BUILD UP Skills Belgium. Analysis of the national status quo - NL

BUILD UP Skills – Belgium – Analysis of the national status quo - NL

August 2012

The sole responsibility for the content of this publication etc lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Union. Neither the EACI nor the European Commission is responsible for any use that may be made of the information contained therein.

Further information More details on BUILD UP Skills can be found at www.buildupskills.eu More details on the IEE programme can be found at http://ec.europa.eu/intelligentenergy

2

Inhoudstafel 0

Executive summary ......................................................................................................... 6 0.1

Kernbevindingen ..................................................................................................... 6

0.1.1

Gebouwenpark .................................................................................................. 6

0.1.2

Huidig energieverbruik en groene stroomproductie ........................................... 7

0.1.3

Verloop.............................................................................................................. 7

0.1.4

Barrières ........................................................................................................... 7

0.1.5

Populatie bouwvakarbeiders ............................................................................. 8

1

Inleiding ......................................................................................................................... 10

2

Doelstellingen en methodologie..................................................................................... 12

3

2.1

Doelstelling van het rapport ....................................................................................12

2.2

Onderzoeksdoelstellingen ......................................................................................12

2.2.1

Sectorale analyse ............................................................................................ 12

2.2.2

VTO-analyse (Vorming, training en opleiding) ................................................. 12

2.3

Onderzoeksmethode ..............................................................................................13

2.4

Belanghebbenden ..................................................................................................14

Karakteristieken van de bouwsector .............................................................................. 15 3.1

Algemeen ...............................................................................................................15

3.2

Uitdagingen ............................................................................................................15

3.2.1

Innovatie ......................................................................................................... 15

3.2.2

Duurzaam bouwen .......................................................................................... 16

4 Nationaal beleid en strategieën om bij te dragen aan de EU 2020 energie doelstellingen in gebouwen .................................................................................................. 17 4.1

Nationaal en regionaal beleid en strategieën op het vlak van energie ....................17

4.1.1 4.2

5

Nationaal en regionaal beleid om de 2020 doelstellingen te behalen .............. 17

Nationaal en regionaal beleid op het vlak van VET ................................................17

4.2.1 banen

Nationaal en regionaal beleid op het vlak van groene vaardigheden en ........................................................................................................................ 17

4.2.2

Nationale en regionale implementatie van het EQF ......................................... 18

Statistieken over gebouwen en energie sectoren .......................................................... 22 5.1

Statistieken rond de bouwsector.............................................................................22

5.1.1

Gebouwenpark ................................................................................................ 22

5.1.2

Statistieken over lage energie gebouwen ........................................................ 32

5.1.3

Bedrijven in de bouwsector ............................................................................. 38

5.2

Statistieken rond de aanwezige werkkrachten in de bouwsector ............................39 3

5.2.1

Evolutie ........................................................................................................... 39

5.2.2

Verdieping ....................................................................................................... 41

5.3

5.3.1

Huidig energieverbruik .................................................................................... 44

5.3.2

Productie van hernieuwbare energie ............................................................... 48

5.4

6

Statistieken rond energie en hernieuwbare energie in gebouwen ...........................43

Missing data ...........................................................................................................51

5.4.1

Gebouwenpark ................................................................................................ 51

5.4.2

Huidig energieverbruik .................................................................................... 52

5.4.3

Aantal lage energie gebouwen ........................................................................ 52

Bestaande VET voorzieningen ...................................................................................... 53 6.1

Verantwoordelijke instellingen ................................................................................53

6.1.1

Formeel onderwijs ........................................................................................... 53

6.1.2

CVET .............................................................................................................. 57

6.2

Opleidingspartners binnen de bouwsector ..............................................................59

6.2.1

Publieke opleidingscentra:............................................................................... 59

6.2.2

Opleidingsaanbod EE en RES ........................................................................ 61

6.2.3

Gerealiseerde opleidingen............................................................................... 97

6.2.4 Structuren om ontwikkelingen op het vlak van technologie, competenties en opleiding op te monitoren ....................................................................................... 105 7 Kloof tussen de huidige situatie en de noden voor 2020 op het vlak van vaardigheden ..................................................................................................................... 107 7.1

7.1.1

Personeelsverloop ........................................................................................ 107

7.1.2

Projecties voor 2020...................................................................................... 112

7.2 8

Evolutie van het werknemersbestand ...................................................................107

Nieuwe vaardigheden...........................................................................................113

Barrières ..................................................................................................................... 114 8.1

Inleiding................................................................................................................114

8.2

Knelpunten ...........................................................................................................114

8.2.1

Knelpunten in verband met opleidingen......................................................... 114

8.2.2

Knelpunten in verband met het aanbod van opleidingen ............................... 115

8.2.3

Knelpunten in verband met de toegang tot opleidingen ................................. 115

8.2.4 Knelpunten in verband met de waardering van een kwalitatieve uitvoering van de werken ............................................................................................................. 116 8.2.5 9

Knelpunten ivm de populatie arbeiders.......................................................... 116

Conclusies................................................................................................................... 117 9.1

Korte termijn .........................................................................................................117

4

9.2

Lange termijn .......................................................................................................117

10 Auteurs/bijdragers ....................................................................................................... 118 10.1

Auteurs.................................................................................................................118

10.2

Bijdragers .............................................................................................................118

11 Referenties .................................................................................................................. 119 12 Begrippenlijst............................................................................................................... 123

5

0

Executive summary

Op het gebied van milieu worden vanuit Europa de 20-20-20 klimaatdoelstellingen geformuleerd. Concreet wordt vooropgesteld dat tegen 2020 : •

de uitstoot van broeikasgassen met 20% daalt,

•

er een aandeel van 20% is van duurzame energiebronnen in het eindgebruik van energie en

•

er een besparing is van 20% op de energievraag.

De bouwsector kan een enorme bijdrage leveren om de maatschappij te helpen om deze doelstellingen te behalen. Dit maakt onder andere dat er een toename zal moeten komen van het aantal gekwalificeerde arbeiders. De vertaling van deze evoluties in aangepast vakmanschap en de hiermee gepaard gaande kwalificaties, kortom omscholing, vormt misschien wel de grootste uitdaging. De Europese Gemeenschap deelt deze bekommernis. Om deze reden werd een projectoproep gelanceerd vanuit de Europese overheid om in de verschillende lidstaten projecten op te zetten die ervoor helpen te zorgen dat het kwalificatieniveau van de arbeiders van dien aard is dat ze in staat zijn om gebouwen op te richten en te renoveren die voldoen aan de nieuwe eisen. Build Up Skills Belgium is een consortium bestaande uit fvb-ffc Constructiv, WTCB, VEA en SPW-DGO4. Samen voeren ze onderzoek uit om de projectdoelstelling te bereiken. De resultaten van dit rapport zullen gebruikt worden om een stappenplan uit te werken dat toelaat om te komen tot een gekwalificeerde arbeiderspopulatie die de nodige competenties bezit om de 2020 doelstellingen te bereiken.

0.1 0.1.1

Kernbevindingen

Gebouwenpark

Het McKinsey rapport (‘Naar energie-efficiëntie van wereldklasse in België’) stelt vast dat het energieverbruik per vierkante meter in België ruim het Europese gemiddelde overschrijdt (er is een kloof van 72% met Europa en 51% met de ons omringende landen). Door het klimaat in België liggen de verwarmingsbehoeften nochtans iets lager dan die van onze buren. Het verschil in verbruik houdt dan ook verband met de aard van het Belgische gebouwenpark (ouder, minder compact, slechter geïsoleerd). Het grootste potentieel voor energiebesparingen ligt dan ook bij de bestaande gebouwen (1).

