrappen en vervangen door: Het CDJA ziet immigranten als een potentiële verrijking op het gebied van multiculturele samenleving, economie en innovatie. Gespreide verantwoordelijkheid Niet alleen de overheid, maar ook wij zelf als burgers hebben een verantwoordelijkheid om mensen te helpen. We zouden deze verantwoordelijkheid zowel individueel als in groepsverband moeten dragen. Gelukkig is een flink aantal vrijwilligersorganisaties hiermee bezig, zoals VluchtelingenWerk. Toch kunnen vrijwilligers zoals een buddy, iemand die mensen helpt hun weg te vinden, de taal sneller te leren en al van dat soort, absoluut niet voldoen aan de nood die een vluchteling zal hebben. Ook met donaties kom je niet al te ver. Professionele psychische/medische hulp en het verlenen van financiële bijstand en financiële bijstand, zijn verantwoordelijkheden die dus grotendeels bij de staat liggen. Gespreide verantwoordelijkheid betekent ook dat je ook iets van de vluchtelingen vraagt. Als een asielzoeker een verblijfsvergunning krijgt, is het uiteindelijke doel dat hij integreert in de samenleving en als zelfstandig individu gaat meedraaien. Hier moet de overheid hem bij helpen, maar deze verantwoordelijkheid is ook van de asielzoeker zelf. Kortom, het is niet alleen aan de overheid om zich te bekommeren om vluchtelingen, maar een verantwoordelijkheid van ieder van ons.
Hoofdstuk 2: Toelatingsprocedure Huidig beleid Nederland geeft asiel aan vluchtelingen op grond van het Vluchtelingenverdrag van Genève en het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. In de Vreemdelingenwet van 2000 is uitgewerkt wie in Nederland asiel aan kan vragen. Er zijn vier verschillende categorieën vluchtelingen die asiel kunnen aanvragen in Nederland: - De asielzoeker die volgens het verdrag van Genève vluchteling is: dat wil zeggen dat deze in het land van herkomst gegronde redenen heeft voor vervolging op grond van ras, godsdienst, nationaliteit of politieke overtuiging. - De asielzoeker die bij uitzetting gevaar op foltering of onmenselijke behandeling loopt. - De asielzoeker die het land van herkomst vanwege traumatische ervaringen heeft verlaten. - De asielzoeker die uit een land komt waar de algehele situatie te slecht is om naartoe uitgezet te worden. Na een aanvraag doorloopt de asielzoeker de asielprocedure. Tijdens deze procedure onderzoekt de Immigratie- en naturalisatiedienst (vanaf nu te noemen IND) de identiteit, nationaliteit en vluchtroute van de asielzoeker en kan de asielzoeker zijn motivatie tot asielaanvraag geven. Hierna neemt de IND een besluit om het asielverzoek in te willigen, nader onderzoek in te stellen of het asielverzoek af te wijzen. Als het asielverzoek ingewilligd wordt, krijgt de asielzoeker een tijdelijke asielvergunning. Als de persoon in kwestie geen misdaad begaat en de inburgeringscursus met succes afrondt, wordt de tijdelijke asielvergunning omgezet in een definitieve verblijfsvergunning. De asielzoeker die een asielvergunning heeft gekregen, kan zijn familieleden naar Nederland halen. Dit geldt voor de echtgenoot of partner, minderjarige kinderen en meerderjarige kinderen die afhankelijk zijn van de asielzoeker. De voorwaarden voor deze gezinshereniging zijn: - De gezinsleden bezitten dezelfde nationaliteit; - het huwelijk of partnerschap bestond al in het land van herkomst; - de gezinsleden vormden in het land van herkomst een feitelijk gezin. Voorstellen tot aanpassing beleid Eis tot feitelijke gezinsband Eén van de voorwaarden voor gezinshereniging is de feitelijke gezinsband: het gezin moet aantonen dat het in land van herkomst een daadwerkelijk gezin heeft gevormd. Het doel van deze beleidsregel is dat alleen daadwerkelijke familieleden naar Nederland kunnen worden gehaald en zo het risico op bijvoorbeeld mensenhandel wordt verkleind. Door deze eis treden echter problemen op bij ouders die niet-biologische kinderen als verweesde neefjes of peetkinderen naar Nederland willen halen. Door slechte registratie in land van herkomst is niet meer te achterhalen of de kinderen bij de ouders hebben gewoond. Hierdoor is de IND aangewezen op het voeren van gesprekken met familieleden, waar vragen worden gesteld over het gezinsleven in het land van herkomst. In deze gesprekken staan de kinderen onder zware druk, waardoor de aanvraag soms door het vergeten van details wordt afgewezen. Dit heeft tot gevolg dat de ouders niet worden herenigd met hun kinderen, of jaren moeten wachten. Binnen deze procedure moet het kind centraal blijven staan. Het CDJA vindt dan ook dat mensenhandel voorkomen moet worden en de gezinsbandtoets niet afgeschaft moet worden. Wel moeten we helaas constateren dat in de huidige situatie het kind niet centraal staat. Daarom moet er
goed gekeken worden naar verbeteringen of alternatieven, zodat er een goede balans kan worden gevonden tussen bescherming tegen mensenhandel en een redelijke en kindvriendelijke bewijsmethode. Uitspraak 4: In de procedure voor gezinshereniging moet de feitelijke gezinsbandtoets worden herzien, zodat kinderen minder onder druk staan en de toetsing toch in stand blijft.
