Cataract ( grijze staar) In dit informatieboekje kunt u alles lezen over staar en over de staaroperatie die u binnenkort zult ondergaan. Leest u alles zorgvuldig door en mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen hebben, neemt u dan gerust contact op met de poli oogheelkunde van het Rode Kruis ziekenhuis. Wilt u deze folder bij elk bezoek meenemen? Algemene info over staar Voor in het oog, vlak achter de pupil, zit de heldere en doorzichtige ooglens. De lens vormt samen met het hoornvlies en het glasvocht het lichtbrekend systeem van het oog, waardoor invallend licht wordt samengebracht op het netvlies. Naarmate we ouder worden, wordt de lens minder helder. Daardoor lijken de dingen die we zien waziger en grauwer van kleur. Dit troebel worden van de ooglens wordt “staar” of “cataract” genoemd. Iedereen die ouder wordt krijgt daarmee te maken. Maar niet iedereen heeft er echt last van. Er zijn verschillende vormen van staar: • • •
Aangeboren staar Staar ontstaan door ziekte of beschadiging van het oog Ouderdomsstaar (of “seniel cataract”)
Ouderdomsstaar Ouderdomsstaar is een “normaal” verouderingsproces, net als het krijgen van rimpels. Sommige mensen merken al rond hun veertigste dat hun ooglens troebel wordt. Meestal doen de eerste verschijnselen van ouderdomsstaar zich echter pas later voor. Of u het merkt hangt sterk af van de plek en de grootte van de troebeling in de ooglens. Zit de troebele plek in het midden van de lens of daar vlakbij, dan krijgt u al snel klachten. U gaat dan wazig zien, dubbelzien, u ziet de kleuren doffer of u krijgt last van schitteringen en licht. Ook kan het zijn dat u in korte tijd sterkere brillenglazen nodig heeft. Doorgaans neemt staar in de loop van de tijd toe, en het gezichtsvermogen wordt dus slechter. Om er achter te komen of er inderdaad sprake is van staar, bekijkt de oogarts de ogen met de spleetlamp. Met deze lamp kan het voorste gedeelte van het oog bekeken worden. Daar bevindt zich de ooglens. De oogarts kan op deze manier beoordelen of er troebelingen in de ooglens aanwezig zijn en in welk stadium. Daarnaast wordt uw gezichtsscherpte gemeten en de verdere gezondheid van het oog beoordeeld. Wanneer het oog behandeld wordt hangt af van in hoeverre u klachten heeft met het zien. Indien men zonder problemen het dagelijkse werk en hobby’s kunt verrichten, hoeft men zich nog niet te laten behandelen. Het is wel realistisch om dan in de toekomst rekening te houden met een staaroperatie. Want staar wordt immers nooit minder; het gezichtsvermogen gaat langzaam maar zeker toch achteruit.
2
De staaroperatie Ouderdomsstaar is goed te behandelen. Bij deze operatie haalt de oogarts de troebele ooglens uit het oog en vervangt deze door een kunstlensje. De oogarts opereert altijd maar één oog per operatie. Zo kunt u kort na de operatie alles weer doen, omdat u nog voldoende zicht heeft met door uw niet-geopereerde oog. Staaroperaties worden heel regelmatig uitgevoerd. In principe is het risico van complicaties gering. Maar een bloeding, infectie of netvliesloslating kan optreden. Ook lukt het soms niet alle lensresten te verwijderen bij de operatie. Bij meer dan 99% van de patiënten verloopt de staaroperatie probleemloos. Bijna alle problemen die tijdens of na de operatie optreden zijn te verhelpen met extra medicijnen of een her-operatie. De kans op een wondinfectie bedraagt in het algemeen 1 op 1500. Om de kans nog extra te verkleinen wordt daarom tijdens de operatie preventief antibioticum in het oog toegediend, mits u hier niet allergisch voor bent. Opereren is de enige oplossing om iets te doen aan staar, er bestaan geen medicijnen tegen staar. Welke kunstlens? Bij een staaroperatie die door uw verzekeraar vergoed wordt, wordt een zogenaamde monofocale kunstlens ingebracht. Dit houdt in dat u na de operatie op één afstand scherp zicht heeft. Iemand die na een staaroperatie veraf goed kan zien, heeft voor het lezen dan een leesbril nodig. Dit komt omdat de kunstlens niet kan focussen (accomoderen). Net zoals de normale lens boven middelbare leeftijd steeds minder kan focussen en een leesbril noodzakelijk wordt. Overigens is het zo dat er vaak een kleine reststerkte voor veraf overblijft (bijv. astigmatisme= een cilinderafwijking) en het kan dan zo zijn dat na een succesvolle kunstlensimplantatie ook voor veraf nog een bril nodig is. 3
