1 SPORT Wesley is de weg kwijt Hij kan op het komende WK zomaar een gevaar worden voor Oranje. 22 EERST Een haringlunch voor 4,40 Zo truttig zijn onze...
Hij kan op het komende WK zomaar een gevaar worden voor Oranje.
Zo truttig zijn onze bewindslieden als het op declareren aankomt.
Wesley is de weg kwijt
Een haringlunch voor € 4,40
22
2
9 Woensdag September2009
GRATIS
KIJK VOOR DEZE OF ÉÉN VAN DE VELE ANDERE AANBIEDINGEN OP WWW.RITEL.NL!
WWW.DEPERS.NL
GRATIS, MAAR NIET GOEDKOOP
Onderwijs Veel te veel aanmeldingen
GroenLinks
Chaos in de collegezalen Op veel universiteiten en hogescholen kan er geen student meer bij. Letterlijk. ‘Nog even en we zitten in een hoger-onderwijscrisis.’
Halsema: slinger de hoofddoek af GroenLinks-fractievoorzitter Femke Halsema ziet het liefst elke vrouw zonder hoofddoek.
schoonmakers én extra bekertjes in de kantine. Toch kon dit niet voorkomen dat tientallen studenten geweerd werden uit collegezalen.
Kustaw Bessems DEN HAAG
...
Inschikken Eveline Domevscek AMSTERDAM
...
Hadden ze vorig jaar nou maar wat beter hun best gedaan. Dan zaten de studenten communicatiewetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen nu niet hutjemutje met hordes eerstejaars in een collegezaal. Of, erger nog misschien, dan waren ze dit jaar niet geweigerd uit propvolle colleges met de boodschap ‘alleen voor eerstejaars’. Er zijn dit jaar te veel eerstejaars, dus voor sommige herkansers is het jammer maar helaas. Gerard Oosterwijk, voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb), kreeg vorige week dan ook veel klagende Groningse studenten aan de lijn.
Vensterbank Maar ook op andere universiteiten (dit jaar ruim 25 procent meer aanmeldingen) en hogescholen (18 procent meer) is het mis, weet Oosterwijk. ‘Studenten die in de vensterbank moeten zitten, of op de trap. Of naar een opgenomen college in een andere zaal zitten te kijken. Wat is dat voor start van je studie?’ Studielink, de site waar studenten zich konden inschrijven, telde maar liefst 56.000 nieuwe aanmeldingen op universiteiten. De Universiteit van Amsterdam (UvA) heeft gezorgd voor extra stoelen, extra collegeruimtes, extra
EERST
Googelen kan nu ook halal ImHalal, een gloednieuwe internetzoekmachine, waarschuwt moslims als ze termen intikken als ‘prostituee’ of ‘varken’. De zoekresultaten zijn dan mogelijk ‘haram’, slecht. De site trok in acht dagen 300.000 unieke bezoekers. De trotse en ambitieuze bedenker is een Nederlander.
Lees meer op pagina 3
‘Dat het er zoveel zouden zijn, had niemand voorzien. Het is echt aan alle kanten inschikken’, zegt UvAwoordvoerder Paul Helbing. Volgens hem is zowel de UvA als de Hogeschool van Amsterdam (HvA) ‘creatief op zoek’ naar mogelijkheden. Helbing ondervond de drukte vorige week aan den lijve. ‘We konden nog geen kamertje vinden om even te overleggen. Zo vol is het.’
Vele tientallen studenten zijn geweerd uit volle collegezalen. In Groningen is de oplossing voor de herkansende communicatiewetenschappers gevonden in een extra werkcollege in een andere ruimte. Ook de Universiteit van Tilburg vreest dat voor grote studies als psychologie, rechten en bedrijfseconomie extra colleges en dus extra zalen moeten worden ingepland. ‘Deze colleges zitten vol tot behoorlijk vol’, zegt woordvoerder Walther Verhoeven. ‘De werkgroepen mogen zeker niet groter worden dan 25 man. Anders gaat het ten koste van de kwaliteit. Daarom houden we de vinger aan de pols.’
Al meer dan 200 keer Brits dorp luidt alle gesneuvelde Afghanistan-gangers uit. En steeds met alle egards. Lees meer op pagina 4 REX FEATURES
Lees verder op pagina 3
SPORT
Vino is terug
Maar hij wint net niet
22
+
UIT & THUIS
‘Verse vis heeft een plezierige en frisse geur.’ Daarom ruikt topkok Rick Stein altijd aan zijn boodschappen, óók in de supermarkt. Pagina 16.
Femke Halsema zegt in een interview met Dagblad De Pers dat het haar als feministe moeilijk valt dat zij op de school van haar kinderen in Amsterdam-Oost ‘tussen allerlei gesluierde vrouwen zit’. Ze heeft, vertelt ze, ‘moeite met de hoofddoek’. De GroenLinks-leider wijst erop dat zij het recht van een vrouw om vrijwillig een hoofddoek te dragen – zelfs bij de politie of op de redactie van het feministische maandblad Opzij – altijd heeft verdedigd en dat ook zal blijven doen. ‘Maar ik kan niet wachten op het moment waarop vrouwen in vrijheid hun hoofddoek zullen afslingeren. Ik zie het liefst elke vrouw in Nederland hoofddoekloos. En volstrekt vrij. Ik geloof niet dat welke God ook kledingeisen stelt. Dat zijn de mannen geweest die het geloof uitleggen.’ Halsema zegt dat zij niet te beroerd is om de orthodoxe islam net als alle geloven aan te vallen waar zij dat nodig vindt. ‘Ik merk het in mijn wijk: natuurlijk is de islam een probleem. Overigens met name de islam in combinatie met ongeletterdheid.’ In het openhartige vraaggesprek neemt Halsema verder grote afstand van de Partij voor de Dieren. ‘Zij zetten het bevrijden van dieren op gelijk niveau met het eind aan de slavernij. Dat vind ik decadentie.’ Lees meer op pagina 6
KUNST?
Wilderspop aan een strop De politie in Den Haag heeft gisteren in de buurt van het Centraal Station een pop aangetroffen waarop met een mes een foto van PVV-leider Geert Wilders was bevestigd. De pop was met een strop om de nek opgehangen aan een boom. Er zijn vier jongeren opgepakt. Ze zeiden dat het een kunstproject was voor school. Wilders doet aangifte.
2
Eerst
LANGE POTEN
Waarin een klein land braaf kan zijn...
...
In Groot-Brittannië stapten politici op na declaraties van hondenvoer, peperdure meubels en kosten voor tweede huizen. In Nederland declareert een minister ten onrechte een parka, een gehuurd jacquet en een paar pennen.
PETER
MIDDENDORP
N
iemand weet hoeveel politieke partijen je precies kunt oprichten voordat mensen je nadrukkelijk vragen om ermee op te houden; met de oprichting van zijn nieuwe partij OokU kunnen we zeggen dat Jan Nagel het voor ons uitprobeert. In een Haags zaaltje vond gisteren een perspresentatie plaats. Er was een poster opgehangen – ‘Het raakt iedereen… OokU’ – er zaten heren achter een tafel met microfoons, er was genoeg pers gekomen. Nagel zei dat OokU een partij voor ouderen was, maar toch ook breed. We konden dit vergelijken met een milieupartij. Die was voor het milieu, maar toch ook breed. Net als OokU dus eigenlijk, al namen die het dan voor ouderen op. Typische ouderenpunten waren: meer AOW, meer vakantiegeld voor AOW’ers en een dertiende maand voor AOW’ers die die naam ook echt verdienden. Typische breedtepunten: minder Kamerleden, geleidelijke afschaffing van de hypotheekaftrek en minder kolonels in het leger. Een ongelijksoortig geheel, totdat je beseft dat het gemeenschappelijke ervan Jan Nagel zelf was, zijn persoon en ergernissen – hij moet hebben bedacht dat nieuw geld voor ouderen niet uit de lengte zal komen. Hij heeft eerder partijen opgericht, we zeiden het al. Leefbaar Nederland, Leefbaar Hilversum, hij zette zijn kaarten al eens op Pim Fortuyn en Peter R. de Vries. Hij wordt ouder, zijn ergernissen ook.
Hans Böhm was er om aandacht te vragen voor punt F8 De bijeenkomst werd afgesloten met een praatje van Hans Böhm, de schaakmeester die in het verleden landelijke bekendheid verwierf als panellid van het tv-programma Ook dat nog! We weten nog goed: zijn vertolking van een postbeambte die verveeld de telefoon opneemt, sprak iedere uitzending weer opnieuw tot de verbeelding – ‘Met de Peu-Teu-Teuheu’. Hans Böhm zal geen lijsttrekker van OokU worden, hij was er om aandacht te vragen voor punt F8 uit de persmap, integratie. Feesten en cursussen hadden afgedaan als middel om integratie te bevorderen, het was tijd voor sport en spel, te beginnen met denksporten, want daar had je geen douches bij nodig en hoofddoekjes en gehandicapten konden probleemloos meedoen. Wanneer de schaakmarokkaantjes elkaar in schaakcaravans voor buurthuizen en scholen eenmaal goed hadden leren kennen, konden ze verder in een beweegtraject – met zijn allen aan het sporten en de wandel. Böhm: ‘Is een schaakwedstrijd tussen Amsterdamse en Rotterdamse jongeren niet een veel leukere ontmoeting dan die tussen hooligans?’ 1
Peter Middendorp doet als schrijver/columnist dagelijks verslag van zijn belevenissen in Den Haag.
Guusje ter Horst
Jacqui Smith
Grootste zonde
Grootste zonde
Gaat, blijkens haar bonnetjes, zo nu en dan uit eten in Amsterdam en Den Haag in de categorie ‘lekker, maar een ster zit er niet in’.
Schreef zich in bij haar zus, zodat ze tienduizenden euro’s voor haar eigen woning als tweede huis kon declareren.
Merkwaardigste declaratie
Merkwaardigste declaratie
Oer-Hollandse outdoor-variant van het broodje kaas: 4,40 euro voor een staande lunch aan de haringkar.
Twee pornofilms, bekeken door haar man, ter waarde van 11 euro. Declareerde tevens een badstop van 90 cent.
Afloop
Afloop
Gaf, na juridisch aandringen van De Telegraaf (die een wanhopige poging doet van deze treurige Binnenhofse grijsheid een schandaal te maken à la de Britse bonnenperikelen) de politieke en ambtelijke declaraties van de laatste jaren vrij.
Trad in juni af, na heftige kritiek op de pornofilms (en een stevige ruzie daarover met haar echtgenoot). FOTO’S HH/REUTERS
Declaraties SP las over kleine lettertjes heen
Declaraties
Toch nog geen pluim voor Balkenende Een pluim voor Balkenende, jubelde de Socialistische Partij bij het declaratiegedrag van de premier. Maar de SP vergat de kleine lettertjes te lezen. Marcia Nieuwenhuis DEN HAAG
...
Kranten kopten dat de premier niets declareert en de SP-fractie gaf Balkenende zelfs ‘een pluim’, omdat hij ‘nagenoeg niets’ zou declareren. Op het eerste gezicht lijkt dat ook zo. Maar uit de kleine lettertjes van de uitgaven van het ministerie van Algemene Zaken, blijkt dat hij persoonlijk 914 euro heeft gedeclareerd. Daarbij staat in een voetnoot dat zijn ministerie in totaal voor bijna 30.000 euro een beroep deed op artikel 9 van het voorzieningenbesluit, bedoeld voor het vervullen van het ministersambt. Bij álle andere ministeries zijn deze kosten toegeschreven aan een bewindspersoon.