Hoofdstuk 3: Opvang in Nederland Huidig beleid Tijdens de verschillende fasen van het asielproces, verblijft de asielzoeker op diverse soorten opvanglocaties. De Nederlandse overheid streeft ernaar om asielzoekers die in dezelfde fase zitten, op dezelfde locatie op te vangen. Dit zorgt voor een volgend overzicht van opvanglocaties: Centrale ontvangstlocatie: Direct na binnenkomst in Nederland wordt de asielzoeker opgevangen in de centrale ontvangstlocatie. Hier krijgt de asielzoeker onderdak, wat zakgeld en begeleiding die gericht is op de voorbereiding van zijn asielaanvraag. Maaltijden en andere voorzieningen worden centraal aangeboden. Procesopvanglocatie: Asielzoekers die in de Algemene Asielprocedure, de eerste fase, worden opgevangen in de procesopvanglocatie (afgekort ‘pol’). De procesopvanglocaties bevinden zich altijd in de buurt van het kantoor van IND. Bij de IND is de aanvraag van de asielzoeker in behandeling. In deze procesopvanglocatie is met name aandacht voor: - gesprekken tussen asielzoeker en advocaat - voorlichting door VluchtelingenWerk - voorlichting over het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) - medisch advies Asielzoekerscentrum: Na deze fase komt de vluchteling in het asielzoekerscentrum terecht. Er zijn verschillende asielzoekerscentra verspreid door het land. Een asielzoekerscentrum telt gemiddeld vierhonderd bewoners, die tot veertig verschillende nationaliteiten bezitten. In het asielzoekerscentrum zorgen de bewoners zoveel mogelijk voor zichzelf. Ze krijgen begeleiding gericht op de fase waarin zij in de asielprocedure zitten. Denk aan oriëntatie op de Nederlandse samenleving, voorinburgering of de voorbereiding van de terugkeer. Vrijheidsbeperkende locatie: Op een vrijheidsbeperkende locatie, ook wel ‘vbl’ genoemd, verblijven uitgeprocedeerde asielzoekers. Zij hebben geen recht meer op opvang in een asielzoekerscentrum. Zij kunnen nog maximaal twaalf weken verblijven op een vrijheidsbenemende locatie. Een voorwaarde hiervoor is wel dat er binnen twaalf weken uitzicht is op terugkeer. De begeleiding die de uitgeprocedeerden hier krijgen is ook puur gericht op de terugkeer. Tijdens het verblijf op de vrijheidsbenemende locatie is de uitgeprocedeerde zelf verantwoordelijk voor zijn vertrek uit Nederland. Het COA en de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) begeleiden hem hier wel bij.
