BUITËNLANDSCII OVERZICHT.
.
177
slaan, te zien wat daar omgaat en wat tot uiting komt en hoe het zich uit. Wij mogen er het oog niet van afwenden. Hoor dus een Engelschman aan. Wees in uw keus voorzichtig, dat gij niet een journalist van de gele pers bij den arm neemt, noch een gillenden jingo, noch een Londenschen jtar/Ê'-^raÊér; maar ga ook niet neerzitten aan de voeten van een Herbert Spencer, want in zijn universeel genie zult gij den gemiddelden Engelschen geest van den dag niet weervinden. Hier heb ik iemand die u kan inlichten : S i r W e m y s s R e i d . *) Hij is een getrouw courantenlezer en — niet eiken dag, maar toch zeer dikwijls — schrijft hij na zijn lectuur eenige indrukken op, die de telegrammen of de beschouwingen der dagbladen hem geven. Aan het einde der maand maakt hij die indrukken openbaar; laten wij hem vertrouwen en aannemen, dat hij in de drukproeven niet te veel uitschrapt of bijvoegt. Hij is een beschaafd man, verlicht zelfs, maar met de karaktertrekken van den gemiddelden Engelschman: onwrikbaar geloof in de roeping en bestemming van Engeland om de wereld te beheerschen, een soort van modern „bij de gratie Gods"; geringschatting van anderen, hardnekkigheid in het ongelijk en het onrecht en zooveel kwaad en verdwazing meer, die uit dat groote geloof voortvloeien. Echter niet wat men noemt eenyïflgv?; maar een volbloed aanhanger van de Engelsch-parlementaire leer, dat de Oppositie zelfstandig recht heeft, neen door haar critiek medewerkt aan het bestuur van 's lands zaken. Niet behoorend tot de liberale of radicale partij (een /z/;
7#(? A7wte»//*
CV«///;T van I Nov., I Dec. 1899, 1 Januari 1900: 77/<- AVK'J/
By Sir Wemyss Reid. XIX. ioe Jaarg. 2.
12
178
ELSEVIER'S GEÏLLUSTREERD MAANDSCHRIFT.
tegen op later zijn regeerders ter verantwoording te roepen wegens wat zij gedaan en nagelaten hebben vóór den oorlog, maar voor het oogenblik acht hij al die quaesties sinds het afgaan van het eerste schot volkomen van de baan. — „Of zij ooit weder practische beteekenis zullen krijgen, is twijfelachtig. Men schijnt er zich geen rekenschap van te geven dat, wat ook de misslagen van het Engelsche staatsbeleid gedurende de laatste twaalf maanden geweest mogen zijn (en dat er misslagen begaan zijn zal, denk ik, niemand loochenen), het bewijs hetwelk wij thans hebben van de sterkte der Boeren en van de uitgebreide toebereidselen die zij een lange reeks van jaren gemaakt hebben voor deze worsteling, het vraagstuk van onze positie in Zuid-Afrika op een nieuw terrein stelt". Na de berichten der eerste Engelsche nederlaag schrijft hij reeds: — „De oorlog is, indien hij het ooit was, thans zeker niet populair, behalve bij de onnadenkende menigte die zich voedt met den winderigen kost, door onze ,,gele pers" opgedischt. Het is vreemd om op te merken hoezeer in de afgeloopen maand (November), zelfs onder de militairen met wie ik in aanraking geweest ben, de oorlog waaraan zij zoozeer verlangen deel te nemen, met afkeuring wordt beschouwd. „Stellig had hij vermeden kunnen worden", was de opmerking, tot mij gericht niet door een, maar door verscheidene officieren, die gretig vroegen in Zuid-Afrika dienst te mogen doen. Maar hij hij is niet vermeden, wij zijn midden in den strijd en het is onze plicht dien tot het einde door te vechten". Van Chamberlain is hij geen bewonderaar. Na de beruchte speech van Leicester schrijft hij over hem: — „Het is zeker een groot ding de geestkracht, de beslistheid en de merkwaardige vaardigheid in het debat te hebben van den heer Chamberlain. Die eigenschappen hebben hem al ver gebracht en kunnen hem mogelijk nog verder brengen. Maar de gebreken die ermee gepaard gaan zijn ontegenzeggelijk vrij ernstig." En dan vertelt hij, hoe hij onlangs een brief gevonden heeft, twee jaar geleden door een lid van het tegenwoordige ministerie der Kaapkolonie aan hem geschreven, waarin hevig op Kruger wordt afgegeven en ten slotte gezegd: „het eenige wat Kruger kan redden is het een of andere optreden van Chamberlain". Dit laatste geeft, het zij in het voorbijgaan gezegd, wel de mate van waardeering aan, waarin veel verlichte Engelschen Chamberlain stellen, maar is als voorspelling gelogenstraft. Chamberlain is „opgetreden", maar dit heeft Kruger nog niet „gered", althans niet van oorlog. Het dagboek van Sir Wemyss loopt nog niet zoover, dat wij er uit kunnen zien, welke overdenkingen de onthullingen van de Zw/^/zafotfO' /;^/»^ nopens Chamberlain's medeweten van, medeplichtigheid aan den Jameson-inval bij hem wekten. Die onthullingen van de correspondentie van nu wijlen Fairfield (Chamberlain's vertrouwde en medewerker aan het ministerie van koloniën tijdens den inval en het later gevolgde onderzoek van het 5
BUITENLANDSCH OVERZICHT.