De Kamer wil nu van de premier weten waarom zijn kosten zijn ‘weggestopt in een voetnoot’. Het ministerie van Binnenlandse Zaken gaat bekijken hoe de uitgaven beter inzichtelijk kunnen worden gemaakt. ‘Totnogtoe begreep ik dat Balkenende zelf terughoudend is geweest maar mocht dat niet zo zijn, dan moet ik de pluim weer terugnemen en moeten de andere ministers natuurlijk géén voorbeeld aan hem nemen’, erkent Tweede Kamerlid Ronald van Raak nu. De SP’er besluit de pluim ‘nog even in de lucht’ te houden. Uit een inventarisatie blijkt ook dat van alle politiek assistenten die van de premier met 2844 euro het meest declareert. Sociëteit Nieuwspoort is de grote favoriet van CDAspindoctor Jeroen de Graaf. Uit een optelsom van alle ‘tassendragers’ van dit kabinet blijkt dat de CDA’ers met 1165 euro gemiddeld twee keer zoveel declareren als hun collega’s van de PvdA en de ChristenUnie. De teller
Ook genoeg foute bonnetjes Het lijkt er nu misschien niet op, maar we kunnen het wel degelijk in Nederland. Verschillende politici raakten in de problemen door hun declaratiegedrag. Redactie binnenland AMSTERDAM
...
914 euro of 30.000? ANP
van de PvdA stopt bij 533 euro en die van de ChristenUnie bij 436 euro. De christen-democratische bewindslieden en hun assistenten zijn samen goed voor ruim 11.200 euro. De PvdA eindigt met 8.600 euro op twee. En de ChristenUnie is met 2.800 euro ruim drie tot vier keer zo spaarzaam als haar twee coalitiegenoten. 1
- 18 februari 2000: Als het Parool bericht over mogelijk onjuiste declaraties rond reis- en verblijfskosten van de Amsterdamse wethouder Harry Groen en diens meereizende vriendin, stapt hij meteen op. - 13 maart 2000: Bram Peper, minister van Binnenlandse zaken, treedt af omdat er bedenkingen zijn bij declaraties uit de tijd dat hij nog burgemeester van Rotterdam was. Twee dagen na zijn aftreden zet hij de declaraties op internet. Dat doet hij om zich beter te kunnen verdedigen. Een Rotterdamse commissie concludeert dat Peper fout zat. Na jaren procederen wordt hij alsnog vrijgepleit. - 1 mei 2009: Stefan Hulman, burgemeester van Den Helder, krijgt een vergoeding van 3200 euro per maand voor zijn nog niet verkochte huis in Rotterdam. De gemeenteraad krijgt er lucht van. Exit Hulman. 1
Argus Marokkanen plegen de lichtere vergrijpen
Sudan
LUBNA HUSSEIN WEER VRIJ De Sudanese Lubna Hussein, die wereldnieuws werd door haar verzet tegen de veertig zweepslagen waartoe ze was veroordeeld wegens het dragen van een broek, is vrijgelaten uit de gevangenis. Ze zat een dag achter de tralies. De Sudanese Bond van Journalisten heeft haar boete van omgerekend 140 euro voldaan. Hussein was in juli gearresteerd, omdat ze zich in een restaurant vertoonde in een broek. Aanhangers van de dominante radicaal-islamitische stroming in het Afrikaanse land be-
schouwen dat als obsceen. Een islamitische rechtbank veroordeelde haar tot de zweepslagen, maar zover kwam het uiteindelijk niet. Tien andere broekdragende vrouwen die met Hussein werden gearresteerd, hebben al wel zweepslagen gekregen. Hussein maakte van de zaak een principekwestie, om de strikte kledingwetgeving in Sudan aan de kaak te stellen. Ze nam ontslag bij de VN, waardoor ze haar diplomatieke onschendbaarheid verloor en de zaak wel moest voorkomen.
Kernenergie
Aan diggelen
Het Internationale Atoom Energie Agentschap voorziet flinke groei van kernenergie in Azië de komende jaren.
Bij de Senior Games in Zeeland sneuvelde in drie leeftijdscategorieën het Nederlands record op de 100 meter hardlopen.
Eerst
3
Verkiezingen Afghanistan
Zoekmachine
KARZAI LIGT OP KOERS
ImHalal: zoeken voor moslims
De Afghaanse president Hamid Karzai stevent af op een absolute meerderheid na de verkiezingen van 20 augustus. Hij heeft de steun van 54,1 procent van de kiezers na het tellen van 91,6 procent van de stemmen. Dat heeft de kiescommissie laten weten. Abdullah Abdullah, de belangrijkste belager van Karzai, kreeg 28,3 procent van de stemmen.
Een Nederlander lanceert een halal versie van Google in vijftien talen. Die waarschuwt bij zoektermen met mogelijk onwelkome resultaten. Camil Driessen AMSTERDAM
...
‘Verraad’
Als je op ‘prostituee’ zoekt, gaan de alarmbellen rinkelen. ‘Oeps. Uw zoekterm heeft een Haram-niveau van 3 uit 3! Ik adviseer u om een zoekterm te veranderen en het opnieuw te proberen’, staat in knalrode letters onder je zoekopdracht. ‘Varken’ scoort 1 op de schaal van 3 met een waarschuwing dat uw zoekresultaten mogelijk haram (slecht) zijn. ImHalal is de gloednieuwe internetzoekmachine die beschermt tegen zoekresultaten die volgens de islam slecht zijn. ‘We willen niet dat mensen per ongeluk op ongepaste sites terechtkomen’, legt de in Nederland woonachtige initiatiefnemer Reza Sardeha (20) van de AZS Media Group uit.
FIDEL BOOS OP PHILIPS Complexe regels hebben ertoe geleid dat de levering van medische apparatuur door Philips aan Cuba vertraging opliep. Dat verklaarde Philips in een reactie op een boze uitval van oud-president Fidel Castro van Cuba. Die had het concern een dag eerder van verraad beschuldigd. Onder druk van de Verenigde Staten, die Cuba sinds 1962 economisch boycotten, zou de levering grote vertraging hebben opgelopen.
Met het afvuren van 21 saluutschoten maakte de Hr. Ms. Tromp zijn intocht in de haven van Manhattan. Daar werd gisteren het startschot gegeven voor de NY400-week,
Toeristen geweerd
COFFEESHOPS GEDOOGD Het kabinet wil volgens ingewijden het gedoogbeleid voor softdrugs handhaven. Coffeeshops blijven bestaan, maar mogen geen toeristische trekpleister meer zijn. Kleinere coffeeshops mogen alleen nog maar lokale klanten bedienen. Buitenlandse klanten zijn niet meer welkom. Een pasjessysteem moet toeristen buiten de deur houden.
ANP
STORM OPTIL(II) ...
HANS
WIEGEL
E
Holland aan de Hudson
en maand geleden wijdde ik een column aan de vragen van de PVV aan de regering om een analyse te maken van de kosten van de immigratie. Misschien – schreef ik toen – zal het kabinet proberen in zijn antwoorden zich er onderuit te draaien. Maar
waar wordt gevierd dat de stad New York 400 jaar betrekkingen heeft met ons land. Het marinefregat was niet het enige Nederlandse schip dat aankwam. 1 FOTO: ANP
Onderwijs Roep om maatregelen Plasterk
‘Dit wordt straks een crisis’ Vervolg van pagina 1
...
Een nadeel van het invoeren van extra colleges is dat een docent meer tijd kwijt is met onderwijzen en dus minder met onderzoek. Want geld voor het aantrekken van nieuwe medewerkers is er niet, zegt LSVb-voorzitter Oosterwijk. ‘Plasterk moet nodig met maatregelen komen, want studenten betalen collegegeld en hebben recht op goed onderwijs. Dat is niet het geval als je naar een gestreamd college moet kijken. Als dit zo doorgaat, krijgen we een hoger-onderwijscrisis.’ Jelle Belksma van de christelijke hogeschool Windesheim in Zwolle kan wel opgelucht ademhalen. ‘We hebben zeshonderd studenten meer dan vorig jaar, maar het past. Iedere student heeft een stoel, een docent en
Wilders zou daar geen genoegen mee nemen, was mijn voorspelling. Het is precies gegaan zoals ik dacht. Minister Van der Laan weigert uit te zoeken wat de immigratie de samenleving kost. Opmerkelijk is het dat de minister nog maar kort geleden vertelde dat de vragen van de PVV ‘netjes’ zouden worden beantwoord. Minister-president Balkenende stelde vast: ‘De regering heeft aan de Tweede Kamer een informatieplicht’. Het kabinet schakelde het Sociaal en Cultureel Planbureau in om het nodige materiaal voor een gedegen antwoord aan te leveren. Dat Planbureau, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en ook
een rooster.’ Dankzij noodlokalen, dat wel. ‘In februari moet de nieuwbouw klaar zijn.’ De Universiteit Utrecht, die vorig jaar al studenten wegens ruimtegebrek naar bioscoopzalen moest verwijzen, lijkt dit jaar de lachende derde. ‘Het valt mee’, zegt Matthias
Jorissen van de universiteitsraad. Volgens hem komt dit door de numerus fixus die dit jaar voor de populairste studies, psychologie en rechten, is ingevoerd. Studenten die rechten willen studeren, werden doorverwezen naar Groningen of Amsterdam. Dat hebben ze daar geweten. 1
Kom lieve collega’s, schik eens wat in! Terwijl eerstejaars al blij mogen zijn met een stoel, hebben medewerkers van de UvA vaak de luxe van een eigen werkkamer. En dat terwijl velen er vaak niet eens zijn. ‘Zeker op vrijdagmiddag kun je er een kanon afschieten’, zegt hoogleraar Meindert Fennema. Dus bedacht hij
het Centraal Planbureau hadden jaren geleden al over dit onderwerp gerapporteerd en hun kritisch oordeel over de gevolgen van de immigratie in ons land niet onder stoelen of banken gestoken. En Elsevier becijferde dat de niet-westerse immigratie in veertig jaar zo’n 200 miljard euro had gekost. Er is nu een brief van zo’n dertig kantjes van de regering. Zo’n onderzoek komt er niet, het kabinet wil er niet aan, het Sociaal en Cultureel Planbureau is afbesteld. Waar is de stelling van de minister-president dat het kabinet de plicht tot informatie heeft, gebleven? Natuurlijk zal Wilders het daar niet bij laten zitten. In mijn eerdere
‘Schik eens wat in’, oftewel: ben je er weinig of nooit, dan moet je je kamer delen of opgeven. Ondanks wat tegenwerking van ‘de ego’s die ermee gemoeid waren’ konden tien kamers worden afgestoten. Met het aldus bespaarde geld kon men een nieuwe medewerker aannemen. 1
column schreef ik dat hij er straks bij de Algemene Beschouwingen in de Tweede Kamer op zal terugkomen. Het antwoord van de regering zo’n onderzoek niet te willen uitvoeren, is koren op de molen van de PVV. Kans voor een schot voor open doel voor Geert Wilders. Dit politiek onverstandige en ten opzichte van het parlement incorrecte non-antwoord, heeft het kabinet in eigen voet doen schieten. Inmiddels heeft de SP laten weten dat de PVV een beter antwoord verdient. ‘Als oppositie heb je recht op informatie’, zei SP-fractievoorzitter Kant zondag in Buitenhof, in een overigens kwalitatief prima interview.
‘Uw zoekterm heeft een Haram-niveau van 3 uit 3!’ De site is een succes en trok in de eerste acht dagen meer dan 300.000 unieke bezoekers. ‘Op termijn willen we de belangrijkste zoekmachine in het Midden-Oosten worden.’ De zoekmachine is beschikbaar in vijftien talen. De Engelse variant werkt vooralsnog het beste. Zoek je op ‘mortgage’ dan krijg je een waarschuwing, terwijl het zoeken op ‘hypotheek’ tot geen problemen leidt (volgens de Islam zijn hypotheken slecht omdat je niet mag verdienen aan leningen). Kinderziektes, volgens Sardeha. ‘Eind deze maand is alles piekfijn in orde’. Mede dankzij de gebruikers, die via een feedbackknop voor nieuwe haram-termen kunnen waarschuwen. ImHalal kreeg kritiek omdat de zoekmachine censuur zou plegen. Serdeha vindt dat onzinnig. ‘Mensen moeten vrij kunnen surfen. Wij willen niet dat mensen per ongeluk op slechte content stuiten, maar ze kunnen altijd de waarschuwing negeren. En je hoeft ImHalal natuurlijk niet te gebruiken.’ 1
Wilders spreekt van een botte belediging van de Tweede Kamer. De volgende fase van wat ik noemde ‘Storm op til’ is ingegaan. Het zal – in de aanloop naar de komende verkiezingen – niet de laatste zijn. Bel voor de tweede ronde! 1
Slechte scholen
Umea
Melkmeisje
De overheid kan scholen straks waarschijnlijk sluiten als ze bepaalde leerresultaten niet halen. Een meerderheid in de Tweede Kamer lijkt voor dit plan.
