Chinees oorlogstoerisme in de Westhoek : onderzoek en ontwerp van een toeristisch product

Chinees oorlogstoerisme in de Westhoek : onderzoek en ontwerp van een toeristisch product

Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in het Toerisme en recreatiemanagement Academiejaar 2009-2010 Promotor Mevrouw Janien Allyns Student Hanne Delaleeuw

Inhoud Deel 1: 1

Inleiding .............................................................................................................................. 7

2

Algemene inleiding Eerste Wereldoorlog........................................................................... 8

3

2.1

Eerste Wereldoorlog: aanleiding en oorzaak .............................................................. 8

2.2

Korte schets van het verloop van de Eerste Wereldoorlog ......................................... 8

2.3

Wapenstilstand en gevolgen van de Eerste Wereldoorlog ......................................... 8

2.4

Kaart van Europa voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog ......................................... 9

2.5

Kaart van België tijdens de Eerste Wereldoorlog ...................................................... 10

Eerste Wereldoorlog in de Westhoek .............................................................................. 11 3.1

De Westhoek: begripsomschrijving ........................................................................... 11

3.2

Bachten de Kupe ........................................................................................................ 12

3.3 Frontoorlog in de Westhoek en Ieper als centrum van oorlogstoerisme in de Westhoek .............................................................................................................................. 12 3.4 4

Gevolgen van de oorlog voor de bevolking ............................................................... 12

Geschiedenis van de Chinezen tijdens en na de Eerste Wereldoorlog ............................ 13 4.1

Hoe kwamen de Chinezen in de oorlog terecht ? ..................................................... 13

4.2

In dienst van het Chinese Labour Corps — het verhaal van de tolk Gu Xingqing .... 14

4.3

De toekomst van de Chinese arbeiders in Frankrijk en in België .............................. 15

4.4

De Chinezen in de Westhoek worden herontdekt .................................................... 16

5 Tentoonstelling ‘Sjouwers voor de oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog’ ........................................................................................................................... 17 5.1

Folder In Flanders Fields Museum ............................................................................. 17

5.2

Folder tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ .................................................... 18

5.3 Foto’s tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog’............................................................................................................ 19

6

5.3.1

Eerste Poort: China anno 1916 ........................................................................... 19

5.3.2

Tweede poort: De reis naar Europa ................................................................... 19

5.3.3

Derde poort: Arbeid van de Chinezen ................................................................ 20

5.3.4

Vierde poort: Het leven van de Chinese arbeiders ............................................ 20

5.3.5

Vijfde poort: De dood ......................................................................................... 21

Begraafplaatsen met Chinese graven in de Westhoek .................................................... 23 6.1

Locatie van de Chinese begraafplaatsen in de Westhoek ......................................... 24

6.2

Chinese begraafplaatsen in de Leiestreek ................................................................. 25

7

De “Dertien van Busseboom” ........................................................................................... 26

8

Het graf van Dom Lou in de abdij van Zevenkerken bij Brugge ....................................... 27

9

Communicatiemiddelen van Chinezen in de Benelux ...................................................... 28 9.1

Rolic News 新力報 ..................................................................................................... 28

9.2

Capital News 華商時報 ............................................................................................. 28

9.3

Euro Dragon News 歐華時報 .................................................................................... 29

10 Communicatiemiddelen van Chinezen in Europa ............................................................ 30 10.1

Sing Tao Daily ......................................................................................................... 30

10.2

The Epoch Times .................................................................................................... 30

11 Communicatiemiddelen van Chinezen in en buiten Europa ............................................ 31 11.1

Xinhua News Agency .............................................................................................. 31

11.1.1 Heilongjiang Daily ............................................................................................... 32 11.1.2 Baotou Daily ....................................................................................................... 33 11.1.3 Commercial Times .............................................................................................. 33 11.1.4 Suizhou Daily ...................................................................................................... 34 11.2

CCTV: China Central Television .............................................................................. 34

12 Gedragspatroon van de Chinese toerist ........................................................................... 36 12.1

De Chinese cultuur ................................................................................................. 36

12.2

Opvallende punten en trends van de Chinese consument .................................... 36

12.3

Karakteristieken van de Chinese markt en speciale, unieke kenmerkende vragen 37

12.3.1 Accommodatie.................................................................................................... 37 12.3.2 Groepsmentaliteit............................................................................................... 37 12.3.3 Nummers ............................................................................................................ 38 12.3.4 Gastronomie ....................................................................................................... 38 12.3.5 Financieel ............................................................................................................ 38 12.3.6 Eigen taal ............................................................................................................ 38 12.3.7 Mond-aan-mond reclame................................................................................... 39 12.3.8 Promotie ............................................................................................................. 39 12.3.9 Informatie ........................................................................................................... 39 12.4

Voorouders ............................................................................................................. 39

12.5

China in het Westen, het Westen in China ............................................................ 39

12.6

Buitenlands toerisme vanuit China (Chinese outbound tourism) ......................... 40

13 Doelgroep voor het verspreiden van mijn brochure voor de Chinezen........................... 42 13.1

Vereniging van Chinese studenten in België (CSAL) .............................................. 42

13.2

Taiwanese gemeenchap in België .......................................................................... 42

13.3

Belgische bedrijven die economische banden hebben met China ........................ 43

13.3.1 Petersime nv ....................................................................................................... 43 13.3.2 Picanol ................................................................................................................ 44 13.3.3 Flanders Investment and Trade .......................................................................... 44 13.4

Het Chinees hotel Maison du Dragon sprl ............................................................. 44

14 Chinezen in de Westhoek: cijfers overnachtingen en aankomsten in de Westhoek ....... 45 15 Besluit cijfers overnachtingen en aankomsten in de Westhoek (zie bijlage I tot bijlage X): 46 16 Promotie tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ ...................................................... 47 16.1

In Flanders Fields Museum folder .......................................................................... 47

16.2

Folder tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ ................................................. 47

16.3

Affiche ‘Sjouwers voor de Oorlog’ ......................................................................... 48

16.4

In Flanders Fields Magazine (tweejaarlijks – januari en juli) ................................ 49

16.5 Radio 1 Mezzo: Interview met Dominiek Dendooven, commissaris tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’. ................................................................................................... 50 16.6

Radio Canada International, Chinese sectie .......................................................... 50

16.7

De Vereniging België-China .................................................................................... 51

17 Persartikels na opening tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’................................ 52 17.1

De Morgen.............................................................................................................. 52

17.2

Radio Klara ............................................................................................................. 53

17.3

Het Laatste Nieuws ................................................................................................ 54

17.4

Het Nieuwsblad ...................................................................................................... 54

17.5

Wereldtentoonstelling Shanghai 2010, nieuwsbrief Belgisch-Europees Paviljoen55

17.6

Artikels bij Chinese diplomatie............................................................................... 56

17.6.1 Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China Reports from Abroad: Activities of Corps Diplomatique ........................................................................ 56 17.6.2 Chinese ambassade in België.............................................................................. 56 17.7

Chinese persberichten ........................................................................................... 56

18 De Chinese Labour Corps evenementen leven verder ..................................................... 57

18.1

Een internationale conferentie .............................................................................. 57

18.2

Monument voor de Chinese arbeider .................................................................... 57

18.3

Last Post ................................................................................................................. 58

18.4

Wereldtentoonstelling Shanghai 2010, Belgisch-Europees paviljoen ................... 58

19 Case: een toeristisch product voor Chinezen in de Westhoek ........................................ 59 20 Eigen ervaringen ............................................................................................................... 65 21 Besluit ............................................................................................................................... 66 22 Bronnen ............................................................................................................................ 68 22.1

Internet................................................................................................................... 68

22.2

Boeken .................................................................................................................... 70

22.3

Artikels.................................................................................................................... 70

22.4

Folders en brochures.............................................................................................. 70

22.5

Geluidsopnames ..................................................................................................... 70

23 Bijlagen ............................................................................................................................. 72

Woord vooraf Ik zou graag iedereen die betrokken was bij mijn eindwerk hartelijk bedanken. Enkele wil ik persoonlijk bedanken: De heer doctor Philip Vanhaelemeersch, sinoloog verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven en onderzoeker Chinese Labour Corps, die mij hielp met mijn zoektocht doorheen de Chineestalige wereld, die mij op de hoogte hield van de Chinese Labour Corps’ activiteiten, Chinese teksten vertaalde,… Zoveel om op te noemen maar zonder u was ik niet zover geraakt. De heer Peter Slosse, diensthoofd Toerisme Ieper, die steeds achter mijn ideeën stond, steeds mij nodige feedback gaf en mijn bachelorproef nalas. Hierbij wil ook het personeel van Toerisme Ieper en van in het In Flanders Fields Museum bedanken in bijzonder mevrouw Michelle Martens, de heer Fernand Vanrobaeys, mevrouw Sophie Wicke, mevrouw Petra Delvaux, mevrouw Elke Masschelien, de heer Piet Chielens en de heer Dominiek Dendooven. Mevrouw Janien Allyns, interne begeleidster Howest, die mij nuttige tips en feedback gaf en het nalezen van mijn bachelorproef. Mevrouw Joke Gryson, grafisch ontwerpster van mijn brochure, voor het ontwerpen van de brochure en de tijd die u erin stak! Mijn vader Leo Delaleeuw, mijn broer Wouter Delaleeuw en de heer Hans Debel, professor Theologie aan de Katholieke Universiteit Leuven, voor de nuttige tips en het nalezen van mijn bachelorproef. Mijn Chinese vrienden, die ik heb leren kennen tijdens de opbouw van mijn bachelorproef, waardoor ik veel bijleerde over de Chinese cultuur en mij steeds steunden.

1 Inleiding De Eerste Wereldoorlog was een militair conflict op wereldschaal, dat plaatsgreep van 28 juni 1914 tot 11 november 1918. Vijftien à zeventien miljoen militairen en burgers vonden de dood. Deze oorlog wordt een ‘wereldoorlog’ genoemd omdat het de eerste oorlog was waar landen uit de hele wereld actief of passief bij betrokken waren. Over deze oorlog werden en worden nog steeds veel boeken geschreven. Veel monumenten werden ingehuldigd en veel herdenkingen gehouden. Ook vandaag is er nog een zeer grote interesse, die zelfs nog aangroeit en zeker internationaal te noemen is, in die mate dat we kunnen spreken van ‘oorlogstoerisme’. De Vlaamse stad Ieper, centrum van de frontoorlog in de Westhoek, wordt ieder jaar door vele duizenden oorlogstoeristen bezocht: Belgen, Nederlanders, Britten (waaronder veel Britse scholieren), Amerikanen, Australiërs, NieuwZeelanders, Nepalezen, Fransen, Duitsers, Noord-Afrikanen, Indiërs, … en ook Chinezen. Immers, tijdens de Eerste Wereldoorlog werden er ongeveer 140.000 Chinezen naar Europa verscheept om er te werken. Ze werden door de Engelse en Franse overheid hierheen ‘gelokt’ om te werken met uitzicht op een verblijfsvergunning of studiebeurs. Zo kwamen ze grotendeels ‘onwetend’ in een oorlog terecht. De Chinezen moesten ‘logistieke arbeid’ verrichten: loopgrachten graven en slagvelden opruimen. Na de wapenstilstand moesten ze de reeds begraven soldaten ontgraven om op nieuwe, grotere begraafplaatsen te herbegraven. Over dit ‘Chinese Labour Corps’ is heel weinig bekend. Tot op vandaag werd er ook weinig aandacht aan geschonken maar Toerisme Ieper wil hier iets aan doen. Op 24 april 2010 wordt er een tijdelijke (drie maanden) internationale tentoonstelling georganiseerd over dit Chinese Labour Corps in het bekende In Flanders Fields Museum van Ieper. Deze tentoonstelling wordt verwoord in de Nederlandse, Franse, Engelse en ook in de Chinese taal. Tijdens mijn vakantiejob vorig jaar in de toeristische dienst van de Stad Ieper werd mijn interesse opgewekt voor dit onderwerp. Het feit dat over deze Chinese oorlogstoeristen zo goed als geen informatie bestaat en dat er nog geen onderzoek naar werd gevoerd, gaf me de motivatie om hierover een eindwerk te maken. In het kader van mijn studies toerisme was een ontwerp van een toeristisch product voor de Chinese bezoekers dan ook een logische keuze. Hoeveel Chinese toeristen komen er? Hoe kan ik ze bereiken? Is het wel de moeite om een toeristisch product uit te werken voor de Chinezen? Met dit eindwerk wil ik op deze vragen een antwoord geven.

8

2 Algemene inleiding Eerste Wereldoorlog1 2.1 Eerste Wereldoorlog: aanleiding en oorzaak Op 28 juni 1914 wordt aartshertog Franz-Ferdinand doodgeschoten. Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Bosnië-Herzegovina. Groot-Brittannië garandeert de neutraliteit van België en verklaart de oorlog aan Duitsland.

