CHIRURGIE
Maagverkleining Algemene informatie
BEHANDELING
Maagverkleining In deze folder vindt u algemene informatie over de maagverkleiningsoperatie. Een maagverkleining wordt gedaan bij mensen met ernstig overgewicht. In deze folder bespreken we twee soorten maagverkleiningsoperaties: gastric-bypass en gastric-sleeve. U leest wat de ingrepen inhouden en wat het verschil is. Iemand weegt 80 kilo en is 1,50 meter lang. Getal A is 80. Getal B is 1,50 maal 1,50 = 2,25 De BMI is 80 gedeeld door 2,25 = 35,56 In de tabel ziet u dat dit een ernstig overgewicht is.
Wie komt er voor in aanmerking? De operatie is bedoeld voor mensen die al jarenlang ernstig overgewicht hebben. De mate van uw overgewicht wordt bepaald door de Body Mass Index (BMI) (een oudere benaming hiervoor is Queteletindex). Om voor een maagverkleining in aanmerking te komen moet uw BMI hoger zijn dan 40.
BMI 40
BMI 30 BMI 25
Om uw BMI te berekenen, hebt u twee getallen nodig: • A: uw gewicht in kilo’s • B: uw lengte in meters maal uw lengte in meters (= uw lengte in het kwadraat) Uw BMI is A gedeeld door B.
BMI 18
Figuur 1. De Body Mass Index (BMI)
Twee voorbeelden
Ook een BMI tussen 35 en 40 gecombineerd met bijkomende lichamelijke problemen (zoals hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, gewrichtsklachten en/of diabetes) kan aanleiding zijn voor een operatie. Daarnaast moet u op andere manieren al meerdere goede pogingen hebben gedaan om uw overgewicht te beperken,
Iemand weegt 80 kilo en is 1,90 meter lang. Getal A is 80. Getal B is 1,90 maal 1,90 = 3,61 De BMI is 80 gedeeld door 3,61 = 22,16 In de tabel ziet u dat dit een normaal gewicht is.
1
• een gesprek met de obesitasverpleegkundige en de chirurg; • een vragenlijst van de psycholoog, gevolgd door een gesprek; • een afspraak met de diëtist; • een afspraak met de internist.
bijvoorbeeld door een dieet te volgen. Verder moet u de afgelopen twee jaar op psychisch gebied stabiel zijn geweest.
De risico’s van ernstig overgewicht
Als de onderzoeken zijn afgerond, bespreekt het behandelteam uw situatie. Vervolgens krijgt u een afspraak op de polikliniek Heelkunde (chirurgie) waar u de uitkomst van deze bespreking hoort. Wanneer u in aanmerking komt voor de ingreep en u besluit dat u zelf deze operatie ook (nog steeds) wilt, komt u op de wachtlijst. De hele periode vanaf het intakegesprek tot de uitslag duurt gemiddeld drie maanden.
Overgewicht hoeft niet altijd klachten te geven. Maar extreem overgewicht kan veel lichamelijke klachten veroorzaken en zelfs uw levensverwachting verkorten. Bij veel mensen met overgewicht zijn de gewrichten te zwaar belast, waardoor ze kunnen gaan slijten. Dit heet artrose. Andere gezondheidsproblemen die vaker voorkomen bij mensen met overgewicht zijn: • suikerziekte (diabetes mellitus); • hart- en vaatziekten (bijvoorbeeld een hartinfarct); • hoge bloeddruk; • slaapapnoe (ademstilstanden tijdens de slaap); • galstenen; • longziekten; • onvruchtbaarheid. Deze aandoeningen, die dus te maken hebben met het overgewicht, kunnen een extra reden zijn voor een operatie.
De voorbereiding Voordat besloten wordt of u in aanmerking komt voor een maagverkleining, start er een onderzoeksperiode. Tijdens deze periode krijgt u gesprekken met het behandelteam, wat inhoudt:
2
Naar de anesthesioloog
Gastric-bypass
Als u op de wachtlijst geplaatst wordt, krijgt u een gesprek met de anesthesioloog. Dit is de arts die de narcose verzorgt tijdens de operatie. Hij/zij zal u uitleggen hoe alles in zijn werk gaat. Laat de anesthesioloog weten welke medicijnen u gebruikt. Het is vooral belangrijk om te vertellen als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt. U moet hier namelijk waarschijnlijk enkele dagen vóór de operatie mee stoppen. Bloedverdunnende medicijnen zijn bijvoorbeeld: sintrommitis (Sintrom®), coumarinen (Marcoumar®, acenocoumaral tabletten), acetylsalisylzuur (Aspirine®, Aspro®, Ascal® en APC). Verandert de dosering van uw medicijnen tijdens de wachttijd of stapt u over op een ander middel? Meld dit dan aan de obesitasverpleegkundige.