6

0.1.2

Huidig energieverbruik en groene stroomproductie

Sinds de jaren ‗90 lijkt het totale aan woning gerelateerde energieverbruik min of meer stabiel te zijn, ondanks een stijging van het aantal gezinnen (+ 15 % sinds 1990). Het elektriciteitsverbruik van de woningsector is daarentegen sterk toegenomen. < 1946

1946-1970

1971-1990

1991-2005

> 2005

NEBV

PE

NEBV

PE

NEBV

PE

NEBV

PE

NEBV

PE

Vrijstaande woning Halfopen bebouwing Rijwoning Ingesloten appartement

334 295 231 140

603 477 385 252

343 300 234 134

603 486 384 243

238 221 167 99

499 463 368 264

165 145 119 93

311 278 232 197

103 92 77 60

157 144 125 112

Blootgesteld appartement

341

560

333

549

204

488

163

319

99

159

Tabel 0.1 – Netto energiebehoefte verwarming (NEBV) en primair energieverbruik (PE) van de woningtypologieën [in kWh/jr.m²]

De totale netto groene stroomproductie steeg in 2010 met meer dan 20% ten opzichte van 2009. Deze stijging is voornamelijk het gevolg van een spectaculaire toename van de productie uit PV-panelen .

0.1.3

Verloop

Uit onderzoek blijkt dat de jaarlijkse instroom van bouwvakarbeiders voor het overgrote merendeel bestaat uit jongeren zonder formele kwalificatie. Er is dus met andere woorden een belangrijke instroom van ongekwalificeerd personeel. Dit toont aan dat het op peil brengen van het competentieniveau van de arbeiderspopulatie een uitdaging betekent voor de aanwezige arbeiders. Zonder de formele kwalificatieroutes uit het oog te verliezen zal een belangrijke inspanning nodig zijn om een competentiebeleid te ontwikkelen dat gericht is op de aanwezige bouwvakarbeiders.

0.1.4

Barrières

Onderstaand vindt u de barrières om te komen tot een populatie bouwvakarbeiders met een aangepast competentieniveau, die door 30% of meer van de bevraagde respondenten bevestigd werden: •

een tekort aan gekwalificeerde arbeiders (onafhankelijk van scholing);

•

een tekort aan geschoolde arbeiders;

•

een kwalitatieve uitvoering van opdrachten biedt geen economische meerwaarde;

•

de bestaande opleidingen zijn te theoretisch;

•

de aanwezige personeelsbezetting biedt geen mogelijkheid om resultaats- of prestatieverbintenissen aan te gaan; 7

•

technische evoluties worden niet snel genoeg opgevolgd;

•

de werkorganisatie laat niet toe om arbeiders in opleiding te sturen;

•

de kostprijs van opleiding is te hoog om arbeiders in opleiding te sturen;

•

er bestaan geen resultaats- of prestatieverbintenissen in het kader van het uitvoeren van opdrachten.

Zoals uit de paragraaf rond het verloop mag blijken percipieert de bouwsector een belangrijk tekort aan gekwalificeerde arbeiders (ook los van scholing). Daarnaast bestaat er de vraag om kwalitatief werk te valoriseren. Ook de kwaliteit van bestaande opleidingen kan verbeterd worden, met name een betere opvolging van technische evoluties.

0.1.5

Populatie bouwvakarbeiders

In onderstaande tabel wordt het aantal bouwvakarbeiders per beroep(groep) weergegeven:

Beroep(groep)

2009

2010

2011

Geschatte trainingsnood 2020 EE en RES

Bouwplaatsmachines

21.788

21.944

23.044

2.300

Wegenwerker

14.461

14.093

15.794

1.500

Metselaar

27.078

26.714

25.393

6.400

Bekister/Ijzervlechter

13.258

13.059

12.541

1.200

Gevelwerker/Voeger

2.549

2.551

2.359

600

Dekvloerlegger/Tegelzetter/stukadoor

11.667

11.682

10.712

2.500

Dakwerker

10.442

10.663

11.335

2.800

Schrijnwerk

24.281

24.633

25.457

6.400

Glaswerker

1.090

1.089

1.094

2.500

Isolatiewerker

2.646

2.662

3.652

900

Monteur CV

6.076

6.257

6.736

2.250

Sanitair installateur

5.537

5.684

6.092

2.050

Andere

20.970

20.937

20.534

2.000

Totaal 163.852 163.978 166.754 33.400 Tabel 0.2 – Bouwvakarbeiders per beroep(groep) en projectie opleidingsnoodzaak

In deze tabel wordt tevens een ruwe schatting gepresenteerd van het aantal op te leiden beroepsuitoefenaars. Dit is gebaseerd op een inschatting van het jaarlijkse verloop en de daaruit bepaalde ongekwalificeerde instroom. Dit wordt jaarlijks geschat op ca. 14%. Over een periode van 7 jaar maakt dit dus ongeveer 100% van de totale beroepsuitoefenaars uit. Een vierde van de instroom verlaat bijna onmiddellijk de bouwsector, er blijven dus 75%. Van deze groepen wordt geschat dat één op drie in de periode tot 2020 getraind dient te worden, oftwel 25% van het totale aantal beroepsuitoefenaars in 2011. Voor Monteur CV en Sanitair installateur wordt dit percentage geschat op 33%, voor bouwplaatsmachines, wegenwerkers 8

en de categorie ‗andere‘ wordt dit percentage geschat op 10%. De resultaten van deze oefening worden in bovenstaande tabel weergegeven.

9

1

Inleiding

Op het gebied van energieverbruik liggen bij de gebouwen de meeste mogelijkheden om de broeikasgasuitstoot terug te dringen. Op basis van deze vaststelling heeft de Europese Commissie de gebouwsector opgenomen in haar prioriteitenlijst om de doelstellingen te behalen die vastgelegd werden in de ―Europa 2020-strategie‖ (2). Daarom heeft ze op 19 mei 2010 een nieuwe richtlijn aangenomen betreffende de energieprestatie van gebouwen. Deze nieuwe richtlijn, die uiterlijk in juli 2012 door de lidstaten zal omgezet moeten worden, houdt onder andere in dat vanaf 2021 van nieuwe gebouwen geëist wordt dat ze bijna energieneutraal zijn (3). De uitdagingen en dus de kansen voor de bouwbedrijven zijn talrijk. De omvang van deze uitdagingen in verband met de verlagingen van de broeikasgasuitstoot van de gebouwen is het gevolg van de slechte energieprestaties van de Belgische gebouwen. Het McKinsey rapport (naar energie-efficiëntie van wereldklasse in België) stelt vast dat het energieverbruik per vierkante meter in België ruim het Europese gemiddelde overschrijdt (kloof van 72% met Europa en 51% met de ons omringende landen). Door het klimaat in België liggen de verwarmingsbehoeften nochtans iets lager dan die van onze buren. Het verschil in verbruik houdt dan ook verband met de aard van het Belgische gebouwenpark (ouder, minder compact, slechter geïsoleerd). Het grootste potentieel voor energiebesparingen ligt dan ook bij de bestaande gebouwen (1). In het kader van de van Europa te realiseren 2020-strategie, kunnen we besluiten dat alle banen die te maken hebben met nieuwbouw, groene banen zullen zijn. Alle nieuwe gebouwen zullen dan namelijk bijna energie-neutraal moeten zijn. De wijzigingen in het bouwproces, noodzakelijk om deze bijna energie-neutrale woningen te produceren zullen ook gevlogen hebben voor de werkinhoud. Bij passiefbouw is er bijvoorbeeld maar heel weinig, of zelfs geen, werk voor een verwarmingsinstallateur, in een ‗traditioneel‘ gebouw is het installeren van verwarming een belangrijke activiteit. Echter, ventilatie aanbrengen is optioneel bij een traditioneel huis, maar is des te belangrijker in een passiefwoning. De inhoud van de banen verwarming-verluchting bij nieuwbouw zal dus, in het kader van de vergroening van de bouwsector, verschuiven van verwarming naar ventilatie (2). Naast ventilatie met warmterecuperatie (zoals gebruikt in een passiefhuis) bestaat er ook de mogelijkheid om alternatief vraag gestuurde ventilatie te gebruiken. Deze vraag gestuurde systemen worden eerder door elektriciens geplaatst.