2.2 Korte schets van het verloop van de Eerste Wereldoorlog Globaal genomen staan de twee landengroepen tegenover elkaar. Bij de ‘Centralen’ horen Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, het Ottomaanse Rijk en Bulgarije. Bij de ‘Geallieerden’ zijn dit het Britse Rijk, Frankrijk, Rusland, België, vanaf 1915 Italië en vanaf 1917 de Verenigde Staten. Tegen het eind van 1918 zijn 33 landen (en hun koloniën) officieel betrokken in de oorlog. Wereldwijd blijven 12 landen neutraal, waaronder Nederland. Op 4 augustus 1914 vallen Duitse troepen België binnen ondanks de weigering van koning Albert I. De Duitsers vallen België aan via Halen in Limburg, Antwerpen, Luik en Leuven. Het Belgisch leger bestaat uit ongeveer 45.000 manschappen. Nederland houdt met succes vast aan zijn neutraliteit. Op 29 oktober 1914 laat het Belgisch leger de deuren van de Noordvaart open zodat er voldoende water landinwaarts stroomt. Zo valt de opmars van het Duits leger stil. Het front vormt zich definitief bij de IJzer. Aan het einde van 1914 loopt het Westelijk Front vanaf Nieuwpoort onafgebroken door tot aan de Frans-Zwitserse grens.: alles samen 40.000 km loopgraven. Er is echter niet alleen een ‘Westelijk Front’. Er wordt ook gevochten in het Oosten aan het Russische front, aan het Turkse front (Gallipoli-Dardanellen) en in de Dolomieten bij de Italiaanse grens. En ten slotte woedt de strijd ook in een aantal Afrikaanse kolonies (Kameroen, Namibië). In 1915 proberen Britten en Fransen door te breken. De Duitsers gebruiken voor het eerst vlammenwerpers aan het Franse front. In 1916 pogen de Duitsers bij Verdun door te breken. In 1917 maakt de oorlogsmoeheid zich meester van soldaten en bevolking. Er is een tekort aan grondstoffen, voedsel en brandstof.

2.3 Wapenstilstand en gevolgen van de Eerste Wereldoorlog Rusland verdwijnt door de Oktoberrevolutie uit de strijd. De vrede tussen Rusland en Duitsland wordt in maart 1918 getekend. Ieper wordt door de Britten ontruimd en de Duitsers veroveren de Kemmelberg. Vanaf juni komen er per dag 10.000 USA-soldaten bij. Diverse geallieerde aanvallen bij Amiens, de Argonne en de Maas worden gelanceerd met steun van de Amerikanen. In een treinwagon in het Franse Compiègne wordt de Wapenstilstand getekend: op 11 november om 11 uur zullen alle wapens zwijgen. In 1919 wordt het Verdrag van Versailles gesloten, dat de Europese kaart hertekent en de gewijzigde machtsverhoudingen vastlegt. Duitsland moet gebieden afstaan en zware herstelbetalingen aan de Geallieerden toestaan. Een zekere Adolf Hitler zal later stellen dat Duitsland nooit

1

Westtoer(2010), Den Grooten Oorlog in de Westhoek (folder). Brugge Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw

Toerisme en recreatiemanagement

9 militair is verslagen en dat Versailles een onrecht is. De Eerste Wereldoorlog kost aan ongeveer 10 miljoen soldaten het leven, de miljoenen gewonden niet meegerekend.

2.4 Kaart van Europa voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog2

2

http://www.bibliotheekdenhaag.nl/despin/lessen/eerste_wereldoorlog/images/wwi%20kaart%20europa%20 1914.jpg (20/03/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

10

2.5 Kaart van België tijdens de Eerste Wereldoorlog3

3

Schmets, P. (1957), Atlas der Algemene Geschiedenis. Namen: Ad. Wesmael-Charlier Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

11

3 Eerste Wereldoorlog in de Westhoek 3.1 De Westhoek: begripsomschrijving De Westhoek ligt in het uiterste westen van de provincie West-Vlaanderen, in het grensgebied met het meest noordelijke stukje Frankrijk. Ooit sprak men hier dezelfde taal en tot voor drie eeuwen liep de geschiedenis van beide streken parallel. In dit grensgebied werden vele oorlogen uitgevochten, die telkens tot nieuwe grenzen leidden. De Westhoek ademt geschiedenis. Zo tekent de Eerste Wereldoorlog tot op de dag van vandaag de mensen en het landschap. In Vlaanderen is de Westhoek een begrip. Het is een van de toeristische regio’s van de provincie West-Vlaanderen en ook op andere (beleids)domeinen vormt de Westhoek een coherent geheel. De Vlaamse Westhoek bestaat uit de arrondissementen Ieper, Diksmuide en Veurne. Bij het arrondissement Veurne horen ook de drie gemeenten van de Westkust. Als we de kust echter buiten beschouwing laten, telt de Westhoek 15 gemeenten. Faciliteitengemeente Mesen telt net geen 1000 inwoners. Ieper is de onbetwiste centrumstad van de Westhoek en telt iets minder dan 35.000 inwoners. De Westhoek is een van de minst bevolkte regio’s van heel Vlaanderen. De landbouw en de agro-industrie zijn er heel belangrijk.1

2

1

Yperman, J. (2009). De Westhoek XL: Verrassend veelzijdig Frans- en West-Vlaanderen. Leuven: Davidsfonds Uitgeverij 2 http://www.toerisme-ieper.be/nl/stadsplan.html (21/04/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

12

3.2 Bachten de Kupe Bachten de Kupe is een wat vreemde naam voor de streek tussen de IJzer, de Franse grens en de kust. Letterlijk betekent het: achter de kuip. Wellicht is de naam ontstaan tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen de IJzervlakte onder water werd gezet. De streek achter de frontlijn, de Veurnse, lag achter die kuip. Veurne en Lo, de twee steden in het gebied, komen uitvoerig aan bod.3

3.3 Frontoorlog in de Westhoek en Ieper als centrum van oorlogstoerisme in de Westhoek Willen de Duitsers de Franse kanaalhavens bereiken, dan moeten ze hiervoor de oude lakenstad Ieper innemen. De hoogtes rond Ieper en in het Heuvelland zijn in strategisch opzicht van groot belang. Wie die hoogtes controleert, kan zich beter verdedigen, kan zijn artillerie beter richten en kan de ‘vijand’ beter in de gaten houden. Vandaar dat de strijd er heftig is en blijft. “The Ypres Salient”, de Ieperboog, is als een Britse uitstulping in Duits gebied. Intussen hebben duizenden Britten zich als vrijwilliger gemeld. “Remember Belgium”, staat op de affiches die Britse soldaten voor het front moeten werven. “Ypres”, zoals het op de meeste kaarten wordt vermeld, zou voor de Britten een naam als een klok worden. Zij spreken het uit als “Wipers”. 4

3.4 Gevolgen van de oorlog voor de bevolking De Eerste Wereldoorlog maakte van de Westhoek het Belgische Oorlogslandschap bij uitstek. De streek is door het conflict getekend. De streekbewoners hebben, generatie na generatie, een eigen houding ontwikkeld ten aanzien van die oorlog. De Westhoekers uit 1914 zagen hoe hun thuis het strijdtoneel werd van Europese en internationale belangen. Uiteindelijk werden ook zij kind van de rekening, zoals miljoenen anderen.

3

Yperman, J. (2009). De Westhoek XL: Verrassend veelzijdig Frans- en West-Vlaanderen. Leuven: Davidsfonds Uitgeverij nv 4 http://www.cwgc.org/ypres/content.asp?menuid=34&submenuid=34&id=34&menuname=Origins%20of%20t he%20Salient&menu=sub Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

13

4 Geschiedenis van de Chinezen tijdens en na de Eerste Wereldoorlog 4.1 Hoe kwamen de Chinezen in de oorlog terecht ? De eerste Chinezen kwamen aan in de Westhoek in de zomer van 1916. Bij de slag om de Somme op 1 juli 1916 verloren ongeveer zestigduizend Britten het leven. Ook bij de Fransen verloren duizenden manschappen het leven. Hierdoor dreigden de aanvoerlijnen stil te vallen. Daarom hadden Frankrijk en Groot-Brittannië dringend nood aan arbeiders. Zonder oorlogsindustrie en zonder logistiek kon er geen oorlog meer gevoerd worden. In China waren er onuitputtelijke mankrachten. Frankrijk had reeds wat ervaring met Chinese arbeiders op haar grondgebied. In 1913, bij de oprichting van de Republiek van China, zijn de eerste Chinese arbeiders naar Frankrijk getrokken om hun leer bij te schaven. Er werd een programma opgericht in Frankrijk dat Chinese studenten toeliet om een tijdje naar Frankrijk te komen werken. Eind 1914 werd het programma afgeschaft doordat de monarchie van China in herstel was. In het begin van 1916 ging een speciale gezant van de Franse overheid, een zekere Truptil, naar China om arbeiders te rekruteren. China accepteerde het aanbod met veel plezier. Duitsland had een gebied van hen ontnomen. Dit gebied was nu eigendom van Japan. China wou zich bewijzen en wou inspraak hebben in de vredesgesprekken om dit gebied terug te krijgen. Truptil misleidde de Duitsers en Chinezen door te beweren dat men voor de landbouw in Frankrijk op zoek was naar arbeiders . Voor de rekrutering hiervan werd een spookfirma opgericht met als naam Huimin. In de lente van 1916 vertrokken veertigduizend arbeiders in dienst van Frankrijk uit het Chinese Tianjin naar Europa. Ook de Britten rekruteerden volop gastarbeiders uit China. Ze haalden hun gastarbeiders vooral uit de havenstad Weihaiwei (nu Weihai) in de provincie Shandong in China. Weihaiwei was in 1898 in handen van Britten gevallen. De havenstad werd de basis van hun vloot. De haven bood de schepen de nodige beschutting. Bovendien hadden de Britten nog infrastructuur beschikbaar, opgezet voor een rekruteringscampagne voor de Zuid-Afrikaanse mijnen in 1904. Tussen 1916 en 1917 vertrokken meer dan negentigduizend Chinese arbeiders vanuit Weihaiwei naar Europa, in dienst van de Britten.

Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


14

1

De rechten en de plichten van de Chinese arbeiders werden vastgelegd in een contract. Dit bepaalde dat ze arbeid moesten verrichten maar dat ze niet moesten deelnemen aan militaire operaties. Voor 10 uur werken per dag kregen de arbeiders een dagloon van 1 franc. In geval van blijvend letsel of overlijden zou de familie een compensatie krijgen. De arbeiders verbonden er zich toe om een dienst van drie jaar te volbrengen. De Chinese arbeiders die onder de Franse dienst werkten, dienden een termijn van vijf jaar te volbrengen en kregen het recht om zich daarna in Frankrijk te vestigen.

4.2 In dienst van het Chinese Labour Corps — het verhaal van de tolk Gu Xingqing De jonge Chinese student Gu Xingqing droomde al van kindsbeen af van Europa. Hij had er veel over geleerd aan de christelijke school in zijn stad. In de lente van 1917 kwamen de Fransen en Britten met de regering van de jonge Volksrepubliek overeen om massaal arbeiders te rekruteren voor het front in Frankrijk en België. Meteen meldde Gu zich als tolk. Dit was zijn kans om Europa te zien en zijn land te dienen! Samen met meer dan tienduizend werkers was hij in mei 1917 bij het eerste contingent Chinezen dat voor rekening van het Britse leger naar Europa kwam. De grote oversteek met de boot liep via Japan en Canada naar Liverpool. In juli 1917 kwam Gu in Noord-Frankrijk aan en even later in Poperinge, achter het front van de Ieperboog. Zijn compagnie verbleef in kampen in de buurt, onder meer bij Busseboom en Ouderdom (Reningelst). Daar werkten ze hard en werden niet altijd even goed behandeld. Intussen stonden ze bloot aan de vele gevaren van de oorlog: luchtbombardementen, beschietingen, het verhandelen van gevaarlijke munitie, epidemieën… Meer dan tweeduizend Chinese arbeiders kwamen tussen juli 1917 en februari 1920 om aan het Westelijke front. De tolken stonden tussen de 1

Zie respectievelijk: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/asia/cnlarge.htm en http://www.chinanewtravel.com/up_files/Map-shandong.gif Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

15 arbeiders en hun Britse officieren in, en hadden een relatief grote vrijheid. Zo zag Gu enorm veel. Hij overleefde de oorlog en keerde in 1920 terug naar China. Aan het begin van de oorlog met Japan (1937) schreef hij al zijn herinneringen aan de oorlog op. Het is op vandaag een van de zeldzame Chinese bronnen over de aanwezigheid van vele duizenden Chinese arbeiders in de Westhoek. Het oorspronkelijke boek is in het Nederlands vertaald, als enige andere taal dan het Chinees. Het werd gelanceerd als het tentoonstellingsboek. Uitgeverij van het boek is Lannoo. Lannoo plant om de heruitgave van het boek ook opnieuw in het Chinees te publiceren.

