Burgerparticipatie 3.0 de Overijsselse participatiekrant

B urgerpar ticipatie 3.0 de Overijsselse participatiekrant In dit nummer :  nieuwe rol voor gemeente  het kapitaal van Overijssel  websites

  

November 2009 j a a r g a n g 1 , n r. 1

participatie allochtonen in het fysieke domein burgerhoroscoop onderzoek: laat burgerparticipatie niet verwateren

Overijsselse ambtenaren goed op de hoogte van ontwikkelingen burgerparticipatie van de redactie Eind 2008 verscheen een onderzoeksrapport over innovatie van burgerparticipatie in Overijssel. Hieruit bleek onder andere dat er ook in Overijssel een verschuiving gaande is naar de zogenaamde ‘derde generatie burgerparticipatie’ (zie ook het achtergrondartikel op pagina 2). Om beleidsmedewerkers goed op de hoogte te houden van de ontwikkelingen waar zij zelf midden in staan, hebben SVWO/Arcon en Variya de handen ineen geslagen en een participatiekrant samengesteld. In Burgerparticipatie

3.0 houden we u enkele malen per jaar op de hoogte van de meeste recente ontwikkelingen en trends binnen en buiten de provincie. Een krant vóór u, óver u en in de toekomst ook dóór u samengesteld. U hebt het eerste nummer van Burgerparticipatie 3.0 in handen. De redactie hoopt met deze krant tegemoet te komen aan uw (sluimerende) behoefte aan toegankelijke, op Overijssel toegespitste kennis over participatie. Blijf op de hoogte en u zult het eens zijn met de uitspraak van de Amerikaanse rechtsgeleerde Louis Brandeis (1856-1941): ‘Het belangrijkste politiek ambt is dat van burger.’

Nieuwe rol voor gemeente door Maaike Moulijn Op dit moment is er veel aandacht voor de manier waarop gemeenten burgers betrekken bij de beleidsvorming en hoe gemeenten participeren in initiatieven van burgers. Zo hebben de ministeries BZK en VROM het project ‘Help! Een burgerinitiatief’ opgezet (zie elders in deze krant), is de VNG bezig met lokale proeftuinen voor burgerparticipatie onder het motto ‘In actie met burgers’ en is het thema van de jaarconferentie van KISS dit jaar ‘Burgerparticipatie: stimulans of stagnatie?’ Ook SVWO/Arcon en Variya houden zich bezig met burgerparticipatie, in opdracht van de Provincie Overijssel. Vorig jaar is het rapport ‘Effectieve vormen van burgerparticipatie?’ uitgegeven en zijn er inspiratiedagen en een innovatiepodium georganiseerd onder de titel ‘Innovatie burgerparticipatie’. Ook dit jaar willen we beleidsmedewerkers, bestuurders en politici stimuleren tot vernieuwende vormen van participatie. Deze krant en met name dit artikel zijn hiervoor de aftrap. In dit artikel willen we de ontwikkeling van burgerparticipatie schetsen en een toekomstagenda presenteren. Deze agenda is bedoeld als discussiestuk, we horen graag wat u ervan vindt! Van cliënten- en burgerparticipatie naar overheidsparticipatie In de jaren ’80 en ’90 was vooral het begrip ‘cliëntenparticipatie’ in trek. Het werd steeds gebruikelijker om groepen burgers die gebruik maakten van publieke voorzieningen of te maken hadden met bepaalde beleidsterreinen te betrekken bij de beleidsvoorbereiding. Er ontstonden zogenaamde cliëntenraden en doelgroepenplatforms (bestaande uit bijvoorbeeld ouderen, gehandicapten, allochtonen of uitkeringsgerechtigden), die gevraagd en ongevraagd advies verstrekten aan ambtenaren en politici over een bepaald beleidsterrein. In een dergelijke raad stond evenredige vertegenwoordiging van verschillende doelgroepen centraal. Een voorbeeld is de cliëntenraad die vanaf 1994 in elke gemeente verplicht is ingevoerd in het kader van de Wet Voorzieningen Gehandicapten (Wvg). Het gaat bij deze vorm van participatie om inspraak via belangenbehartiging en representatie. Leden van een adviesraad of platform vertegenwoordigen een bepaalde groep en spreken namens de eigen achterban. Een andere manier om specifieke doelgroepen (indirect) te benaderen is middels het gebruik van intermediairs. Dit zijn mensen die contact hebben met de doelgroep, bijvoorbeeld beroepskrachten van een belangengroepering of instelling of vertrouwenspersonen. Het kenmerkende van beide vormen van cliëntenparticipatie is dat de gemeente de georganiseerde burger als gesprekspartner heeft. Vanaf het midden van de jaren ’90 stokte de opmars van cliëntenparticipatie. Hiervoor is een aantal oorzaken te noemen. Ten eerste kwam het voor dat intermediairs eigen belangen hadden of een eigen visie op de doelgroep ontwikkelden die verschilden van de belangen en visies van de mensen uit de doelgroep zelf. Cliëntenparticipatie komt in dat geval niet de positie van burgers ten goede, maar versterkt juist de toch al relatief bevoorrechte en invloedrijke positie van belangengroepen. Dit kan leiden tot paternalisme ten aanzien van individuele burgers (‘wij weten wel wat goed voor u is’), vanuit bestuurders, maar ook vanuit de belangengroepen. Een tweede oorzaak is dat bij cliëntenparticipatie vooral die bur-