De gastric-bypassoperatie kan op twee manieren gebeuren: • via enkele kleine sneetjes (laparoscopisch / kijkoperatie); • via een snee vanaf de onderkant van uw borstbeen tot aan uw navel. De chirurg bespreekt met u wat in uw geval mogelijk is. In beide gevallen verkleint de chirurg uw maag met behulp van nietjes. Het bovenste deel van uw ‘oude’ maag wordt nu de nieuwe, kleine maag (zie figuur 3, het grijze gedeelte). Deze nieuwe maag is ongeveer zo groot als een klein ei. De nieuwe maag komt los te liggen van de oude maag. Er is dus geen doorgang meer van de nieuwe naar de oude maag. In de nieuwe maag moet ook een nieuwe uitgang komen. Daarvoor maakt de chirurg de dunne darm een stuk onder de maag los, trekt die omhoog en verbindt de darm daar met de nieuwe maag. Via de nieuwe maaguitgang gaat het voedsel direct door naar de dunne darm. Het voedsel passeert de oude maag niet en gaat dus via een soort ‘omleiding’ (bypass). Onderaan de oude maag zit nog het eerste deel van de darm (twaalfvingerige darm). Dat wordt opnieuw verbonden met de dunne darm, maar dan een stuk lager dan eerst (zie figuur 2 en 3).
Voorlichtingsbijeenkomst In de periode dat u wacht op de operatie nodigen wij u uit voor een voorlichtingsbijeenkomst over de maagverkleining. De arts vertelt op deze bijeenkomst over de medische kant van de ingreep. Daarnaast geeft de verpleegkundige informatie over de zorg rondom de ingreep en wat u van de operatie kunt verwachten. Uiteraard krijgt u ruim gelegenheid om vragen te stellen. Deze bijeenkomst is verplicht om bij te wonen, voordat u geopereerd wordt.
De gastric-bypassoperatie duurt ongeveer twee uur. U blijft daarna nog 3 tot 4 dagen opgenomen in het ziekenhuis.
De operatie De operatie gebeurt onder volledige narcose. We bespreken twee soorten maagverkleiningsoperaties: de gastric-bypass en gastric-sleeve.
3
de oude. Daardoor doet het voedsel er langer over uw maag te verlaten. U houdt dus langer een vol gevoel. • Het voedsel slaat nu een stuk darm over (de twaalfvingerige darm). Daardoor komt de vertering later op gang, waardoor er minder voedingsstoffen worden opgenomen in uw lichaam. Deze veranderingen zorgen ervoor dat u minder gaat eten en daarnaast dat er minder opgenomen wordt in de darmen. Hierdoor valt u af.
Figuur 2. Positie van maag en twaalfvingerige darm
De nieuwe situatie In de nieuwe situatie zijn er 3 belangrijke veranderingen: • Uw maag is veel kleiner dan eerst. Dit betekent dat u nog maar kleine beetjes tegelijk kunt eten: uw maag is immers sneller vol. • De nieuwe maaguitgang is nauwer dan
Gastric-sleeve De gastric-sleeve is een operatie waarbij een groot deel van de maag wordt weggehaald. Er blijft een kleine buisvormige maag over (zie figuur 4). De gastric-sleeveoperatie is een relatief veilige ingreep. Toch is het Slokdarm
Nieuwe maag uitgang ‘Nieuwe’ maag (ligt los van oude maag)
Dunne darm (omhoog getrokken)
Nietjes (sluiten oude en nieuwe maag af) ‘Oude’ maag
Twaalfvingerige darm Nieuwe aanhechting twaalfvingerige darm aan dunne darm
Figuur 3. De gastric-bypassoperatie 4
Complicaties
niet de eerste keuze, omdat er nog minder bekend is over de resultaten op de lange termijn. Er wordt met name voor gekozen als een gastric-bypassoperatie te risicovol of te moeilijk is, bijvoorbeeld bij mensen met een zeer ernstig overgewicht (BMI hoger dan 60).
Iedere operatie brengt risico’s met zich mee. Door het overgewicht hebt u een grotere kans op complicaties dan iemand zonder overgewicht. Uiteraard neemt de arts bij de operatie maatregelen om deze risico’s zo klein mogelijk te houden.
De gastric-sleeveoperatie is een zogenoemde kijkoperatie: dat betekent dat wordt geopereerd via een kijkbuis. De chirurg maakt hiervoor enkele sneetjes in uw buik en brengt via die sneetjes de kijkbuis in en instrumenten voor het uitvoeren van de ingreep. De operatie duurt ongeveer een uur. U blijft 3 tot 4 dagen in het ziekenhuis.