De Zweedse stad Umea is uitgeroepen tot Europa’s culturele hoofdstad van 2014, zo liet de Europese Commissie gisteren weten.
De expositie rond Het melkmeisje van Vermeer is gisteren onder grote belangstelling geopend in het Metropolitan Musuem of Art in New York.
4
Eerst
STEL...
Afghanistan Britse steun aan missie kalft af
...dat vrouwen konden voetballen
O
ké, een beetje een provocerende kop boven dit stukje. Vrouwen kunnen natuurlijk voetballen. Sommigen zelfs heel goed en beter dan veel mannen. Maar over het algemeen wordt het niveau van mannen op dit moment nog hoger ingeschat. Wat als dat nou eens andersom zou zijn? Wat als vrouwen beter konden voetballen dan mannen? Dat zou nogal wat veranderen, want ook al mag je (politiek correct!) voetbal geen mannensport noemen, de voetbalwereld is op dit moment wel een mannenwereld. Journalisten, commentators, directeuren, trainers, verzorgers, bijna allemaal zijn het nu mannen. Dat zal niet zo blijven als vrouwen beter kunnen voetballen dan mannen. Jack van Gelder, Hugo Borst en Youri Mulder kunnen inpakken. Ze worden vervangen door vrouwelijke babbelaars. Het zal bovendien de redding worden van vrouwenpraatprogramma’s als De Tafel van Vijf en Vrouw en Paard. Eindelijk een zinnig onderwerp om over te praten. Johan Derksen, hoofdredacteur van Voetbal International, zal zijn baan verliezen aan Barbara Barend. De term vrouwenvoetbal zal verdwijnen, want dat is gewoon voetbal. Zo nu en dan zullen een paar mannen op televisie verschijnen die achter een bal aanrennen. ‘Het niveau van mannenvoetbal gaat langzaamaan omhoog’, zal de commentator zeggen. Niet langer zal 30 procent van de vrouwen op zondagavond verplicht en met tegenzin naar Studio Sport kijken, zoals nu. De rollen worden omgedraaid. Mannen zullen mokkend op de bank zitten en vragen of ze niet voor één keer naar iets anders mogen kijken. Of nog beter: ze zullen beseffen dat de tijden echt veranderd zijn. Als hun vrouwen met de benen op tafel voetbal zitten te kijken, doen ze de afwas. Ze stofzuigen en zetten de wasmachine aan. En daarna gaan ze vroeg naar bed: hoofdpijn! 1
De rubriek Stel... verkent wat ook het nieuws had kunnen zijn. Reacties/suggesties: [email protected]
Telkens weer die stoet door de Hoeveel levens de missie in Afghanistan kost, weten ze in een klein Engels plaatsje maar al te goed. Sanne Rooseboom WOOTTON BASSETT
...
Tweehonderdtien keer werd er al een doodskist door de hoofdstraat van Wootton Bassett gedragen. Dichte, zwarte auto’s, huilende soldaten, de Britse vlag over de kist in de lijkwagen. De bewoners staan elke keer weer respectvol en zwijgend langs de weg, applaudisseren als de kist voorbij het oorlogsmonument komt. Het is niet omdat het plaatsje, met 11.000 inwoners, zoveel soldaten heeft. Het ligt vlakbij de legerbasis waar alle gesneuvelde Britten uit Afghanistan heen worden gevlogen. De eerste paar mijl van de tocht gaan de lijkwagens stapvoets langs de groene voortuinen en de winkeltjes met rieten daken. Daarna rijden ze door naar het ziekenhuis in Oxford, waar de lijkschouwing plaatsvindt. De processies zijn het symbool geworden van de menselijke kosten van het conflict. Vandaag is het rustig, geen ceremonie. Maar binnenkort wel weer, want deze week sneuvelde er opnieuw iemand. De steun voor de militaire missie in Afghanistan neemt met elk dodelijk slachtoffer weer een beetje af. Volgens onderzoek van de krant The Guardian steunden 74 procent van de Britten in 2001 de oorlog in Afghanistan. Nu is dat 47 procent.
Helden Afghanistan is hier elke dag in het nieuws. Vorige week stapte parlementslid Eric Joyce op, assistent van de minister van Defensie, omdat hij vindt dat meer geld en aandacht moet worden besteed aan de soldaten. Tabloid The Sun voert een campagne voor een betere uitrusting voor de troepen onder het motto: ‘Don’t you know there’s a bloody war out there?’ Steun voor de troepen is er overal in het land. Mensen dragen vlaggetjes, kranten hebben het consequent over dappere soldaten, er wordt op markten geld ingezameld voor de meest recente oorlogsveteranen. ‘Er is veel steun voor de troepen en steeds minder steun voor de missie’, zegt Jeremy Black, professor Militaire Geschiedenis aan de Universiteit van Exeter. ‘Mensen zijn onzeker over deze oorlog. Ze geloven niet dat het Groot-Brittannië veiliger maakt, zoals Brown beweert. Maar Britten zul-
Mensen komen uit het hele land om steun te betuigen. FOTO’S: GETTY IMAGES, REUTERS EN EPA
len niet snel hun soldaten afvallen.’ De oorlog hangt als een donkere wolk boven de politiek, zegt Black. ‘De komende verkiezingen zal Afghanistan een heet hangijzer worden. Politici kunnen zich niet tegen de missie keren, want dan val je de troepen aan. Maar ze kunnen ook geen steun toezeggen voor continuering van de missie.’ De inwoners van Wootton Bassett worden elke week geconfronteerd met de kosten van de missie. ‘Het zijn jonge jongens’, verzucht een humeurige veteraan die in de jaren ‘50 gelegerd was in Jemen. ‘Deze missie heeft geen zin. We winnen nooit en jullie Europeanen helpen niet.’ Hij tikt met
‘De Highway for Heroes? Pfff. Het is gewoon onze hoofdstraat.’ zijn wandelstok op de grond en haalt dan zijn schouders op. ‘Maar ja, de jongens zijn zelf bij het leger gegaan. We zijn met die strijd begonnen en moeten het afmaken ook.’ Het plaatsje leeft nauw samen met de legerbasis om de hoek. Het meisje bij de bakker werkt er als oppas. De vrouw van de postbode geeft les op de basisschool aan kinderen van mi-
Witte pakken
Omstreden politicus niet terug
BIJLMERMYSTERIE
OUDKERK? NEE, OUWERKERK
Het mysterie van de Bijlmerramp zou zijn opgelost. De mannen in witte pakken waren medewerkers van de Amsterdamse Dienst Milieuen Bouwtoezicht die na de ramp op eigen gelegenheid monsters op de rampplek namen. Maar volgens een woordvoerder van burgemeester Cohen zijn die medewerkers niet ‘de mannen in witte pakken’ omdat ze simpele overalls aanhadden. The mystery continues ....
HH
Het was het nieuwtje van de dag. Rob Oudkerk wordt de stadsdeelvoorzitter van stadsdeel Amsterdam Centrum. ‘De man van Kutmarokkanen. Man van achterlichtjes. Man van hoeren en snoeren’, is gevraagd om de ‘saaie’ Els Ipping op te volgen als stadsdeelvoorzitter. Met die woorden hielp PvdA-‘ingewijde’ Marcel Duyvestijn via zijn weblog het gerucht de wereld in. Binnen no-time namen onder meer De Telegraaf en Elsevier het bericht op hun website over. Geconfronteerd met de terugkeer van
litairen. In het raam van de lijstenmaker hangt een oproep om veteranen te steunen en een gedicht van een familielid van een soldaat. ‘Bedankt’, heet het. Tegen het oorlogsmonument uit de jaren ‘40 leunen moderne, houten kruisjes, neergezet voor de meest recente oorlogsslachtoffers uit het stadje zelf. Corporal Horne kwam in juli om bij een explosie in Helmand. Ryfleman Cyrus Thatcher, negentien jaar, stierf in juni. Net als luitenant Paul Mervis, 27. Het stadje krijgt steeds meer last van het mediacircus rond de gevallenen. Mensen komen vanuit het hele land om hun steun te betuigen of gewoon om de processie mee te maken.
Onchristelijk
de roemruchte politicus zette Bea de Buisonjé, lid van het PvdA-bestuur van stadsdeel Centrum, een luid en langdurig lachsalvo in. ‘Het is absoluut niet aan de orde en ook nooit geweest, geen seconde.’ Het gerucht lijkt te herleiden tot een spraakverwarring. Volgens De Buisonjé heeft het bestuur Hans Ouwerkerk, de oud-burgemeester van Groningen, gevraagd als voorzitter van de kandidaatstellingscommissie voor de gemeenteraadsverkiezingen. Ach ja: tomato, tomahto.
RUZIE OVER KOOPZONDAG Minister van der Hoeven (Economische Zaken) kwam in aanvaring met de coalitiepartijen ChristenUnie en CDA over de beperking van het aantal koopzondagen. De bewindsvrouw wil oneigenlijk gebruik van koopzondagen wel tegengaan, maar per 1 januari 2010 lukt dat niet meer, verklaarde ze haar voorstel om de plannen een jaar uit te stellen. De ChristenUnie en haar eigen CDA waren ontstemd.
In zak en as
Mensenrechten
Elsschot
Onbekenden hebben uit de auto van een politiemedewerker, die in Leusden nota bene een crematie bijwoonde, een politiedossier gestolen.
Human Rights Watch opent dit najaar een kantoor in Amsterdam. Dat zegt Boris Dittrich, die in dienst is van de internationale mensenrechtenorganisatie.
De Vlaamse regering en de stad Antwerpen hebben samen het archief van de Vlaamse schrijver Willem Elsschot (1882-1960) voor 500.000 euro gekocht.
Eerst
Hoofdstraat
Opsporing Afluisteren om het afluisteren
Politie tapt zich een ongeluk, of het helpt weet niemand Nederland is wereldkampioen afluisteren. Maar of die telefoontaps ook echt allemaal nodig zijn om misdrijven op te lossen, is volstrekt onduidelijk. Merel van Leeuwen AMSTERDAM
...
In een liquidatieonderzoek wilde justitie een verdachte in de Bijlmerbajes afluisteren en plaatste taps op twee telefoonlijnen. Dat leverde in drie maanden tijd ruim 19.000 gesprekken op. Niet alleen van de verdachte zelf, maar ook van zijn medegedetineerden. Een praktijkvoorbeeld van hoe de recherche denkt een misdrijf op te kunnen lossen. Nederland voert de wereldranglijst tappen aan, vorig jaar met ruim 26.000 telefoonnummers. Of er door die zogenoemde telefoontaps meer strafzaken worden opgelost, is onduidelijk. Minister Ernst Hirsch Ballin (Justitie) ziet ‘geen noodzaak’ om het nut van ingezette taps inzichtelijk te maken. ‘Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat de tap een effectief opsporingsmiddel is’, berichtte hij aan de Tweede Kamer. De onderzoeken waar hij naar verwijst, zijn vijf en dertien jaar oud. Niet echt actueel, vindt D66, dat daar later bij de minister op terug wil komen. Een nieuw onderzoek naar de effectiviteit van tappen zou er zeker moeten komen, vindt Remy Chavannes, advocaat in telecomrecht. ‘De effectiviteit van individuele taps moet bijgehouden worden en daarover moet de minister regelmatig verslag
‘Ze maken er een dagje uit van’, vertelt Sharon Slater (61), serveerster in een lunchtentje. ‘Dat vertellen ze er vrolijk bij terwijl ze appeltaart bestellen. Je kunt er niets aan doen. Mensen bedoelen het niet verkeerd.’