gers als vertegenwoordiger optreden die mondig zijn, goed voor hun belangen kunnen opkomen en hun standpunten goed kunnen verwoorden en onderbouwen. Het is niet mogelijk dat alle burgers participeren, alleen een select groepje ‘beroepsburgers’. Ongeorganiseerde groepen burgers werden niet vertegenwoordigd en sociaal-economisch zwakke groepen en andere kwetsbare groepen burgers zijn vaak niet vertegenwoordigd. Zij kwamen dus moeilijk aan het woord. Langzamerhand wijzigden zich de ideeën over participatie van burgers in het publieke domein. Waar eerder werd gedacht in termen als belangenbehartiging en representatie (cliëntenparticipatie), vond er een verschuiving plaats naar termen als individuele keuzevrijheid en verantwoordelijkheid (burgerparticipatie). Dat biedt een veranderd perspectief waarin het begrip burgerschap een belangrijke plek heeft. Burgers worden geacht zich niet langer passief op te stellen terwijl er door anderen over hen wordt beslist. Het is de bedoeling dat zij zelf actief deelnemen in het publieke domein. Deze verschuiving in het denken over burgers en hun relatie tot de overheid vindt zijn beslag in de wetgeving. De Wet Voorzieningen Gehandicapten (1994) besteedde nog specifiek aandacht aan de instelling van een cliëntenraad. De opvolger, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (2007), laat gemeenten vrij in de mogelijkheden om burgers te betrekken bij de beleidsvorming. Dit kan zowel via intermediairs (cliëntenparticipatie) als rechtstreeks met individuele burgers (burgerparticipatie). Daarnaast en in het verlengde van de trend naar burgerparticipatie vindt nog een ontwikkeling plaats. Bij de nieuwste vormen van burgerparticipatie ligt het initiatief niet meer bij de gemeente maar bepaalt de burger waar en hoe er tot actie moet worden overgegaan.

Tips & Tricks Probeer ook ‘kwetsbare burgers’ te betrekken bij de beleidsvorming. Bepaalde groepen burgers zijn kwetsbaar, omdat zij niet kunnen voldoen aan eisen die worden gesteld aan meedoen in het publieke domein, bijvoorbeeld qua mobiliteit, geletterdheid en taalbegrip. Om deze groepen te bereiken is maatwerk nodig, bijvoorbeeld: Voor ouderen en mensen met fysieke beperkingen: - Vervoer van en naar een bijeenkomst in een rolstoeltoegankelijk gebouw met ringleiding; - Bijeenkomsten op locatie, bijvoorbeeld in een verzorgingshuis ; - Laat zien dat hun mening ertoe doet en dat leeftijd niet uitmaakt. Voor allochtonen: - Allochtone burgers uitnodigen via tussenpersonen; - Aanwezigheid van een tolk; - Eenvoudig taalgebruik, gebruik multimedia (film, presentatie); - Laat burgers iets doen, niet alleen luisteren en stemmen, maar laat ze ideeën tekenen of ga met hen de straat op.