Op de vrijheidsbenemende locatie gelden wel strengere regels dan in een asielzoekerscentrum, namelijk: - De bewoner moet zich vijf dagen per week melden - De bewoner mag de locatie wel verlaten, maar is verplicht binnen de grenzen van de gemeente te blijven. Gezinslocatie: In een gezinslocatie verblijven gezinnen met minderjarige kinderen, die geen recht meer hebben op verstrekkingen conform de Regeling vertrekkingen asielzoekers en andere categorieën vreemdelingen (Rva). Deze regeling is te vinden in de bijlage. Het asielverzoek van dit gezin moet zijn afgewezen, willen ze in de gezinslocatie verblijven. Een uitspraak van de Hoge Raad verbiedt dat kinderen op straat worden gezet en met een gezinslocatie kan dit worden voorkomen. Het voorzieningenniveau in een gezinslocatie is sober, alleen de noodzakelijke voorzieningen zijn beschikbaar. Voor kinderen zijn er geen beperkingen, zij krijgen dezelfde voorzieningen als op de andere opvanglocaties. De voorzieningen in de gezinslocatie zijn vastgesteld door het ministerie van Veiligheid en Justitie. Gezinnen kunnen hier alleen aanspraak op maken als zij daadwerkelijk gebruik willen gaan maken van het aanbod om te verhuizen naar een gezinslocatie. De begeleiding in de gezinslocatie is gericht op terugkeer. Het onderdak in een gezinslocatie kan alleen worden beëindigd bij vertrek uit Nederland of als het jongste kind van het gezin achttien jaar is geworden. Alleenstaande minderjarige vreemdelingen Voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen die alleen asiel hebben aangevraagd, geldt deze procedure niet. Voor kinderen vanaf 13 jaar is er een veilige opvang met speciale begeleiding. Kinderen die jonger dan 13 zijn, worden in een opvanggezin geplaatst, waar zij in principe blijven tot zij meerderjarig zijn. Alle kinderen hebben recht op onderwijs, zijn leerplichtig en gaan daarom naar school. Voorstellen tot aanpassing beleid De asielprocedure is nu zo ingericht dat asielzoekers per fase worden gehuisvest. De reden hiervoor is dat elke verschillende fase verschillende voorzieningen vereist en het economisch voordeliger is deze bij elkaar te houden. Bovendien geeft dit voor de verschillende betrokken instanties meer overzicht. Een gevolg hiervan is dat asielzoekers vaak moeten verhuizen, waardoor zij niet kunnen beginnen een vast bestaan op te bouwen. Door bij de verdeling van voorzieningen te kiezen voor de asielzoeker en niet voor het financiële voordeel, kan voor de asielzoeker veel meer zekerheid worden gerealiseerd. Wij denken echter dat het niet realistisch is om gelijk bij binnenkomst al op één vaste locatie te worden gehuisvest. Wij pleiten daarom voor samenvoeging van de procesopvanglocatie en het asielzoekerscentrum, zodat de asielzoeker na de centrale ontvangstlocatie maar één keer hoeft te verhuizen.
Uitspraak 5: Met het oog op efficiëntie in de procedures en het verminderen van het aantal verhuizingen van asielzoekers, pleit het CDJA voor de integratie van de procesopvanglocatie en het asielzoekerscentrum.
Gezinnen Veel asielzoekers hebben hun land van herkomst met het hele gezin verlaten en vragen als gezin asiel aan in Nederland. Na de vaak traumatische vlucht belandt het gezin in Nederland in een lange en onzekere asielprocedure. De aanwezigheid van familieleden is hierin vaak de enige zekerheid die zij nog hebben. Zeker voor jonge kinderen is het van groot belang dat zij gedurende het hele proces de aanwezigheid en steun van hun ouders of broertjes en zusjes kunnen ervaren. Binnen het proces moet daarom zoveel mogelijk aandacht zijn voor het bij elkaar houden van gezinnen. Dit heeft betrekking op verschillende aspecten van het proces: bij zowel de verhoren, de keuze van de opvanglocatie, als het onderbrengen van broertjes en zusjes die zonder ouders zijn gekomen. Uitspraak 6: Binnengekomen gezinnen moeten zo min mogelijk worden gescheiden. Basisvoorzieningen Als partij bij allerlei internationale mensenrechtenverdragen, heeft Nederland de plicht om voor alle inwoners minimale levensvoorzieningen beschikbaar te stellen. Ook vanuit de christendemocratie rust op ons deze plicht: ieder heeft immers recht op een menswaardig bestaan. Een belangrijke voorziening is de toegang tot een minimale gezondheidszorg. In asielzoekerscentra