10

Een door IDEA Consult in opdracht van de Confederatie Bouw uitgevoerde enquête toont aan de houding van aannemers tegenover duurzaam bouwen varieert van passief (het moet) tot heel actief (trends willen volgen). De actiefste houding is terug te vinden bij de aannemers die installatiewerken uitvoeren. Daarnaast blijkt ook dat bouwbedrijven vragende partij zijn naar bijkomende opleidingen, zowel vaktechnische, als niet-vaktechnische opleidingen. Tevens blijkt dat vele aannemers nog bekommerd zijn om de kostprijs van duurzaam bouwen (4). De opleiding van bouwvakarbeiders verdient dus de nodige aandacht. Binnen de bouwsector zal er een plan van aanpak ontwikkeld moeten worden. Hiervoor kan op verschillende domeinen ingezet worden. We kunnen hier denken aan de aanpassing van de reeds bestaande beroepsprofielen aan de nieuwe noden. Hiervoor zijn reeds initiatieven genomen in de schoot van fvb-ffc Constructiv. Momenteel zijn werkgroepen gestart met de bijsturing van die beroepsprofielen waarvoor de nood het grootst is (dakwerken, installateurs, etc.). De bijwerking van deze beroepsprofielen moet resulteren in de aanpassing van de verschillende opleidingsprogramma‘s (zowel voor basisopleidingen, alternerende opleidingen als voortgezette opleidingen). Verder kan gedacht worden aan de ontwikkeling van specifieke opleidingsmodules rond technieken in verband met Energie Efficiëntie en Hernieuwbare Energie. Dit moet toelaten om ondernemingen een snel antwoord te bieden op de veranderende eisen die aan hun competenties gesteld worden. Hiervoor moet er natuurlijk voldoende opleidingscapaciteit bestaan én dienen opleiders voldoende gevormd te zijn. Daarnaast dienen opleidingen, van welke aard dan ook, kwaliteitsvol te zijn. Om de kwaliteit van de inhoud te borgen kan het WTCB, maar ook de producenten van materialen een belangrijke rol vervullen. 11

2

Doelstellingen en methodologie 2.1

Doelstelling van het rapport

Dit rapport maakt een analyse van de huidige stand van zaken van de Belgische bouwsector, meer bepaald de situatie van arbeiders en/of technische medewerkers. Het biedt een overzicht van de bestaande voorzieningen op het vlak van opleiding, van het beleid terzake en de verschillende operatoren.

2.2

Onderzoeksdoelstellingen

Aan de ene kant wordt er dus een analyse gemaakt van de bouwsector en het bestaande overheidsbeleid, aan de andere kant wordt er tevens een analyse gemaakt van de opleidings-, vormings- en trainingsmogelijkheden en het beleid terzake.

2.2.1

Sectorale analyse

Een analyse van de bouwsector in België, met name de karakteristieken van de bouwsector: •

het aanwezige gebouwenpark;

•

lage energie gebouwen;

•

de aanwezige werkkrachten;

•

energie en hernieuwbare energie;

•

nationaal en regionaal beleid op het vlak van energie-efficiëntie en hernieuwbare energie.

2.2.2

VTO-analyse (Vorming, training en opleiding)

Een analyse van de aanwezige VTO-voorzieningen: •

verantwoordelijke instellingen;

•

opleidingcentra;

•

opleidingsaanbod;

•

gerealiseerde opleidingen;

•

knelpunten ivm met opleiding; 12

nieuwe vaardigheden.

•

2.3

Onderzoeksmethode

De voorgestelde gegevens en analyses zijn afkomstig uit velerlei bronnen. Deze bronnen worden in onderstaand overzicht geschetst. Literatuurstudie: in het kader van dit onderzoek werd beroep gedaan op een uitgebreid arsenaal aan beschikbare literatuur en onderzoek. De bronnen van de verschillende bevindingen worden telkens weergegeven. Database onderzoek: in de Belgische bouwsector zijn er op het gebied databases beschikbaar die enerzijds informatie bevatten over de bouwondernemingen en de arbeiders actief in de bouwsector. Verder is er ook historische en actuele data beschikbaar rond het aanbod van opleidingen en de gevolgde opleidingen. Deze database lieten toe om een overzicht aan te maken rond het opleidingsaanbod en de gerealiseerde opleidingen rond EE en RES in de bouwsector. Terugkoppeling: op gezette tijden werden de tussentijdse bevindingen teruggekoppeld aan een groep van belanghebbenden (voor lijst, zie supra). Waar nodig konden deze bijsturingen voorstellen. Dit liet toe de kwaliteit van de bevindingen te maximaliseren Werkgroepen: om de benodigde competenties in kaart te brengen zijn er werkgroepen op beroepsniveau actief. Deze bestaan uit vertegenwoordigers van de sociale partners, experten uit de opleidingswereld, personen met technische expertise en experten op het vlak van veiligheid. Deze werkgroepen bepalen de nodige competenties binnen de verschillende beroepen. Online bevraging: om de verschillende barrières te identificeren werd er getrapt gewerkt. In eerste instantie identificeerde een werkgroep de verschillende potentiële barrières. Vervolgens werd een online bevraging uitgevoerd. 127 respondenten beantwoordden deze bevraging. De resultaten van dit onderzoek worden binnen dit rapport gepresenteerd.

13

2.4

Belanghebbenden

In onderstaande tabel vindt u een overzicht van de verschillende belanghebbenden die geconsulteerd werden en die gegevens aanleverden voor dit rapport. Naam

Beschrijving

ABVV

Sociale partner bouw (werknemer)

ACLVB


ACV


Agoria

Sociale partner technologische industrie (werkgever)

ATTB

Industriële organisatie (RES)

BCCA

Kwaliteitsbewaking

BELPV

Industriële organisatie (RES, zonnepanelen)

Bouwunie

Sociale partner bouw (werkgever)

BRC / CDR

Sectoraal opleidingscentrum (BR)

Bruxelles-Formation

Publiek opleidingscentrum (BR)

Cifful

Opleidingskenniscentrum

Confederatie Bouw


Construtec

Sectoraal opleidingscentrum (VL)

CSTC

Onderzoeksinstituut bouw

EDORA


EDUTEC

Sectoraal opleidingscentrum (WA)

Espace Formation PME

Publiek opleidingscentrum (BR)

Federplast

Industriële organisatie (chemie, kunststof en rubber)

FEEBEL


FEMA


FEPROMA


FOREM

Publiek opleidingscentrum (WA)

Fvb-ffc Constructiv

Paritair opleidingsfonds bouw

IBGE BIM

Publieke overheid (BR)

IFAPME

Publiek opleidingscentrum (WA)

NELECTRA

Industriële organisatie (RES; elektriciteit)

OCH-CFB

Paritair opleidingsfonds hout

ODE (Arcadis)


Passiefhuis-Platform

Industriële organisatie (passiefbouw)

Plat-forme maison passive

Industriële organisatie (passiefbouw)

SPW-DGO4

Publieke overheid (WA)

Syntra

Publiek opleidingscentrum (VL)

VDAB

Publiek opleidingscentrum (VL)

VEA

Publieke overheid (VL)

VEROZO

Industriële organisatie (zonneschermen)