Deze vorm van participatie wordt overheidsparticipatie of ook wel derdegeneratieparticipatie genoemd. Bij deze participatievorm komen burgers met initiatieven en participeert de overheid hierin door maatschappelijke ondersteuning te bieden. De rol van de overheid is hierbij regisserend, stimulerend en/of faciliterend. Meer dan bij inspraak (eerste generatieparticipatie) en interactief bestuur (tweede generatieparticipatie) ligt bij deze participatievorm de nadruk op zelfbestuur, zelfredzaamheid en zelforganisatie van burgers, kortom: de hoogste trede op de participatieladder. De trend van cliëntenparticipatie naar burger- en overheidsparticipatie zorgt ervoor dat het publieke domein in Nederland verandert. De verzorgingsstaat, waarin burgers verzorgd werden van de wieg tot het graf en passieve subjecten van beleid konden zijn, verandert steeds meer in een zogenaamde deelnemerstaat, waarin een actieve rol voor burgers is weggelegd. Er is hierbij sprake van een nieuwe vorm van een sociaal contract, een nieuwe relatie tussen overheid en burgerschap, waarbij burgers worden geactiveerd om publieke taken en verantwoordelijkheden op zich te nemen. De bovengenoemde ontwikkeling van cliënten- en burgerparticipatie naar overheidsparticipatie is gaande. Maar wat zijn de gemeentelijke ontwikkelingen in Overijssel? We zien enerzijds dat veel gemeenten nog steeds cliëntenparticipatie hanteren. Veel Wmo-raden zijn ongeveer twee jaar geleden opgericht en zijn toe aan een evaluatie. Uit deze evaluaties blijkt dat doelgroepenvertegenwoordiging en achterbanraadpleging voor veel raden lastig is. Zeker bij kwetsbare doelgroepen, zoals de GGZ-cliënten, is het lastig om een vertegenwoordiger te vinden en te behouden, laat staan dat deze vertegenwoordiger andere GGZ-cliënten betrekt bij de standpuntbepaling. Daarnaast organiseren veel gemeenten internetpeilingen en bijeenkomsten. Gemeenten proberen steeds mooiere, en leukere methoden uit om de bijeenkomsten zo interessant mogelijk te maken voor burgers. Daarnaast zijn er steeds meer gemeenten die proberen mee te doen met initiatieven van burgers of burgers te stimuleren om met eigen initiatieven te komen. Voorbeelden hiervan zijn Hellendoorn in Actie, de ideeënmakelaar in Zwolle (zie elders in deze krant) en de vrijwilligersinitatieven ‘Met mekaar Veur mekaar’ van de gemeente Tubbergen. Agenda 2010 Om verder in te spelen op de huidige ontwikkelingen worden op www.innovatieburgerparticipatie.nl en in dit krantje best practices getoond, wetenswaardigheden beschreven en wordt verslag gedaan over interessante websites en bijeenkomsten. Daarnaast kunt u een coach naar uw gemeente laten komen die een op maat gemaakte workshop aanbiedt aan gemeentelijke medewerkers die verder aan de slag willen met burgerparticipatie. Bovendien mag u een kijkje in de keuken van een collega nemen. Hoe pakken andere gemeenten bijvoorbeeld een participatiebijeenkomst aan? Tot slot wordt komende zomer een bijeenkomst georganiseerd over de toekomst van burgerparticipatie in Overijssel: ‘Burgerparticipatie Overmorgen’. Hebt u nog ideeën of wensen om burgerparticipatie in Overijssel te stimuleren? Laat het ons s.v.p. weten!

Het kapitaal van Overijssel van de redactie De provincie Overijssel heeft SVWO/Arcon de toekomstvisie gevraagd van een groot aantal inwoners van Overijssel. Burgers gaven hun visie op belangrijke maatschappelijke thema’s als samenleven, werk en opleiding, gezondheid, participatie, mobiliteit en landschap. De reden om op zoek te gaan naar de mening van inwoners is dat participatie van burgers meer is dan het alleen maar reageren op plannen van de gemeente of de provincie. Ook eigen inbreng van burgers kan een startpunt van beleidsontwikkeling zijn. SVWO/Arcon stimuleert dit en wil daarom op een objectieve manier Overijsselse lokale en provinciale beleidsmakers informeren over oplossingen die de bevolking zelf voorstelt voor maatschappelijke vraagstukken. Met dit project – Het Kapitaal van Overijssel – hebben we een toekomstvisie opgesteld van Overijsselse burgers. Hoe willen zij dat Overijssel eruit ziet in het jaar 2025? Voor dit digitale opinieonderzoek was de provincie Overijssel de opdrachtgever, maar SVWO/Arcon kan dit type onderzoek ook doen voor lokale overheden, maatschappelijke organisaties en aanbieders van zorg en welzijn. Het rapport is te downloaden vanaf de internetpagina www.arcon.nl.