Bitter Dat hoor je wel meer op straat. De vele camera’s en journalisten die net voor de rouwstoet hun apparatuur opzetten en daarna weer verdwijnen,
geven een bittere nasmaak. Laatst, vertelt iemand, kon je de kerkklokken niet eens horen, omdat een helikopter van de BBC overvloog. ‘Er is een plan onze hoofdstraat Highway for Heroes te noemen’, verzucht Slater, die haar hele leven al in Wootton Bassett woont. ‘Pffff. Het is gewoon de hoofdstraat. Het eren van de gevallenen was een intieme, mooie en pijnlijke traditie. Nu wordt het ons bijna uit handen genomen.’ 1
5
doen. Dat kost misschien tijd en geld, maar dat moeten we er voor over hebben als we de inzet van dit middel behoorlijk willen controleren.’ Peter van Koppen, hoogleraar rechtspsychologie en deskundig op het gebied van recherchewerk, vindt dat het wel wat minder kan met het afluisteren van telefoons. ‘Dat zou de opsporing niet schaden.’ De korpsen beschikken over een tapkamer waar telefoongesprekken live kunnen worden meegeluisterd. Van Koppen: ‘Maar in de meeste gevallen zet een agent ’s ochtends na de koffie de tap aan, om de opgenomen gesprekken van de vorige dag uit te luisteren.’
Twijfels over de rol van de onderzoeksrechter bij toetsing taps. De minister (CDA) en ook de VVD redeneren dat het Nederlandse opsporingsbeleid zo is ingericht dat tappen noodzakelijk is. Ter vergelijking: in de Verenigde Staten en in GrootBrittannië wordt veel minder getapt, rond de tweeduizend keer per jaar. Maar die landen maken gebruik van andere vergaande opsporingsmethoden, zoals infiltratie. Kortom, die cijfers vallen niet met elkaar te vergelijken, vinden de partijen. Onzin, zegt Chavannes. ‘Hirsch Ballin rechtvaardigt hiermee niet de vraag waarom het in Nederland relevant is om dit zware middel zo vaak in te zetten.’ De politiek is doorgaans tevreden
met de waarborgen die zijn ingebouwd rond telefoontaps. Het Openbaar Ministerie moet altijd toestemming krijgen van een rechtercommissaris. Chavannes en Van Koppen betwijfelen of zo’n onderzoeksrechter elke keer de tijd en moeite neemt om zich in de zaak te verdiepen. Van Koppen: ‘De rechtercommissarissen mogen best kritischer zijn.’ Oneerbiedig worden ze nog wel eens stempelmachines genoemd. Harry Stikkelbroeck, lector strafrecht bij opleidingsinstituut SSR van de rechterlijke organisatie, kent de term. Hij was in het verleden ook rechter-commissaris. ‘Mijn ervaring is dat er vaak stevige discussies worden gevoerd voordat een machtiging tot afluisteren wordt afgegeven. Het komt ook zeker voor dat verzoeken worden geweigerd.’ Het is wettelijk verplicht om mensen van wie de telefoon is afgeluisterd, achteraf hierover te informeren. Dat gebeurt volgens advocaten en Peter van Koppen nooit. ‘Terwijl het een heel ingrijpend middel is, je schendt iemands privacy.’ Het OM weerspreekt de beschuldiging, maar ook hier ontbreken de cijfers, laat een woordvoerster van het College van procureurs-generaal weten. ‘Een verdachte kan in zijn strafdossier lezen dat er is getapt en betrokkenen (bijvoorbeeld de familie van een verdachte, red.) hoeven pas te worden geïnformeerd als een onderzoek er niet door wordt geschaad.’ Volgens haar kan een tap ook een link hebben met een ander onderzoek. ‘Zo kan het jaren duren voordat iemand wordt ingelicht.’ 1
6
Perspectief
Interview Femke Halsema
FOTO’S: FRANK GROELIKEN
‘Ik raak niet verwoest door
GroenLinks-leider Femke Halsema is gewend aan verkiezingsnederlagen, maar zij verlangt gretiger dan ooit naar de overwinning. ‘Nee, ik voel me niet schuldig als ik een mug doodsla.’ Kustaw Bessems
...
D
e Europese verkiezingen waren uw eerste overwinning? ‘Even kijken, heb ik niet nog ergens een overwinning weggestopt...’ Uw beste prestatie daarvóór was een licht verlies. ‘Ik heb altíjd licht verloren. Een zeteltje minder, een procentje minder. Zeker gemeten naar de storm die zich om me heen voltrok. Ik beschouw mezelf als een lopend politiek wonder. Ik leid GroenLinks in een moeilijke periode en ik ben een buitengewoon stabiel fractievoorzitter.’ De partij laat u op uw plaats zitten, bedoelt u? ‘Ja. Nou, ik vind dat je bij nederlagen buitengewoon kritisch naar jezelf
moet kijken, dus dat doe ik. Maar ik heb de tegenwind voor GroenLinks de afgelopen jaren niet als een persoonlijk probleem gedefinieerd. Onze partij had veel last van het fortunisme. Het eerste verlies was onder Paul Rosenmöller in 2002. En hoewel een nederlaag psychologisch een ongelofelijke klap geeft, ben ik niet ontevreden over hoe wij het verlies daarna wisten te minimaliseren. Pas sinds afgelopen jaar heb ik het gevoel dat het aan het bijbuigen is. Nu gaan we de raadsverkiezingen ook winnen. En de landelijke verkiezingen.’ Hoe graag wílt u winnen? Zacht, met valse lucht: ‘Heel graag.’ Dan: ‘Je bouwt heel veel weerstand op. Je bent een politicus die calculeert met verlies. In 2003 gingen we van tien naar acht en ging ik de oppositie in met de PvdA en de SP. De verwachting werd uitgesproken, buiten en binnen GroenLinks, dat ons bestaansrecht werd bedreigd. Dat is dan je mentale habitus. Wat je aan mij ziet, is dat ik iemand ben die niet ver-
woest raakt als ie verliest.’ Wilt u wel groot worden? ‘Ja, natuurlijk.’ Hoe groot dan? ‘Ik zou wel twintig, vijfentwintig zetels willen. Neemt niet weg dat je realistische calculaties moet maken op basis van electorale onderzoeken...’ Kijk eens om u heen: partijen worden uit het niets gigantisch – waarom kunt u dat niet? ‘Die partijen zijn óf heel populistisch óf bedienen zoals D66 zowel het linkse als rechtse deel van het electoraat. Wij halen geen kiezers bij de VVD. Dat hebben we nooit gedaan en dat zal ons ook nooit lukken. Ja, als we onze standpunten inleveren. Maar wij zijn een beginselpartij.’ Met welk onderwerp krijgt u de meeste mensen op de been? Een stilte. Van zeven seconden. ‘Nou ja, dat is ingewikkeld.’
Voor andere partijen niet. ‘Wij zijn een groene partij. Maar als u vraagt: breng je daarmee ook de massa’s op de been? Dát is ingewikkeld. Al twintig jaar – daar reken ik gewoon mee – is het aandeel mensen dat milieu in het stemhokje doorslaggevend vindt slechts om en nabij de 8 procent. Ik vind dat vrij ontluisterend.’ ‘Wij weten ook uit onderzoek dat het aantal mensen dat overweegt op GroenLinks te stemmen kan oplopen tot vijfentwintig zetels. Maar wij hebben scherpe standpunten over veel thema’s en daar stoot je mensen onvermijdelijk mee af. Die keuze maken wij bewust. Wij zijn een voorhoedebeweging. We ontwikkelen standpunten en handhaven die, ook als ze niet worden herkend. Ik ben van die lijn nooit afgeweken.’ Hoe kan het dat de Dierenpartij met twee zetels in de Kamer zit? Dierenwelzijn had toch úw thema kunnen zijn? ‘Ik vind niet dat die zetels bij ons horen. Hun kiezers komen van de SP,
van rechts, van niet-stemmers. Economisch uit alle windrichtingen. Daarin zijn wij veel uitgesprokener. Wij hebben ook opvattingen over mensen en niet alleen over dieren. De Dierenpartij is daarnaast veel radicaler en paternalistischer. Die wil een verbod op de vissenkom, terwijl ik denk: gekker moet het niet worden.’ ‘Van oudsher ontfermen wij ons over dierenrechten. Voor een verbod op de bio-industrie kun je me wakker maken. Maar zij zetten het bevrijden van dieren op gelijk niveau met het eind aan de slavernij. Dat vind ik decadentie. Ik ontmoette een kinderarts in Gaza. Hij zei: oh, jullie zijn dat land waar ze een dierenpartij hebben. Ik zei: ja, dat komt omdat we geen echte problemen hebben.’ Vindt u een dier minder waard dan een mens? ‘Als je het me eerlijk vraagt? Ja. Ik vind mensenrechten... ik weet dat Marianne Thieme ook muggen beschermt eh... sorry, maar ik sla er wel eens een dood. Ja. Ik kan er niets aan doen.’
Verlies in 2002
Verlies in 2003
Verlies in 2004
Femke Halsema volgt Paul Rosenmöller op als GroenLinks-fractievoorzitter. Hij heeft bij de Kamerverkiezingen een zetel verloren – van elf naar tien.
Met lijsttrekker Halsema van tien naar acht Kamerzetels. De partij daalt van 10 naar 7 procent van de stemmen bij de Provinciale Statenverkiezingen.
Van 12 procent naar ruim 7 procent van de stemmen bij de Europese verkiezingen. Van vier naar twee zetels, omdat er ook minder voor Nederland zijn.
Perspectief
7
verlies’ Waarom is het moeilijker voor vrouwen? ‘Wij worden anders beoordeeld. Maar het is ook heel praktisch: als een man zijn stem verheft, neemt zijn gezag toe, omdat zijn stem dan daalt. Onze stemmen stijgen en dat ondermijnt juist. Behalve bij Rita Verdonk dan. Als die iets wil benadrukken krijgt ze een whiskystem. Mijn stem is gelukkig ook relatief laag.’ En u heeft die kaken, hè? ‘Njaahjaah, daar wordt eens in de zoveel tijd over gezeken, ja. Er zijn dingen die je kunt aanpassen en dingen waarover je het commentaar als water van een vet eendje van je af moet laten glijden.’ Dat zegt de vrouw die tijdens het debatteren oplet of haar voorhoofd niet omhoog schiet. ‘Nee, nee, dát doe ik niet. Ik ben me daarvan bewust, meer niet. Ik krijg het toch niet naar beneden.’ Botox? ‘Zo’n Nicole Kidmanvoorhoofd. Daar is op zich veel voor te zeggen, maar nee. Ik vind het ook nog niet nodig, u?’ Nu lacht Femke Halsema hard. En ze kijkt stout. Zegt dan: ‘Nederland is een conservatief land. Macht wordt hier nog altijd met mannen geassocieerd en in de middenpartijen stoten vrouwen niet echt door.’ Vindt u de mannen in de Kamer ook niet beter dan de vrouwen? ‘Van Geel beter dan Hamer? Nee, ik vind Hamer beter. Bovendien, ik vind mezelf ook echt beter dan... wie zal ik noemen... Arie Slob.’ Aan de muur Halsema met voorganger Rosenmöller. Op tafel Obama-pepermunt. Halsema bewondert diens retoriek én bovenlijf.