Complicaties tijdens of na de operatie Rond de operatie kunnen de volgende complicaties optreden:
Lekkage van de maag Na een gastric-bypass kan de nieuwe maaguitgang gaan lekken. Dit gebeurt niet vaak: in minder dan 3% van de gevallen. Een lekkage kan met rust genezen. Ook kan er een drain geplaatst worden: een slangetje dat het gelekte vocht afvoert. Soms is een nieuwe operatie nodig om de lekkage te verhelpen.
Het kan gebeuren dat u 1 of 2 jaar na de gastric-sleeveoperatie niet meer afvalt, terwijl verdere gewichtsafname wel noodzakelijk is. Dan kan een tweede operatie nodig zijn.
Wondinfectie Bij een wondinfectie moet de wond worden opengemaakt en schoongespoeld.
1. slokdarm 2.
deel van de maag dat wordt weggehaald
3. nietjes
Figuur 4. De gastric-sleeveoperatie 5
4.
twaalfvingerige darm
5.
gastric sleeve =
buismaag die overblijft
Vernauwing van de maaguitgang door littekenvorming
Longontsteking Deze complicatie wordt meestal bestreden met antibiotica.
Na een gastric-bypassoperatie is de maaguitgang nauwer geworden. Dat hoort bij de ingreep.
Trombose of longembolie Maar soms wordt de ingang nog nauwer, doordat het litteken op die plek gaat krimpen. Dit kan misselijkheid en braken veroorzaken. De arts kan dit probleem verhelpen door de vernauwde uitgang op te rekken. Dit gebeurt via een gastroscopie (kijkonderzoek van de maag).
Trombose is het ontstaan van een bloedstolsel dat een bloedvat afsluit, bijvoorbeeld in de benen. Een stolsel in de longen heet een longembolie. Als trombose ontstaat, krijgt u bloedverdunnende medicijnen om het stolsel op te lossen.
Overlijden Diarree
Er is een klein risico op overlijden ten gevolge van complicaties. Dit risico is 0,5 tot 1%. Uiteraard is dit een gemiddeld risico, dat per patiënt verschillend is. Het is onder meer afhankelijk van uw conditie en gezondheid vóór de operatie. Bespreek desgewenst met uw chirurg hoe hij het risico in uw geval inschat.
Na de gastric-bypassoperatie passeert de voeding een korter deel van de darmen. Gebruikt u veel vette producten, dan kan dit diarree veroorzaken.
Huidplooien Na de maagverkleining kunt u sterk afvallen. Daardoor kunnen er huidplooien ontstaan, met name bij buik, borsten, armen, benen en billen. Zo nodig kan de plastisch chirurg dit corrigeren. Deze ingreep moet wel apart worden aangevraagd bij de ziektekostenverzekeraar (door de plastisch chirurg) en wordt niet altijd vergoed. Informeer eventueel van tevoren bij uw ziektekostenverzekeraar.
Complicaties op langere termijn Behalve bovenstaande complicaties kunnen zich later nog andere problemen voordoen, zoals:
Littekenbreuk Dit komt zelden voor; om dit probleem te verhelpen is op termijn een volgende operatie nodig.
Haaruitval Verlies van haar door onvoldoende opname van voedingsbestanddelen. Het gebruik van voedingsupplementen als aanvulling op uw voeding kan dit probleem verhelpen. De diëtist bespreekt dit met u.
6
Leefregels na de operatie
Ongewenste gewichtstoename Door verkeerd en/of teveel eten kunt u op den duur toch weer aankomen. De diëtiste zal u ondersteunen bij het wijzigen van uw eetpatroon en bij eventuele problemen m.b.t. uw voeding. Voor meer informatie en vragen over voeding na de maagverkleining kunt u bij haar terecht.
Dankzij de operatie kunt u afvallen. Hoeveel dat zal zijn, is per persoon verschillend. Gemiddeld verliezen mensen na een maagverkleining 15 BMI-punten. Het uiteindelijke resultaat hangt niet alleen van de operatie af, maar ook van uw eigen inzet. De maagverkleining is hierbij een hulpmiddel. Het is dus heel belangrijk om u na de operatie aan een aantal leefregels te houden. Het is belangrijk dat u zich van tevoren realiseert dat u uw eetpatroon drastisch moet veranderen. Zo zult u bij het eten snel een vol gevoel krijgen. Dit komt omdat de maag veel kleiner is geworden (en bij de bypass de maaguitgang smaller). U zult daardoor alleen nog kleine hoeveelheden tegelijk kunnen eten. Hierdoor krijgt u minder calorieën binnen en zult u afvallen. Na de operatie kunnen er problemen ontstaan met de voeding zoals:
Verder verloop na de operatie De eerste weken kan het operatiegebied pijnlijk zijn. Neem zo nodig pijnstillers. Hou er rekening mee dat u de eerste drie weken na de operatie nog voorzichtig moet zijn. De wond moet namelijk nog herstellen. Dit geldt ook als u een kijkoperatie hebt gehad: u hebt dan weliswaar maar kleine zichtbare wondjes, maar ook van binnen is er een wond die moet herstellen. Voorzichtig zijn betekent niet dat u niks kunt: het is juist goed om wel in beweging te komen, maar laat bijvoorbeeld het sjouwen van zware boodschappen de eerste weken aan een ander over.