‘Burgers willen geen overheid die zegt: “ik bepaal wat goed voor jou is”’ Interview met de ideeënmakelaar van Zwolle door Susan Ketner Sinds september 2008 heeft de gemeente Zwolle een ideeënmakelaar. In het kader van het gemeentelijke programma ‘Samen maken we de stad’ is Annemiek de Wolf aangesteld om te bemiddelen bij de ontwikkeling en uitvoering van ideeën die er leven in de stad. Het is zonde om goede ideeën van burgers te laten voor wat ze zijn. Daarom is er ‘Samen maken we de stad’, een initiatief van de gemeente Zwolle om meer te doen met dit onbenutte potentieel. Als de gemeente faciliteiten en ondersteuning biedt, kunnen bedenkers zelf met hun idee aan de slag. Dat geeft dubbele winst: projecten worden niet alleen goedkoper maar ook beter, want ze zijn ‘voor en door burgers.’ De ideeënmakelaar toetst of een idee bijdraagt aan de ontwikkeling van de stad, of het het eigenbelang wel overstijgt en er geen wetten of regels worden overtreden. Vervolgens denkt de ideeënmakelaar mee en brengt ze de verschillende partijen bij elkaar. Het projectidee blijft altijd eigendom van de bedenker. ‘Kunnen burgers die ideeën eigenlijk niet gewoon zelf uitvoeren?’ vraag ik als advocaat van de duivel. ‘Nou,’ zegt Annemiek, ‘als burgers zelf een goed netwerk hebben werkt het inderdaad alleen maar vertragend als ik ertussen ga zitten. Maar ik ben er juist voor personen en soms instellingen zonder netwerk, of met onvoldoende netwerk in de juiste hoek.’ De ideeënmakelaar is bijna niet meer te stoppen als ik haar vraag naar een tweetal voorbeelden van geslaagde ideeën. Zo is er afgelopen jaar op initiatief van een dakloze een daklozenmarathon georganiseerd om geld in te zamelen. ‘En in de wijk Stadshagen is een netwerklunch georganiseerd, waar mensen en organisaties op buurtniveau met elkaar contact hebben gelegd. Er is een sponsorconcert gehouden voor De Zonnesteen, een inloophuis voor kankerpatiënten. En er is een fietstaxi gekomen in Zwolle. Die heb ik eerder dit jaar zelf vaak genomen vanwege een gebroken voet: praktisch en milieuvriendelijk!’ In Annemieks voorbeelden is de trend van overheidsparticipatie zichtbaar. Het initiatief ligt bij de burger en de overheid heeft slechts een faciliterende rol.

Herkent de ideeënmakelaar deze ontwikkeling? ‘Jazeker,’ beaamt Annemiek. ‘Burgers willen geen overheid meer die zegt: “ik bepaal wat goed voor jou is.” Het ideaalplaatje is dat de krachten van burgers nog meer benut worden. De leefomgeving is van iedereen en daarbij hoort ook een stukje eigen verantwoordelijkheid. Geslaagde ideeën kunnen overigens weer versterkend werken. Je ziet dan dat het mogelijk is om te dromen.’ Heeft ze nog tips voor ambtenaren die burgers willen betrekken bij hun beleid? Of geeft Annemiek liever tips aan burgers? Beide, is het resolute antwoord. ‘Tegen ambtenaren wil ik zeggen: verschuil je niet achter ‘geen tijd, geen geld. Vraag je af waarom iets eigenlijk niet gewoon zou kunnen. Burger: wees niet onzeker en leg ideeën gewoon voor aan een ambtenaar. Je maakt jezelf hiermee kwetsbaar voor kritiek, maar dit kan juist heel opbouwend zijn. Dus: burger, toon initiatief en deel je ideeën!’ Voor voorbeelden van geslaagde ideeën, om je aan te sluiten bij bestaande initiatieven of om zelf eens een proefballonnetje op te laten, zie www.samenmakenwedestad.nl

Aanbieding Workshop burgerparticipatie in company SVWO/Arcon en Variya bieden Overijsselse gemeenten in samenwerking met de Provincie Overijssel een workshop-opmaat aan over burgerparticipatie. Geïnteresseerd? Neem contact op met: Leo Verkaik ([email protected] of 074-2426520); Frans Latupeirissa ([email protected] of 0546-542043)

Mogelijke thema’s:  Intern draagvlak;  Methodieken;  Kennisuitwisseling;  Kwetsbare burgers;  Bereiken van burgers;  Beleidsvorming