Vormelek Paritair opleidingsfonds elektriciteit Tabel 2.3 – Belanghebbenden BUSB

14

3

Karakteristieken van de bouwsector 3.1

Algemeen

De bouwsector omvat diverse activiteiten: woningbouw (ruwbouw en afwerking), industriebouw en burgerlijke bouwkunde (grond-, wegen en waterwerken), maar ook diensten (o.a. het ontwerp, de leiding van de werken) en de vervaardiging van materialen en bouwelementen. In België genereert de bouwsector een omzet van 46,6 miljard euro (22% in het Waals Gewest, 11% in het Brussels Gewest en 66% in het Vlaams Gewest) (5). De sector creëert een rijkdom van meer dan 16 miljard euro, oftewel een aandeel van ongeveer 5% van het BBP (6). De grootte van de ondernemingen verhoudt zich tot de schaal van de projecten waarop ze werken. Toch zien we dat twee derden van de ondernemingen geen werknemers hebben. Bij 21% zijn er 1 tot 4 personen in dienst. Slechts 1% van de bedrijven hebben meer dan 50 werknemers. Kleine ondernemingen zijn voornamelijk op de residentiële markt actief. Middelgrote ondernemingen domineren de niet-residentiële markt, en grote ondernemingen kunnen ook grote infrastructuurprojecten aan (7). De bouwsector is in hoofdzaak een lokaal gebonden activiteit; dit vertaalt zich in een stabielere tewerkstelling dan andere industriële sectoren. De sector is minder gevoelig voor wijzigingen in het concurrentievermogen. Grote ondernemingen zijn wel internationaal actief omdat er een exportmarkt bestaat voor grootschalige bouwen infrastructuurprojecten. Vooral bij de productie van bouwmaterialen speelt de concurrentiepositie in belangrijke mate, zowel binnen Europa als internationaal. Geavanceerde producten worden op dit ogenblijk vaak ingevoerd. Sommige materialen waar vooral de massaproductie belangrijk wordt bv. fotovoltaïsche panelen, verhuizen naar landen als China waar de productiekosten heel wat lager liggen (7). Concurrentie tussen producenten van bouwmaterialen is intens en voornamelijk gebaseerd op kosten- en prijsoverwegingen. Er is evenwel een trage evolutie merkbaar richting een meer waardegedreven markt. Dit betekent dat producenten concurreren op basis van de waarde van hun producten en dat de markt bereid is meer te betalen voor kwalitatief betere producten. Dit zorgt er dan ook voor dat er meer kansen zijn voor nichespelers om zich te specialiseren in het aanbieden van complexe duurzame producten (8).

3.2 3.2.1

Uitdagingen

Innovatie

Innovatie in duurzaam bouwen kan zich bevinden op twee niveaus: 1. producten en processen en 2. het productieproces. Het laatste houdt een aanpak in die meer gericht is op het gebruik, het opwaarderen en de renovatie van gebouwen en infrastructuur.

15

In toenemende mate is er sprake van crosssectorale innovatie, met andere woorden: technologieën uit bijvoorbeeld hernieuwbare energie worden geïntegreerd in bouwcomponenten. Zo worden zonnecellen bijvoorbeeld verwerkt in dakbedekking. Innovatie ontstaat meestal in kenniscentra. Daartegenover staat dat de toepassing van deze innovatie in de bouwondernemingen zelf en het doorsijpelen ervan naar de vraagzijde eerder traag verloopt. Dit is deels te wijten aan het grote aantal kleine ondernemingen dat niet altijd de geschoolde werknemers of de middelen bezit om nieuwe technieken toe te passen. Er is sprake van een toenemende graad van automatisering en een stijgend gebruik van geprefabriceerde materialen, omdat dit meer schaalvoordelen heeft en een hogere controle van de arbeidsomstandigheden (bv. het weer) toelaat. Deze evolutie is zeker bij ecologisch bouwen van belang omdat de betere milieuprestaties in bijzondere mate afhangen van de accuraatheid van het assembleren. Een bijkomend voordeel van het gebruik van geprefabriceerde materialen is dat de technische innovaties gemakkelijker te verspreiden zijn, ook bij kleine ondernemingen (8).

3.2.2

Duurzaam bouwen

Het concept van duurzaam bouwen houdt in dat men rekening houdt met milieu (bv. energieefficiëntie), gezondheid (bv. luchtkwaliteit) en sociale aspecten (bv. zelfstandigheid van ouderen). Ecologisch bouwen is een deelaspect van duurzaam bouwen waarbij de focus op de milieudimensie ligt. De bedoeling is om de nood aan natuurlijke grondstoffen zoals energie, water, land, niet-hernieuwbare materialen… en de globale milieu-impact van gebouwen en infrastructuur te verminderen. Hierbij staat de levenscyclusbenadering centraal. Ecologisch bouwen omvat de volledige keten van het bouwproces en de levensduur van het gebouw, van het ontwerp tot het afbreken van gebouwen, van het ontginnen en produceren van bouwmaterialen tot het recycleren ervan. Omdat de toepassing van ecologisch bouwen op elke schaal mogelijk is en in elke activiteit aan bod komt, zijn alle bedrijven die actief zijn in de bouwsector mogelijk met duurzaam bouwen bezig, naast de conventionele activiteiten. Verschillende studies hebben getracht in kaart te brengen hoe groot dit aandeel in de praktijk is. Een enquête bij de leden van de Confederatie Bouw in 2010 gaf aan dat 70% van de ondernemingen actief is in duurzaam bouwen (4). De energie-efficiëntie van de residentiële gebouwen in België behoort momenteel tot de zwakste in Europa. Het totale energieverbruik van een woning heeft hoofdzakelijk betrekking op het verbruik voor verwarming, het ventilatiesysteem of de airco, het warmwaterverbruik en de elektriciteit.

16

4

Nationaal beleid en strategieën om bij te dragen aan de EU 2020 energie doelstellingen in gebouwen 4.1

4.1.1

Nationaal en regionaal beleid en strategieën op het vlak van energie

Nationaal en regionaal beleid om de 2020 doelstellingen te behalen

Op 1 december 2010 werd het Belgische "Nationaal actieplan hernieuwbare energie" ingediend bij de Europese Commissie. De federale overheid en de drie gewesten stelden het plan samen. Het plan beschrijft hoe België tegen 2020 de doelstelling omtrent hernieuwbare energie kan waarmaken. De doelstelling is bindend. De maatregelen, streefpercentages per sector (elektriciteit, warmte en transport) en de tussentijdse doelstellingen zijn indicatief. Op regelmatige basis worden de bestaande maatregelen geëvalueerd, en – waar nodig - extra maatregelen ingevoerd om de (rijzende) knelpunten weg te werken. Het actieplan beschrijft de bestaande beleidsmaatregelen en regelgeving met betrekking tot hernieuwbare energie en nieuwe maatregelen die in het vooruitzicht staan: een minimumaandeel hernieuwbare energie in gebouwen, kwaliteitserkenningen voor installateurs en bijkomende steun voor groene warmte. Deze maatregelen worden verder uitgewerkt. Om het beleid van de gewesten te optimaliseren, wordt de doelstelling voor België vertaald naar een doelstelling per gewest. Zo kan elk gewest zijn optimale mix van hernieuwbare energiebronnen en instrumenten hanteren (9). Momenteel wordt dit Nationaal actieplan herzien. De overmaking ervan aan de Europese Commissie is voorzien tegen september 2012. Gelet op het voorlopige en vertrouwelijke karakter van het werkdocument kan dit momenteel niet geïmplementeerd worden in deze National Status Quo. Zodra het Nationaal Actieplan verstuurd wordt aan de EC kan dit – bij wijze van addendum – aan de NSQ toegevoegd worden.

4.2 4.2.1

Nationaal en regionaal beleid op het vlak van VET

Nationaal en regionaal beleid op het vlak van groene vaardigheden en banen

Er kan in se niet gesproken worden over een beleid rond groene vaardigheden en banen. Dit is een beleid dat enerzijds te ontwikkelen is, anderzijds is het wel zo dat de bouwsector traditioneel een antwoord probeert te bieden op alle kwalificatienoden die vastgesteld kunnen worden. Zoals in de inleiding van dit document duidelijk werd gesteld, er zijn nieuwe vaardigheden. Er bestaat een noodzaak vanuit wetgevende, beleidsmatige en economische 17

kant om deze vaardigheden te kunnen toepassen. Op dit moment wordt de nood om deze nieuwe vaardigheden bij te leren opgevangen door de bestaande sectorale opleidingsstrategie. Deze strategie richt zich op 3 pijlers: onderwijs, werkzoekenden en actieve bouwvakarbeiders. De groene banen en vaardigheden moeten in de toekomst wel een onlosmakelijk onderdeel vormen van deze sectorale strategie.