•
179
en raadslieden; de namen in die briefwisseling genoemd ; de lijst der aandeelen, welke het geldelijk belang van Joe en zijn naaste bloedverwanten in de groote Zuid-Afrikaansche industrieele ondernemingen en in wapenfabrieken, dus bij den oorlog, bewijzen, hebben ons hier niet bijster verbaasd. Wij waren geneigd te zeggen: Nu ja, dat wisten we immers al lang, onze overtuiging is thans zekerheid. Maar in Engeland, onder het slag van menschen waartoe Sir W. Reid behoort, zal men, dunkt mij, vreemd opgekeken hebben. Men weet nooit, hoe raar het loopen kan, maar ik geloof dat de kans, dat Chamberlain's eigenschappen „hem nog verder zullen brengen" dan hij nu al is, voor het oogenblik uiterst gering is. De leden van het kabinet weten te zwijgen, doch ik zou haast durven raden, dat ondanks al hun verzekeringen van volkomen eenstemmigheid en roerende harmonie, menig lid van het ministerie, de oude premier in de eerste plaats, het oogenblik verwenscht waarop de loop der inwendige politiek hem dwong het lid voor Birmingham de portefeuille van koloniën aan te bieden en dat zij wenschten den compromitteerenden ambtgenoot met goed fatsoen te kunnen kwijtraken. Het is zeer opmerkelijk hoe snel het getij verliep; men herinnere zich hoe triomfantelijk Joe drie maanden geleden in het Lagerhuis ,,zijn oorlog" verdedigde. Als het parlement den josten dezer weder bijeenkomt, zal de toon van verdediger en van aanvallers licht eenigszins anders zijn. Sir Wemyss Reid merkt op, dat ,,de tweede periode van den oorlog" thans is ingetreden, waarin de eerste luide en optimistische geestdrift het veld ruimt voor een zucht tot critiek. Het is waar, de overgroote meerderheid staat nog steeds aan de zijde der regeering en geeft haar gelijk, niet alleen wat de voortzetting van den oorlog betreft, maar ook in haar politiek beleid dat daaraan voorafging. — „Maar daar is een minderheid, niet sterk in aantal, maar ontwijfelbaar sterk in doorzettingskracht en vastberadenheid, die den oorlog aanziet met afschuw en volhoudt, even onverzettelijk als Mr. Bright in de dagen van den Krim-oorlog, dat het een krijg is die nooit begonnen had moeten worden. Zonder acht te slaan op de zich opstapelende bewijzen voor het bestaan van een vast besluit bij de Boeren om Groot-Britannië uit haar stelling in ZuidAfrika te dringen en de overheersching van de Afrikaander „natie" te verzekeren, beschouwt deze minderheid den oorlog als bijna luchthartig teweeggebracht door de tegenwoordige regeering en bovenal door den minister van koloniën. Voor het oogenblik is deze afwijkende meening te zwak om zichzelf duidelijk verstaanbaar te maken in de pers of in openbare vergaderingen; maar niemand, die er aanspraak op maakt een ware schildering van de tijden waarin wij leven, te geven, kan ontkennen dat zij bestaat. . . Voor het oogenblik is deze minderheid machteloos. Maar zij zal zich laten hooren binnen een niet verre toekomst en het lot van minstens ééne der groote politieke partijen zal beïnvloed worden door den arbeid dien zij zal verrichten." De voorspelling, dat deze minderheid zich weldra duidelijk zou laten hooren, is reeds uitgekomen. De kleine, krachtelooze minderheid heeft zich vast
i8o
ELSEVIER'S GEÏLLUSTREERD MAANDSCHRIFT.