Websites www.innovatieburgerparticipatie.nl Wie momenteel de website www.innovatieburgerparticipatie.nl aanklikt, krijgt de volgende melding: ‘In verband met werkzaamheden aan de website is deze tijdelijk offline.’ Op dit moment wordt er namelijk hard gewerkt aan een update van de site. De nieuwe versie gaat binnenkort online met informatie over de activiteiten die SVWO/Arcon en Variya in de komende maanden gaan uitvoeren, zoals workshops bij de afzonderlijke Overijsselse gemeenten. Ook komen er een agenda, een overzicht van interessante websites en een nieuwe rubriek met actuele nieuwsberichten. Vanzelfsprekend is ook straks op de nieuwe site nog steeds het onderzoeksrapport van eind vorig jaar nog steeds te downloaden. Heeft u zelf een goed voorbeeldproject uit uw gemeente? Dan zetten wij dat graag voor u in de schijnwerpers op onze site. Tot binnenkort op www.innovatievanburgerparticipatie.nl.

www.inactiemetburgers.nl Deze website hoort bij het VNG-project In actie met burgers en is daarnaast een deelproject van het Actieprogramma Lokaal Bestuur. Doel van het project is om gemeenten die op een vernieuwende manier met burgers (gaan) samenwerken actief met elkaar in contact te brengen via lokale proeftuinen burgerparticipatie. Aan dit project doet een aantal Overijsselse gemeenten mee, waaronder Enschede, Hengelo, RijssenHolten, Zwolle en Hellendoorn. Op de website is ook informatie te vinden over de verschillende proeftuinen en over het festival In Actie met Burgers!, dat 16 december 2009 wordt gehouden in Burgers Zoo in Arnhem.

www.helpeenburgerinitiatief.nl Burgers nemen steeds vaker initiatieven. Van het inrichten van een burenhulpcentrale tot het ontwikkelen van een restaurantketen voor mensen in een sociaal isolement. U kunt deze initiatiefnemers ondersteunen en inspireren. Wilt u weten hoe? Kijk dan op de website onder ‘Hoe help ik een initiatief’ en klik door naar ‘Oproepen initiatieven’. Voorbeelden zijn: Meldpunt Goede Ideeën, De Spekcheque, Jeugdkanjers, Buiten Gewoon Beter-bonussen, ideeënloket, wijkstemdagen en Kan wel! U kunt ook deelnemen aan een training ‘Help! een burgerinitiatief’. Tijdens deze training wordt ingegaan op vragen als: ‘Hoe ga je als ambtenaar om met initiatieven van burgers?’, ‘Hoe stimuleer je mensen om initiatief te nemen?’, ‘Hoe zorg je ervoor dat het initiatief bij de burger blijft en niet afhankelijk wordt van ambtelijke ondersteuning?’, ‘Op welke manier creëer je vertrouwen?’ en ‘Hoe kan ik ervoor zorgen dat faciliterend werken ook gedragen wordt door het management? De training bestaat uit twee workshops van een dagdeel, met daarbij een praktijkopdracht. Bij een deel van de tweede workshop worden ook bestuurders en management uitgenodigd. Deelnemers kunnen zich aansluiten bij een actief netwerk van ambtenaren die instrumenten, kennis en netwerk delen. De training wordt in company en ‘open’ aangeboden.

De open training is gratis, voor de in company-training geldt een eigen bijdrage. De training is ontwikkeld door GreenWish en IPP en wordt gefinancierd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Heeft u interesse, neem dan contact op met Rinske van Noortwijk 030-2919910 of [email protected].

Burgerhoroscoop voor beleidsmedewerkers  Steenbok

 Kreeft

Voor een praktische en resultaatgerichte Steenbok lijkt burgerraadpleging soms verspilde moeite. Maar diep in uw hart weet u: u komt er ook niet als u alleen uzelf serieus neemt.

Omdat u zo gevoelig bent voor de (onuitgesproken) signalen van burgers is participatie de Kreeft op het lijf geschreven. Houd wel een plekje aan waar u even kunt uitblazen.

 Waterman

 Leeuw

Er wordt weleens gezegd dat u koppig bent, Waterman. Gelukkig streeft u bij burgerparticipatie ernaar te doen wat voor iedereen op den duur het beste is.

Zet uzelf niet in het middelpunt, Leeuw! Het draait immers om de burger. Single? Tijdens een participatiebijeenkomst heeft u grote kans uw droomburger tegen het lijf te lopen.

 Vissen

 Maagd

Laat u niet teveel afschrikken door klagende burgers en ga zeker niet teveel in hun stemming mee. Wees niet verlegen; Vissen kunnen trots zijn op hun grote inlevingsvermogen.

U kunt de extreem hoge eisen die u zichzelf stelt niet aan de burger opleggen, Maagd. Burgers waarderen u omdat u gemakkelijk uw eigen wensen opzij zet voor die van een ander.

a Ram

U bent goed in staat om zaken van meerdere kanten te belichten en kunt zich prima in burgers inleven. Weegschaal, houd het luchtig, maar vergeet de ernst van participatie niet.