Er zijn ook multifocale en cilindrische implantlenzen, deze worden echter niet vergoed door de verzekeraar. Deze kunnen echter een goede optie zijn. Dit kunt u eventueel bespreken met uw oogarts. Opname of niet? De operatie zal in de meeste gevallen onder plaatselijke verdoving in dagbehandeling worden verricht; u kunt dan op dezelfde dag weer naar huis. Soms kan besloten worden de operatie onder algehele narcose te verrichten. Voor een staaroperatie onder plaatselijke verdoving moet u in ieder geval in staat zijn om een kwartier achter elkaar stil te liggen. De vorm van anesthesie heeft geen invloed op het resultaat van de operatie. Nastaar Bij ongeveer 12% van de staaroperaties ontstaat er een nieuwe troebeling. Die ontstaat meestal na lange tijd. We noemen dit nastaar. Het achterste gedeelte van het (oude) lenskapsel, waar de kunstlens voor geplaatst is, is dan vertroebeld. Deze vertroebeling kan door middel van de YAG-laser weggehaald worden. Deze behandeling is pijnloos: het hoornvlies wordt met een druppel verdoofd en van de laser merkt u niets dan alleen een tikkend geluid. Na deze behandeling gaat u weer naar huis en moet u enkele dagen het gelaserde oog druppelen.
4
Adviezen en instructies bij een staaroperatie Voorbereiding in de kliniek Biometrie Nadat u door uw oogarts op de lijst voor een staaroperatie bent geplaatst wordt er een afspraak gemaakt voor een biometrie. Dit is een oogmeting waarbij gegevens verzameld worden zodat de sterkte van de kunstlens berekend kan worden. Ondanks het feit dat dit een zeer nauwkeurig onderzoek is, kan nooit met 100% zekerheid worden voorspeld op welke sterkte u na de operatie uitkomt. Indien u contactlenzen draagt, laat u deze enige tijd voor de biometrie uit; zachte lenzen 1 week en harde lenzen 2 weken voor de biometrie. Informatie en planning Na dit onderzoek wordt de operatie datum gepland. U krijgt na de operatie nog minimaal twee controle afspraken; de dag na de operatie en ongeveer twee weken na de operatie. Tijdens die laatste controle wordt er een brilmeting gedaan. Als u aan beide ogen geopereerd gaat worden, dan wordt het tweede oog minimaal vier weken na het eerste oog geopereerd. U krijgt alle informatie mee en een recept voor oogdruppels die u na de operatie moet gaan gebruiken. Zorgt u ervoor dat u met dit recept een week voor de operatie naar de apotheek gaat, zodat u de druppels en pleisters op tijd in huis heeft. Gezondheid U wordt gevraagd een vragenlijst in te vullen (preoperatieve screening). Als u medicijnen gebruikt wordt u verzocht deze hierop te vermelden. Als het aan de hand van gegevens nodig blijkt dat u nog door een andere specialist wordt gezien, zult u een poliklinische afspraak krijgen. Dit is bij plaatselijke verdoving zelden nodig. 5