is in principe toegang tot medische hulp. In de praktijk blijkt echter vaak dat veel asielzoekers een drempel ervaren om deze hulp daadwerkelijk te vragen, met alle gevolgen van dien. Een andere groep asielzoekers maakt juist misbruik van de toegang tot medische zorg. Door deze problematiek prioriteit te geven en naar praktische oplossingen te zoeken, kan tot een oplossing gekomen worden. De meest efficiënte manier van het inrichten van de medische zorg is nog niet gevonden. Er is nu een groep asielzoekers die geen zorg vraagt vanwege de ervaren drempel; anderen proberen juist hun procedure te rekken door in een eindeloos zorgtraject te belanden. Beide aspecten maken duidelijk dat het inrichten van de medische zorg in asielzoekerscentra anders moet worden ingericht. Een ander aspect is de toegang tot medische noodhulp voor illegalen. Hoewel illegaliteit niet bevorderd moet worden, mogen we, zeker vanuit het oogpunt van solidariteit, illegalen niet de toegang tot noodhulp ontzeggen. Het feit dat illegalen niet verzekerd zijn, zorgt ervoor dat bij veel instanties kwaliteit van zorg geen prioriteit geniet. Volgens Dokter van de Wereld (DvdW) krijgt 29 procent van de illegalen niet de zorg die nodig is. Deze constatering is onder andere ook de aanleiding geweest voor het CDJA om een resolutie over medische zorg aan illegalen in te dienen op het partijcongres van het CDA in Leeuwarden op 2 november 2013. Het is het de taak van de overheid oplossingen te ondersteunen die ervoor zorgen dat ook deze kwetsbare groep in de samenleving toegang heeft tot medische hulp. Uitspraak 7: Voor alle personen die zich in het asielproces bevinden, als ook voor illegalen, moeten medische basishulp, voedsel en nachtopvang toegankelijk zijn.
Hoofdstuk 4: Na de asielprocedure Huidig beleid Afwijzing aanvraag Een uitgeprocedeerde asielzoeker heeft 28 dagen om het land te verlaten. Dit gebeurt soms vrijwillig; soms wordt de asielzoeker uitgezet. Als de asielzoeker ervoor kiest vrijwillig het land te verlaten, kan hij hulp krijgen van hulporganisaties als VluchtelingenWerk en ‘Stichting Duurzame terugkeer op Maat’. Indien de asielzoeker niet vrijwillig vertrekt, zal hij worden uitgezet. Dit gebeurt door de Koninklijke Marechaussee. Zij gebruiken chartervluchten om groepen vluchtelingen uit dezelfde herkomststreek gedwongen uit te zetten. Als iemand is uitgezet, krijgt hij daarbij een inreisverbod opgelegd, dat het voor hem strafbaar stelt zich nogmaals op Nederlandse grond te bevinden. Sommige uitgeprocedeerde asielzoekers kunnen in afwachting van hun uitzetting in het centrum of een woning blijven. Anderen worden naar het vertrekcentrum Ter Apel gestuurd of in vreemdelingenbewaring gesteld. In de praktijk verkiezen echter veel asielzoekers boven uitzetting een leven in illegaliteit. Zij verdwijnen dan zonder papieren in de samenleving, waardoor criminaliteit een groot risico is en er daarnaast slechte toegang tot voorzieningen is. Om illegaliteit te voorkomen en terugkeer te bevorderen, is er een nieuw wetsvoorstel ingediend waarin illegaal verblijf strafbaar wordt gesteld. De meerderjarige vreemdeling die zich onrechtmatig in Nederland bevindt, kan door dit voorstel worden gestraft met een geldboete van maximaal €4050 (f.t. art. 108a Sr). Vaak kan de illegale persoon dit niet betalen en wordt hem vervangende hechtenis opgelegd. Binnen deze norm prevaleert terugkeer echter boven handhaving. Dat wil zeggen dat vaak de persoon in kwestie wordt uitgezet voor hij zijn vervangende hechtenis kan uitzitten. Op dinsdag 1 april heeft het kabinet bekend gemaakt dat dit voorstel wordt ingetrokken. Het ligt echter zeker in de lijn der verwachting dat het voorstel ergens in de toekomst, als de politieke omstandigheden dit toelaten, weer ingediend zal worden. Toewijzing aanvraag Als de IND de asielaanvraag goedkeurt, krijgt de asielzoeker een voorlopige verblijfsvergunning. Hij kan nu beginnen met het opbouwen van zijn nieuwe leven. Omdat het doel van de overheid integratie in de samenleving is, helpt de overheid de asielzoeker bij het opstarten van een eigen bestaan in de maatschappij. Het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) is verantwoordelijk voor de huisvesting van asielzoekers. Aan de hand van de grootte van