Voelde u zich schuldig, bij het doodslaan? ‘Nee. Ik baalde ervan dat ie me eerst gestoken had.’ In uw boek Een linkse lente memoreert u dat u wel eens bent omschreven als humorloze missionaris, maar... ‘Dat is wel elf jaar geleden! Ik verwees er spottend naar. Elke vorm van zelfrelativering wordt niet gewaardeerd, maar altijd...’ U weet niet wat ik wil vragen... ‘...gebruikt als stok om de hond mee te slaan. Gaat uw gang.’ Ik wilde juist weten wat mis is met een humorloze missionaris. Waarom wilde u luchtiger worden? ‘Je kracht in het debat is erg afhankelijk van of ze je aardig vinden. Dat geldt voor collega’s én voor je electoraat. Dat heb ik langzamerhand geleerd. Kijk naar Agnes Kant, tijdens het debat na de Europese verkiezingen. Niemand weet nog wat ze zei,
iedereen heeft onthouden hóe ze het zei. Daarbij is het voor vrouwen lastiger dan voor mannen. Jan Marijnissen heeft er al die jaren weinig last van gehad dat zijn gevoel voor humor niet erg ontwikkeld was.’ ‘Het is ook ontzettend moeilijk. Om terwijl je een discussie voert je mimiek te beheersen. De meeste Nederlanders zien je alleen maar op tv, maximaal dertig seconden en midden in een debat, als je net iemand stevig staat te onderhouden. En ik heb een expressief gezicht.’ Ze wijst op haar voorhoofd: ‘Dit gaat omhoog.’ En ze wijst op haar wenkbrauwen: ‘En dit gaat helemaal mee.’ Waarom reageerde u net zo gestoken? ‘U heeft gelijk, dat is een pavlovreactie. Maar vaak bouwen journalisten voort op de vooroordelen die een collega in een vorig artikel heeft geschreven. Ze lezen alleen knipselmappen. Je worstelt als politicus met de sjablonen die op je worden gedrukt.’
En wie is er beter dan u? ‘Ik vind mezelf best goed.’ U was boos toen PVV-leider Geert Wilders onlangs in de Kamer een verkrachte vrouw afkraakte. Had u nog de controle over uzelf? ‘Ja. Het was wel een randgeval. Ik was heel geëmotioneerd en dat had alles met vrouwzijn te maken. Ik stond te luisteren en dacht: het zal me gódverdomme niet overkomen. Dat een verkrachtingsslachtoffer hier tot dader wordt omgeturnd, omdat ze niet de juiste politieke reactie heeft gegeven. Ik was me er wel direct van bewust, want wat heb ik toen gezegd...’ Dat hij die vrouw misbruikte... ‘...voor zijn eigen, arbitraire politieke gelijk. Dat is een gecontroleerde zin.’ Het werd Wilders overigens door de kiezers vergeven. ‘Het prisoner’s dilemma waar je je in bevindt met Geert Wilders is dat elke vergroting van de polarisatie met hem, hem heel veel kiezers oplevert. Kort daarna werd ik overal op campagne door mensen aangesproken die als herinnering aan dat debat hadden dat hij zo zielig was.’ Net zoiets: als hij bekendmaakt dat hij niet meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen, zijn zijn aanhangers teleurgesteld, maar uw kritiek daarop vinden ze
de schending van homorechten.’
‘Alserzo’n incidentis alsinGouda endePVV rentnaarde microfoon, staikklaar. Lazereen eindop,zeg.’ nog veel erger. ‘Ja. Maar wat mij bovenal stoort is de academische bovenlaag die redeneert vanuit de permanente veronderstelling dat alles wat Wilders doet slim is. Kritiekloos. Het is een volstrekt verkeerde inschatting. Als er het komende politiek jaar een incident in Gouda is of zo, dan rennen ze van de PVV weer naar die microfoon. Nou, ik sta echt klaar hoor. Lazer een eind op, zeg. Dat is compleet ongeloofwaardig geworden.’ Uw partij ageert niet tegen de orthodoxe islam. Is dat niet vreemd voor een linkse partij? ‘Dat doen we wel. Ik ben een van de weinigen die Saoedi-Arabië aanklaagt, samen met Wilders, voor de schending van vrouwenrechten. Ik zal altijd heftig ageren tegen elke vermeende invoering van de sharia. Organisaties mogen, zolang ze niet crimineel zijn, allerlei opvattingen uitdragen – ook waar ik heel grote problemen mee heb. Maar ik zal daar wel mee in conflict treden. Dat doe ik met de SGP en met de orthodoxe islam. Opvattingen over homo’s, vrouwen, dan kunnen ze rekenen op een fikse aanval van mij.’ Wanneer heeft u voor het laatste een fikse aanval uitgevoerd? Halsema denkt na en verwijst naar de keer dat zij ‘fundamentalistische moslims, fundamentalistische Amerikaanse christenen en de rooms-katholieke kerk’ bestempelde als ‘een as van religieus kwaad’, omdat die vrouwen onderdrukken. De algemene politieke beschouwingen van 2006. ‘Dat is mijn beroemdste aanval. Ik heb daar veel problemen mee gehad.’ U pakte keurig de islam en het katholicisme samen aan. ‘Nee, nee, ik ben niet te beroerd om de orthodoxe islam op zich aan te vallen waar ik dat nodig vind. Ik heb me steeds uitgesproken waar het ging om
Wat vindt u van de hoofddoek? ‘Geen enkel bezwaar tegen, zolang die in vrijheid wordt opgedaan.’ Wat vindt u ervan? ‘Ik vind het doodjammer dat vrouwen hun mooie haren verbergen.’ Dat is het? ‘Nee. Dat zeg ik uit speelsheid. Als ik op de school van mijn kinderen kom, valt het mij wel eens moeilijk – ik kom echt voort uit de feministische beweging – dat ik dan tussen allerlei gesluierde vrouwen zit. Ik zal hun rechten niet aantasten daarin. Maar ik kan niet wachten op het moment waarop ze in vrijheid hun hoofddoek zullen afslingeren. Ik zie het liefst elke vrouw in Nederland hoofddoekloos. En volstrekt vrij. Ik geloof niet dat welke God ook kledingeisen stelt. Dat zijn de mannen geweest die het geloof uitleggen.’ ‘Je dwingt vrouwenemancipatie niet van bovenop af. Die moet uit de vrouw zelf komen. Ik heb gezegd dat politie-agentes hoofddoekjes moesten kunnen dragen. Ik heb ruzie gemaakt met Ciska Dresselhuys, die geen vrouw met hoofddoek wilde aannemen bij het blad Opzij. Maar dat neemt niet weg dat ik moeite met de hoofddoek heb.’ ‘Ik merk het in mijn wijk: natuurlijk is de islam een probleem. Overigens met name de islam in combinatie met ongeletterdheid. Het is: weinig eigen opvattingen hebben over het goede leven. Weinig houvast hebben aan opleiding en werk, angstig zijn voor onze samenleving en daarbij heel bevattelijk worden voor wat de imam vindt. Die dan vaak heel conservatief is.’ Uw kinderen zitten op een zwarte school in Amsterdam-Oost. Op tv vertelde u laatst dat uw vriend en u vaak denken: we halen onze kinderen er vanaf. ‘Ja. Van elke ouder hoor ik wel wisselende verhalen over school. Maar op mijn school is dat heviger. Ik zet kinderen niet op school als sociaal experiment. Als ze niet maximale kansen krijgen en gelukkig zijn, gaan ze eraf. De school boekt goede resultaten, ze hebben hun vriendjes en vriendinnetjes. Maar islamitische meisjes mogen vaak niet bij ons thuis komen spelen, omdat mijn vriend ’s middags de kinderen opvangt. Dat is tot dusver geen probleem, omdat mijn dochter andere vriendinnetjes heeft, maar mocht zij daardoor eenzaam worden, dan kijken we verder.’ Hoe lang blijft u nog de leider van GroenLinks? ‘Privé zijn er goede redenen om te stoppen. Maar ik ben nog naar mijn hoogtepunt toe aan het groeien. Al die overwinningen moeten nog komen. Na de gemeenteraadsverkiezingen maak ik bekend of ik weer lijsttrekker wil worden.’ Wat zou het erg zijn als u doorging en opnieuw zou verliezen. ‘Als ik zo hoog in de peilingen sta en alsnog verlies, dan wordt de beslissing wel vóór me genomen.’ 1
Verlies in 2006
Verlies in 2007
Winst in 2009
Heel licht verlies bij de gemeenteraadsverkiezingen, uiteindelijk 6 procent van de stemmen. Van acht naar zeven zetels bij de Kamerverkiezingen.
Van 7 naar 6 procent van de stemmen bij de Provinciale Statenverkiezingen. Met gevolgen voor de zetelverdeling in de Eerste Kamer.
Van ruim 7 naar bijna 9 procent van de stemmen bij de Europese verkiezingen. Van twee naar drie zetels, terwijl er minder voor Nederland zijn.
Kolenparadijs of niet? PvdA-Kamerlid Diederik Samsom gaat de kolenjongens aanpakken met nieuwe wetgeving. ‘Groene stroom krijgt voorrang.’ 11
In Business
9
Vestiging bedrijven We zijn geen kenniseconomie
De concurrentie gaat ons voorbij Speciaal platform of niet: we worden aan alle kanten ingehaald als het gaat om innovatie. Mathijs Rotteveel AMSTERDAM
...
De kredietcrisis heeft het concurrentievermogen van Nederland sterk aangetast. In het jaarlijkse overzicht van het World Economic Forum zakt Nederland van de achtste naar de tiende plaats. Dat is een forse tegenvaller, volgens hoogleraar Henk Volberda van het Erasmus Strategic Renewal Center, dat het onderzoek in
Nederland heeft uitgevoerd. Het kabinet en het innovatieplatform hadden namelijk ingezet op een topvijfnotering, maar nu zakken we juist verder weg. Volberda constateert dat de terugval hier voor een groot deel te wijten is aan de zwakke gezondheid van de Nederlandse financiële sector. ‘De slecht functionerende financiële markten hier – op dat gebied zakken we van de 11e naar de 23e plek – de afnemende solvabiliteit van de banken en de krimp in de kre-
dietverlening zijn de voornaamste oorzaken voor de daling’, zegt hij. Ook de oplopende tekorten van de overheid en fileproblemen zorgen ervoor dat het Nederlandse bedrijfsleven minder goed kan concurreren met bedrijven in het buitenland. Afnemend concurrentievermogen leidt volgens Volberda tot toenemende werkloosheid, afnemende export, inzakkende binnenlandse consumentenvraag en afnemende investeringen. Door de kredietcrisis is het
concurrentievermogen van de meeste westerse landen afgenomen. China, Brazilië en India, die minder last hebben van de westerse bankenziekte, boekten op de ranglijst een sterke stijging. ‘De kans is groot dat westerse bedrijven steeds meer activiteiten naar deze landen verplaatsen’, zegt de hoogleraar. Wat hem meer zorgen baart dan de bankproblemen, is het feit dat we ook achterblijven als het gaat om uitgaven voor ‘onderzoek en ontwikke-
ling’. ‘Concurrerende economieën als Duitsland, Zweden en Finland zijn ook getroffen door de kredietcrisis’, zegt hij. ‘Maar zij hebben hun concurrentievermogen kunnen handhaven door meer in te zetten op innovatie.’ Hoewel er miljoenen zijn gepompt in allerlei innovatieplatforms, is dat in Nederland niet gelukt. ‘In tegenstelling tot Zwitserland en de Scandinavische landen heeft Nederland nog niet de overstap kunnen maken naar een kenniseconomie.’ 1
Gokken Internetbedrijven aangepakt
Staat behoudt gokmonopolie De overheid mag bedrijven blijven verbieden om kansspelen op internet aan te bieden. Gokbedrijven denken daar heel anders over. Redactie economie AMSTERDAM
...