4.2.2

Nationale en regionale implementatie van het EQF

De omzetting van de Europese Kwalificatie Structuur naar een Nationale Kwalificatie Structuur is zowel in de Franstalige gemeenschap als in de Vlaamse Gemeenschap van start gegaan in 2005. De Duitstalige gemeenschap is nog maar recent met deze omzetting gestart (10).

4.2.2.1 Vlaamse Gemeenschap 4.2.2.1.1 Algemeen Eind april keurde het Vlaams Parlement het decreet op de Vlaamse kwalificatiestructuur goed. Het decreet legt onder andere het kwalificatieraamwerk (VKR) met de niveaudescriptoren vast, de soorten kwalificaties alsook de erkenningsprocedures. Deze structuur telt acht niveaus. Ze worden van elkaar onderscheiden op basis van generieke karakteristieken van competenties. Deze niveaudescriptoren beschrijven per niveau zowel de vereiste kennis en vaardigheden als de context en graad van autonomie en verantwoordelijkheid van de competenties. De niveaudescriptoren van bachelor, master en doctor, vermeld in het decreet betreffende de herstructurering in het hoger onderwijs, zijn equivalent aan de niveaudescriptoren van respectievelijk niveau zes, zeven en acht van het kwalificatieraamwerk. Het is een geïntegreerde structuur die zowel opleidings- als beroepskwalificaties bevat op alle niveaus. De doelstelling van deze kwalificatiestructuur is het verhogen van de transparantie van kwalificaties in Vlaanderen en om de verbanden (zowel horizontaal als verticaal) tussen de kwalificaties te verduidelijken. Daarnaast zou dit een betere communicatie moeten toelaten tussen de arbeidsmarkt en onderwijs. De weg van formele goedkeuring naar praktische implementatie verloopt wel trager dan voorzien. De uitvoeringsbesluiten die toelaten om de kwalificatiestructuur in de praktijk te gebruiken zijn nog niet verschenen.

18

4.2.2.1.2 Inhoud Vlaamse Kwalificatieraamwerk

De kwalificatiestructuur is een systematische ordening van erkende kwalificaties op basis van een algemeen geldend raamwerk. Deze ordening beoogt kwalificaties en hun onderlinge verhoudingen transparant te maken zodat onderwijs, opleidingsverstrekkers alsook andere maatschappelijke actoren eenduidig over kwalificaties en de daarin vervatte competenties kunnen communiceren. Het decreet onderlijnt dat deze Kwalificatiestructuur kan gebruikt worden as een referentiekader om opleidingen tot stand te brengen die leiden naar erkende kwalificaties en om kwalificatiebewijzen te vergelijken. De kwaliteitsbewaking van de verschillende paden die naar kwalificaties leiden wordt bewerkstelligd door het Agentschap voor Kwaliteitszorg in Onderwijs en Vorming. Dit agentschap beheert alle types en niveaus van kwalificaties, behalve de onderwijskwalificaties van niveau 5 tot 8.

4.2.2.1.3 Niveaus en descriptoren Het kwalificatieraamwerk onderscheidt acht niveaus, die oplopen van niveau één naar niveau acht. Elk niveau in het raamwerk wordt beschreven aan de hand van een niveaudescriptor. Een niveaudescriptor geeft een generieke omschrijving van de karakteristieken van de competenties die eigen zijn aan de kwalificaties op dat niveau en bestaat uit vijf descriptorelementen : kennis, vaardigheden, context, autonomie en verantwoordelijkheid. Ze bepalen het niveau van de kwalificatie. De niveaudescriptoren worden gebruikt om zowel onderwijsals beroepskwalificaties te beschrijven en in te schalen. In vergelijking met het EQF (European Qualification Framework) zijn deze descriptoren gedetailleerder, zeker voor de lagere niveaus. Daarnaast wordt ‗competence‘ niet als apart descriptorelement onderscheiden. Daarentegen wordt er wel belang gehecht aan de context waarbinnen een individu kan functioneren. Uit de koppeling van de EQF en het VKR bleek dat de 8 niveaus van het EQF overeenkomen met de 8 niveaus van het VKR.

4.2.2.1.4 Gebruik van Leerresultaten Competenties en leerresultaten worden als onderling uitwisselbaar bekeken. De descriptoren die gebaseerd zijn op leerresultaten beschrijven twee belangrijke categorieën van kwalificaties: Beroeps – en onderwijskwalificaties. Een beroepskwalificatie een afgerond en ingeschaald geheel van competenties waarmee een beroep kan worden uitgeoefend, deze kunnen zowel binnen als buiten een onderwijssetting verworven worden. Een onderwijskwalificatie een afgerond en ingeschaald geheel van competenties die noodzakelijk zijn om maatschappelijk te functioneren en te participeren, waarmee verdere studies in het secundair of in het hoger onderwijs kunnen worden aangevat of waarmee beroepsactiviteiten 19

kunnen worden uitgeoefend. Een onderwijskwalificatie kan enkel door middel van onderwijs verworven worden. Onderwijs- en beroepskwalificaties bestaan voor alle 8 de niveaus.

4.2.2.1.5 VKR voor Leven Lang Leren en Hoger Onderwijs Een kwalificatieraamwerk voor het hoger onderwijs (afgestemd op Bologna) werd reeds ontwikkeld en geïmplementeerd (2008). Men kan stellen dat dit kwalificatieraamwerk verwerkt is in het Vlaamse Kwalificatieraamwerk.

4.2.2.2 Franstalige Gemeenschap 4.2.2.2.1 Algemeen Alhoewel het idee van een FKR (Franstalig Kwalificatieraamwerk; en de link met het EQF) een grote ondersteuning kende, heeft de hangende vraag in verband met de integratie van een kwalificatieraamwerk van hoger onderwijs in een allesomvattend kwalificatieraamwerk de werkzaamheden vertraagd. Sinds de herfst van 2009 is de snelheid van het proces wel toegenomen. Op 16 September 2010 besliste de bevoegde instanties dat een kwalificatieraamwerk ontwikkeld moest worden, een raamwerk bestaande uit beroepskwalificaties en onderwijskwalificaties, onderverdeeld in 8 niveaus en in overeenstemming met het EQF. Het voorgesteld raamwerk ligt in lijn van het Vlaamse voorstel.

4.2.2.2.2 Inhoud Franstalige Kwalificatieraamwerk De doelstelling van het FKR is het verhogen van de transparantie van de bestaande onderwijs- en vormingssystemen. Op dit moment wordt het instrument nog niet bekeken als een hefboom om instituten en structuren te hervormen. Het raamwerk kan wel de ontwikkeling van hulpmiddelen en instrumenten faciliteren die transparantie verhogen, met name de erkenning van informeel en niet-formeel leren. De werkzaamheden rond de ontwikkeling van een kwalificatieraamwerk voor verdergezet onderwijs gebeurde parallel met de ontwikkeling van een kwalificatieraamwerk LLL .

4.2.2.2.3 Niveaus en descriptoren Er wordt een model met 8 niveaus vooropgesteld, waar de begrippen kennis, vaardigheden, context, autonomie en verantwoordelijkheid worden in gebruikt. De gedetailleerde descriptoren worden momenteel nog ontwikkeld. 20

4.2.2.2.4 Gebruik van Leerresultaten Het gebruik van leerresultaten zijn een integraal onderdeel van het vormings- en onderwijsbeleid in de Franstalige Gemeenschap. Deze resultaten kunnen wel beschreven worden op verschillende wijzen, en de wijze waarop ze onderwijs en vorming beïnvloeden kan verschillen. In leerplichtig onderwijs worden leerresultaten beschrijven als ‗socle de competences‘ en ‗competences terminales‘. Voor verdergezet onderwijs wordt er gesproken over capacités terminales. Een interessant onderdeel van de ontwikkelingen van het Franstalig Kwalificatieraamwerk betreft de methodologie om kwalificaties te positioneren op op leerresultaten gebaseerde niveaus. De methodologie is gebaseerd op vier stappen (en vragen): 1. Is het mogelijk om de kwalificatie in schalen? Wordt er een kwalificatie afgeleverd? 2. Hoe verhoudt de kwalificatie zich ten opzichte van de descriptoren van het FKR en het EQF. 3. Hoe verhoudt de kwalificatie zich ten opzichte van andere kwalificaties en reglementeringen in de arbeidsmarkt 4. Op welk niveau dient de kwalificatie ingeschaald te worden. Op basis van de 3 voorgaande stappen zal een aanbeveling gemaakt worden.