het gezin, werkervaring, land van herkomst en andere factoren koppelt het COA het gezin aan een gemeente. De gemeente is daarna verplicht om binnen een half jaar huisvesting voor het gezin te regelen. De asielzoeker mag ook zelf woonruimte zoeken. Als de asielzoeker niet in zijn eigen levensonderhoud kan voorzien, kan hij in aanmerking komen voor een uitkering. Dit is geregeld in art. 11 Wet Werken en Bijstand. Voorstellen tot aanpassing beleid Uitzetting geïntegreerde kinderen Hoewel de overheid streeft naar het zo snel mogelijk afhandelen van asielaanvragen, zijn er nog steeds gevallen waarover pas na jaren uitspraak wordt gedaan. Deze asielzoekers hebben vaak al een heel leven in Nederland opgebouwd. Een gevolg hiervan is dat hun kinderen in Nederland zijn
geboren of op zeer jonge leeftijd zijn binnengekomen. Deze kinderen kennen geen andere cultuur dan de Nederlandse en moeten nu in het land van herkomst weer helemaal opnieuw beginnen. In deze gevallen wordt regelmatig een publiek beroep gedaan op de minister, die een discretionaire bevoegdheid heeft om ondanks de uitspraak van de IND een asielzoeker een verblijfsvergunning te verlenen. Hierdoor hebben gevallen die de media weten te bereiken meer kans op toelating, terwijl het streven in het asielbeleid juist uniformiteit en gelijkheid zou moeten zijn. Een ander aspect is dat deze kinderen juist een grote kans bieden voor de Nederlandse maatschappij. De tweede generatie is vaak gemotiveerd om wat te gaan betekenen in de maatschappij, is qua opleiding en cultuur dezelfde ontwikkeling doorgegaan als een Nederlands kind en kan hierdoor goed bijdragen aan de culturele diversiteit die Nederland maakt tot wat het is. Natuurlijk zijn er ook problemen met kinderen uit allochtone gezinnen. De oplossing van dit probleem is echter niet om iedereen dan maar uit te zetten. Wij kiezen voor dat deel van de kinderen dat er wel wat van wil maken. Voor het deel dat problemen veroorzaakt, zoeken we liever naar andere oplossingen. Uitspraak 8: Kinderen die geïntegreerd zijn in de Nederlandse cultuur mogen niet worden teruggestuurd naar het land van herkomst. Eén van de redenen dat kinderen hier hebben kunnen integreren, terwijl nog niet definitief asiel is verleend, is de lengte van de procedures. Door trage processen, maar ook door het herhaaldelijk opstarten van beroepsprocedures is het mogelijk dat de asielprocedure jaren duurt. De overheid moet hierin de verantwoordelijkheid nemen om te zorgen dat elke asielzoeker zo snel mogelijk duidelijkheid krijgt. Het recht op beroep mag uiteraard niet geschonden worden, maar de overheid moet ervoor zorgen dat procedures binnen een bepaalde termijn afgerond kan worden. Dit is uiteindelijk zowel voor de asielzoeker als voor de samenleving beter. Uitspraak 8b: Asielprocedures mogen niet langer dan 5 jaar duren. Na deze tijd moet duidelijkheid bestaan over de status van de vluchteling en mogen geen nieuwe procedures mogen worden opgestart. Strafbaarstelling illegaliteit Het wetsvoorstel om illegaliteit strafbaar te stellen heeft als doel om illegaliteit te voorkomen en terugkeer te bevorderen. De effectiviteit van deze norm is echter niet vast te stellen. Veel illegalen weten niet dat de norm bestaat of zullen in een kosten-batenanalyse besluiten dat hier illegaal verblijven altijd nog voordeliger is dan de risico’s die hen in land van herkomst wachten. Daarnaast zal er weinig tot niet gehandhaafd kunnen worden. Europese wetgeving vereist dat handhaving niet boven uitzetting mag prevaleren. De illegaal kan de geldboete vaak niet betalen, waardoor vervangende hechtenis zal optreden. Omdat de illegaal tegelijkertijd uitgezet moet worden, zal deze vervangende hechtenis overlappen met de vreemdelingenbewaring. Een gevolg hiervan is dat de vervangende hechtenis open blijft staan. Als de illegaal nogmaals in Nederland wordt aangetroffen, moet hij naast de straf die hij krijgt opgelegd voor het overtreden van zijn inreisverbod, ook nog de resterende vervangende hechtenis uitzitten. Deze opeenstapeling van straffen is ineffectief en niet wenselijk. Een andere groep illegalen zal juist verder in criminaliteit verzakken of een nog grotere drempel ervaren om bijvoorbeeld medische hulp op te zoeken, uit angst aangegeven te worden.