aaneengesloten en vormt reeds een phalanx van indringend vermogen. Het is geen „vredescomité", dat zij gevormd heeft — wat stelt men zich hier te lande toch voor met die goedgemeende, maar malle ,,vredes"-adressen en bemiddelingsverzoeken, die niet de minste uitwerking kunnen hebben en voor ons en de Boeren eenigszins vernederend zijn? — maar het is een comité van verzoening in Zuid-Afrika. Het wenscht onder het Engelsche volk de zoo hoog noodige kennis te verspreiden ter voorkoming van herhaling der misverstanden ; het wenscht een ander Engelsen beleid daarginds, dat strekt om een goede verstandhouding tusschen de blanke rassen in het zwarte werelddeel te bewerken en te handhaven en dezen bejamnierenswaardigen oorlog zoo spoedig mogelijk tot een einde te brengen. Onder die oproeping vindt men de namen van Leonard Courtney, Selous, Mackarness, Frederic Harrison, Walter Crane, Herbert Spencer, den bisschop van Hereford, de journalisten Massingham en Spender en — den naam van den Grooten Oude eerend — de beide zoons en den schoonzoon van Gladstone. Daarnaast handhaaft de talentvolle, rumoerige Stead zijn comité, onder de leuze die voorbestemd schijnt om eens populair te worden: .S7e/> ^ w<ar/ Zoo ver is het echter nog lang niet; dat mogen wij van Sir Wemyss Reid wel aannemen. In den tegenspoed gedraagt Engeland zich waardig; het laat zich nog niet neerslaan, het zendt zijn zonen — ongeoefend voor een groot deel, tot dood en lijden opgeschreven — gewillig naar het oorlogsveld, het raakt het hoofd niet kwijt, het schreeuwt niet: verraad! het is en blijft overtuigd dat het zijn gesteld doel moet bereiken. Sir Wemyss heeft medelijden met de heeren van de effectenbeurs, die de zenuwen van oude vrijsters schijnen te hebben en op den dag van Buller's nederlaag de «>;Z.SÏ?/.? beneden pari lieten dalen. ,, 77<:m' ö?r «# ^#C/J yWZy #.$• C
BUITENLANDSCII OVERZICHT.
.
l8l
zakelijk maakt, de mannen die thans aan het roer zijn, op die plaats te laten. En dat terwijl ook de regeeringspartij zulk een stroom van verwijten en beschuldigingen over hun hoofden uitgiet. Want Chamberlain is reeds lang niet meer alleen de zondebok. Het is het ministerie, dat aansprakelijk gesteld wordt voor het feit, dat Engeland dezen oorlog geheel onvoldoende voorbereid is begonnen en dat het zich te eenenmale misrekend heeft wat de sterkte der Boeren en het gehalte van hun bewapening betreft. Het is alsof de ministers zich ook in dat opzicht door Rhodes hebben laten misleiden, die in den afgeloopen zomer immers zeide, dat er van een Zuid-Afrikaanschen o o r l o g geen sprake kon zijn — het zou een opstand zijn, gevolgd en gedempt door een militaire „wandeling" van een Engelsche leger-divisie. Die man wist inderdaad niets van de reusachtige wapening, waarmee de Zuid-Afrikaansche Republiek jaren lang in alle stilte bezig geweest is zich op den vroeg of laat te verwachten oorlog voor te bereiden. Iemand die de laatste jaren aan de Nederl. Z.-A. Spoorwegmaatschappij verbonden geweest is en dien tijd heeft doorgebracht aan een station tusschen Lourenzo Marques en Pretoria, waar dus al de kanonnen en schietvoorraad langs gekomen zijn, die de Transvaalsche regeering uit Europa heeft aangevoerd, vertelde mij, dat hij nooit in die twee jaren één kanon of oorlogswerktuig gezien heeft, hoewel verscheidene ervan nachten lang aan dat station moeten hebben staan wachten. Er kwamen wel voortdurend groote kisten langs, aan het adres der regeering, maar daar stond: ^4grz'c«/,tara/ vJ/<ar^z>z
I 82
• ELSEVIKR'S GEÏLLUSTREERD
MAANDSCHRIFT.