4.2.2.3 Duitstalige Gemeenschap 4.2.2.3.1 Algemeen De Duitstalige gemeenschap zal zijn eigen kwalificatieraamwerk ontwikkelen. De benaderingen van de beide andere gemeenschappen zal hiervoor een vertrekpunt vormen. Daarnaast zal er ook inspiratie gehaald worden uit andere landen als Nederland en Duitsland. Het ontwikkelde model zal waarschijnlijk 8 niveaus hebben en zowel onderwijsals beroepskwalificaties bezitten.

21

5

Statistieken over gebouwen en energie sectoren 5.1

5.1.1

Statistieken rond de bouwsector

Gebouwenpark

De gegevens aangaande het gebouwenpark werden voornamelijk verkregen uit de officiële statistieken van de Belgische overheid (11) (12). Deze gegevens wijken vaak af van de statistieken die in andere referenties (13) (14) (15) vermeld worden. Voor de goede orde melden de auteurs dan ook dat ze voor dit rapport een meergezinswoning als eenheid beschouwen, en niet het aantal woongelegenheden in de meergezinswoningen. Deze benaderingswijze spruit voort uit de gedachte dat indien één woongelegenheid van een meergezinswoning aan renovatie toe is, dit normaliter ook het geval zal zijn voor de andere woongelegenheden binnen het gebouw. Hoewel men niet steeds zal overgaan tot een algemene renovatie van dergelijke gebouwen, kan men wel stellen dat, vanuit energetisch oogpunt, het volledige gebouw beschouwt dient te worden. Voor de volledigheid zullen we onder paragraaf 5.1.1.1 enkele gegevens toevoegen omtrent het totale aantal woongelegenheden. Soms waren uitgebreide gegevens beschikbaar. De auteurs kozen echter om de data te beschouwen vanaf 2006, het jaar van de invoering van de verplichte EPB-verslaggeving.

5.1.1.1 Verdeling van de gebouwentypes In de socio-economische enquête en studies (15) (16) wordt de Belgische gebouwenstock onderverdeeld volgens de verschillende gebouwtypes. Hierbij worden eengezinswoningen en meergezinswoningen onderscheiden. Over het algemeen worden de eengezinswoningen verder opgesplitst in gesloten, halfopen en open bebouwing. Tabel 5.4 toont een overzicht van de distributie van deze gebouwtypes in België en de Gewesten.

22

Eengezinswoningen GB 2006

2007

2008

2009

2010

2011

1

HOB

2

OB

Meergezinswoningen4,5

Andere

Totaal

3

België

1.157.234

889.732

1.305.138

135.047

791.049

4.278.200

Vlaams Gewest

640.359

530.176

838.349

86.467

424.808

2.520.159

Waals Gewest 406.666 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 110.209

344.289

461.115

21.498

330.774

1.564.342

15.267

5.674

27.082

35.467

193.699

België

1.158.298

895.758

1.316.775

140.092

789.542

4.300.465

Vlaams Gewest

640.881

534.465

845.141

89.716

423.212

2.533.415


345.965

465.957

22.579

331.205

1.573.229

15.328

5.677

27.797

35.125

193.821

België

1.159.849

902.306

1.329.572

145.203

787.923

4.324.853

Vlaams Gewest

641.554

539.192

852.703

93.040

422.082

2.548.571


347.764

471.161

23.592

331.083

1.582.328

15.350

5.708

28.571

34.758

193.954

België

1.161.245

909.469

1.341.971

150.552

787.112

4.350.349

Vlaams Gewest

642.191

544.141

859.855

96.574

421.496

2.564.257


349.959

476.388

24.706

331.165

1.592.035

15.369

5.728

29.272

34.451

194.057

België

1.162.672

915.575

1.352.578

155.794

786.262

4.372.881

Vlaams Gewest

642.765

548.449

865.705

99.879

420.935

2.577.733


351.737

481.138

25.915

331.291

1.601.070

15.389

5.735

30.000

34.036

194.078

België

1.164.209

922.108

1.362.462

160.7876

784.600

4.394.1667

Vlaams Gewest

643.417

552.866

870.939

103.077

419.989

2.590.288


353.824

485.792

27.082

330.976

1.609.809

15.418

5.731

30.628

33.635

194.069

1.GB: gesloten bebouwing 2.HOB: halfopen bebouwing 3.OB: open bebouwing, hoeven en kastelen 4.Voor meergezinswoningen wordt het gebouw op zich als eenheid beschouwt en niet iedere woongelegenheid afzonderlijk (zoals wel het geval is in andere referentiedocumenten). Hierdoor kunnen de gegevens (zie infra) eerder ‗laag‘ lijken. 5.Volgens (14) zijn 95% van de meergezinswoningen appartementen, en slechts 5% studios, lofts,… 6.Ter illustratie: in 2011 kwamen in 160.787 meergezinswoningen 1.164.804 woongelegenheden voor. 7.Ter illustratie: in 2011 waren er in België 5.131.391 woongelegenheden.

Tabel 5.4 - Overzicht van de gegevens van de gebouwentype-distributie in België (2006-2011) (12)

Zoals Tabel 5.5 en Tabel 5.6 tonen bestaat het Belgische gebouwenpark voornamelijk uit eengezinswoningen (79%), gevolgd door andere gebouwen (18%) en meergezinswoningen (3%). Er is een duidelijk verschil tussen de typologieën in het Vlaams en Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waar meer gesloten bebouwing en meergezinswoningen (15%) voor komen.

23

Eengezinswoningen Meergezinswoningen Andere GB

HOB

OB

België

27%

21%

31%

3%

18%

100%

Vlaams Gewest

15%

12%

20%

2%

10%

59%

8%

11%

1%

8%

37%

0%

0%

1%

1%

4%

Waals Gewest 9% Brussels Hoofdstedelijk Gewest 3%

Totaal

Tabel 5.5 - Distributie van de gebouwen in België en de Gewesten volgens hun type (12)


HOB

OB

25%

21%

33%

4%

17%

100%

Waals Gewest 26% Brussels Hoofdstedelijk Gewest 56%

22%

30%

2%

21%

100%

8%

3%

15%

18%

100%

Vlaams Gewest

Totaal

Tabel 5.6 - Distributie van de gebouwen in de Gewesten volgens hun type [2]


HOB

OB

België

1.332.857

939.174

1.376.255

1.164.804

318.301

Vlaams Gewest

691.279

558.251

876.244

680.128

179.464


363.621

493.927

201.847

94.647

17.302

6.084

282.829

44.190

Tabel 5.7 - Woongelegenheden in België en de Gewesten (2011)


HOB

OB

België

1

1

1

7

0

Vlaams Gewest

1

1

1

7

0

Waals Gewest 1 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2

1

1

7

0

1

1

9

1

Tabel 5.8 - Aantal woongelegenheden per gebouwtype in België en de Gewesten (2011) (12)

5.1.1.2

Niet-residentiële gebouwen

Om een idee te geven van het gewicht van de sectoren, en indirect de nood aan gebouwen binnen het niet-residentiële gebouwenpark, geeft Tabel 5.9 het aantal ondernemingen per NACE-sector in België en de Gewesten.