Strafbaarstelling van illegaliteit is daarom symboolpolitiek die slechts tot gevolg heeft dat het in Nederland strafbaar wordt om er te zijn. Onlangs de intrekking van het voorstel, is het belangrijk voor het CDJA om een mening te hebben over de strafbaarstelling van illegaliteit. Dat er nu geen voorstel meer op stapel ligt, betekent niet dat deze in de toekomst niet nog eens kan komen. In het daarop volgende debat is het belangrijk snel stelling te kunnen nemen. Uitspraak 9: Illegaliteit dient ook in de toekomst niet strafbaar gesteld te worden. Integratie in de Nederlandse samenleving Als de aanvraag goedgekeurd is, kan de asielzoeker in Nederland zijn nieuwe leven gaan beginnen. Een belangrijk aspect bij dit zelfstandig worden, is de integratie in de Nederlandse cultuur. Binnen deze integratie is, zoals in hoofdstuk 1 is aangegeven, gespreide verantwoordelijkheid een belangrijk aspect. De verantwoordelijkheid voor het integratieproces is niet alleen die van de overheid, maar ook die van het maatschappelijk middenveld. Daarnaast is werk een belangrijk onderdeel om binnen de Nederlandse samenleving te kunnen inburgeren. Het jaarrapport ‘Integratie’ van het Sociaal Cultureel Planbureau (2013) geeft aan dat onder de groep asielzoekers met een verblijfvergunning het werkloosheidscijfer en de afhankelijkheid van een bijstandsuitkering hoog zijn (SCP ‘Integratie’ 2014 p.37). Het CDJA gelooft dat naast het leren van de Nederlandse taal ook het vinden van een baan geaccentueerd moet worden in het integratieproces van asielzoekers Uitspraak 10: Na de eventuele verlening van de verblijfsvergunning is het wenselijk dat vluchtelingen snel en goed integreren in de Nederlandse samenleving. Hierbij dienen binnen het integratieproces het leren van de taal en het vinden van een baan geaccentueerd te zijn
Conclusie Uit de voorgaande delen kan worden opgemaakt dat in Nederland al veel wordt gedaan om asielzoekers zo humaan en solidair mogelijk op te vangen. Mensen die echt niet anders kunnen dan hun land van herkomst verlaten, kunnen in Nederland een nieuw bestaan vinden, hoewel hier streng over geoordeeld wordt. Wel kan worden gesteld dat bij het vaststellen van beleid financieel voordeel vaak de overhand heeft wat betreft oplossingen die de asielzoeker zekerheid verschaffen. In hoofdstuk 1 wordt aangestipt dat het moeilijk is balans te houden tussen solidariteit en financiële haalbaarheid. Humaniteit moet echter voorrang krijgen in plaats van financieel voordeel op de korte termijn. Daarbij is het wel onvermijdelijk te kijken naar de middelen die tot onze beschikking staan. We hopen dat in de oplossingen die we naar voren hebben gebracht, we deze balans zo goed mogelijk hebben gehouden. Daarnaast maakt het huidige asielbeleid het haast onmogelijk om door de bomen het bos te zien. In voorgaande delen wordt een overzicht gegeven van de gehele asielprocedure, maar dit overzicht wordt niet zo gegeven door de overheid. Informatie sluit vaak niet goed op elkaar aan doordat informatie komt van talloze instanties en overlappende wetgeving. Bovendien komt het beleid op papier vaak niet overeen met de werkelijkheid en zijn er allerlei ongewenste bijeffecten. Hierdoor is het zelfs voor hulpinstanties, om maar niet te spreken van de asielzoeker zelf, niet duidelijk wat het beleid is dat op de betreffende situatie van toepassing is. Een ander gevolg van de complexiteit van het beleid, is dat procedures eindeloos duren en zichzelf herhalen. Dit zorgt voor veel onzekerheid en lang wachten. Uitspraak 11: Het huidige asielbeleid is onoverzichtelijk en te complex. De overheid moet de huidige wetgeving integreren in één duidelijk en helder beleid. De reden dat wij asielzoekers opvangen, is toch vooral de solidariteit jegens hen die alles achter hebben moeten laten om in een vreemd land een nieuw bestaan te beginnen. Dit vraagt van een partij met solidariteit als fundament om een mening te formuleren over asielbeleid. Het CDA is bij uitstek de partij om het publieke debat over dit onderwerp te domineren. Het CDA is bij uitstek een partij die het publieke debat hierover zou moeten openen en daar ook een duidelijke mening over te hebben. Tot op heden heeft het CDA nog te weinig stelling genomen. Dit heeft er toe geleid dat het debat wordt overgelaten aan partijen met een radicaal andere mening. Er zou ruimte geschept moeten worden in het publieke debat voor andere meningen dan de gepolariseerde variant die de laatste jaren heeft geprevaleerd boven alle anderen. Het is aan het CDA om met hun eigen verhaal te komen. Uitspraak 12: Het CDJA roept het CDA op om een eenduidig en principieel standpunt in te nemen over asielbeleid.