U zult eraan moeten wennen dat burgers dingen anders aanpakken dan u gewend bent. Vurige Ram, loop niet te hard van stapel. Een investering zal u in de toekomst grote winst opleveren.

b Stier Stier, u bent een doorzetter en burgers kunnen op u bouwen. Hoe lang het ook duurt, u wilt alle feiten boven tafel om een resultaat te krijgen. Verlies uzelf niet in details!

c Tweelingen Zoals het Tweelingen betaamt, vindt u het leuk om nieuwe dingen te leren, hetzij uit boeken, hetzij van mensen. Leg uw oor te luisteren bij de burger! Verveling is nu verleden tijd.

 Weegschaal

Schorpioen Als u eenmaal voor het karretje van burgers gespannen bent zullen zij u dankbaar zijn voor uw scherpzinnige en intense inzet. Vergeet niet af en toe uw trots opzij te zetten, Schorpioen.

Boogschutter U bent altijd op zoek naar burgers om u mee te omringen, Boogschutter. Een burgerinitiatief is voor u de manier bij uitstek om uw nieuwsgierigheid te prikkelen.

Inspiratiesessie nieuw huis van de stad van de redactie Aan de toekomstige Grote Markt zal het nieuwe Stadhuis in Almelo gebouwd worden als onderdeel van de binnenstadsvernieuwing. Het is de bedoeling dat dit een echt huis van de stad wordt. Maar welke wensen hebben burgers voor hun nieuwe stadhuis? Om dit te inventariseren organiseerde de gemeente Almelo op 5 november een creatieve sessie. Hierin is inwoners, ondernemers en jongeren gevraagd hoe het nieuwe gebouw moet functioneren en welk gevoel het moet oproepen oftewel welke sfeer en uitstraling het gebouw moet hebben. Aan de hand van de ideeën en suggesties die werden gedaan zijn drie gerenommeerde architecten begonnen met een schetsontwerp. We zijn benieuwd hoe het Stadhuis eruit komt te zien en of de burgers hun ideeën herkennen in het uiteindelijke ontwerp. Een soortgelijke aanpak is ook in Hengelo geweest voor de aanpak van de binnenstad. Dit leverde de burgervisie “Hengelo, we zitten op goud” op.

Aan de toekomstige Grote Markt zal het nieuwe Stadhuis (oranje bouwblok), tussen havenkom en Wierdensestraat, echt het huis van de stad moeten worden.

Participatie allochtonen in het fysieke domein door Jorien Kranendijk Grote bouwplannen, een herstructurering van een wijk of een gebied: projecten in de openbare ruimte zijn haast automatisch ingrepen in de lokale samenleving. Om hier draagvlak voor te scheppen wordt steeds vaker gestreefd naar burgerparticipatie. Een van de grootste knelpunten hierbij is het krijgen van een goede afspiegeling van de bewoners van het betreffende gebied. Lang niet iedereen komt automatisch genoeg aan de beurt. Het hangt erg af van de toegepaste methode en de wijze van benaderen welke groepen uiteindelijk de kans krijgen om hun stem te laten horen. Een online panel is overduidelijk een inadequate methode en benadering om daklozen te bevragen. Veel minder duidelijk is de oorzaak van het feit dat allochtonen opvallend weinig aan het woord komen. Uit de praktijk blijkt namelijk dat veel gemeenten, woningbouwcorporaties en andere betrokken partijen worstelen met de communicatie met allochtonen en het moeilijk vinden om hen te betrekken bij burgerparticipatieprojecten. Een standaardoplossing is er niet en als er al aansprekende landelijke voorbeelden zijn, dan zijn die lastig vertaalbaar naar de eigen situatie. De afgelopen twee jaar heeft Variya daarom geprobeerd om met het project ‘Sociaal programma van eisen’ in beeld te krijgen wat de eisen en wensen van deze doelgroep op het gebied van wonen zijn en op welke manier deze eisen en wensen kunnen worden vertaald in een concreet programma van eisen. Dit heeft uiteraard alles te maken met communicatie en participatie. Zaken als taalbarrières en culturele verschillen spelen hierbij een grote rol. Hoewel er zoals gezegd geen eenduidige werkwijze of standaardproces voorhanden is, is er vanuit de ervaringen van de afgelopen jaren wel iets in het algemeen te zeggen over participatie van allochtonen. Telkens weer blijkt een rechtstreekse benadering van essentieel belang. Allochtonen spreek je niet aan door ze een brief te sturen of een oproep in het plaatselijke krantje te plaatsen. Het is veel effectiever om lokale (welzijns)organisaties in te zetten die allochtonen rechtstreeks benaderen. Bij deze organisaties zijn de sleutelfiguren in verschillende gemeenschappen bekend en met hen zijn er reeds contacten gelegd. Daarnaast is het bij allochtone inwoners des te belangrijker dat ze niet alleen informatie over de voorgestelde projecten krijgen, maar ook een zekere basiskennis krijgen waarmee ze de ingrepen in hun fysieke omgeving beter kunnen visualiseren. Begin volgend jaar worden alle bevindingen vanuit het project ‘Sociaal programma van eisen’ bekend.