Montelbaanstoren op Marktplaats De gemeente Amsterdam heeft de Montelbaanstoren uit 1516 op Marktplaats te huur gezet. De toren aan de Oude
Schans staat al twee jaar leeg. Horeca is niet welkom, over de huurprijs wordt onderhandeld. 1 FOTO: OSCAR BOUWER
De Nederlandse overheid mag bedrijven blijven verbieden gokspelen op internet aan te bieden. Online gokken mag alleen legaal bij de Lotto. Het Europees Hof voor Justitie bepaalde gisteren dat het verbod van de Portugese overheid op een voetballoterij van het internationale gokbedrijf Bwin terecht was. Dat gaat in tegen de vrijheid van Europese bedrijven om overal in de Europese Unie hun diensten aan te bieden, erkende het Hof, maar bestrijding van criminaliteit en fraude gaan voor. EUlanden mogen online gokken daarom blijven verbieden. In Italië komt er mogelijk voor het eind van het jaar nieuwe wetgeving romdom online gokken. Het Italiaanse Lagerhuis heeft zijn goedkeuring al gegeven, maar het is nog wachten op toestemming van de Senaat om goksites juist legaal te maken.
Op de werkvloer
In Italië wil de overheid online kansspelen juist legaal maken. in Portugal, zijn Ladbrokes en Betfair niet actief op de Nederlandse markt. Ze lokken geen klanten met reclames.’ Volgens Franssen is de Nederlandse situatie helemaal anders. ‘Al eerder kreeg Nederland een brief van de Europese Commissie waarbij het op de vingers werd getikt vanwege het monopolie van de staat op kansspelen. Dat justitie victorie kraait slaat dus nergens op.’ De zaak van Betfair tegen de Nederlandse staat is op 12 november. Franssen: ‘Op die dag krijgt justitie een bittere pil te slikken.’ 1
Banken
EEN KNEEP IN DE BILLEN MAG Als werknemer moet je weer op je hoede zijn, want een kneep in de billen mag, zolang het niet met seksuele intenties wordt gedaan. Na een slepende procedure van zeven jaar is daarover een uitspraak gedaan. Een ex-werknemer van de Leprastichting sleepte zijn toenmalige werkgever voor de rechter wegens seksuele intimidatie tijdens de kerstborrel. Tijdens de borrel kneep de directeur van de Leprastichting bij het binnenkomen van de slechts met kaarslicht verlichte recreatiezaal de
In Nederland hebben goksites Betfair en Ladbrokes rechtszaken lopen om een vergunning af te dwingen van de Staat. Justin Franssen van advocatenkantoor Van Mens & Wisselink is gespecialiseerd in kansspelrecht en advocaat van een aantal gokbedrijven, waaronder Betfair. ‘Anders dan Bwin
werknemer in zijn billen en gebruikte daarbij het woord ‘darkroom’. Volgens de geïntimideerde man ging het er niet om hoe het billenknijpen was bedoeld, maar hoe hij het had ervaren. Dit leidde voor de man tot een verstoorde arbeidsverhouding met zijn baas en hij besloot hem voor de rechter te slepen. Tijdens het proces stond de vraag of het seksuele intimidatie was, centraal. De Hoge Raad gaf aan dat het wel degelijk duidelijk was dat de directeur het alleen maar als grap had bedoeld.
BONUSSEN VERDEDIGD Topbankiers hebben op een conferentie in Frankfurt de bonuscultuur verdedigd. ‘We zijn tegen een absoluut plafond voor beloningen’, zei Walid Chammah, bestuurder van de Amerikaanse bank Morgan Stanley. Volgens Josef Ackermann van Deutsche Bank kunnen banken moeilijk zeer goede bankiers laten lopen. ‘De strijd om talent is volop aan de gang. De vraag of we iets geleerd hebben, draait te veel om de bonussen.’
Aan de zuip
Zoals het klokje thuis tikt
Meevallertje
Met 427 hectoliter per jaar blijft Europa de grootste bierproducent ter wereld. Goed voor zo’n 2,5 miljoen banen.
Uit onderzoek van GroenLinks blijkt dat de helft van het kantoorpersoneel weleens thuis werkt. Ongeveer één op de drie werkt op een vaste dag in badjas.
De tarieven voor reizen met het stads- of streekvervoer zullen per 1 januari 2010 met 4,3 procent stijgen, in plaats van de geplande 6,6 procent.
10
In Business KOSTER & JOJANNEKE
Trend De Heleen-vrouw
‘Ik geloof niet in monogamie’
Q&A
De Heleen-vrouw zegt rustig tegen haar moeder: ‘neem een vriend erbij.’ en had zichzelf een welhaast zwarte pruik aangemeten, of kleurspoeling, daar willen we vanaf zijn, en swingde met Isa Hoes – ook opeens enkele tinten donkerder – de nacht weg tussen soortgenoten die een emancipatoire hymne zongen. Myrte Gay-Balmaz: ‘Heleen is een voorbeeldvrouw. Haar provocatie is aantrekkelijk, het past
AMSTERDAM
...
‘Je bent niet hoe een vrouw hoort te zijn, je bent niet hoe een moeder hoort te zijn, en je komt er ook nog mee weg. Trut. Alles wat ik wil.’ De huisvrouw met de korte coupe en matchende praktische outfit die Heleen van Royen toespreekt vanuit de publieksarena van het Tuschinski theater, kennen we al langer. We zagen haar met vriendinnen giechelend een exemplaar van Van Royens en Marlies Dekkers’ ondeugende werkje Stout wegstoppen in de rolkoffer op de huishoudbeurs. We zagen haar met rode koontjes bij de plaatselijke boekwinkel de verkoopcijfers van De Gelukkige Huisvrouw tot ongekende hoogten opzwepen. En die van Godin van de jacht. En die van De Ontsnapping. Al haar guitige sexcapades ten spijt, aan Heleen kleeft een entourage van driekwartbroeken, kekke brillen en Jif. Koster liet Van Royens partijtje ter ere van haar nieuwe boek De Mannentester in de bios van de opa van Winnepin Gerstanovic, waarbij achthonderd fans aanwezig zouden zijn, dan ook al te graag aan zich voorbijgaan. En nu heeft hij spijt. Wat blijkt: met het tot wasdom komen van Heleen – minder seks om seks, meer sexy feminisme – evolueerden haar volgelingen. Tot Heleen. Compleet met lange zwarte manen, spannende ogen, een open seksuele moraal en hang naar vrouwelijke empowerment. De huisvrouw van hierboven vormde op het partijtje een rudimentair orgaan in het leger Heleen vrouwen. Het leger dat Jojanneke
‘Provocatie is aantrekkelijk’
‘Door haar zijn vrouwen opener over seks gaan praten.’
samen met collega-blondines Susan Smit, Saskia Noort (die samen met Kluun en Ronald Giphart, Heleen nog even bijviel in een potje Connie Palmen bashen) en Judith Osborn bedremmeld in een hoekje deed
schuilen op Heleens eigen boekenbal – modemasochist Osborn kon toch slechts strompelen op haar veel te hoge schoeisel, dus haar kwam het prima uit. Beertje van Beers was wijzer geweest
in deze tijd dat vrouwen meer van zich laten horen.’ Jolanda Keftenes valt bij: ‘Door haar zijn vrouwen opener over seks gaan praten. Niet dat schoneschijngedoe. Ik geloof niet in monogamie. Mijn moeder zit 44 jaar in een niet te gelukkig huwelijk. Ik zeg gewoon tegen haar: neem een vriend erbij.’ Marija Nanninga zwiert rond met zus en Telegraaftante Wilma in haar kielzog. ‘Nederlandse vrouwen zijn te bescheiden. We moeten eerlijker worden over ons echte gevoel. Dat burgerlijke gedoe over hoe je als vrouw hoort te zijn...’ Maar de uitsmijter van de avond is de vleesgeworden Diana, de heldin uit Van Royens Godin van de Jacht. ‘Ik heet Diana, en ik bén een godin van de jacht. Ik heb net als Heleen een open relatie en raad dat iedereen aan. Waarom je leven in een sleur leven, je moet elkaar het leven gunnen. Ik kom uit Elst, zo gerefo als de pest. Mijn man is al aan me gewend. Nu de rest van het dorp nog.’ Ze kon Heleen niet trotser maken. 1
‘Ik bén de godin van de jacht’
‘Dat burgerlijke gedoe’
‘Neem een vriend erbij.’
Ton van Royen met zijn kinderen. FOTO’S: FRANK GROELIKEN
EPA
Moby zweert bij groene xtc Moby zwengelt een nieuwe trend aan in dj-land: groenten als pepmiddel. Vegakok Alain Indria van de Antwerpse natural food snackshop hotspot Lombardia: ‘Moby stuitert van spinaziesap.’
... Vergeet de Chai Latte van Starbucks op Utrecht Centraal. Boring! Ko en Jo gaan voor een wake-upcall liever naar het Antwerpse succesequivalent: Lombardia. Meneer Indria, uw befaamde opzwepende gemberthee is nu zelfs ontdekt door Moby. ‘Zijn zangeres Joy drinkt er zeven tassen van per dag. Ze willen het machientje ervoor hebben en het spul naar Londen importeren. We touren momenteel met ze mee door België, ze willen ons niet meer laten gaan.’ We hebben het altijd al willen weten. Wat verstouwt de beste man? ‘Moby is veganist, net als veel topsporters. Het eerste dat hij wil als hij uit het vliegtuig stapt is een hele grote beker vers sap. Altijd met verse spinazie.’ Oh. La. La. ‘Ook wil hij altijd soep. Daarna vaak koude tapas, rode uienconfituren en een spread van rode linzen.’ Vandaar dat gezonde kleurtje. ‘Daarbij nog wat gegrilde groentjes, en echt, hij loopt dan over van de energie. Stuiterend. Niet meer te houden.’
Lookalike 1: Myrte Gay-Balmaz
GROEIMOMENT ...
MARK
LEENARDS
I
n mijn dagelijkse bezigheden onderscheid ik twee groepen interessante aandelen. Allereerst zijn er de aandelen die voldoen aan alle criteria van het gros van de beleggers, fundamenteel en technisch. De focus ligt daarbij op een lage waardering. Daarnaast is er de groep ‘growth/momentum-aandelen’ waarbij winstgroei een grotere rol speelt. Die laatste groep wordt nu weer interessant. Winstgroei en ‘winstmomentum’ (verhoging van winstverwachtingen en positieve verrassingen bij publicatie van cijfers) zijn doorgaans
Lookalike 2: Diana van Manen
Lookalike 3: Marija Nanninga
Lookalike 4: Jolanda Keftenes
zeer positief voor aandelen. Volgens bepaalde wetenschappelijke onderzoeken leverde een strategie met de focus op deze factoren jarenlang een positief rendement op, ook in slechte tijden.
het optimisme van analisten terugkeren. Growth/momentum-aandelen kunnen hiervan uitstekend profiteren. Met een kritische blik op de waardering, het bedrijfsmodel en het technische plaatje ligt er een fantastisch rendement voor het oprapen voor de geduldige belegger. Er zijn legio uitstekende voorbeelden.
groeit meer dan 10% per jaar. Dankzij prima kwartaalresultaten en de overname steeg de winstverwachting afgelopen weken met 4% en kreeg het bedrijf diverse upgrades. De koers van het aandeel bleef vorige maand stabiel en reageert daarmee niet op de stijging van de Amerikaanse beurzen, noch op de daling van de Chinese.