Toevoegde uitspraken Toelichting van indienende fractie Uitspraak 13: Het CDA moet streven naar meer coherentie in het Europese asielbeleid. Uitspraak 14: Het CDJA pleit voor de oprichting van stichting 'Theedrinken met haatimams' en wil Job Cohen nomineren als voorzitter van de stichting. De inburgeringscursus, waar de asielzoeker zich de Nederlandse taal en cultuur eigen maakt, is onmisbaar voor de integratie. Er zijn echter plannen om deze inburgeringscursus door de asielzoeker zelf te laten betalen. Omdat hij dit vaak niet kan betalen, kan hij dit bedrag lenen van de Nederlandse overheid. Hierdoor begint de asielzoeker zijn nieuwe bestaan in plaats van met niets, met een schuld. Uitspraak 15: het is niet wenselijk dat asielzoekers zelf hun inburgeringscursus moeten betalen.
Literatuurlijst Hoofdstuk 1 - Fischer et al. Report of the Group of eminent persons of the council Europe, Living together: Combining diversity and freedom 21st century Europe. 11 mei 2011, p. 10. - Nijkamp, P. De melting pot is een bron van creativiteit, economisch potentieel en sociale cohesive. In: Christendemocratische Verkenningen, herfst 2011. - Ozgen, D; Nijkamp, P; Poot, J. Migrant diversity and spatial innovation patterns in Europe. In: Paper EERSA conference, Lodz, 2010. - CDA Wetenschappelijk Instituut. Mens, waar ben je?. 2006 - Leviticus 19:33-34. Gebruikte vertaling: Nieuwe Bijbel Vertaling Hoofdstuk 2 - A.O. website Rijksoverheid. Asielbeleid. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/asielbeleid - A.O. website IND. Procedures en formulieren. https://www.ind.nl/particulier/asiel/brochuresformulieren/Paginas/default.asp/ - A.O. website Vluchtelingenwerk. https://www.vluchtelingenwerk.nl/ Hoofdstuk 3 - A.O. website CAO. Soorten opvanglocaties. http://www.coa.nl/nl/overcoa/opvanglocaties/soorten-opvanglocaties - A. O. website CAO. Wonen op een asielzoekerscentrum. http://www.coa.nl/nl/asielzoekers/wonen-op-een-asielzoekerscentrum - Ghorashi, H. en Holder, F. ter. Leven in een asielzoekerscentrum kan ook anders. In: Trouw, 29 april 2012. - CDJA resolutie. Zorg aan illegalen. Ingediend op het partijcongres van het CDA op 2 november 2013 te Leeuwarden. Hoofdstuk 4 - A. O. website Dienst Terugkeer en Vertrek. http://www.dienstterugkeerenvertrek.nl/ - A. O. website IND. Vertrek uit Nederland. https://kdw.ind.nl/OverviewDetail.aspx?knowledge_id=Samenvattingscherm48Asiel&mainta b=3 - Memorie van Toelichting Wijziging van de Vreemdelingenwet 2000 in verband met de strafbaarstelling van illegaal verblijf van vreemdelingen. Tweede Kamer der Staten Generaal, vergaderjaar 2012-2013, 33 512. - Jaarrapport integratie 2013. Sociaal en Cultureel Planbureau. https://kdw.ind.nl/OverviewDetail.aspx?knowledge_id=Samenvattingscherm48Asiel&mainta b=3