Dit is de enige foto die onderzoekers gevonden hebben van Gu Xingqing.

Gu’s boek maar puur onbewerkt. Het onderschrift betekent: “De auteur in België in 1917.”

De memoires van Gu Xingqing tijdens de Eerste Wereldoorlog.

4.3 De toekomst van de Chinese arbeiders in Frankrijk en in België De Chinezen hebben geen stem op de Vredesconferentie in Parijs en hebben dus geen voordeel kunnen halen uit hun bijdrage aan de oorlog. De centen die de Chinezen hebben gespaard zijn intussen niet veel meer waard. De paar honderd Chinese tolken ontdekten dat er niets van de belofte is gekomen om studiebeurzen te krijgen in Groot-Brittannië. In België en in Noord-Frankrijk bleven nog heel wat Chinese arbeiders achter om Chinese namen in grafstenen te beitelen. Wanneer dit klaar was, werden ook zij gerepatrieerd. Daarna bleven enkel herinneringen over van Chinezen in de gedachten van de mensen die in de Westhoek wonen. Tot voor kort…


Hanne Delaleeuw


16 2

3

Chinese arbeiders in Proven, nabij Poperinge

4.4 De Chinezen in de Westhoek worden herontdekt Niemand weet hoeveel Chinezen er in de Franse dienst gestorven zijn tijdens de Eerste Wereldoorlog. De Fransen hielden geen bestand bij van de Chinese slachtoffers. Her en der liggen er begraafplaatsen verspreid over vergeten kerkhoven in Frankrijk. Men wacht nog steeds op de eerste inventaris van die graven. De Chinese arbeiders die stierven in Britse dienst kwamen terecht op de grote Britse Commonwealth begraafplaatsen in Noord-Frankrijk en in België. De graven worden keurig onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission. Op de grafstenen staat er steeds “Chinese Labour Corps”, samen met het registratienummer van de overleden arbeider en de overlijdensdatum. De stenen dragen ook de naam van de arbeider in Chinese karakters en herkomst in China. Op sommige grafstenen staan er geen namen doordat de grafdelvers gebrekkige informatie hadden toen ze de Chinese lichamen begroeven. Men zou denken dat niets de Chinezen vandaag ervan weerhoudt hun voorvaderen eer te komen bewijzen. Het tegendeel is echter waar. Pas in de jaren ’90 werd er een eerste kritisch onderzoek opgemaakt voor de iets minder dan tweeduizend begraafplaatsen. In 1996 heeft een studente sinologie aan de Katholieke Universiteit in Leuven, Gwynnie Hagen, een eerste volledige lijst van Chinese graven in België met de oorspronkelijke namen in het Chinees opgemaakt. Het was sinds het einde van de Eerste Wereldoorlog geleden dat de namen nog eens hardop werden gelezen en met de hand gekopieerd werden. Gwynnie Hagen heeft aan de hand van het legendarisch oorlogsdagboek van Pastoor Van Walleghem en stukken van het proces van één van de arbeiders, één dubbel begraven Chinees ontmaskerd en zo een Chinees de juiste grafsteen gegeven. Dit is nog steeds de eerste geslaagde poging tot “disaster victim identification” van in de Eerste Wereldoorlog omgekomen Chinezen. In 2007 werd het dossier nogmaals naar boven gehaald. Voor de tijdelijke tentoonstelling Mens Cultuur Oorlog in het In Flanders Fields Museum in Ieper werd een inventaris gemaakt van de verschillende, niet-Europese volkeren die meevochten of meewerkten in Europa tijdens de oorlog. Naast de Chinezen werden ook de Sikhs, inheemse Amerikaanse volkeren, Senegalezen en anderen aan of achter het front gezet. Tijdens die tentoonstelling bleek al dat de Chinezen een apart initiatief vereisten. 2

http://www.chinasquare.be/dossiers/chinezen-in-poperinge-en-omstreken-in-%e2%80%a6-1917/ http://www.forumeerstewereldoorlog.nl/viewtopic.php?t=3876 Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement 3

17

5 Tentoonstelling ‘Sjouwers voor de oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog’

Op 24 april 2010 opende het In Flanders Fields Museum een tijdelijke internationale tentoonstelling rond het “Chinese Labour Corps: Sjouwers voor de Oorlog”. De grootste uitdaging voor de makers van de tentoonstelling is het uiterst geringe aanbod. De sierlijk bewerkte granaathulzen, objecten uit de tijd en directe omgeving van de Chinese arbeiders zijn bewaard gebleven. De tentoonstelling wil de leef- en denkwereld van de Chinese arbeiders reconstrueren en letterlijk hun stem doen klinken over Flanders Fields. Voor het ontwerp staat het Nederlands-Duitse bureau Totems, in dat al eerder zijn sporen verdiende met onder meer ontwerpen voor het Hermitage Amsterdam en voor verschillende paviljoens op de jongste wereldtentoonstellingen. Totems bedacht voor Sjouwers voor de Oorlog een vijftal grote "poorten" die ons enigszins doen denken aan Chinese bouwwerken.

5.1 Folder In Flanders Fields Museum


Hanne Delaleeuw


18

5.2 Folder tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’


Hanne Delaleeuw


19

5.3 Foto’s tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog’ 5.3.1 Eerste Poort: China anno 1916

Een eerste poort schetst het China van 1916, het jaar waarin de rekrutering van arbeiders voor Europa een aanvang nam. Het land is een jonge, onstabiele republiek dat buitenlandse inmenging moet dulden: zo is er onder meer een Belgische concessie in de havenstad Tianjin. Met het sturen van arbeiders naar het front hoopt het voor zichzelf een plaatsje te verzekeren op de komende vredesconferentie. 5.3.2 Tweede poort: De reis naar Europa

De tweede poort heeft het over de lange reis naar Europa. Die reis, met een gemiddelde duur van twee tot drie maanden gebeurde meestal oostwaarts over de Stille Oceaan tot de Canadese westkust, dan per trein door het Noord-Amerikaanse Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


20 continent naar de Oostkust om vervolgens de Atlantische Oceaan over te steken. De omstandigheden tijdens de reis waren abominabel: de Chinezen werden gestouwd in het ruim van de oceaanstomers en mochten die maar zelden verlaten. Ook op de dagenlange treinreis door Canada mochten ze hun wagons niet verlaten. 5.3.3 Derde poort: Arbeid van de Chinezen

In Europa kregen de Chinese arbeiders heel veel verschillende taken toebedeeld, zoals in de derde poort wordt geïllustreerd: het aanleggen van (spoor)wegen en kampen, het sjouwen in munitieopslagplaatsen, in de dokken van de kanaalhavens, in steengroeven, landarbeid. Een minderheid deed gespecialiseerde arbeid in werkplaatsen of fabriek. Na de oorlog kwam daar de grimmige taak bij van het opgraven en herbegraven van lijken en het opruimen van de slagvelden. 5.3.4 Vierde poort: Het leven van de Chinese arbeiders


Hanne Delaleeuw


21 Een vierde poort verhaalt over het dagelijks leven in en buiten de Chinese kampen: de Chinezen brachten hun gebruiken en gewoonten mee, maar werden tegelijk geconfronteerd met de rauwe werkelijkheid van het leven onmiddellijk achter de frontlijn in Europa. Zo waren ze onderworpen aan (Britse) militaire discipline. De moeizame communicatie tussen de ongeletterde Chinese arbeiders en hun Britse officieren gaven de tolken daarbij een sleutelpositie.

5.3.5 Vijfde poort: De dood

De vijfde poort is aan de dood gewijd. In de Westhoek en Noord-Frankrijk tref je Chinese grafstenen aan op tal van begraafplaatsen. Ook de reis naar Europa was gevaarlijk: zo werd in februari 1917 de Athos in de Middellandse Zee getorpedeerd. Meer dan 500 Chinese arbeiders kwamen daarbij om. De epiloog bekijkt enkele merkwaardige en vergeten aspecten van de ChineesBelgische relaties in die periode: zo had de Chinese Minister van Buitenlandse Zaken Lou Tseng-Tsiang een zeer nauwe band met ons land. Na zijn falen op de vredesconferentie van Versailles en het overlijden van zijn Belgische vrouw sleet hij de rest van zijn dagen als monnik in Brugge. Op zijn aanraden had in 1919 de Chinese president 50.000 Belgische frank geschonken voor de wederopbouw van Ieper. Voor de tentoonstelling werd geput uit meer dan 40 collecties in binnen- en buitenland: foto, film, muziek en voorwerpen. Hoewel de Chinese arbeiders ons relatief weinig eigen objecten hebben nagelaten – zo hadden ze bijvoorbeeld geen eigen uniform - is er verrassend veel Chinese “loopgravenkunst”: fraai gegraveerde granaathulzen met draken, mythische leeuwen en klassieke gedichten. Sommigen lijken net Chinese vazen, maar dan uitgevoerd in het basismateriaal dat aan het front voorhanden was: de koperen hulzen van granaten. Meer dan zestig van deze prachtige en voorheen totaal onbekende voorwerpen werden samengebracht, nagenoeg allemaal afkomstig uit privéverzamelingen.


Hanne Delaleeuw


22

De tentoonstelling is consequent viertalig: Nederlands, Engels, Frans en Chinees. 1

1

Dendooven, D. (2010). Tentoonstelling Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog. Persartikel persconferentie Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

23

6 Begraafplaatsen met Chinese graven in de Westhoek Een grafsteen van een Chinese arbeider in Franse dienst, het opschrift is een stuk summierder

Chinees graf op een Brits begraafplaats in Noyelles, Frankrijk 2

1

1) Cimitière national militaire: 1 Machelen-aan-de-Leie (Dorpsstraat)

Belgisch kerkhof: 16) Oude Gemeentelijke Begraafplaats: 8 Kortrijk (Meenseweg)

1

2) Gwalia Cemetery: 4 Elverdinge (Steentjesmolenstraat) 3) New Irish Farm Cemetery: 7 Ieper (Zwaanhofweg) 4) Klein-Vierstraat British Cemetery: 1 Kemmel (Molenstraat) 5) Lijssenthoek Cemetery: 35 Poperinge (Boescheepseweg) 6) Poperinghe Old Miltary Cemetery: 1 Poperinge (Deken De Bolaan) 7) Poperinghe New Miltary Cemetery: 1 Poperinge (Deken De Bolaan) 8) Mendinghem Cemetery: 8 Proven (Roesbruggestraat) 9) Reninghelst New Military Cemetery: 7 Reningelst (Baljuwstraat) 10) Haringhe (Bandaghem) Military Cemetery: 4 Roesbrugge-Haringe (Nachtegaalstraat) 11) Brandhoek New military Cemetery n° 3: 1 Vlamertinge (Zevekotestraat) 12) Westoutre British Military Cemetery: 3 Westouter (Poperingestraat) 13) Dozinghem Cemetery: 3 Westvleteren (Leeuwerikstraat) 14) Kezelberg military Cemetery: 1 Wevelgem (Korteweg) 15) Croonaert Chapel Cemetery: 1 Wijtschate (Voormezelestraat)

http://www.chinasquare.be/wp-content/uploads/2009/11/default4.jpg http://www.clc-eu.net/index.php/nl/namenbestand-van-chinese-arbeiders Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement 2

24

6.1 Locatie van de Chinese begraafplaatsen in de Westhoek3

10 13 2

8

11 9

5

3

7

6

4

15

12

3

http://www.westhoekjes.be/Images/Algemeen/KaartWesthoek.jpg (21/03/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

25

6.2 Chinese begraafplaatsen in de Leiestreek 4

1

14 16

4

http://www.toerisme-leiestreek.be/leiestreek/algemeen.aspx?id=20164 (21/03/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