Tegenvallers 2008 was een duidelijke uitzondering. Winstgroei was plotseling slecht. Het was een verwachting gebaseerd op de wereld voor de kredietcrisis, in de tijd van Lehman Brothers en een zelfstandig ABN Amro. De daadwerkelijke winst kon na de crisis alleen maar tegenvallen. In veel gevallen kwam de teleurstelling ook, maar van behoorlijk wat bedrijven bleef de winst wel doorgroeien. Waardering daarvoor kwam dit jaar nog maar mondjesmaat. Inmiddels is winstmomentum schaars geworden door de negatieve visie van analisten of het gebrek aan visie op de toekomst. Aangewakkerd door de zomerrally op de beurzen zal echter ook
Bananen CIST Veel kansen liggen in het Verre Oosten. China Information Security Technology (CIST) levert allerlei informatie- en beveiligingssystemen aan overheids- en semi-overheidsinstellingen. Het bedrijf uit Shenzen noteert op de Nasdaq tegen zes keer de verwachte winst dit jaar, ondanks een verwachte langetermijngroei van 25% per jaar. Die snelle groei moet worden behaald middels organische groei en overnames. CIST kocht afgelopen week nog een sectorgenoot. De Chinese beveiligingsmarkt zelf
Dat growth/momentum-aandelen niet altijd technische of specialistische bedrijven zijn, bewijst Chiquita Brands. Niet alleen de verkoop van bananen neemt toe, maar ook de salades van het Amerikaanse bedrijf gaan massaal de toonbank over. Na twee jaar rode cijfers was het bedrijf vorig jaar weer winstgevend (exclusief eenmalige lasten) en dit jaar verdubbelt de winst volgens analisten. Die verwachte winststijging is het directe gevolg van de verdubbelde winstprognose vorige maand, waarop het aandeel ‘slechts’ 18% steeg. De
Conclusie: Groenten zijn de nieuwe xtc. ‘Ja. Alleen bloemkool lust ‘ie nie.’ 1
koers-winstverhouding is hierdoor gedaald naar zeven (2009), ver onder het niveau van concurrenten. Normaal verhandelen dit type growth/momentum-aandelen tegen tien tot vijftien keer de winst en op die prijs zijn ze nog steeds gemiddeld gewaardeerd. Zelfs op de helft van die waardering happen beleggers nog steeds niet echt toe, volledig gefocust op de gevallen engelen zoals ING en TomTom. Het is natuurlijk ook moeilijk voor te stellen dat bedrijven zo hard groeien in zulke slechte tijden. Maar niets is zo veranderlijk als het weer en de stemming van beleggers, dus het wachten is op dat ene schaap over de dam van economische zorgen. 1
Mark Leenards is fondsmanager van het SBS Global Equity Fund. Dit fonds heeft momenteel een long positie in China Information Security Technology Inc. en Chiquita Brands International Inc.
In Business ECO-NOMIE
11
Emissie Kamerlid verdedigt milieubeleid van kabinet
‘Alleen kolencentrales zonder CO2’ Nederland is een kolencentraleparadijs, schreef deze krant gisteren. PvdA-kamerlid Diederik Samsom reageert: ‘Het probleem is opgelost.’ Jan-Hein Strop AMSTERDAM
...
Energie
De stroomproductie in Nederland verdubbelt de komende jaren, terwijl we die extra stroom voor eigen gebruik niet nodig hebben. Waar die stroom voor een flink deel vandaan komt? Van minimaal vier nieuwe, vervuilende kolencentrales; reden dat de bouw van de extra capaciteit controversieel is. Uit een pas gepubliceerd rapport van TenneT, de beheerder van het hoogspanningsnet, blijkt dat we hoogstwaarschijnlijk een groot exporteur van stroom worden – van grijze kolenstroom wel te verstaan. Volgens PvdA-kamerlid Diederik Samsom is er geen enkele reden voor ongerustheid. De stelling dat Nederland door al die kolencentrales zijn klimaatdoelstellingen (30 procent minder CO2 en 20 procent duurzame energie in 2020) niet haalt, noemt hij onzin. Dat het extra opwekvermogen noodzakelijk is om hier het licht aan te houden – zoals vaak beweerd door de ministers Maria van der Hoeven (Economische Zaken) en Jacqueline Cramer (Milieu) – daarover hoor je het Kamerlid niet.
‘Prijsimago groene stroom is beroerd’
Zijn die vier kolencentrales nodig, zoals minister Cramer vaak beweerde? ‘Het gaat er niet om wat wij als Nederland nodig hebben. Dat is een irrelevante vraag. Het gaat erom wat onze energievoorziening van de toekomst nodig heeft, en die vraag eindigt niet bij de Vaalserberg. Ons probleem is niet dat we stroom gaan exporteren. Net zo min als het een probleem is dat we bloembollen exporteren. Het gaat erom hoe je die stroom maakt.’ Nou, met kolencentrales dus. En die hebben geen beste milieureputatie. ‘Dat is inderdaad een groot probleem als je als groene stroomleverancier met kolencentrales concurreert om schaarse transportcapaciteit op het net. Dan legt groene stroom het loodje. Maar dat gaan we nu juist oplossen. Er is een nieuwe wet in de maak die groene stroom voorrang geeft op het net. Als het hard waait en er dreigen files op het stroomnet, dan komt
DILEMMA NATASJA VAN DEN BERG
...
Besef
H
allo Wakker worden allemaal! In de Nederlandse kranten heeft het nauwelijks aandacht gekregen, maar de Wereld Voedsel Organisatie heeft alarm geslagen. Er zijn op een aantal plekken in Afrika grote voedseltekorten. De meeste mensen in Afrika zijn nog steeds boer, en zij hebben nauwelijks kunnen oogsten.
Redactie economie AMSTERDAM
...
Diederik Samsom: ‘Het gaat er niet om wat we in Nederland nodig hebben’. ANP
‘Er is een nieuwe wet in de maak die groene stroom voorrang geeft.’ de windenergie op het net en moet de kolenstroom wachten. Dan moet de kolencentrale uit.’ Toch wordt Nederland een kolenparadijs, vanwege de goedkope aanvoerroutes en ruime beschikbaarheid van koelwater. Dat kan toch niet de bedoeling zijn? ‘Dat klopt. En daarom dwingen we de centrales ook om hun CO2-uitstoot drastisch te reduceren en voorkomen we dat ze duurzame energie uit het net drukken. Ze naar Duitsland jagen maakt dat we de kolen per schip of via de Betuwelijn naar Duitsland brengen om ze daar in inefficiënte centrales te verbranden. Daar schiet het milieu niets mee op. Hier verbranden
17 miljoen mensen lijden honger in de hoorn van Afrika. In Somalië lijdt 1 op de 5 kinderen aan acute ondervoeding. Zonder hulp zullen die gewoon sterven. Door het tekort aan voedsel stijgen nu de prijzen weer enorm. Vorige maand steeg de prijs van voedsel met 6 procent. Ook de prijs voor elektriciteit is gestegen omdat door de droogte een aantal waterkrachtcentrales niet werken door laag water. De droogte in Afrika neemt toe met grote gevolgen voor de voedselproductie, maar ook voor de biodiversiteit. De aarde lijdt echt aan uitputting. En ja, ik weet het: elk jaar komen dit soort berichten in de kranten terecht en elk jaar wordt er weer om
is een beter idee, omdat de centrales hier het meest efficiënt zijn. Ik vind het vervelend, maar het is waar.’ Er bestaan zeker bij milieuorganisaties grote twijfels of de bouw van kolencentrales in Nederland leidt tot afschakeling van verouderde, meer vervuilende centrales in het buitenland. Uw voormalige werkgever Greenpeace zegt dat u alleen maar hoopt dat de markt zo werkt. Weet u zeker dat we de klimaatdoelstellingen op deze manier gaan halen? ‘Ja, anders zou ik mijn kinderen niet meer onder ogen durven te komen. Een bouwstop in Nederland invoeren is niet de oplossing. Duurzaam krijgt voorrang, de CO 2 -uitstoot krijgt een prijs en de windmolens krijgen subsidie. Dat zijn de drie knoppen waar we aan draaien, totdat het is opgelost.’ Waarom niet kiezen voor gasgestookte centrales? Die zijn toch
noodhulp gevraagd. En als praktisch idealist zou ik u nu kunnen vragen om uw verantwoordelijkheid te nemen en uw portemonnee te trekken. En natuurlijk gaat dat gebeuren. Te weinig en te laat, maar een aantal mensen zal daarmee gered zijn. Een aantal van u wordt echt moe van deze berichten, houdt het dan nooit op? Sommigen twijfelen aan het nut van ontwikkelingssamenwerking. En toch weet ik dat de meesten van u vinden dat alle kinderen recht hebben op voldoende eten. Verreweg de meesten van u doen wat ze kunnen. Daarvan ben ik ondertussen overtuigd. En ook in uw eigen leven zijn problemen genoeg. Ik
veel milieuvriendelijker? ‘Als je de nieuwbouwplannen analyseert is het voornamelijk duurzame energie op zee. Kolen en gas zijn daarna ongeveer even populair.’ Het is toch wat, dat u als oud-milieuactivist nu de bouw van kolencentrales verdedigt. ‘Heb je mij klassieke kolencentrales horen verdedigen? Dat zal ik nooit doen. Kolencentrales mogen alleen als ze geen CO2 uitstoten; dus CO2 onder de grond opslaan of biomassa stoken.’ 1
De marketingafdeling van de energiebedrijven kan aan de slag. Want van groene stroom hebben Nederlanders weinig kaas gegeten. Bijna de helft van de consumenten denkt bijvoorbeeld dat groene stroom per definitie duurder is dan zijn ‘grijze’ concurrent, zo blijkt uit onderzoek van adviesbureau Between-us. Dit nogal beroerde prijsimago is van grote invloed, omdat de prijs voor 73 procent van de consumenten de belangrijkste reden is om te kiezen voor een andere energieleverancier. Desondanks weet 95 procent niet wat ze voor hun stroom betalen. Voor een kwart van de Nederlanders is milieuvriendelijkheid een belangrijk koopargument, maar men blijkt dit argument moeilijk te kunnen beoordelen. Er zijn grote verschillen tussen wat consumenten denken over de duurzaamheid van hun energieleverancier en de daadwerkelijke prestaties. Het duurzaamheidsimago van energieleveranciers strookt volgens het onderzoek veelal niet met de realiteit. ‘Exemplarisch is dat een aantal leveranciers grijze energie typeert als gewone stroom; daarmee implicerend dat groene stroom ongewoon zou zijn’, zegt Between-us. ‘Openheid over groene energie is een voorwaarde voor een snelle en succesvolle overgang naar een duurzame energievoorziening.’ 1
Hoeveel energie verbruikt een huishouden? Volg de trends. TIP VAN DE WEEK
Ga naar www.milieucentraal.nl
heb ongelofelijk veel respect voor de hoeveelheid idealisme onder Nederlanders. Velen van u doen vrijwilligerswerk (of het nu bij de sportclub is of bij een asielzoekerscentrum), velen van u sponsoren goede doelen. Om klimaatverandering en de grote gevolgen voor Afrika tegen te gaan hebben we niet per se meer geld nodig, maar vooral het besef dat het zo niet langer gaat. Juist op deze dag, de dag van de duurzaamheid, moeten we beseffen dat al dat gepraat over klimaatverandering (sommigen, ikzelf ook, worden er soms een beetje moe van) echt ergens over gaat. Het gaat over het behoud van een leefbare aarde. Ik hoop dat u als u vandaag
leest of hoort over windmolens, zonne-energie en elektrische auto’s, even hieraan denkt. We zijn de eerste generatie die voldoende inkomen en kennis heeft om de wereld eerlijker te maken. Allerlei bedrijven en organisaties laten vandaag zien dat het goed leven is in een samenleving die geen CO2 meer uitstoot. En dat geldt niet alleen voor ons hier, maar vooral ook voor heel veel boeren aan de andere kant van de wereld. 1
Natasja van den Berg is freelance gespreksleider en schrijver van o.a. het boek Praktisch Idealisme.
I love my kliko
Blind beleggen
People 4 Earth
Ruim zeven op de tien Nederlanders sparen het milieu door hun afval apart weg te gooien en zo recycling mogelijk te maken. Pure klikoliefde.
Verzekeraars doen nog nauwelijks aan duurzaam beleggingsbeleid. Zegt de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling.
Een nieuwe wereldstandaard zetten voor duurzame welvaart én welzijn. Dat is de ambitie van People 4 Earth, een initiatief uit Ermelo en Washington.