de regeering voortgaat haar eigen stellingen te verzwakken door onhandige speeches van de leden van het kabinet. Balfour, de lieveling van het publiek, heeft immers met zijn twee redevoeringen van deze maand zijn populariteit al half verspeeld. Hoe heeft men hem zijn optimisme euvel geduid en de luchthartigheid, waarmee hij sprak over de geleden verliezen en vooral die erkenning, dat als men alles geweten had, het misschien beter ware geweest naar een schikking te streven. Inderdaad, dat laatste is, na wat wij van Chamberlain omtrent de lankmoedigheid van Engeland en den dollen overmoed der Boeren gehoord hebben, een onheilspellende bekentenis. Zij geeft ook recht om te twijfelen aan de waarheid van wat de minister White-Ridley kort daarna in een openbare vergadering verklaarde: dat het kabinet de verantwoordelijkheid volkomen gelijk op deelde en één was als de natie. Eén als de natie? Wij zullen maar aannemen, dat de rede als een toast bedoeld was; klonk zij ook niet verder aldus, met haar loftuitingen op „TZÖJ alsof de spreker een voordracht hield voor de Fransche Z?^# Sir Wemyss Reid — en hierin is hij wel het echte beeld van den gemiddelden Engelschman — troost zich intusschen met de vaste overtuiging, dat de tegenspoed, in Zuid-Afrika ondervonden, slechts het gevolg is van „de karakteristieke misslagen, die het onvermijdelijk voorspel schijnen te zijn van elke groote krachts-inspanning, die wij als natie volbrengen." Twijfel aan den uitslag van den oorlog bestaat er niet bij hem, noch bij iemand in Engeland Wel valt sommigen de tegenspoed zoo zwaar te dragen, dat zij van een dag van „nationale zelfvernedering" spreken, aan welk voorstel eigenlijk de geheime bedoeling ten grondslag ligt om den «God die tot nu toe de Boeren geholpen heeft, te bewegen nu eens naar den anderen kant over te komen. Maar het is zeker niet het beste deel van het Engelsche volk, dat met zulke plannetjes rondloopt. Ook Sir Wemyss zal, denk ik, daarvan niet willen weten. Ik laat hem nu aan zijn dagelijksche overpeinzingen, in de meening dat hij zijn oordeel op eenige punten nader zal hebben te herzien, maar dat hij een type is en blijft, hetwelk eenigen eerbied verdient. Dit wordt ook in de ernstige organen van de Europeesche pers erkend, al is men er vol bewondering voor de Boeren en al uit zich de voldoening over Engeland's tegenspoed telkens opnieuw. Het koninkrijk heeft het er niet naar gemaakt dat vrienden-in-nood zouden toesnellen, nu het er naar aan toe is. En het maakt het er nog niet naar. Met een ongegeneerdheid, als was er van vermindering van zijn invloed geen sprake — en daarin heeft het geen ongelijk — laat het zijn heerschappij ter zee gevoelen aan Duitsche mailbooten, die het opbrengt en de lading laat uitpakken, om ze daarna onder belofte van schadevergoeding vrij te laten. De Duitsche regeering is tegen die wijze van doen met beslistheid opgekomen, maar heeft toch niet veel meer dan de toezegging kunnen verkrijgen, dat voortaan mailbooten niet dan krachtens ^/'«.y/'zgr contrabande-verdenking zouden worden aangehouden en opgebracht. De betuiging van leedwezen, die er mee gepaard ging, kan de Duitsche regeering maar matig voldaan hebben; want ware zij oprecht, dan zou niets
HUITENLANDSCII OVERZICHT.