26

7 De “Dertien van Busseboom”1 De “Dertien van Busseboom” is een groep Chinezen die bijzondere aandacht krijgt in 2010. Deze dertien Chinezen sneuvelden op 15 november 1917 in een Duitse bomaanval op hun kamp in de buurt van het gehucht Busseboom in Reningelst, een deelgemeente van Poperinge. Tot voor kort was er nauwelijks iets bekend over de Dertien van Busseboom. Uit het dagboek van Pastoor Van Walleghem was er iets gelijkaardigs met Chinezen in de nacht van 15 november 1917. Ze werden begraven langs de Roobaertbeek door hun landgenoten volgens de Chinese traditie. De lichamen moesten van de Britten na de oorlog opgegraven en begraven worden in de gemeentelijke begraafplaats van Bailleul in Noord-Frankrijk. Tijdens die overdracht gingen er gegevens verloren over de lichamen, want de grafstenen in Bailleul geven weinig informatie over de identiteit van de Chinezen die er begraven zijn. Aan de hand van Chinese bronnen en rapporten van de toenmalige Britse Legatie in London is er meer informatie achtergehaald over de Dertien van Busseboom. Nu weet men precies uit welke dorpen in de provincie Shandong de dertien mannen vandaan kwamen. Nu worden er ook verwanten opgezocht van de Dertien van Busseboom door onderzoekers van het Stadsarchief van Weihai. Deze Chinese onderzoekers zijn partners van de onderzoekers van de Dertien van Busseboom. Of de herdenking in 2010 zal bijgewoond worden door afstammelingen en/of verwanten van de Dertien zal nog moeten blijken. In november 2008 heeft er een afstammeling van een Chinese arbeider het graf van haar grootvader bezocht in Beaulencourt in Frankrijk. Het bezoek werd bekend gemaakt in de Chinese media en haalde ook de nationale zender. Wat ze niet toonden aan de Chinese kijkers, was dat de vrouw en haar familie knielden voor een anoniem graf met gewoon een registratienummer. Uit Britse archieven bleek dat het nummer toebehoorde aan een andere arbeider. De Fransen hebben een diplomatiek spelletje gespeeld door iemand te laten knielen voor een begraafplaats die niet eens van haar grootvader was. Dit was het eerste en voorlopig laatste bezoek van een afstammeling van de Chinese arbeiders aan het graf van hun voorvader. Met opzet heeft Frans minister Jean-Marie Bockel een publieke hulde gebracht aan de Chinese arbeiders ‘Tombés pour la France’. Zo heeft Frankrijk zijn sympathie kunnen terugwinnen van China. De eerste en bewezen nabestaanden van Chinese arbeiders van het Chinese Labour Corps moeten dus nog komen naar Europa. Naast een gedenkteken dat onthuld zal worden voor de Dertien van Busseboom op zaterdag 29 mei 2010, wordt er ook een speciale Last Post georganiseerd voor de Chinese arbeiders die op zee zijn omgekomen. Het gedenkteken wordt ingebed in een plantsoen dat beplant wordt volgens de instructies die een aantal Chinese arbeiders ons zelf hebben nagelaten. De Dertien zullen expliciet met hun naam en toenmalige thuisadres vernoemd worden bij het monument. Het monument, dat zich zal bevinden bij de Roobaertbeek, is de plaats waar ze eerst door hun kameraden werden begraven en waar waarschijnlijk hun kamp op stond. Het geheel zal de plaats en het tijdstip markeren waar de eerste poging werd ondernomen om de Chinezen hun doden van de Grote Oorlog terug te geven. Dit zal gebeuren in aanwezigheid van de Chinese gemeenschap en mensen die geïnteresseerd zijn er zeker ook welkom. 1

http://www.clc-eu.net/index.php/nl/busseboomn (24/05/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw


27

8 Het graf van Dom Lou in de abdij van Zevenkerken bij Brugge1 Wat veel mensen evenmin weten, is dat de voormalige Chinese Eerste Minister en Minister van Buitenlandse Zaken hier rust sinds 1949. Lou Tseng-Tsiang werd geboren in 1871 in Shanghai, in China. Na zijn opleiding tolk in Peking, werd hij naar Sint-Petersburg gestuurd om te werken als secretaris op de Chinese legatie. Daar ontmoette hij Berthe Bovy, dochter van een Belgische officier. In 1912 bekeerde hij zich tot het katholicisme. Na de oprichting van de Chinese Republiek in 1912 wordt hij aangesteld als Minister van Buitenlandse Zaken van China. In 1914 wordt hij naar België gestuurd. Na de Eerste Wereldoorlog wordt hij aangesteld als hoofd van de Chinese delegatie op de Vredesconferentie van Parijs. China hoopte dat het zijn grondgebied zou terugkrijgen dat Japan toen heeft veroverd maar daar is niets van terecht gekomen. Die nederlaag wordt Lou Tseng-Tsiang zwaar aangerekend. Na de dood van zijn vrouw, neemt Lou afscheid van het publieke leven en wordt monnik. Bij het Pinksterfeest wordt Lou aangenomen als postulant in de abdij. Op 15 januari 1949 overlijdt Dom Lou. Hij wordt begraven op het kerkhof van de abdij. Na zijn overlijden krijgt de abdij het voorstel om zijn lichaam te repatriëren naar China. Abt Nève gaat niet in op het aanbod en zo rust zijn lichaam nog in Brugge.

Vanaf 19 december 2009 tot en met 17 januari 2010 was er een tijdelijke tentoonstelling van Dom Lou: Keizerlijk Diplomaat en Monnik. De tentoonstelling bevond zich in het Sint-Adriesabdij in Zevenkerken bij Brugge.

1

http://www.clc-eu.net/index.php/nl/component/content/article/49 (2/03/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

28

9 Communicatiemiddelen van Chinezen in de Benelux 9.1 Rolic News 新力報 Dit is een maandblad dat op 38.000 exemplaren verspreid wordt onder de Chinese gemeenschap in de Benelux. De redactie bevindt zich in de Van Wesenbekestraat 16-18 in Antwerpen. Opmerkelijk is dat er in de editie van februari en maart twee artikels werden geschreven met als titel: “De Lange Stroom der Geschiedenis: Chinese Koelies, Bloed, Tranen, [maar ook] Dromen”. Het artikel gaat over de handel in Chinese koelies eind 19de eeuw, de enorme mortaliteitsgraad op de schepen, over hoe ze in Amerika en Canada de spoorwegen aanlegden. Dit artikel is gebaseerd op gesprekken met de directeur van het Xiamen Overseas Chinese Museum.

1

Artikel over de handel in Chinese koelies einde 19de eeuw.

9.2 Capital News 華商時報 Capital News is een tweewekelijkse krant verspreid op 15.000 exemplaren onder de Chinese gemeenschap in de Benelux en Duitsland. Hun redactie bevindt zich in Rue des Poissoniers in Brussel.

1

Rolic News: editie maart 2010


Hanne Delaleeuw


29

9.3 Euro Dragon News 歐華時報 2

Deze tweemaandelijkse krant heeft een oplage van 15.000 keer en wordt uitgedeeld in de Benelux, Duitsland en Frankrijk. De redactie van deze krant bevindt zich in een Chinees hotel, Maison du Dragon, in Boulevard Adolphe Maxlaan 146-160 in Brussel.

2

Euro Dragon News editie maart 2010 Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


30

10 Communicatiemiddelen van Chinezen in Europa 10.1 Sing Tao Daily De Chinezen brengen een aantal eigen kranten uit in Europa. Sing Tao Daily is één daarvan. Sing Tao Daily is een nieuwskrant van Hong Kong en is de tweede grootste Chineestalige krant in Europa. Er zijn zestien overzeese edities van Sing Tao Daily, die worden verspreid in 100 landen. De krant kan gekocht worden in iedere betere krantenwinkel. De nieuwskrant profileert zich als de krant voor de middenklasse en voor studenten. De Sing Tao Daily is van plan om aandacht te schenken aan de Chinese Labour Corps herdenking en heeft beloofd een journalist te sturen naar de tentoonstelling in Ieper.

10.2 The Epoch Times1 The Epoch Times is een Chinese krant die in 30 landen wereldwijd wordt verkocht. De krant wordt in het Chinees, Engels en nog in 9 andere talen gepubliceerd. Het hoofdkantoor van de krant bevindt zich in New York. In deze krant is er ook een rubriek met tips over reizen in Europa. Dit heb ik het volgende gevonden in de krant: Namen van restaurants in Waterloo en in Brussel

Op de website van The Epoch Times hebben we ook Chinese touroperators gevonden die gevestigd zijn in Duitsland. Eén daarvan is Panda Reisen. Op de Duitstalige website2 van de touroperator vinden we arrangementen voor Duitsers die naar China willen reizen en op de Chineestalige website3 vinden we arrangementen voor Chinezen die in Duitsland willen rondreizen in Europa. Op de website wordt er duidelijk gemaakt dat het niet om shoppingreizen gaat en dat de begeleiding volledig in het Chinees is. Ook op de website vind je busarrangementen: Köln, Trier, Luxemburg, Parijs, Brussel, Amsterdam en terug naar Köln in vijf dagen. Dag vier vertrekt men ‘s morgens uit Parijs naar Brussel, om ’s -avonds in Amsterdam aan te komen. 1

The Epoch Times, (8/07/2009) http://www.pandareisen.de/index1.shtml (20/02/2010) 3 http://www.pandareisen.de/index2.shtml (20/02/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw 2


31

11 Communicatiemiddelen van Chinezen in en buiten Europa 11.1 Xinhua News Agency Xinhua News Agency is de officiële staatspers van de Volksrepubliek China en is het grootste centrum voor informatieverzameling en persconferenties. Naast Xinhua is China News Service het andere tv-journaal van China. Xinhua heeft 107 bureaus wereldwijd en 31 in China zelf. Xinhua brengt meer dan 20 kranten and 12 magazines uit. De kranten worden uitgebracht in het Chinees, Engels, Spaans, Frans, Russisch, Portugees, Arabisch en in het Japans. Het hoofdkwartier van Xinhua bevindt zich in Beijing. Het persagentschap is verantwoordelijk voor het censureren van informatie die uitgebracht zal worden in China. Xinhua heeft ook zijn eigen nieuwssite (http://www.chinaview.cn). Vroeger bestond deze enkel in het Chinees, maar de Chinese overheid is op dit moment volop bezig Xinhua uit te bouwen als een waardig equivalent van CNN en Al-Jazeera. Op de opening van de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog’ was chef Wang Xiaojun van het bureau Xinhua Europese Unie aanwezig. Deze man is belangrijk voor het promoten van de tentoonstelling, want alleen hij beslist wat er in de pers geschreven wordt. Volgende foto’s en tekst van de tentoonstelling worden vermeld1:

1

http://news.xinhuanet.com/english2010/photo/2010-04/24/c_13265413_4.htm, 25/04/2010, Wang Xiaojun Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

32

De foto’s van de opening van de tentoonstelling zijn door de media in China gewoon van Xinhua overgenomen, samen met de begeleidende tekst van Wang Xiaojun. Xinhua is met andere woorden een heel belangrijk doorgeefluik voor nieuws richting China. Enkele voorbeelden uit regionale kranten in China: 11.1.1 Heilongjiang Daily2

Links, het artikel in de krant zelf. Rechts, het artikel op de website Dit artikel dateert van 25 mei 2010. 2

http://epaper.hljnews.cn/hljrb/html/2010-04/25/content_518260.htm, 25/05/2010, Wang Xiaojun Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

33 11.1.2 Baotou Daily3

De tentoonstelling werd geopend door de Chinese ambassadeur Zhang Yuanyuan en de burgemeester van Ieper. Dit artikel dateert van 25 mei 2010.

11.1.3 Commercial Times4

Links, het artikel in de krant zelf. Rechts, het artikel op de website Dit artikel dateert van 25 mei 2010.

3

http://www.clc-eu.net/images/stories/20100425%20Baotou%20Ribao.pdf, 25/05/2010, Wang Xiaojun http://epaper.lnd.com.cn/html/sdsb/20100425/sdsb440961.html (18/05/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement 4

34 11.1.4 Suizhou Daily5

Zoals bij andere artikels, werd dit artikel overgenomen van Xinhua. Dit artikel dateert van 25 mei 2010.

11.2 CCTV: China Central Television China Central Television is één van de belangrijkste televisiemaatschappijen in het vasteland van China. Xinhua zal er ook tijdens de laatste week van mei gedurende de hele herdenkingen en conferenties bij zijn. Normaal gezien moet dat resulteren in een langere reportage voor CCTV. Van 5 tot 10 mei 2009 werden op CCTV documentaires uitgezonden over het Chinese Labour Corps. 6

Eerder werd ook een nieuwszending van de Menenpoort getoond op CCTV. Daarin werd uitleg gegeven over de Last Post en de Menenpoort zelf. 7

5

http://www.clc-eu.net/images/stories/20100425%20Baotou%20Ribao.pdf (18/05/2010) http://vsearch.cctv.com/plgs_play-CCTV10prog_20090507_7037158.html (05/05/2010) 7 http://vsearch.cctv.com/plgs_play-CCTVNEWSprog_20081111_6907119.html (05/05/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement 6

35


Hanne Delaleeuw


36

12 Gedragspatroon van de Chinese toerist1 12.1 De Chinese cultuur Om het gedragspatroon van de Chinese toerist te begrijpen is het noodzakelijk om de Chinese cultuur te schetsen. De westerse wereld is zeer verschillend van de Chinese maatschappij: de Chinezen denken fundamenteel anders dan de westerlingen. Het is onmogelijk om de Chinese cultuur te begrijpen zonder een basisbeginselen van hun cultuur te kennen. Het westers denken werd grondig beïnvloed door de Griekse filosofie, terwijl het Chinees denken beïnvloed werd door het taoïsme en het Yin-Yangprincipe. Een moderne Chinees zal zeggen dat het taoïsme geen invloed meer heeft op zijn denken maar de vele spreuken die ze iedere dag gebruiken, bewijzen het tegendeel: ook vandaag nog zijn het taoïsme en het Yin-Yangprincipe van belang voor het dagelijks leven van de Chinese bevolking. Ook de Chinese geschiedenis speelt een belangrijke rol om het China van vandaag te begrijpen. China heeft een kracht in zich die verschillende eeuwen heeft overleefd. Telkens slaagt het land erin om na een zwakke periode van kolonisaties weer de vreemde culturen te verwerken. Alle Chinezen zijn er zich van bewust dat hun cultuur meer dan vijfduizend jaar oud is en dat bewustzijn draagt bij tot hun sterk nationaal gevoel. Hoe houden Chinezen hun beschaving zo lang intact? Aan welke factoren ligt dit? Het is heel moeilijk om deze vraag te beantwoorden, maar er zijn een aantal onmiskenbare elementen zoals een sterke band die zorgt voor de goede orde in de familie, respect voor het verleden, voor de grote meesters, voor de voorouders en voor de wijsheid van de ouderdom. De mensen zien zichzelf ook als een onderdeel van de natuur en van het universum. Een westerling daarentegen heeft de houding of het idee dat hij de natuur kan controleren. Kortom, China en het Westen zorgt voor een andere houding van het individu. Via de Chinese taal worden heel wat ethische principes, normen en waarden van de ene generatie op de andere overgedragen. De ontelbare spreuken en gezegden zijn een weerspiegeling van het cultureel gedrag. In het moderne China worden vandaag nog eeuwenoude taoïstische wijsheden van mond tot mond doorgegeven.