Onderzoek Universiteit Utrecht:

Laat burgerparticipatie niet verwateren In november verscheen de vergelijkende studie Local and Regional Level Participation van de Utrechtse hoogleraar bestuursrecht Henk Addink. Aanleiding tot het onderzoek was het verdrag dat de 47 landen van de Raad van Europa onlangs tekenden. Hierin is vastgelegd dat burgers recht hebben op participatie op lokaal niveau. Addink onderzocht de inspraakmogelijkheden in de verschillende landen en trok de opmerkelijke conclusie dat Nederland er niet al te best uitkomt. Dankzij het nieuwe verdrag mogen burgers van de deelnemende landen voortaan naar het Europese hof stappen als ze een gebrek aan participatiemogelijkheden ervaren. Als Nederland het recht op inspraak in de lokale besluitvorming niet beter vastlegt in haar eigen wetgeving, dreigt burgerparticipatie te verwateren. Qua wetgeving liggen bijvoorbeeld Polen, Tsjechië en Kroatië ver op Nederland voor. In Bulgarije staat het recht op referendum, inspraak en burgerparticipatie in de wet; bij ons niet. In Nederland mag een ‘avond-voor-de-bewoners’ dan dagelijkse praktijk zijn en zelfs verplicht bij grote projecten in de openbare ruimte, het achterliggende besluit om dat project uit te voeren is dan vaak allang genomen. Hierdoor voelt de burger zich niet serieus genomen en zal hij in het vervolg participatieinitiatieven mijden. Een participatievorm die overigens in Nederland wel goed werkt, is het burgerpanel. Door het gebruik van internet kunnen bijvoorbeeld ook jongeren goed worden bereikt. Zo heeft Arcon het afgelopen jaar de toekomst van Overijssel laten bespreken door een breed burgerpanel. Het rapport Het Kapitaal van Overijssel is te downloaden vanaf www.arcon.nl. Momenteel is het Ouderenpanel Overijssel actief (reacties via www.ouderenpaneloverijssel.nl of per telefoon via Arcon.)

Bandiagara door Frans van Ginkel Kort geleden was ik met mijn vrouw op reis in Mali. Daar ontmoette ik in een hotel in Bandiagara een Amerikaan. Zijn vrouw was ziek en mijn vrouw was ziek. Dus zaten we ons op de binnenplaats van het hotel te vervelen en raakten in gesprek. We spraken eerst natuurlijk over het reizen in Mali, daarna over de ondeugden van Amerika en vervolgens – onvermijdelijk – over werk. Hij was een gepensioneerd vliegtuigontwerper en had vrijwel z’n hele leven bij Boeing gewerkt. Ik houd me bezig met het ontwerpen en begeleiden van participatieprocessen. Gelukkig heeft het Engels hiervoor een mooie benaming: Community Facilitator. Ik vertelde hem over het binnenstadsdebat in Hengelo (what was the name of that city again?). “Burgers zitten vol ideeën over hun eigen stad. Hengelo heeft het lef om die burgers uit te nodigen om die ideeën gestructureerd te spuien. Vervolgens kregen die ideeën concreet vorm door de deskundigheid van een aantal externe experts. Die experts vroegen vervolgens aan de betrokken burgers: ‘is dit wat jullie bedoelden?’ Aan het eind van de rit kregen alle burgers de kans om te zeggen wat ze ervan vonden. In de laatste ronde hebben meer dan duizend inwoners meegepraat. Een mooi en een geslaagd proces. Het gemeentebestuur heeft geen invloed op de resultaten gehad en faciliteerde slechts het proces. Het voorstel aan de gemeenteraad was daarom volledig gebaseerd op de mening van inwoners. Dat is de nieuwe rol van de overheid in de praktijk!” En dat allemaal in het Engels... “Ik snap het,” zei de Amerikaan. “Vroeger gingen wij aan de slag met een nieuw vliegtuig. Praten, nadenken en tekenen.