Pijnlijk vol gevoel/misselijkheid Na de operatie past er veel minder in uw maag. U moet wennen aan die nieuwe situatie. In het begin zult u al gauw te veel of te snel eten, waardoor u een pijnlijk vol gevoel krijgt. Dit kunt u oplossen door tijd te nemen en minder te eten tijdens de maaltijd.
Medicijnen Doordat u afvalt, hebt u van medicijnen die u gebruikt op den duur misschien lagere doseringen nodig. Daarom is het goed om, als u na de operatie weer thuis bent, contact op te nemen met uw eigen behandelaar. Dat kan bijvoorbeeld de huisarts zijn, de internist, of de diabetesverpleegkundige. Die zal dan met u bekijken hoe de doseringen eventueel moeten worden aangepast.
Verstopping van de darm Verstopping (obstipatie) kan ontstaan als er te weinig vezels in uw voeding zitten. Eet daarom vezelrijk (bruin brood, volkoren producten) en zo gevarieerd mogelijk. U kunt ook last krijgen van verstopping door te weinig drinken. Drink anderhalve liter water per dag naast de andere dranken.
7
door iedere dag bijvoorbeeld te wandelen. Zodra het gaat (meestal binnen drie à vier weken) bouwt u dat verder uit. Het beste is om minstens een keer per week te gaan sporten.
Diabetes? Hebt u diabetes? Wij vragen u dan om zelf uw dagcurve bij te houden voor en tijdens de opname. Maak voor de opname al een afspraak met uw behandelaar voor direct na de opname, om de instelling op insuline/medicatie te bespreken.
Zwangerschap De ingreep staat een eventuele latere zwangerschap niet in de weg. Soms worden vrouwen zelfs vruchtbaarder na vermageren. De eerste periode (twaalf tot achttien maanden) na de operatie is het verstandig niet zwanger te worden. Bij een eventuele zwangerschap is het belangrijk om speciale vitamines en mineralen voor zwangeren te nemen. Uw diëtist kan u hier meer over vertellen.
Controle Na de ingreep komt u regelmatig voor controle op de poli bij de obesitasverpleegkundige. Ongeveer twee weken na de operatie is de eerste afspraak. De verpleegkundige verwijdert dan de hechtingen en geeft u informatie over de komende tijd. Enkele weken daarna komt u nog een keer terug om te bespreken hoe het gaat met u en het gewichtsverlies. Het eerste half jaar blijft u regelmatig voor controle komen. Daarna komt u minder vaak, maar u blijft wel levenslang onder controle, zowel bij de obesitasverpleegkundige als bij de diëtist. Controle na de operatie is belangrijk, zowel voor uzelf als voor de arts, om zo het effect van de ingreep te kunnen volgen.
Meer weten? Wilt u na het lezen van deze folder meer weten? Belt u dan met de obesitasverpleegkundige. Zij is van maandag t/m vrijdag van 08.30 - 17.00 uur telefonisch bereikbaar op telefoonnummer 088 - 320 35 05.
Lichaamsbeweging Het is van groot belang om te bewegen, om zo een gezonder lichaam te krijgen en een optimaal resultaat van de operatie te bereiken. Zodra u weer thuis bent is het al belangrijk om goed in beweging te komen,
8
St. Antonius Ziekenhuis T 088 - 320 30 00 E
[email protected] www.antoniusziekenhuis.nl
Spoedeisende Hulp 088 - 320 33 00 Chirurgie 088 - 320 19 00
Locaties en bezoekadressen
Ziekenhuizen
Poliklinieken
St. Antonius Ziekenhuis Utrecht Soestwetering 1, Utrecht (Leidsche Rijn)
St. Antonius Polikliniek Utrecht Overvecht Neckardreef 6, Utrecht
St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Koekoekslaan 1, Nieuwegein
St. Antonius Polikliniek Houten Hofspoor 2, Houten St. Antonius Spatadercentrum Utrecht-De Meern Van Lawick van Pabstlaan 12, De Meern
9
Meer weten? Ga naar www.antoniusziekenhuis.nl
CHI 34/04-’13
Dit is een uitgave van St. Antonius Ziekenhuis