12.2 Opvallende punten en trends van de Chinese consument2 Hieronder volgen enkele opvallende punten en trends van de Chinese consument: -

voorkeur voor lange en diverse bestemmingen; geeft veel geld uit, in het bijzonder aan luxueuze stukken (tassen, souvenirs,…); beperkte uitgaven voor transport, eten en accommodatie;

1

Boden, J. (2006). De essentie van China. Bussum: Coutinho World Tourism Organization (2006). China – The Asia and the Pacific Intra-regional Outbound Series. Madrid: World Tourism Organization 2


Hanne Delaleeuw


37 -

stijging in all-in tours, specifiek hogere klasse mensen en jonge ambtenaren die geïnteresseerd zijn in pakketten waarin vliegtuig en hotel begrepen zijn; vraag naar “diepgaande tours” teruggang voor korte Europese tours (vooral mensen die uit Beijing komen); meer vraag naar culturele tours naar één of twee Europese landen; vraag naar cruises bij mensen uit hogere klasse; grote stijging in vrijetijdsvakanties met genot als determinerende factor.

Hierbij moet rekening gehouden worden uit welke regio in China de toeristen in kwestie afkomstig zijn. Deze trends zijn waargenomen bij mensen uit Beijing, Shanghai en Guangzhou. De vragen van de verschillende klassen mensen verschillen sterk. Rijkere mensen gaan nieuwe en duurdere bestemmingen bezoeken. Chinezen zijn een patriottisch volk en vinden het verschrikkelijk als ze in het buitenland verward worden met Japanners of andere Aziatische nationaliteiten. Chinezen zijn trots op hun natie en etniciteit, maar in een onbekend land kan hun onzekerheid de kop opsteken.

12.3 Karakteristieken van de Chinese markt en speciale, unieke kenmerkende vragen3 12.3.1 Accommodatie Chinezen verblijven niet meer in goedkope hotels (drie sterren) zoals in het begin en worden nu meer internationale hotelketens gewoon. Ze verkiezen om te blijven slapen in viersterren hotels en sommige zelfs in vijfsterren hotels. Hun uitgavenvermogen is extreem hoog geworden. Boek een Chinees reisgezelschap in eenzelfde gang van het hotel, zodat ze het groepsgevoel niet verliezen en de andere gasten minder storen met hun lawaai. Liefst slapen Chinezen in twinbedden in een groot, modern en nieuw hotel met airconditioning in de kamers. 12.3.2 Groepsmentaliteit Chinezen zijn erg groepsgericht ingesteld. Al bij de geboorte komen ze terecht in een sterk samenhangende, uitgebreide familie waar het belang van de gemeenschap vóór het eigenbelang gesteld wordt. Deze groepsmentaliteit behouden Chinezen op vakantie. Deelname aan een groepsreis bevredigt verschillende Chinese behoeften, zoals de nood aan gezelschap en sociaal contact, gezellige sfeer en drukte, dingen samen doen, … Er moet ook genoeg tijd gemaakt worden voor groepsfoto’s bij belangrijke bezienswaardigheden in plaats van te zeer uit te weiden over Europese kunst en cultuur waar zij geen band mee hebben.

3

http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_2007091914364025185.pdf (13/04/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

38 12.3.3 Nummers Er moet ook aandacht gegeven worden aan nummers. Chinezen verafschuwen nummer 4 omdat het geassocieerd wordt met dood. Nummer 6 en 8 worden zeer geapprecieerd omdat het hen geluk en gelukrelaties geeft. Sommige Chinese toeristen weigeren om op de vierde verdieping van het hotel te slapen. Zo bijvoorbeeld heeft het Disneyland Hotel in Hong Kong heeft vierde verdieping en is de oppervlakte van het restaurant 888 m². 12.3.4 Gastronomie China heeft een unieke gastronomische cultuur. Het kost hen moeite om westers eten als een volwaardige maaltijd te beschouwen, omdat onze gastronomie erg verschilt van de Chinese op vlak van bereidingswijzen, smaak, ingrediënten en tafeletiquette. Chinezen hebben een voorliefde voor thee en wanneer ze in een hotel verblijven, wensen ze altijd heet water zodat ze thee kunnen zetten en drinken. Er moeten voldoende hoeveelheden voorzien zijn bij het ontbijtbuffet: Chinezen zien het als een belangrijke maaltijd en daarbij stapelen ze bij buffetten sowieso hun bord goed vol. Als ontbijt eten ze graag congee (soort soep met rijst,verschillende soorten Aziatische groenten en vlees), augurken, noedels en gestoomd brood. Chinezen zijn gewoon hun maaltijden vroeg te nemen. Het middageten wordt best geserveerd vanaf 11.30 uur à 12 uur en avondeten vanaf 18 uur à 18.30 uur. Als middag- en avondmaal eten ze graag rijst of gestoomd brood. Ze verkiezen warme melk boven koude melk. Chinese groepen eten graag samen rond ronde tafels of anders aan een lange tafel. 12.3.5 Financieel Chinese toeristen zijn bang dat ze opgelicht zullen worden en breken zo hun hoofd over hun financiële veiligheid tijdens de reis. Hun vertrouwen in de eigen Chinese binnenlandse toeristische sector is als gevolg van occasionele wantoestanden niet zo groot. Van hun lokale reisagent krijgen ze daarbij soms onrealistische informatie meegekregen over wat ze van hun Europese reis mogen verwachten inzake reisfaciliteiten, en als gevolg hiervan voelen ze zich achteraf bekocht. De vrees om bedrogen te worden, is nog groter wanneer Chinese toeristen zich in een onbekend land bevinden. Als resultaat van dit alles behandelen zij ook de Europese toeristische sector met wantrouwen en nemen soms zelf de rekenmachine ter hand om bedragen na te rekenen. 12.3.6 Eigen taal Chinese toeristen willen liefst alles in hun eigen taal. Dit geeft hen een veilig en comfortabel gevoel. Ze voelen zich op hun gemak en tevreden als ze in hun eigen taal bediend worden, gebruik kunnen maken van Chineestalige kaarten en reisboeken, in hotellobby’s kunnen gebruikmaken van een Chineestalig adresboek van faciliteiten en services, en in hun kamer een TV hebben met Chinese kanalen. Een ander pluspunt voor hen is als ze uitleg krijgen in het Chinees in grote musea en toeristische sites. Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


39 12.3.7 Mond-aan-mond reclame Wanneer Chinese toeristen tevreden zijn, zullen ze dit doorzeggen aan hun vrienden en familie. Zo kunnen ze meer mensen aanmoedigen om die bepaalde bestemming te bezoeken. De kracht van mond-aan-mond reclame is groot in het groepsgerichte China. 12.3.8 Promotie Best moet de zaak niet gepromoot worden op de Chinese markt als ‘goedbewaard geheim’ maar als ‘dé plek waar alle Chinezen naartoe gaan’. 12.3.9 Informatie Om hun onzekerheid weg te nemen, informeer je best de Chinese toeristen. Praktische infofolders, aanduidingen over bezienswaardigheden, typische souvenirs, diverse hotelfaciliteiten, winkelmogelijkheden, prijzen, ingrediënten/materiaal aanwezig in bepaalde producten, echtheidscertificaten, herkomst van koopwaar, dress-code enz. Zo voelen zij zich sneller gerustgesteld.

12.4 Voorouders De harmonie moet blijven bestaan tussen levenden en niet-levenden bijvoorbeeld met de grootouders. Aan de basis van de voorouderverering ligt het patriarchale systeem, waarbij de oudste man van de familie aan het hoofd staat, wat dus doorloopt naar de gestorven voorouders. Het is ook de reden waarom vele Chinezen, ook als ze in westerse landen wonen, toch loyaal blijven aan hun vaderland. Chinezen zorgen goed voor hun voorouders. Ook al wonen Chinezen jarenlang in het buitenland en ook al spreken ze de Chinese taal niet meer, toch blijft er een plekje voor hen behouden in China. Er zijn speciale hotels voor de ‘overzeese Chinezen’, speciale reisbureaus, speciale diensten waarop zij een beroep kunnen doen om hun voorouders op te zoeken. De reden daarvoor is het belang van de familie. Immers waar ze ook wonen in de wereld, hun voorouders zijn altijd in China gebleven. Chinezen geloven in leven na de dood. Daardoor blijven hun voorouders invloed hebben op de familie. De voorouders moeten goed verzorgd worden zodat zij ook goed voor de familie op aarde zorgen; vandaar bijvoorbeeld de prachtige villa’s in de Chinese kerkhoven zoals bijvoorbeeld op Manilla.

12.5 China in het Westen, het Westen in China Als we kijken naar de manier waarop de westerse media een beeld scheppen over China op politiek en economisch vlak, dan zien we tijdens de laatste decennia een sterke evolutie: een verschuiving van neerkijken op China door de geschonden mensenrechten naar ontzag, angst en bewondering. De Chinezen hebben altijd een superioriteitsgevoel gehad. Ze beschouwden buitenlanders eeuwenlang als barbaren. Daarmee refereerden ze naar de ongeciviliseerde noordelijke Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


40 stammen uit Mongolië. Bij de eerste ontmoeting met blanken beschreven ze de blanken als mensen die niet het geluk hadden om de fijnheid van de Chinese opvoeding te genieten. De Cantonezen noemden buitenlanders ‘guilao’ of vreemde duivel. Alle termen voor buitenlanders hebben een bijklank, wat het superioriteitsgevoel van de Chinezen bevestigt. Vandaag wordt meer de term ‘laowai’ gebruikt. ‘Wai’ betekent ‘buiten’ en ‘lao’ betekent ‘respectvolle oude’. Maar een buitenlander blijft een buitenstaander: hoe lang hij ook woont in China, hoe goed hij ook de taal kan spreken, hij blijft een buitenstaander. De westerlingen brachten in de negentiende eeuw oorlog en geweld. Tijdens Mao’s regeerperiode werden buitenlanders geassocieerd met decadentie en verdorvenheid. De dag van vandaag is China meer open voor buitenlanders dan vroeger. Maar voor buitenlanders bestaan er toch aparte regels. Het beeld dat Chinezen hebben over buitenlanders is heel cliché. Sommige Chinezen delen de wereld in twee delen op: China en het buitenland. In de Chinese maatschappij bestaat ook een soort apartheidssysteem, met aparte gebouwen voor buitenlanders op scholen en universiteiten. Chinezen die op bezoek gaan bij buitenlanders moeten hun naam, de reden en de lengte van het bezoek laten registreren. Buitenlanders leven vaak samen in dezelfde wijk of in hetzelfde gebouwencomplex in grote steden.