Voorbereiding thuis De dag voor de operatie druppelt U het te operen oog 3 keer per dag (ochtend, middag, avond), met beide druppels met 5 minuten tussentijd. Het is niet van belang met welk flesje u begint. De operatie vindt onder lokale verdoving plaats. U hoeft dus niet nuchter te blijven. Wel raden wij u aan niet teveel en/of te zwaar te eten op de ochtend van de operatie. U neemt uw medicijnen in zoals u gewend bent. Om infecties te voorkomen is het raadzaam dat u voor de operatie thuis een bad of douche neemt en uw haren wast. We verzoeken u geen make-up en nagellak te gebruiken en de avond voor de operatie uw oogleden met een washandje schoon te maken. Tijdens de operatie wordt een spoelvloeistof gebruikt. Dit kan ondanks zorgvuldig afdekken toch langs uw oor en over uw wang lopen. Een gehoorapparaat moet daarom aan de kant van het te opereren oog worden uit gedaan. Als de operatie plaatsvindt onder lokale verdoving hoeft u niet nuchter te blijven. We raden u aan niet te veel en/of te zwaar te eten op de ochtend van de operatie. Het gebruik van bloedverdunners en andere medicijnen kan gewoon doorgaan. Diabetes patiënten moeten het gewone schema volgen. Na de operatie zult u zich mogelijk niet zo fit voelen als normaal. Bovendien wordt het oog afgeplakt. Regelt u daarom van tevoren het vervoer en voor de eerste 24 uur na de operatie thuis begeleiding. Mocht u de dagen voor de operatie koorts en/of griep hebben, dan verzoeken wij u te bellen met de polikliniek oogheelkunde om te vragen of de operatie door kan gaan. Soms is het beter een nieuwe afspraak te maken. 6
Na de operatie is het raadzaam iets te eten en te drinken. Bij de verpleegkundige krijgt u koffie, thee of water. Patiënten met diabetes raden we aan iets mee te nemen om te nuttigen na de operatie. De dag van de operatie Tijd U meldt zich op de afgesproken dag en tijd op A2 bij de balie “Dagbehandeling”. Dit is op de tweede etage van het Rode Kruis Ziekenhuis. Daar wordt u opgevangen door de verpleegkundige die u ook zal druppelen. U bent in totaal ongeveer twee tot drie uur in het ziekenhuis. Verdoving Ter voorbereiding op de operatie krijgt u vooraf en aantal druppels om uw pupil te verwijden en het hoornvlies te verdoven. De bloeddruk wordt opgenomen door de verpleegkundige en de procedure wordt nogmaals met u doorgenomen. Als u aan de beurt bent wordt u naar de operatiekamer gebracht. Operatie Tijdens de operatie wordt door een klein wondje de lens verwijderd en de kunstlens geplaatst. De operatie duurt zo’n tien minuten. Het is belangrijk dat u gedurende die tijd probeert zo rustig mogelijk te blijven liggen. Wanneer u pijn voelt of zich niet prettig voelt tijdens de operatie moet u dit aangeven. Dat geldt ook als u moet kuchen of hoesten. Tijdens de operatie hoort u geluid van de apparatuur en voelt u dat het oog koud en nat wordt.
7
Na de operatie sluit de wond zich in principe vanzelf; heel soms is het nodig om een hechting te plaatsen. Aan het eind van de operatie krijgt u een oogverband. Dit verband blijft zitten tot de volgende controle. Na de operatie U wordt weer teruggebracht naar de verpleegkundige. Hier krijgt u iets te drinken. Omdat u na de operatie, tijdelijk, geen diepte kan zien raden wij u af alleen naar huis te gaan. Pijn Een aantal uren na de operatie werkt de verdoving uit en kunt u het oog weer bewegen. Het kan zijn dat het oog beurs aanvoelt. Bij pijn kunt u het beste paracetamol innemen, tenzij de oogarts iets anders heeft voorgeschreven. Blijft u erge pijn houden of bent u misselijk dan kunt u contact opnemen met de EHBO van het Rode Kruis Ziekenhuis. Poliklinische controle De volgende dag wordt het oog gecontroleerd op de polikliniek. Het oogverband wordt daar verwijderd. Als u thuis al merkt dat het ooglid onder het verband beweegt en vervelend schuurt, dan mag u thuis het verband na de nacht al verwijderen en het oog voorzichtig schoonmaken met een washand met lauw water. Medicatie De dag na de operatie, na de controle, hervat u het druppelen. Het is het beste om het druppelen zo gelijkmatig mogelijk over de dag te verdelen (bijv. rond de maaltijden) en tussen de twee soorten druppels minimaal 5 minuten pauze te nemen. U krijgt van de apotheek de twee soorten druppels; Dexamytrex (dexamethason/gentamycine) en Indocollyre.