24

AANTAL ONDERNEMINGEN A

B

C

D

E

F

G

België

67.565

291

313

50.650

358

92.361

Vlaams gewest

42.897

190

120

31.584

169

Waals gewest

23.624

97

176

14.422

976

4

14

4.500

Brussels Gewest

Hoofdstedelijk

H

I

J

K

187.420 56.557

27.619

4.225

56.752

112.611 34.014

17.008

120

27.183

53.845

16.287

60

7.647

19.851

6.247

L

M

N

O

PQZ

TOTAAL

168.742 601

3.769

10.298

68.680

168

739.617

2.310

100.808 337

2.357

6.032

42.298

58

449.545

6.585

1.067

40.677

181

979

3.500

19.270

87

208.100

3.903

843

27.066

82

429

764

7.074

22

79.482

A : Landbouw, jacht en bosbouw B: Visserij C: Winning van delfstoffen D: Industrie E: Elektriciteit, gas, water F: Bouwnijverheid G: Handel, reparatie, auto's & huishoudelijke artikelen H: Hotels, restaurants I: Vervoer (uitgezonderd koopvaardij en de sportmonitoren), opslag, communicatie J: Financiële instellingen K: Onroerend goed, huur, diensten aan bedrijven L: Openbaar bestuur M: Onderwijs N: Gezondheid, maatschappelijke dienstverlening O: Gemeenschappelijke, sociale en persoonsvoorzieningen PQZ: Overige

Tabel 5.9 - Aantal ondernemingen per NACE bedrijfssectie in België en de Gewesten (2007) (17)

25

In de volgende paragrafen zullen de sleutelsectoren zoals beschreven in (18) van enkele statistische gegevens voorzien worden. Op basis van deze gegevens kan niet onmiddellijk geconcludeerd worden dat de in (18) vernoemde procentuele verdeling van toepassing is voor het Belgisch niet-residentiële gebouwenpark.

5.1.1.2.1 Wholesale & retail België telt ongeveer 8.500 winkels (voeding en niet-voeding), die een totaal oppervlakte van circa 7.500.000 m² bestrijken. De verdeling per gewest komt overeen met de bevolkingsgraad. superette Aantal winkels

hypermarkt supermarkt Totaal Tot. opp. Aantal Tot. opp. Aantal Tot. opp. Aantal (m²) winkels (m²) winkels (m²) winkels

Tot. opp. (m²)

België

1.219

237.910

95

670.650

2.446

2.330.942

3.760

3.239.502

Vlaams Gewest

726

144.000

50

315.250

1.425

1.309.752

2.201

1.769.002

70.515

36

289.350

877

862.890

1.292

1.222.755

23.395

9

66.050

144

158.300

267

247.745


Tabel 5.10 - Aantal voedingszaken en totale oppervlakte volgens type winkel in België en de Gewesten (2008) (19)

Totaal Aantal winkels

Tot. opp. (m²)

België

4.915

4.391.520

Vlaams Gewest

2.866

2.346.440

Waals Gewest 1.674 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 375

1.755.265 289.815

Tabel 5.11 - Aantal niet-voedingszaken en totale oppervlakte volgens type winkel in België en de Gewesten (2008) (20)

5.1.1.2.2 Kantoren, semi-industriële en logistieke gebouwen De gebouwenstock voor kantoren, semi-industrie en logistiek bedraagt ongeveer 39.000.000 m². Het grootste aandeel kantoren bevindt zich in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, terwijl de meerderheid van de logistieke gebouwen zich in het Vlaams Gewest situeren. Het aantal gebouwen met semi-industrieel karakter is relatief gezien het hoogst in het Waals Gewest.

26

Kantoren

Semi-industriële gebouwen

Logistieke gebouwen

België

19.137.221

13.973.394

5.879.340

Vlaams Gewest (21) (22)

5.200.000

7.818.734

4.184.275

Waals Gewest (23) (22)

1.400.400

5.685.486

1.441.755

469.174

253.310

Brussels Hoofdstedelijk Gewest (24) 12.536.821 (22)

Tabel 5.12 - Oppervlakte kantoren, semi-industriële en logistieke gebouwen in België en de Gewesten (in m²)

5.1.1.2.3 Opleidingsgebouwen De onderzoeksinstellingen, conservatoria en kunstacademies buiten beschouwing gelaten telt België ongeveer 6.300 onderwijsinstellingen.

Basisonderwijs

Secundair onderwijs

Hoger Onderwijs

België

4.567

1.680

89

Vlaamse Gemeenschap (25)

2.527

1.071

29

Franstalige Gemeenschap (26)

1.974

599

59

Duitstalige Gemeenschap (26)

66

10

1

Tabel 5.13- Aantal onderwijsinstellingen in de Gemeenschappen

5.1.1.2.4 Hotels Ruim 50% van de hotels in België staan in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Er is geen data voorhanden omtrent de ouderdom van de hotels.

Aantal hotels België

3.862

Vlaams Gewest

1.210

Waals Gewest 639 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2.013

Tabel 5.14 - Aantal hotels in België en de Gewesten (2007) (17)

27

5.1.1.2.5 Ziekenhuizen De 210 Belgische ziekenhuizen zijn ongeveer volgens de bevolkingsgraad over de Gewesten verspreid. Algemeen

Psychiatrisch

België

142

68

Vlaams Gewest

74

38


20 10

Tabel 5.15 - Aantal algemene en psychiatrische ziekenhuizen in België en de Gewesten (2007) (17) (27)

5.1.1.3 Verdeling van de gebouwen naar ouderdom Uit de gegevens in Tabel 5.16 mag blijken dat slechts 23% van de gebouwen in België na 1981 werden opgetrokken. Eengezinswoningen

Aantal opgetrokken

Meergezinswoningen Andere

Totaal

%

gebouwen GB

HOB

OB

voor 1900

282.766

163.563

135.160

11.335

127.251

720.075

16%

van 1900 tot 1918

183.445

68.869

42.050

7.986

48.099

350.449

8%

van 1919 tot 1945

296.869

141.396

88.255

15.310

90.228

632.058

14%

van 1946 tot 1961

170.668

174.034

145.433

24.795

110.326

625.256

14%

van 1962 tot 1970

71.454

101.265

161.958

25.876

96.652

457.205

10%

van 1971 tot 1981

77.456

116.383

272.954

23.899

115.110

605.802

14%

na 1981

81.551

156.598

516.652

51.586

196.934

1.003.321

23%

Totaal

1.164.209

922.108

1.362.462

160.787

784.600

4.394.166

100%

Tabel 5.16 - De leeftijd van het gebouwenpark in België (2011) (12)

Tabel 5.17, Tabel 5.18 en Tabel 5.19 geven deze statistieken per Gewest weer. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Waals Gewest hebben relatief gezien een beduidend ouder gebouwenpark dan het Vlaams Gewest. Zulks mag ook blijken uit (24). In het Waals en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werden respectievelijk 51% en 66% van de gebouwen opgetrokken vóór 1945.

28

Eengezinswoningen

Aantal opgetrokken

Meergezinswoningen

Andere

Totaal

%

gebouwen GB

HOB

OB

voor 1900

98.503

32.815

45.993

4.451

44.214

225.976

9%

van 1900 tot 1918

77.479

23.636

18.624

2.660

19.120

141.519

5%

van 1919 tot 1945

189.109

88.766

57.657

7.073

50.156

392.761

15%

van 1946 tot 1961

111.636

122.732

100.624

13.522

57.350

405.864

16%

van 1962 tot 1970

50.849

75.675

114.118

17.661

57.129

315.432

12%

van 1971 tot 1981

53.981

83.397

181.566

17.466

67.448

403.858

16%

na 1981

61.860

125.845

352.357

40.244

124.572

704.878

27%

Totaal

643.417

552.866

870.939

103.077

419.989

2.590.288

100%


Totaal

%

Tabel 5.17 - De leeftijd van het gebouwenpark in het Vlaams Gewest (2011) (12)

Eengezinswoningen

Aantal opgetrokken

gebouwen GB

HOB

OB

voor 1900

165.740

130.256

88.967

4.482

73.829

463.274

29%

van 1900 tot 1918

73.970

44.335

23.113

1.278

20.749

163.445

10%

van 1919 tot 1945

74.290

47.902

29.225

1.820

32.753

185.990

12%

van 1946 tot 1961

42.064

46.179

43.205

3.523

49.076

184.047

11%

van 1962 tot 1970

17.171

23.579

46.879

3.708

37.944

129.281

8%

van 1971 tot 1981

22.307

32.342

90.897

4.102

46.478

196.126

12%

na 1981

16.593

29.231

163.506

8.169

70.147

287.646

18%

Totaal

412.135

353.824

485.792

27.082

330.976

1.609.809

100%


Totaal

%

Tabel 5.18 - De leeftijd van het gebouwenpark in het Waals Gewest (2011) (12)