12.6 Buitenlands toerisme vanuit China (Chinese outbound tourism) 4 Naast de economie is het buitenlands toerisme vanuit China de laatste vijftien jaar in een indrukwekkende stroomversnelling terechtgekomen. In 1993 waren er van de 1,1 miljard Chinezen slechts 3,74 miljoen die buiten de grenzen van het Chinese vasteland op vakantie gingen. In 2000 waren er dat al 10 miljoen, in 2002 al 16,6 miljoen, en in 2020 verwacht men er 100 miljoen ! Waar de Chinezen naartoe reizen, hangt volledig af van de Chinese overheid. De Approved Destination Status (ADS) is een bilateraal toeristisch arrangement tussen de Chinese overheid en de bestemming. Landen met ADS status zijn toegelaten door China om Chinese toeristen te ontvangen. Die bepaalt namelijk naar welke landen er een uitreismogelijkheid is. 1997 was daarbij een mijlpaal omdat sinds dat jaar Chinezen voor persoonlijk plezier op reis mochten gaan. Vooraleer een land Chinese toeristen ‘mag’ ontvangen moet het voldoen aan 7 strenge voorwaarden: -

het land moet zelf een minimaal aantal toeristen naar China uitvaardigen; het land moet goede, politieke relaties hebben met China; het land moet comfortabele accommodatie specifiek voor de Chinezen

4

World Tourism Organization (2006). China – The Asia and the Pacific Intra-regional Outbound Series. Madrid: World Tourism Organization Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


41 kunnen aanbieden; de veiligheid van de Chinezen moet gegarandeerd zijn en er mag ook geen discriminatie zijn van Chinezen in dit land; de bestemmingen moeten gemakkelijk met transport bereikbaar zijn; de toeristen van deze landen moeten een goed verbruikspatroon hebben met het land China; het marktaandeel van de toeristen uit dit land moet in stijgende lijn zijn. In 1988 voldeed er slechts één land aan de voorwaarden: Thailand. In 2000 waren dat er al twaalf, in 2003 zesentwintig met als eerste Europese land Duitsland. De huidige zeven topbestemmingen met goedkeuring zijn in volgorde van interesse: Australië, Singapore, Egypte, Duitsland, Thailand, Zuid-Korea en Japan. Zuid-Korea en Japan zijn echter minder populair omdat de culturele gewoontes niet zo ver liggen van de Chinese en ze niet ‘speciaal en exotisch’ als de Europese bestemmingen. In het algemeen (met of zonder goedkeuring) gaat de voorkeur van de Chinezen uit naar Frankrijk, de Verenigde Staten, Australië, Japan, Egypte, Singapore, Duitsland en Spanje. Qua belangstelling kunnen we daarbij verschillende koppels onderscheiden: Singapore-Thailand, Japan-Zuid-Korea, Egypte-Duitsland. De belangrijkste aantrekkingspool van Egypte, Duitsland en Australië is het cultureel en historisch anders-zijn dan China. Duitsland en Australië staan ook eerste op de lijst qua mooie landschappen en natuur. Het profiel van de reiziger die internationaal op vakantie gaat is: -

54 % zijn mannelijk; 78.8 % zijn jonger dan 40; 68.5 % zijn hoogopgeleiden en universitairen; 82.9 % verkiest een combinatie van verschillende landen.

De belangrijkste redenen om naar een land te reizen zijn in volgorde van heel belangrijk tot minder belangrijk: -

veiligheid; mooie landschappen en natuur; goed uitgeruste toeristische faciliteiten (accommodatie, Chinese reisleider, Chinese brochures); verschillende culturele and historische bezienswaardigheden; mooi weer; mogelijkheid om georganiseerde tours te ondernemen; goedkoop; shopping-faciliteiten.


Hanne Delaleeuw


42

13 Doelgroep voor het verspreiden van mijn brochure voor de Chinezen De grootste uitdaging tijdens het maken van mijn eindwerk was het bepalen van mijn doelgroep voor het verspreiden van mijn brochure voor de Chinezen (zie case-studie). De eerste doelgroep die ik voor ogen had waren Chinezen in Europa met de klemtoon op de Chinezen die in de buurlanden van België wonen. Maar eens begonnen aan mijn zoektocht bleek dit heel moeilijk te worden. Daarop heb ik mijn doelgroep afgebakend naar de Chinezen die in België wonen. Uiteindelijk belandde ik in Antwerpen waar een grote concentratie van Chinezen woont. Ik slaagde erin om een overzicht te maken van de belangrijkste Chinese verenigingen in Antwerpen. Deze verenigingen zijn: Algemene Federatie van Chinese Jongeren, New Generation Culture Association en de Chinese School van Antwerpen. Met de hulp van sinoloog Philip Vanhaelemeersch (verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven via het Ferdinand Verbiest instituut) hebben we ze aangeschreven, zowel in het Engels als in het Chinees. We kregen geen antwoord. Daarop hebben we ze opgebeld. We kregen mensen aan de lijn die niet echt professioneel klonken en die helemaal geen interesse toonden. Ik besloot het hierbij niet te laten, want ik wilde per se een doelgroep voor mijn brochure. Daarop zijn mijn vader en ik deze Chinese verenigingen gaan opzoeken in Antwerpen. Bij het aanbellen bij de Chinese School van Antwerpen werden we op onvriendelijke wijze weggestuurd. We zagen een hele groep Chinezen die aan de goktafel zaten Uiteindelijk heb ik dan ook mijn doelgroep afgebakend tot organisaties, bedrijven en verenigingen die ik tijdens mijn zoektocht (met behulp van sinoloog Philip Vanhaelemeersch) naar Chinezen in België ontmoette en die betrouwbaar en professioneel overkwamen. Deze zijn de volgende:

13.1 Vereniging van Chinese studenten in België (CSAL)1 In Leuven is er een grote vereniging Chinese studenten waarvan de meeste studeren aan de Katholieke Universiteit Leuven en/of GROEP-T (Leuvense Hogeschool). Hun studentenvereniging heet CSAL (Chinese Students and Scholar’s Association of Leuven). We hebben hen ook aangeschreven. Deze mensen waren zeer geïnteresseerd maar naar de Westhoek ‘reizen’ is een grote drempel voor hen. Daarbij komt nog dat ze studenten met een beperkt budget.

13.2 Taiwanese gemeenchap in België Een andere belangrijke doelgroep in België zijn de Taiwanezen. Ze hebben hun eigen cultureel centrum in Brussel. Ze zijn de tentoonstelling van Dom Lou in de abdij van Zevenkerken bij Brugge komen bezoeken.

1

http://www.csal.be/en/ (25/02/2010) Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


43 Doordat Taiwan onafhankelijk wil zijn van China en China de onafhankelijkheid van Taiwan niet wil erkennen, bestaat er tot heden een diplomatiek conflict tussen deze twee landen. Taiwan is ook tegen het communistisch beleid van China. Taiwanezen en Chinezen uit het vaste land kunnen perfect samengebracht worden maar als er ambassadeurs en/of diplomaten komen kijken dan wordt het wel iets moeilijker. Om de Taiwanezen op de hoogte te brengen van de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ heb ik een mail gestuurd naar de heer Pierre Ching-Lung Chou . Deze man is de eerste secretaris van de Taipei Representative Office in the European Union and Belgium. Ze mogen zich geen ambassade noemen maar in de praktijk zijn ze dat eigenlijk wel. In zijn antwoordbrief heeft hij mij uitgenodigd voor een lunch om te discussiëren over de tentoonstelling. Op 8 maart 2010 ben ik samen met sinoloog Philip Vanhaelemeersch op lunchbezoek gegaan bij Pierre Ching-Lung Chou en zijn collega’s Vincent Lung-Yu Lin (eerste werksecretaris) en Norbert Chuchuan Yang (eveneens eerste secretaris). Tijdens de lunch heb ik uitgelegd waarover mijn bachelorproef gaat. Ze waren heel tevreden dat ik de Taiwanese gemeenschap tot mijn doelgroep rekende. Dit was ook een gelegenheid om over de Westhoek te praten, die ze zeker kunnen bezoeken. Daarnaast hebben we ook gepraat over de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ en wat foto’s getoond over hoe de tentoonstelling er uit zou zien. We konden jammer genoeg deze mensen niet uitnodigen op de opening van de tentoonstelling daar de Chinese ambassadeur de tentoonstelling zou inleiden. Deze mensen waren heel blij dat ik contact met hen had opgenomen omdat ze meestal uitgesloten worden voor alle Chinese activiteiten. Elke Chinese activiteit waar ze kunnen aan deelnemen, willen ze dan ook zeker benutten.

13.3 Belgische bedrijven die economische banden hebben met China 13.3.1 Petersime nv2 Petersime nv is een bedrijf dat broedmachines ontwikkelt. Petersime verkoopt zijn broedmachines o.a. aan China. Als Petersime een grote bestelling krijgt van een land, laat ze mensen naar België komen om, in dit geval Chinezen, de know-how van de broedmachine uit te leggen. Op 3 april 2010 is er zo’n Chinese groep op verkenning gekomen naar Ieper. De tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ was jammer genoeg nog niet opgebouwd. Zo hebben we enkel het In Flanders Fields Museum bezocht. Tijdens de rondleiding in het museum heb ik op bepaalde punten foto’s getoond van het Chinese Labour Corps. Een heel grondige rondleiding was niet wenselijk want die mensen kenden het verhaal niet echt van de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek .

2

http://www.petersime.com/ (10/04/2010) Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


44 13.3.2 Picanol3 Net zoals bij Petersime heeft Picanol economische banden met China. Picanol produceert weefautomaten. Chinezen komen naar hier op training en blijven logeren in Ieper. Tijdens mijn stage heb ik Chinezen ontmoet die toevallig in de toeristische dienst waren. De tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ was nog niet opgebouwd maar er was al een speciale etalage gemaakt in de In Flanders Fields Museum Shop met een aantal Chinese boeken naar aanleiding van de tentoonstelling. Hun Belgische begeleider, Mario van Hasten, had een interview gehoord op de radio over de tentoonstelling en dacht dat de tentoonstelling toen al begonnen was. 13.3.3 Flanders Investment and Trade4 Op 1 april 2010 heb ik Theo Vaas ontmoet. Hij werkt bij Flanders Investment and Trade en helpt Chinese bedrijven faciliteiten te huren in België. Deze man is ook een sponsor van het Chinese Labour Corps monument.

13.4 Het Chinees hotel Maison du Dragon sprl5 Dit Chinees hotel bevindt zich in het centrum van Brussel en is echt op maat gemaakt voor Chinese gasten met bijvoorbeeld ronde tafels, enkel Chinese gastronomie, comfortabele kamers, Chinese televisie, etc. Dit hotel kan een belangrijke uitvalsbasis zijn om Chinese toeristen naar de Westhoek te lokken. Het hotel beschikt over 96 kamers, en de meeste gasten zijn Chinezen die op doorgang zijn in Brussel. Meestal blijven ze maar één dag en één nacht in Brussel, maar er zijn ook veel Chinese zakenmensen en diplomaten die er overnachten. Deze blijven langer logeren en hebben dus meer tijd om de Westhoek te bezoeken dan die Chinese toeristen die op doorreis zijn. Daarom kunnen we hen beter als doelgroep gebruiken. Bijzonder positief is ook dat de eigenaar van het hotel het verhaal van het Chinese Labour Corps niet kende en heel erg geïnteresseerd was. Hij is bereid om promotie te maken bij zijn hotelgasten.

3

http://www.picanol.be/PICBESITE/EN/ (21/05/2010) http://www.flanderstrade.be/ (22/05/2010) 5 http://www.hotelmaisondudragon.com/ (22/05/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw 4


45

14 Chinezen in de Westhoek: cijfers overnachtingen en aankomsten in de Westhoek1 De Algemene Directie Statistiek is gemachtigd maandelijks (exhaustief) in alle commerciële logiesinrichtingen het aantal personen op te vragen dat tegen betaling verbleven heeft. Twee basisindicatoren worden op deze wijze ingewonnen: het aantal aankomsten en het aantal overnachtingen. Enkel verblijfstoeristen (zowel recreatieve als zakelijke) worden als aankomst geregistreerd vanaf minstens 1 overnachting in: − hotels, − campings, − vakantieparken, − logies voor doelgroepen (jeugd- en sociaal volwassenenlogies, kuuroorden), − gastenkamers, indien ze over 4 kamers of meer beschikken (hotels), of indien ze over minder dan 4 kamers beschikken maar wel vergund zijn, beide vormen ressorteren onder de hotels, − huurlogies, enkel via verhuurkantoren aan de kust. De cijfers met betrekking tot huurlogies via verhuurkantoren aan de kust zijn enkel in de tabellen opgenomen indien nadrukkelijk vermeld.

Niet opgenomen in de cijfers zijn: − dagtoerisme, − niet-commercieel verblijfstoerisme (bij vrienden, familie of kennissen of in tweede verblijven), − gastenkamers met minder dan 4 kamers, tenzij ze vergund zijn, − rechtstreekse verhuur. Het aantal aankomsten komt grosso modo overeen met het aantal verblijfstoeristen, met dat verschil dat elke toerist als een ‘aankomst’ wordt geteld telkens hij of zij een nieuwe logiesaccommodatie benut. Een voorbeeld: trekkers kunnen meerdere aankomsten genereren tijdens één vakantie, door te verblijven in verschillende logiesinrichtingen. Het volume aan overnachtingen is de optelsom van alle verblijfsnachten die met de geregistreerde aankomsten gepaard gaan.