In Business DE MARKT
12
DE MARKT IN KAART VS DOW JONES
DUITSLAND DAX
VS NASDAQ
JAPAN NIKKEI 225
LONDEN FTSE 100
5481,73
9497,34 % VERSCHIL:
KOERS:
2037,77
RUSLAND RTS-INDEX
KOERS:
KOERS:
0,59%
KOERS:
10393,23
% VERSCHIL:
KOERS:
0,33%
4947,34
% VERSCHIL:
% VERSCHIL:
0,94%
0,29%
% VERSCHIL:
0,70%
KOERS:
1135,94
% VERSCHIL:
3,92%
FRANKRIJK CAC 40
KOERS:
BRAZILIË BOVESPA
HONGKONG HANG SENG
3660,96 % VERSCHIL:
0,22% KOERS:
KOERS:
57579,37
21069,81
NEDERLAND AEX
% VERSCHIL:
1,64%
SINGAPORE STRAITS TIMES
% VERSCHIL:
2,14% KOERS:
Bron koersgegevens:
AEX Index
9 september 08
VERSCHIL:
300,81
8 september 09
% VERSCHIL:
+2,40
+0,80%
BEURS VANDAAG TJEERD WIERSMA
...
Hosanna op het Damrak
D
e Amsterdamse beurs heeft de septemberzorgen van vorige week weer van zich afgeschud. Optimisme over het economisch herstel overheerste gisteren op het Damrak. De AEX-index, de hoofdgraadmeter van de Amsterdamse beurs, sloot 0,8 procent ho-
Dow Jones
9 september 08
VERSCHIL:
+56,07
KOERS:
300,81
2660,91
% VERSCHIL:
% VERSCHIL:
0,80%
0,64%
9497,34
Eurostoxx50
8 september 09
% VERSCHIL:
+0,59%
ger op 300,81 punten. De MidKap-index ging 0,3 procent omhoog, tot 464,67 punten. De grote Europese beurzen van Parijs, Frankfurt en Londen wonnen 0,2 tot 0,3 procent. Vorige week beleefden de aandelenmarkten met enkele dagen van koersverliezen een slecht begin van de herfst. De drijvende factor op de markt is deze week echter de onverwachte terugkeer van het fusie- en overnamenieuws. ‘Dit soort zaken maakt de mens hoopvol’, zei handelaar André Sirks van Theodoor Gilissen. Maandag werd bekend dat het Amerikaanse levensmiddelenconcern Kraft Foods een miljardenbod heeft
9 september 08
VERSCHIL:
+2,41
2786,25
8 september 09
% VERSCHIL:
+0,09%
Euro/Dollar
9 september 08
VERSCHIL:
+0,0197
gedaan op de Britse chocoladeproducent Cadbury. Het Britse bedrijf wees het bod af, maar analisten verwachten een beter voorstel van Kraft of een bod van een concurrent. Het Amerikaanse Hershey zou een bod overwegen. Luchtvaartmaatschappij Air France-KLM meldde gisteren in augustus 6,6 miljoen passagiers te hebben vervoerd. Dat is 3,8 procent minder dan in augustus vorig jaar. Beleggers reageerden positief. Air FranceKLM sloot op de beurs 6,3 procent hoger. Biotechnologiebedrijf OctoPlus pluste met 4,6 procent. Het bedrijf breidde een contract met een internationale farmaceut uit. 1
1,4490
8 september 09
% VERSCHIL:
+1,38%
69,39
Olie
9 september 08
VERSCHIL:
+2,48
8 september 09
% VERSCHIL:
+3,71%
ANP
Exit Schuitema
Bakzeil
Krediet
Supermarktbedrijf Schuitema is bijna van de Amsterdamse beurs. Op 11 september kan er voor het laatst in het aandeel worden gehandeld.
McDonald’s heeft in Maleisië een rechtszaak verloren tegen het familierestaurant McCurry. Het heeft niet het alleenrecht op ‘Mc’ in handelsnamen.
De Turkse Credit Europe Bank, in Nederland vooral bekend als internetspaarbank, wil ook geld gaan lenen aan Nederlandse consumenten.
De betere wereld
13
COLUMN JACQUELINE CRAMER
De Dag van de Duurzaamheid
D
e Dag van de Duurzaamheid is een initiatief dat overbodig zou moeten zijn. Het moet namelijk élke dag dag van de duurzaamheid zijn. Met 6,7 miljard anderen delen we één aarde. En als iedereen consumeert zoals de gemiddelde Nederlander, dan hebben wij er twee nodig. Maar deze column gaat niet over schaarste, maar over overschot. Het ziet er namelijk naar uit dat wij te veel grijze stroom gaan opwekken. Een teveel aan niet-duurzame energie is geen prettig vooruitzicht: meer CO2, meer ongezonde lucht en een ontwikkeling die duurzame energiebronnen remt. Terwijl we die schone energiebronnen juist moeten versnellen. We willen een samenleving die minder CO2 uitstoot en een samenleving die de toekomst garandeert van generaties na ons. Dus als ik zie dat we het milieu uit het oog verliezen, neem ik maatregelen. Ik laat mij niet in slaap sussen door bedrijven die duurzaamheid prediken, terwijl ze geen cent steken in wind- en zonparken. Daarentegen applaudisseer ik ook als partijen investeren in groene projecten. En desnoods help ik bedrijven een handje met maatregelen zoals groene stroom voorrang geven op het elektriciteitsnet en een duurzaam aandeel voor energiecentrales verplichten. Want laat er geen misverstand over bestaan: door klimaatverandering, milieuverontreiniging en de eindigheid van fossiele brandstoffen is de noodzaak voor duurzame opgewekte energie groter dan ooit. Dat is dé uitdaging van deze eeuw. In de hele wereld. Dit is de Dag van de Duurzaamheid. Laten we vanaf nu ons werkelijke doel weer helder voor ogen krijgen: een duurzame toekomst op die ene aarde die tot onze beschikking staat. Dat is de toekomst waar ik naar streef. Niet alleen vandaag, maar elke dag weer. 1
Jacqueline Cramer, minister Ruimte en Milieu.
(Deze column valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie)
WWW.DEBETEREWERELD.NL
‘Nieuwe Aanpak’ Debatreeks van Global Village Media en Stichting Max
‘Hulp is geven én nemen’
Op 17 september is er een debat waarin de vraag centraal staat of een commerciële aanpak van armoedebestrijding betere resultaten oplevert. En er zijn meer bedrijven die dat idee ondersteunen. Multinational DSM wil samen met het World Food Programme van de Verenigde Naties het grote probleem van honger in de wereld te lijf gaan, het motto van Shell is: business is the real poverty killer.
Redactie Betere Wereld AMSTERDAM
...
Wij weten al een tijdje dat eindeloos geld pompen in de economie van derdewereldlanden niet de beste manier is om tot duurzame ontwikkeling te komen. De ‘Nieuwe Aanpak’ die in het debat op 17 september besproken wordt, houdt in dat bedrijven ontwikkelingslanden meer als economische uitdaging gaan zien. Zo kijken bedrijven en overheden hoe in deze landen economische groei tot stand kan komen, die de bevolking ten goede komt. Het debat gaat op zoek naar de zogenaamde ‘seven habits of highly effective business in development’, het positieve tegengestelde van het traditionele donatiegerichte hulpverlenen, bestaande uit zeven pijlers.
Duurzaam ondernemen André Veneman, Corporate Director Sustainability bij AkzoNobel, zegt: ‘Je kunt wel donaties doen, maar met duurzaam ondernemen bereik je veel meer’. Dit duurzaam ondernemen gaat uit van het beginnen bij gisteren om tot morgen te komen. Zo moet er volgens de multinational als het om
Bedrijven moeten ontwikkelingslanden meer als uitdaging zien.
Commercial development Deelnemers aan het panel zijn Ton aan de Stegge (ex-Telfort, ex-PCM), Bart Hartman (NOTS, ondernemende ontwikkelingssamenwerking), Jeroen Blüm (directeur Shell Foundation, o.v.) en René Grotenhuis (directeur Cordaid). Deze panelleden zijn door hun expertise in de zakenwereld de aangewezen personen om te discussiëren over dit zogenaamde commercial development. Zo onderzocht Oxfam bijvoorbeeld de invloed van multinational Unilever op de armoede van ontwikkelingsland Indonesië. De uitslag bleek verrassend: van elke dollar die Unilever in Indonesië investeert, blijft vier dollar achter in het land.
ontwikkeling gaat eerst gedacht worden aan de veiligheid, voeding en huisvesting. Natuurlijk is dit niets nieuws, maar het feit dat bedrijven dit principe actief opnemen in hun bedrijfsvoering, is iets totaal anders dan dat we gewend waren. Het debat van volgende weekis onderdeel van de debattenreeks De Nieuwe Aanpak van Ontwikkelingssamenwerking, die Global Village Media dit jaar organiseert. Volgende debatten vinden plaats in oktober en november. 1
Niet zomaar geven
Ontwikkelingslanden als economische uitdaging.
Miljardair Bill Gates van Microsoft heeft zijn eigen fonds opgericht, intussen één van de grootste NGO’s ter wereld. ‘Voor ons zit de winst in de maatschappelijke groei die ontstaat
door het investeren in maatschappelijke projecten. Die is ook in ons eigen, economische belang. Zomaar geven voor het goede doel is niet
meer van deze tijd. Ontwikkelingswerk is geven en nemen’, zegt Gonnie Been, communicatiemanager van Microsoft Nederland.
Datum: 17 september 2009 om 20.00 uur. Locatie: De Rode Hoed, Amsterdam Meer informatie over het debat is te vinden op www.derodehoed.nl
Campagne
OVERSTAPPEN OP GROENE STROOM IS HELEMAAL NIET MOEILIJK Vandaag, op de Dag van de Duurzaamheid, vinden door het hele land duurzame initiatieven plaats. Ook WISE (World Information Service on Energy) doet hier aan mee. Iedereen die vandaag via www.groenestroomjagraag.nl overstapt op écht groene stroom maakt kans op speciale en uiteraard duurzame prijzen. De campagne ‘Groene stroom? Ja graag!’ van WISE is een onafhankelijke campagne om het gebruik van groene stroom te stimuleren. De campagne behoort niet tot een bepaalde energieleverancier en probeert de consument dan ook nergens aan te binden. Het doel van de campagne is meer duidelijkheid te creëren over wat precies groene stroom is en welke leveranciers daadwerkelijk groen bezig zijn. Op www.groenestroomjagraag.nl
staan de stroometiketten van energieleveranciers op de Nederlandse markt op een rijtje. Een stroometiket geeft weer waar de geleverde stroom van dat bedrijf vandaan komt, oftewel hoeveel procent van de stroom is
afkomstig uit kolen, kernenergie, windenergie etc. De site vergelijkt energieleveranciers objectief op milieukwaliteit en doet op basis daarvan uitspraken over hoe groen verschillende aanbieders zijn.
Via de site kunt u overstappen op écht groene stroom. Groene stroom hoeft al lang niet meer duurder te zijn dan grijze stroom. Het kan zelfs goedkoper zijn. Laat dit u dus niet belemmeren om vandaag nog een stap in de
duurzame richting te nemen. Ook is het overstappen helemaal niet moeilijk. 1
Heeft u hier vragen over, kijk dan op www.groenestroomjagraag.nl.
17 - 20 September 2009 Beursgebouw Eindhoven, The Netherlands Openingstijden: 10.00 - 17.00 uur
ETFAM: de beurs voor ETHICAL & FAIRTRADE producten. Producenten en importeurs uit ruim 30 landen uit de continenten Afrika, Azië en Latijns Amerika presenteren zich aan de zakelijke bezoeker. Rechtstreeks contact met de fabrikanten, importeurs en ontwerpers (zie www.ddid.nl).
Registreer u nu op www.etfam.com voor gratis toegang.