8
Het volgende druppelschema dient u aan te houden de eerste maand na de operatie: Week 1: Dexamytrex 3x daags, Indocollyre 3x daags Week 2: Dexamytrex 3x daags, Indocollyre 3x daags Week 3: Dexamytrex 2x daags Week 4: Dexamytrex 1x daags Methode van toedienen: • • • •
• • •
Was uw handen. Buig het hoofd achterover. Indien dit niet lukt i.v.m. nekklachten is het beter om op uw rug te gaan liggen. Trek met uw wijsvinger uw onderooglid naar beneden zodat er een “gootje” ontstaat. Houdt het flesje enigszins schuin boven het oog. Steun daarbij met de hand die het flesje vasthoudt op uw slaap of wenkbrauw en zorg dat het flesje zelf het oog niet raakt. Knijp voorzichtig in het flesje en laat de druppel in het gootje vallen. Bij twijfel of de druppel in het oog is gekomen herhaalt u deze handeling. Sluit het oog gedurende vijf tellen en houdt uw wijsvinger tegen uw neus ter plaatse van het onderooglid.
Herstel en leefregels Het herstel van de staaroperatie hoort pijnloos te verlopen. Wel kunt u merken dat het oog tijdelijk gevoeliger is voor licht en dat het oog wat meer kan tranen en prikken dan voorheen. Het zicht kan zonder bril voor veraf al vrij snel goed zijn, maar als u een reststerkte heeft is het zicht nog niet helemaal scherp. Bij de controle na twee weken wordt er een oogmeting gedaan om te zien of u nog een brilsterkte nodig heeft. Het kan geen kwaad om 9
tot die tijd uw oude bril te dragen, ook al kan het zijn dat u daarmee niet goed scherp ziet. U zult ook merken dat de kleuren heel anders zijn dan voor de operatie. Dit komt omdat de kunstlens alle kleuren weer doorlaat, terwijl de staarlens met name blauw licht blokkeert. U zult merken dat wit veel witter is en vooral de kleuren blauw en paars zijn veel duidelijker zichtbaar dan voorheen. Om het oog gedurende het herstel te beschermen raden we u aan de eerste week ’s nachts het oogkapje te dragen. Gedurende de eerste twee weken na de operatie verzoeken we u de volgende regels in acht te nemen: • • • •
Niet zwaar tillen en bij bukken door de knieën gaan. Niet in uw oog wrijven. Niet zwemmen en sporten. Niet hard uw neus snuiten.
Vragen of klachten Heeft u na de behandeling nog vragen of treden er klachten op, neemt u dan contact op met de polikliniek oogheelkunde van het RKZ. Bij klachten in het weekend of in de avonduren kunt u contact opnemen met de eerste Hulp van het RKZ. U moet in ieder geval contact opnemen als het geopereerde oog in de dagen na de operatie toenemend pijn gaat doen en/of het zicht slechter in plaats van beter wordt. Telefoonnummer poli oogheelkunde (tussen 08:30 en 17:00)
0251-265700
10
Telefoonnummer ziekenhuis (tussen 17:00 en 08:30)
0251-265555
Interessante websites: N.O.G. 2008
website: www.ogheelkunde.org
Rode Kruis ziekenhuis website: www.rkz.nl
De data voor de operatie en na controles De operatie Op ……………..dag …………..20.. om …………. uur wordt u aan uw ……………. oog geopereerd.
U wordt verwacht op A2, dit is op de 2de etage van het Rode Kruis Ziekenhuis. Daar meldt u zich bij de balie “Dagbehandeling”. De dag voor de operatie druppelt U het te operen oog 3 keer per dag (ochtend, middag, avond), met beide druppels met 5 minuten tussentijd. Het is niet van belang met welk flesje u begint. De operatie vindt onder lokale verdoving plaats. U hoeft dus niet nuchter te blijven. Wel raden wij u aan niet teveel en/of te zwaar te eten op de ochtend van de operatie. U neemt uw medicijnen in zoals u gewend bent.
11
De na controles U komt vervolgens de dag na de operatie en 2 weken na de operatie voor controle. Deze controles vinden plaats op poli oogheelkunde, balie 18. Deze afspraken zijn als volgt: •
Dagcontrole: ………dag, ……………… om ………uur
•
Na 2 weken: ……….dag,……………….. om ……….uur
HD.90.094/03/2013
12