1

http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_2009062611182111916.pdf Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

46

15 Besluit cijfers overnachtingen en aankomsten in de Westhoek (zie bijlage I tot bijlage X): In 2008 kwamen er in totaal 36 Chinese toeristen op bezoek in de Westhoek. Opmerkelijk is dat slechts één toerist geen hotel koos als overnachting. De overige 35 bleven gemiddeld twee nachten op hotel. Dit geeft een totaal van 70 overnachtingen in hotels in de Westhoek. Slechts één Chinees logeerde in een jeugd- of sociaal volwassenlogies of in kuuroord (logiesvorm voor doelgroepen) in de Westhoek. Zoals besproken in hoofdstuk 12: gedragspatroon van de Chinese toerist, willen Chinezen comfort als ze op bezoek komen. Ze verkiezen duidelijk niet om in campings te verblijven. In vakantieparken verblijven ze niet want er zijn geen vakantieparken in de Westhoek. Chinezen vertegenwoordigen 0,03 % van het totaal aantal buitenlanders aangekomen in de Westhoek. De Engelsen (67,29% van het totaal) en de Nederlanders (15,55%) zijn de twee grootste groepen buitenlandse bezoekers in de Westhoek. In 2005 was er een piek van Chinese toeristen in de Westhoek, met 102 Chinezen in de Westhoek en met 252 overnachtingen in niet verder vrijgegeven logiesvormen. In 2008 zijn er negen Chinezen naar de Westhoek gekomen voor ontspanning en vakantie. Dit is de tweede grootste groep. Ze hebben er gemiddeld twee nachten overnacht. Voor conferenties, congressen en seminaries zijn er vier Chinezen gekomen die er telkens één nacht verbleven. De grootste groep Chinezen komt en verblijft in de Westhoek voor andere beroepsdoeleinden. Deze andere beroepsdoeleinden zijn heel waarschijnlijk trainingen die Chinezen krijgen in Belgische bedrijven. Het aantal Chinese bezoekers voor conferenties, congressen en seminaries is klein. Enkel in dit segment is er een stijging van aankomsten met 41,4% en van aantal overnachtingen met 18,9% in 2008.


Hanne Delaleeuw


47

16 Promotie tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ 16.1 In Flanders Fields Museum folder1

16.2 Folder tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ 2

11

Stedelijke Musea (2009-2010), In Flanders Fields Museum Stedelijke Musa (2009-2010), Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement 2

48

16.3 Affiche ‘Sjouwers voor de Oorlog’

Deze affiches werd niet enkel uitgehangen in Ieper centrum en andere toeristische diensten in de Westhoek maar er werden ook 400 affiches uitgehangen door Uit in Vlaanderen in de rest van West-Vlaanderen en in Oost-Vlaanderen.


Hanne Delaleeuw


49

16.4 In Flanders Fields Magazine (tweejaarlijks – januari en juli) 3

3

In Flanders Fields Museum (editie januari 2010), In Flanders Fields Magazine Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

50

16.5 Radio 1 Mezzo: Interview met Dominiek Dendooven, commissaris tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’.

Op 22 april 2010 heeft Radio 1 Dominiek Dendooven, commissaris van de tentoonstelling, geïnterviewd. Daarin lichtte hij het verhaal van de Chinese Labour Corps toe en de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’. 4

16.6 Radio Canada International, Chinese sectie

Op 23 april 2010 werd er een interview op deze Canadese zender uitgezonden. In het begin is er een uiteenzetting door de presentator Andy, en vanaf de elfde minuut volgt het verslag over de Chinese Labour Corps tentoonstelling/herdenking in de Westhoek. De opnames zijn deels op Lijssenthoek, deels in Leuven gemaakt. Er zijn een paar stukjes in het Engels te horen, maar de rest is allemaal in het Chinees. 5

4

Radio 1 (2010, 22 april). Chinese koelies in Europa tijdens WOI. http://www.rcinet.ca/chinois/emission/Voice%20from%20the%20north/accueil/ (20/05/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement 5

51

16.7 De Vereniging België-China De Vereniging België-China, die gesitueerd is in Brussel, ijvert sinds 1957 voor de vriendschap tussen België en China. De Vereniging staat statutair open voor iedereen die aan dit doel wil meewerken, zonder onderscheid van taal, ras, of overtuiging. De vereniging is volledig onafhankelijk en steunt vandaag hoofdzakelijk op vrijwilligerswerk om China bij het Belgische publiek beter bekend te maken en de wederzijdse betrekkingen te bevorderen. De organisatie telt ongeveer vijfhonderd leden. In maart werd er in China Vandaag een artikel gepubliceerd over het Chinese Labour Corps, geschreven door Philip Vanhaelemeersch. Om de twee maanden brengt de vereniging BelgiëChina een nummer van het tijdschrift ‘China Vandaag’/’Chine Actuelle’ uit. De inhoud van het tijdschrift gaat vooral over culturele onderwerpen, archeologische opgravingen, geschiedenis, onderwijs, actueel nieuws, reizen, nationale minderheden, etc.

6

6

http://www.belchin.be/main (20/05/2010) Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


52

17 Persartikels na opening tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ 17.1 De Morgen

In dit artikel wordt het verhaal verteld van het Chinese Labour Corps maar ook het verhaal van Gu Xingqing, de Chinese tolk die hier tijdens de Eerste Wereldoorlog werkte. Dit artikel dateert van 26 april 2010. 1

1

Vuylsteke, C. (2010, 26 april). De Morgen. De Grote Oorlog door Chinese ogen. P. 27 Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

53

17.2 Radio Klara

Presentatrice Heidi Lenaerts bij Radio Klara interviewt Ng Sauw Tjhoi, eveneens presentator bij Radio Klara. Hij vertelt zijn getuigenis over de opening van de tentoonstelling en het verhaal van de Chinese arbeiders in Europa tijdens de Eerste Wereldoorlog. Aan het einde laat hij ook het lied horen dat de Chinese arbeiders zongen. Dit lied wordt ook afgespeeld in de tentoonstelling. 2

2

Radio Klara (2010, 24 april), Sjouwers voor de Oorlog (met Ng Sauw Tjhoi) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement

54

17.3 Het Laatste Nieuws

De tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ wordt toegelicht. 3

17.4 Het Nieuwsblad

Het verhaal van het Chinese Labour Corps wordt uiteengezet, samen met de inhoud van de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’. 4

3

Dujardin,D. (2010, 27 april). Expo brengt vergeten Chinezen in beeld. Het Laatste Nieuws. p. 17 Lesage, P. (2010, 5 mei). Ook Chinezen trekken naar Westhoek tijdens Eerste Wereldoorlog. Het Nieuwsblad. Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement 4

55

17.5 Wereldtentoonstelling Shanghai 2010, nieuwsbrief Belgisch-Europees Paviljoen

Op vrijdag 17 september 2010 is er een Chinese Labour Corps uiteenzetting tijdens de West-Vlaamse week op het BelgischEuropees paviljoen op de wereldtentoonstelling in Shanghai, China. 5

Op 20 mei 2010 bezocht premier Yves Leterme de wereldtentoonstelling in Shanghai. Het Belgisch-Europees paviljoen behoort bij de 5 meest bezochte op de expo. Daar kunnen de Chinezen chocolade, Belgische frietjes en Belgisch bieren proeven en aankopen. 6

5

http://www.newsshanghai2010.be/nl/chinese-labour-corps-in-museum-in-flanders-fields-77.htm http://www.demorgen.be/dm/nl/5036/Wetstraat/photoalbum/detail/1/1108304/823152/4/Leterme-op-deWereld-Expo-in-Shanghai.dhtml (20/5/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement 6

56

17.6 Artikels bij Chinese diplomatie 17.6.1 Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China Reports from Abroad: Activities of Corps Diplomatique

De tentoonstelling werd geopend door de Chinese ambassadeur Zhang Yuanyuan. Dit artikel werd gepubliceerd op 26 april 2010 op de website van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van China. 7

17.6.2 Chinese ambassade in België

Dit is hetzelfde artikel zoals het vorige, op de website van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van China. Dit artikel werd eveneens gepubliceerd op 26 april 2010. 8

17.7 Chinese persberichten Zie hoofdstuk 12: gedragspatroon van de Chinese toerist

7

http://www.fmprc.gov.cn/chn/gxh/tyb/zwbd/wshd/t687537.htm, 26/05/2010 http://www.chinaembassy-org.be/chn/sghd/t687536.htm, 26/05/2010 Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement 8

57

18 De Chinese Labour Corps evenementen leven verder 18.1 Een internationale conferentie Naast de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ organiseert In Flanders Fields Museum en de Université du Littoral Côté d’Opale van 26 tot 30 mei 2010 een internationale conferentie over de Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog. De eerste twee dagen (26-27 mei) vinden plaats in Boulogne-sur-Mer, de volgende twee dagen (28-29 mei) in Ieper. Op zondag 30 mei wordt een excursie georganiseerd naar verschillende Chinese begraafplaatsen van de Eerste Wereldoorlog. Deze conferentie is de eerste over dit onderwerp die in Europa wordt georganiseerd, na een eerder congres in Weihai, China, in september 2008.1

Poster conferentie

2

18.2 Monument voor de Chinese arbeider Op zaterdag 29 mei 2010 zal er in samenwerking met het stadsbestuur van Poperinge, Busseboom Groep vzw en het Stadsarchief van Weihai (China) in Poperinge een monument ingehuldigd worden ter nagedachtenis van de Chinese arbeiders die hier gesjouwd hebben en van de vele Chinese arbeiders die hier gestorven zijn. Het monument zal zich bevinden in de Visserijmolenstraat in Poperinge waar er zich destijds een Chinees kamp bevond en waar ook een Chinees begraafplaats lag die nu verdwenen is.

1

Dendooven, D. (2010). Sjouwers voor de oorlog. In Flanders Fields Magazine, 23, p. 5 http://www.iccwww1.org/Conference-2010/Home_files/Affiche-colloque5-En.jpg (19/05/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw Toerisme en recreatiemanagement 2

58 Er zullen toespraken gehouden worden door Samuel C.K. Chang, zoon van Chang Chang Yu, Chinees tolk bij het Chinese Labour Corps, door het Stadsarchief van Weihai over hun zoektocht naar de Dertien van Busseboom, door Davy Depreiter die het geofysisch onderzoek geleid heeft op de voormalige site van het Chinees kamp aan de Visserijmolenstraat, etc.

18.3 Last Post Vrijdagavond 28 mei 2010 om 20 uur stipt wordt er een speciale Last Post geblazen voor de overleden Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog. De ceremonie zal o.a. bestaan uit een publieke voorlezing van de namen van een dertigtal vermiste of op zee omgekomen Chinezen. De namen zullen telkens gevolg worden door “zoon/broer/neef …. van X uit dorp Y in de buurt van Z”.

18.4 Wereldtentoonstelling Shanghai 2010, Belgisch-Europees paviljoen Van 15 september tot 17 september 2010 worden er drie West-Vlaamse dagen georganiseerd. Op de laatste dag, 17 september, wordt er een evenement georganiseerd rond het Chinese Labour Corps. 3 Toerisme Ieper had in februari beslist om een advertentie van Ieper en de Chinese tentoonstelling te laten publiceren in de bezoekersgids op de wereldtentoonstelling. Deze onderstaande advertentie neemt een halve bladzijde in beslag. De bezoekersgids is in het Engels en in het Chinees.

3

http://www.shanghai2010.be/overzicht.aspx (20/05/2010) Chinezen in de Westhoek Hanne Delaleeuw


59

19 Case: een toeristisch product voor Chinezen in de Westhoek In bijlage van deze bachelorproef kunt u het toeristisch product voor de Chinese toeristen in de Westhoek aantreffen. In de brochure kan de lezer algemene informatie vinden over Ieper en de Westhoek maar ook informatie over het Chinees oorlogstoerisme. Vooraan en achteraan kan de lezer een kaart vinden van Ieper, met daarbij de nummers waar de bezienswaardigheden zich bevinden. Op de kaart van de Westhoek kunt u alle begraafplaatsen vinden waar er Chinese arbeiders begraven zijn. In het midden zijn er dagprogramma’s opgesteld voor de Chinese toeristen. De reden waarom er een Sneukelroute en een Delicatessenprocessie insteekt, is omdat Chinezen heel graag ‘sneukelen’ (zie hoofdstuk 12: gedragspatroon van een Chinese toerist en hoofdstuk 17.5: ). Verder wordt er nog een voorstel gegeven van Chinese restaurants, traditionele restaurants en autocarbedrijven.