Met een club ontwerpers maakten wij in een paar jaar tijd een nieuw toestel, althans op papier. Vervolgens gooiden wij de tekening over een muur. Achter die muur zaten de technici die ons vliegtuig gingen bouwen. Na een paar weken gooiden zij de tekening weer terug vol met vragen en opmerkingen. Wij zeiden dan iets in de sfeer van: ‘die lui snappen ook niks…’, gooiden een paar velletjes terug waarop nog een keer werd uitgelegd wat de bedoeling was. En zo bestookten we elkaar een paar jaar lang met papier, tot het prototype klaar was voor de proefvlucht.” “Op een dag,” vervolgde hij, “heeft iemand een laddertje tegen de muur gezet en werd er gepraat. Dat ging veel sneller en die lui aan de andere kant hadden – tot onze verbazing – wel ergens verstand van. Als wij iets bedachten, zeiden de technici direct: ‘dat kan helemaal niet, maar als je het iets aanpast kan het wel.’ De muur werd afgebroken, want de hele dag op een ladder staan praten is redelijk vermoeiend. Nu voeren ze bij Boeing tijdens het hele productieproces van een nieuw vliegtuig een brede discussie met iedereen die erbij betrokken is. Natuurlijk gaat dat op gestructureerde wijze, want anders krijg je weer chaos. We bouwen nu betere vliegtuigen in minder tijd. In het totale ontwerp- en bouwproces besparen we twee jaren, eenvoudigweg door met elkaar te praten. Dus ja, ik snap je! Het gemeentebestuur van – hoe heet die stad ook weer – heeft het goed bekeken: gebruikmaken van de deskundigheid en de betrokkenheid van burgers om de kwaliteit van de stad te verbeteren.” Ik was verbaasd. Hij snapt wat ik doe en ik snap het ontwerpproces van een vliegtuig. We dronken samen zwijgend een biertje. Hij dacht aan Boeing, ik aan Hengelo.

Colofon

Aankondiging

Deze krant is mogelijk gemaakt door de Provincie Overijssel en gemaakt door Variya (www.variya.nl) en SVWO/Arcon (www.arcon.nl) Aan dit nummer werkten mee: Frans van Ginkel, Jenny de Groot (layout), Frederieke Hermsen, Susan Ketner, Jorien Kranendijk, Maaike Moulijn, Marten Schulp (eindredactie), Leo Verkaik. Contact: Frederieke Hermsen ([email protected]) of Frans van Ginkel ([email protected]).

FESTIVAL IN ACTIE MET BURGERS!

Heeft u iets interessants te melden voor de volgende krant? Wilt u een artikel schrijven of heeft u een goed voorbeeld? Meld het ons s.v.p. voor 15 januari 2010.

SVWO Arcon Azelosestraat 25 7622 NC Borne t: 074 - 24 26 52 f: 074 - 2507978 www.arcon.nl [email protected]

Variya Wierdensestraat 39c 7607 GE Almelo t: 0546 - 54 20 20 f: 0546 - 54 20 30 www.variya.nl [email protected]

Als afsluiting van het project Lokale Proeftuinen Burgerparticipatie organiseert Actieprogramma Lokaal Bestuur op 16 december het Festival In Actie Met Burgers! in Burgers’ Zoo te Arnhem. Een jaar lang hebben zo’n honderd gemeenten met elkaar samengewerkt in zeventien ‘proeftuinen’. Ze hebben elkaars innovatieve benaderingen van burgerparticipatie leren kennen, ervaringen uitgewisseld, samen geleerd en contacten opgebouwd. Onder leiding van een deskundige ‘aanjager’ zijn er gedurende het jaar voor elke proeftuin verschillende bijeenkomsten georganiseerd. Het afsluitende festival draait om de vraag wat de proeftuinen hebben opgeleverd en hoe gemeenten met die resultaten concreet aan de slag kunnen. In festivalsessies kunnen deelnemers hieraan werken. Daarnaast zijn er lezingen van hoogleraar bestuurskunde Roel in ’t Veld, Staatssecretaris Ank-Bijleveld-Schouten van het Ministerie van BZK en Ralph Pans, voorzitter van de directieraad van VNG. Tot slot wordt er eenmalig het tijdschrift In Actie met Burgers! uitgegeven. Het wordt verspreid onder alle gemeenten. Naast proeftuinmedewerkers zijn alle andere geïnteresseerde bestuurders en ambtenaren welkom om het festival bij te wonen. Aanmelden kan via www.inactiemetburgers.nl