I 83
voor het Engelsche kabinet gemakkelijker geweest zijn dan op het eerste vertoog even een telegrammetje naar Durban te zenden om de onmiddelijke loslating van de Z>&?zdWra//z te gelasten. De staatssecretaris von Bülow heeft zich dan ook in den Rijksdag wel officieel tevreden gesteld, maar geenszins dankbaar betoond voor Engeland's „toegeven," hij heeft bijna een dreigement aan zijn redevoering toegevoegd en de Rijksdag heeft hem in stilte aangehoord. Onder de rede van den interpellant die deze zaak bij haar inleidde, was het anders toegegaan: daverend gejuich op alle banken bezegelde diens woorden over president Kruger, „dien grooten, geestkrachtigen man, die aan den ergsten laster blootgesteld geweest is." In Engeland is men over deze Rijksdag-vergadering niet best te spreken. Geen wonder. Het bezoek van den Keizer heeft in elk geval geen öfr>w&-' vruchten afgeworpen. Eerst al heeft de Duitsche regeering het „verzoek" aan Krupp gericht om gedurende den oorlog geen krijgsmateriaal aan een der beide oorlogvoerenden te leveren en Engeland had al heel wat besteld. Toen heeft de Keizer aan een Bondsvorst, die zijn vlootpolitiek steunde, eenige voor Engeland weinig aangename woorden getelegrafeerd, twee vliegen in een klap slaande: een wenk aan Engeland en een reclame voor zijn groote vlootplannen, waar de Rijksdag nog altijd maar niet verzot op is. En nu doet von Bülow ook al zoo koel. Het is weer „zWrttfzW voor Engeland; ditmaal niet , , ^ / ^ « c ^ . " Er zijn in de afgeloopen maand ook onthullingen gedaan nopens een Anglo-Duitsche overeenkomst over Delagoa-baai. Als Portugal wegens de uitspraak van het Zwitsersche scheidsgerecht, die in het voorjaar verwacht kan worden, maar reeds nu aan de ingewijden bekend schijnt te zijn, goed en wel in de schulden, finaal in den geldnood zit, dan zullen Engeland en Duitschland als reddende engelen het de noodige milreis komen brengen, hetzij als koopsom voor, hetzij als leening, gewaarborgd door, de PortugeeschAfrikaansche koloniën. Dan valt de Delagao-baai weldra Engeland in handen. Wat hiervan aan is, kan ik niet beoordeelen, maar wel weet ik, dat de patiënt zelf deze operatie-plannen heel leukjes heeft aangehoord. In de Cortes heeft de Portugeesche regeering rondweg verklaard, dat zij vooreerst geen financieele hulp van buiten noodig had — een bewering, die den fondsenhouders allicht wat boud zal zijn voorgekomen — en dat er aan afstand of verpanding der koloniën geen denken is. Tegenover Engeland houdt zij zich flink; zij doet haar best om onzijdig te zijn, maar desondanks is de haven van Eourenzo Marques voor de Boeren van onschatbare waarde, trekken zij er veel meer profijt van dan indien het een Transvaalsche haven was, die immers door eenige Engelsche oorlogschepen geblokkeerd zou kunnen worden. In aansluiting bij wat ik in mijn vorig overzicht schreef, stip ik even de beëindiging aan van het komplot-proces voor den Eranschcn Senaat, als hooggerechtshof zetelend. Het is poover geëindigd; de tientallen verdachten, die door de regeering in Augustus onverhoeds gevangen werden genomen, zijn allengs geslonken en het aantal veroordeelden bedraagt ten slotte drie.
184
KLSEVIER'S GEÏLLUSTREERD MAANDSCHRIFT.
In Buffet, Déroulède, Jules Guérin, heeft de Senaat drie hoofdleiders willen treffen, van de royalisten, van de nationalisten, van de anti-semieten. Dit vonnis is nog zoo kwaad niet bedacht; de positie der regeering is er door gered en een waarschuwing gericht aan de vijanden der Republiek (wien overigens wel voldoende eer is bewezen). Dat dit proces noodig is geweest, wil er bij mij altijd nog maar niet in. Zeker heeft het weer — zooals iedere vorige gelegenheid, bij welke de Senaat opgeroepen is om als hooggerechtshof dienst te doen — duidelijk aangetoond, hoe dwaas en verkeerd het is politieke lichamen rechterlijke functiën op te dragen. De regeering, de heterogene regeering die van Millerand over WaldeckRousseau tot Galliffet loopt, zit nu dezer dagen vrij vast in den zadel en, mocht zij de opening van de wereldtentoonstelling halen, dan is zij tot het begin van den winter haar leven zeker. Dat zou een verrassing zijn. Maar er is veel tusschen de lippen en den rand des bekers. Als de vernieuwing van een derde gedeelte van den Senaat en de herstemmingen achter den rug zijn, dan zou de Kamer zich de weelde van een ministercrisis kunnen gunnen. Er staat iemand klaar om de kabinetsformatie te aanvaarden. Het worden netelige weken voor Léon Bourgeois. 20 Januari.
P. v. D.