Kaft brochure

P. 1: Inleiding .


Hanne Delaleeuw


60 Kaart van stad Ieper met nummers die aantonen waar de bezienswaardigheden zich bevinden.

P.2: sfeerfoto’s van het In Flanders Fields Museum en Ieper

P. 3: inhoudstabel

P. 4: eerste deel bezienswaardigheden in Ieper


P. 5: tweede deel bezienswaardigheden in Ieper

Hanne Delaleeuw


61 P. 6: informatie In Flanders Fields Museum

P. 8: praktische informatie IFFM

P. 9: verhaal Gu Xinqing en origineel boek Gu

P. 10: informatie over het Merghelynckmuseum


P. 7: informatie tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’

P. 11: bezienswaardigheden in de Westhoek die een verband hebben met het CLC

Hanne Delaleeuw


62 P. 12: lijst met Britse/Franse/Belgische begraafplaatsen waar er Chinezen zijn begraven. Zie kaart Westhoek

P. 13: daguitstap 1

P. 14: daguitstap 2

P. 15: daguitstap 3

P. 16: daguitstap 4

P. 17: suggesties hotels in Ieper


Hanne Delaleeuw


63 P. 18: suggesties gastenkamers in Ieper

P. 19: Chinese restaurants in Ieper en in Poperinge

P. 20: suggesties traditionele restaurants

P. 21: autocarbedrijven

P. 22: Andere bezienswaardigheden/infopunt i.v.m. Eerste Wereldoorlog

P. 23: bekende evenementen in Ieper


Hanne Delaleeuw


64 P. 24: Praktische info in Ieper

Achterflap: Uithangbord tentoonstelling

Kaart van de Westhoek waar de begraafplaatsen zich bevinden


Hanne Delaleeuw


65

20 Eigen ervaringen Nadat ik mijn onderwerp had gekozen voor mijn bachelorproef heb ik contact opgenomen met Philip Vanhaelemeersch, doctor in de sinologie. Samen hebben wij touroperators opgezocht die reizen organiseren voor Chinezen in Europa, Chinese verenigingen in België, communicatiemiddelen van Chinezen in Europa, … Bij het contacteren van de Chinese verenigingen in België ondervonden we al vlug dat er weinig reactie was. Daarna ben ik verder gaan zoeken bij Belgische firma’s die zaken doen met China. Dit viel beter mee. Bij een gidsbeurt voor Chinezen die in opleiding waren bij Petersime in het In Flanders Fields Museum bleken deze jongen mensen heel geïnteresseerd in de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek, in het bijzonder de rol van het Chinese Labour Corps. Later bleek dat deze Chinezen uit de streek kwamen waar de meeste Chinese arbeiders bij het Chinese Labour Corps vandaan kwamen. Bij het tonen van foto’s van de door Chinezen versierde hulzen tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de interesse alsmaar groter. De foto met de versierde hulzen moest ik ondertekenen en ze waren van plan die in te kaderen en op te hangen in hun woonkamer. Na het bezoek in het museum heb ik gevraagd of één van hun een impressie van het museum wilden neerpennen in het Chinees. Dit werd geschreven:

Brief in het Chinees:

Vertaling van de brief (vertaald door Philip Vanhaelemeersch):

“Ons bezoek aan het ‘memoriaal’ van de Eerste Wereldoorlog heeft ons erg ontroerd en getroffen. Het verheugt ons heel erg dat de herinnering aan het werk van het Chinese volk tijdens de oorlog door jullie zo nauwgezet bewaard is gebleven en dat die herinnering zo onafgebroken doorgegeven wordt aan de mensen in de rest van de wereld. Het Chinese volk omarmt de vrede en wil de vriend worden van de hele wereld. Bedankt! 3 april 2010”


Hanne Delaleeuw


66

21 Besluit Tijdens mijn onderzoek naar het Chinees oorlogstoerisme in de Westhoek kwam ik tot de vaststelling dat ik op een gelijkaardige uitdaging botste als de makers van de tentoonstelling ‘Sjouwers voor de Oorlog’ in het In Flanders Fields Museum, namelijk vanuit een uiterst gering aanbod te maken. Dit gold zeker bij het bepalen van mijn doelgroep voor de promotie van mijn toeristisch product, een brochure voor Chinezen. Na een lange, moeilijke, maar ook heel boeiende zoektocht kon ik uiteindelijk mijn doelgroep bepalen. Ik ontwierp voor hen een uitvoerige toeristische brochure voor Chinese toeristen. Dit vergde heel veel tijd maar was ook heel leerrijk omdat ik de opzoekingen voor de twee grote delen van mijn eindwerk met deze case-studie direct in de praktijk kon omzetten. De brochure bevat algemene informatie over Ieper, informatie over het oorlogstoerisme met klemtoon op het Chinese luik en enkele daguitstappen op maat gemaakt voor de Chinese toerist. Ik hoop dat de toeristische dienst van Ieper het budget kan vrijmaken voor vertaling van deze brochure in het Chinees. Dit is een vereiste om mijn brochure naar mijn doelgroep op te sturen. De rol van de minderheidsgroep Chinezen tijdens de oorlog was beperkt, maar daarom niet minder interessant. Het is het zoveelste stukje geschiedenis dat de puzzel van de oorlog vervolledigt. Door de huidige tentoonstelling over het Chinese Labour Corps kan het Chinees oorlogstoerisme misschien in een stroomversnelling terechtkomen. Er wordt heel veel aandacht geschonken in de Chinese media (kranten, televisie, internet,…). Er is daarbij veel aandacht voor het Chinees oorlogstoerisme vanuit de vele groeperingen in de streek die volgend jaar tentoonstellingen, een monument, en een bezoekerscentrum aan de Britse kerkhoven (o.a. Lijsenthoek) zullen oprichten. De tentoonstelling werd ondertussen reeds bezocht door een honderdtal Chinezen. Ik ben ervan overtuigd dat bij de verdeling van mijn brochure over mijn doelgroep dit aantal minstens verdubbelt. Maar de vraag is natuurlijk of het budgettair haalbaar is voor de toeristische dienst van Ieper of een andere organisatie of bedrijf om hiervoor een dure vertaling te laten uitvoeren, zeker rekening houdend met het feit dat Chinezen slechts een kleine minderheidsgroep uitmaken van de oorlogstoeristen die naar de Westhoek komen. Mijn folder kan ook als gids gebruikt worden bij de daguitstappen. Mijn daguitstappen kunnen ook als folder gebruikt worden om naast alle andere daguitstappen i.v.m. oorlogstoerisme in de Ieperse toeristische dienst uitgestald te worden, dit niet enkel voor Chinezen die de toeristische dienst bezoeken, maar zeker ook voor de grootste groep bezoekers van het oorlogstoerisme in de Westhoek: Belgen, Britten en Nederlanders.


Hanne Delaleeuw


67 Op de colofon van de tentoonstelling heb ik als bedanking een plaats gekregen onder promotie:


Hanne Delaleeuw


68

22 Bronnen 22.1 Internet http://www.cwgc.org/ypres http://www.firstworldwar.com/origins/causes.htm http://www.inflandersfields.be/# http://www.toerismevlaanderen.nl/tvl/view/nl/2861526--Algemene-detailpagina.html?view=59426276 http://www.clc-eu.net/ http://www.chinasquare.be/dossiers/chinezen-in-poperinge-en-omstreken-in-%E2%80%A61917/ http://www.theepochtimes.com/ http://www.singtaonewscorp.com/ http://www.pandareisen.de/index2.shtml http://www.chinanewtravel.com/up_files/Map-shandong.gif http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/asia/cnlarge.htm http://www.chinasquare.be/wp-content/uploads/2009/11/default4.jpg http://www.clc-eu.net/index.php/nl/namenbestand-van-chinese-arbeiders http://www.forumeerstewereldoorlog.nl/viewtopic.php?t=3876 http://www.chinasquare.be/dossiers/chinezen-in-poperinge-en-omstreken-in-%e2%80%a61917/ http://soc.kuleuven.be/web/files/3/7/Chinatown_broch_def.pdf http://www.fcjv.be/site/?page_id=21 http://chineseschool.antwerp.googlepages.com http://www.belchin.be/main/ http://www.toerisme-leiestreek.be/leiestreek/algemeen.aspx?id=20164 http://www.cwgc.org/ypres/admin/files/ypres%20map%202.jpg http://www.toerismevlaanderen.be/showpage.asp?iPageID=841 Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


69 http://www.toerismevlaanderen.be/doc/UPL_2007091914364025185.pdf http://www.rcinet.ca/chinois/emission/Voice%20from%20the%20north/accueil/ http://www.cobra.be/cm/cobra/expo/100424-sa-chinesesjouwersexpo_babel http://www.clc-eu.net/images/stories/20100426%20De%20Morgen%20.jpg http://medias-balado.radio-canada.ca/diffusion/2010/balado/rci/voicen-201004231259.mp3 http://www.fmprc.gov.cn/chn/gxh/tyb/zwbd/wshd/t687537.htm http://www.newsshanghai2010.be/nl/chinese-labour-corps-in-museum-in-flanders-fields77.htm http://www.iccwww1.org/Conference-2010/Home_files/Affiche-colloque5-En.jpg http://www.shanghai2010.be/overzicht.aspx http://www.demorgen.be/dm/nl/5036/Wetstraat/photoalbum/detail/1/1108304/823152/4 /Leterme-op-de-Wereld-Expo-in-Shanghai.dhtml http://www.clc-eu.net/index.php/nl/component/content/article/49 http://epaper.lnd.com.cn/html/sdsb/20100425/sdsb440961.html http://www.clc-eu.net/images/stories/20100425%20Baotou%20Ribao.pdf http://vsearch.cctv.com/plgs_play-CCTV10prog_20090507_7037158.html http://vsearch.cctv.com/plgs_play-CCTVNEWSprog_20081111_6907119.html http://www.csal.be/en/ http://www.picanol.be/PICBESITE/EN/ http://www.flanderstrade.be/ http://www.hotelmaisondudragon.com/ http://www.newsshanghai2010.be/nl/chinese-labour-corps-in-museum-in-flanders-fields77.htm http://www.rcinet.ca/chinois/emission/Voice%20from%20the%20north/accueil/ http://www.fmprc.gov.cn/chn/gxh/tyb/zwbd/wshd/t687537.htm http://www.iccwww1.org/Conference-2010/Home_files/Affiche-colloque5-En.jpg Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


70

22.2 Boeken Boden, J. (2006). De essentie van China. Bussum: Coutinho World Tourism Organization (2006). China – The Asia and the Pacific Intra-regional Outbound Series. Madrid: World Tourism Organization Yperman, J. (2009). De Westhoek XL: Verrassend veelzijdig Frans- en West-Vlaanderen. Leuven: Davidsfonds Uitgeverij nv Schmets, P. (1957), Atlas der Algemene Geschiedenis. Namen: Ad. Wesmael-Charlier

22.3 Artikels Pan, L. (1998). The Encyclopedia of the Chinese Overseas. P. 304-327. Singapore: Curzon World Tourism Organization (2006). China – The Asia and the Pacific Intra-regional Outbound Series. Madrid: World Tourism Organization Seongseop Kim, S. , Guo Y. And Agrusa, J., Journal of Travel Research. Preference and Positioning Analyses of Overseas Destinations by Mainland: Chinese Outbound Pleasure Tourist. p. 212-220 Vuylsteke, C. (2010, 26 april). De Grote Oorlog door Chinese ogen. De Morgen. P. 27 Dujardin,D. (2010, 27 april). Expo brengt vergeten Chinezen in beeld. Het Laatste Nieuws. p. 17 Lesage, P. (2010, 5 mei). Ook Chinezen trekken naar Westhoek tijdens Eerste Wereldoorlog. Het Nieuwsblad. Dendooven, D. (2010). Sjouwers voor de oorlog. In Flanders Fields Magazine, 23, p. 5 Dendooven, D. (2010). Tentoonstelling Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog. Persartikel persconferentie

22.4 Folders en brochures Stedelijke Musea (2009-2010), In Flanders Fields Museum Stedelijke Musea (2009-2010), Sjouwers voor de Oorlog: Chinese arbeiders tijdens de Eerste Wereldoorlog In Flanders Fields Museum (editie januari 2010), In Flanders Fields Magazine Westtoer(2010), Den Grooten Oorlog in de Westhoek (folder). Brugge

22.5 Geluidsopnames Radio 1 (2010, 22 april). Chinese koelies in Europa tijdens WOI. Chinezen in de Westhoek

Hanne Delaleeuw


71 Radio Klara (2010, 24 april), Sjouwers voor de Oorlog (met Ng Sauw Tjhoi)


Hanne Delaleeuw


72

23 Bijlagen Bijlage I: aantal aankomsten en overnachtingen in 2008


Hanne Delaleeuw


73 Bijlage II: evolutie aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de Westhoek


Hanne Delaleeuw


74 Bijlage III: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de Westhoek: hotels


Hanne Delaleeuw


75 Bijlage IV: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de Westhoek: campings


Hanne Delaleeuw


76 Bijlage V: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de Westhoek: vakantieparken


Hanne Delaleeuw


77 Bijlage VI: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de Westhoek: doelgroepen (= jeugd- en sociaal volwassenlogies, kuuroorden)


Hanne Delaleeuw


78 Bijlage VII: aantal overnachtingen en aankomsten naar motief in 2008 in de Westhoek naar motief


Hanne Delaleeuw


79 Bijlage VIII: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de Westhoek: ontspanning en vakantie


Hanne Delaleeuw


80 Bijlage IX: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de Westhoek: conferentie, congres en seminarie


Hanne Delaleeuw


81 Bijlage X: evolutie van het aantal aankomsten en overnachtingen van 2004 tot 2008 in de Westhoek: andere beroeps-doeleinden


Hanne Delaleeuw


Chinees oorlogstoerisme in de Westhoek : onderzoek en ontwerp van een toeristisch product

Recommend Documents