Eengezinswoningen

Aantal opgetrokken

gebouwen GB

HOB

OB

voor 1900

18.523

492

200

2.402

9.208

30.825

16%

van 1900 tot 1918

31.996

898

313

4.048

8.230

45.485

23%

van 1919 tot 1945

33.470

4.728

1.373

6.417

7.319

53.307

27%

van 1946 tot 1961

16.968

5.123

1.604

7.750

3.900

35.345

18%

van 1962 tot 1970

3.434

2.011

961

4.507

1.579

12.492

6%

van 1971 tot 1981

1.168

644

491

2.331

1.184

5.818

3%

na 1981

3.098

1.522

789

3.173

2.215

10.797

6%

Totaal

108.657

15.418

5.731

30.628

33.635

194.069

100%

Tabel 5.19 - De leeftijd van het gebouwenpark in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2011) (12)

Om de ouderdom van het gebouwenpark geografisch per gemeente te kunnen weergeven, heeft men het gebouwenpark in (16) gesynthetiseerd volgens 5 types. Type 1 bestaat uit de 29

gemeenten met een hoog aandeel woningen van vóór 1919. Type 2 onderscheidt zich door een oververtegenwoordiging van woningen gebouwd tijdens het interbellum. Type 3 wordt gedomineerd door woningen gebouwd tussen 1946 en 1970 en type 4 door woningen uit de periode tussen 1971 en 1980. Type 5 concentreert tot slot recente woningen (vooral vanaf 1980).

Figuur 5.1 - Geografische weergave van de ouderdom van het gebouwenpark. (16)

Op het eerste zicht zou men kunnen stellen dat er een beduidend verschil is tussen het Vlaams Gewest en de andere Gewesten. Uit de absolute getalwaarden van het Vlaams Gewest (Tabel 5.4) mag echter wel blijken dat er in Vlaanderen veel oude gebouwen staan, maar dat een belangrijke toename aan nieuwe gebouwen dit maskeert. In vergelijking met de buurlanden heeft België een relatief verouderd gebouwenpark (28).

Figuur 5.2 – Leeftijd van het gebouwenpark per periode in enkele buurlanden (2005) (28)

30

5.1.1.4 Jaarlijkse graad van nieuwbouw en renovatie Uit de statistieken aangaande de uitreiking van de bouwvergunningen in België blijkt dat er jaarlijks circa 28.000 vergunningen worden afgeleverd die betrekking hebben om het verbouwen van woongebouwen en ongeveer 5.500 voor de renovatie van niet-residentiële gebouwen. Dit komt neer op ongeveer 33.500 renovaties op een totale gebouwenstock van om en bij de 4,25 miljoen gebouwen, of een renovatiegraad van 0,79% per jaar (11). En dit terwijl 77% van de gebouwen in België vóór 1981 opgetrokken werden. Met ongeveer 25.000 nieuwbouw residentiele en 4.000 nieuwbouw niet-residentiele gebouwen is de jaarlijkse nieuwbouwgraad het laatste decennium circa 0,74% per jaar (11) (12). Hiermee zit België onder het geschatte Europese gemiddelde van 1% jaarlijkse toename (18).

residentieel

2006

renovatie

nieuwbouw

renovatie

België

aantal aantal meergezinseengezinswoningen woningen 26.596 4.099

aantal gebouwen 28.734



Vlaams Gewest

17.454

3.052

18.019

3.464

4.265

Waals Gewest

9.015

865

9.337

999

1.666

127

182

1.378

45

142

België

23.841

3.688

27.792

4.521

5.968

Vlaams Gewest

15.684

2.642

17.560

3.593

4.196

Waals Gewest

8.075

887

9.021

891

1.616

85

159

1.211

37

156

België

24.290

3.387

28.520

4.774

5.857

Vlaams Gewest

15.845

2.353

17.898

3.824

3.960

Waals Gewest

8.290

891

9.287

898

1.739

155

143

1.335

52

158

België

21.632

2.842

27.697

4.417

5.221

Vlaams Gewest

14.545

1.930

17.216

3.562

3.556

Waals Gewest

6.968

791

9.078

817

1.513

119

121

1.403

38

152

België

24.082

2.952

28.812

4.740

5.245

Vlaams Gewest

16.727

2.031

18.037

3.838

3.456

Waals Gewest

7.249

805

9.323

864

1.655

107

115

1.451

37

133

België

13.860

1.699

18.626

3.161

3.601

Vlaams Gewest

9.507

1.155

11.420

2.593

2.360

Waals Gewest

4.304

487

6.093

558

1.132

50

55

1.116

10

110

Brussels Gewest

2007

Brussels Gewest

2008

Brussels Gewest

2009

Brussels Gewest

2010

Brussels Gewest

2011

niet-residentieel

nieuwbouw

Brussels Gewest

Hoofdstedelijk

Hoofdstedelijk

Hoofdstedelijk

Hoofdstedelijk

Hoofdstedelijk

Hoofdstedelijk

Tabel 5.20 - Afgeleverde bouwvergunningen voor nieuwbouw en renovaties in België en de Gewesten (2006 - Augustus 2011) (11)

31

Wanneer we de renovatie- en nieuwbouwgraad per gewest beschouwen en deze vergelijken met het totaal aandeel van de gebouwenstock per gewest, blijkt dat men in het Vlaams Gewest iets meer bouwt en renoveert dan in de overige gewesten.

België Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest

nieuwbouwgraad (absoluut) 0,74% 0,51% 0,22% 0,01%

renovatiegraad (absoluut) 0,79% 0,50% 0,25% 0,03%

nieuwbouwgraad (relatief) 100% 69% 30% 1%

renovatiegraad (relatief) 100% 64% 32% 4%

Aandeel gebouwenstock 100% 59% 37% 4%

Tabel 5.21 - Renovatie- en nieuwbouwgraad per gewest (absoluut en relatief)

5.1.2

Statistieken over lage energie gebouwen

In (29) wordt een definitie gegeven voor ‗lage energiewoningen‘ ten einde een federale belastingvermindering te kunnen genieten. Hierin stelt men dat onder lage energiewoning een woning wordt verstaan die gelegen is een lidstaat van de Europese Economische Ruimte waarvan de totale energievraag voor ruimteverwarming en koeling beperkt blijft tot 30 kWh/m².jr geklimatiseerde vloeroppervlakte. Dit criteria wordt volgens (30) behaalt indien voldaan wordt aan een combinatie van een Kpeil lager dan K25, een E-peil lager dan E40 en een goede luchtdichtheid. Ongeacht voornoemde definitie, worden er door de Gewesten geen vaste definities voor ‗lage‘ of ‗zeer lage‘ energiewoning of ‗passiefhuizen‘ gegeven. Zulks is onder meer te wijten aan de directe link tussen dergelijke benamingen en het heersende niveau van de eisen. Als het eisenniveau opschuift, zal de benaming zich mee verplaatsen. In de huidige gegevens van het VEA (Vlaams Gewest) en relatief bekeken ten opzichte van het huidige eisenniveau, beschouwt men voor woongebouwen in het Vlaams Gewest de groep E60/E40 als ‗lage‘ of ‗zeer lage‘ energiewoning. Er bestaat evenwel geen koppeling tussen het E-peil, K-peil en het verbruik in kWh/m²jaar. Ook voor laagenergie kantoren, scholen en industriële gebouwen zijn geen definities voorhanden. Om op heden aan de term ‗lage energiewoning‘ te voldoen spreekt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van een netto verwarmingsbehoefte ≤ 60 kWh/m².jr (31) en soms van een E-peil ≈ E60 (32). Het Waals Gewest vermeldt E-peil ≤ Ew60 en K-peil ≤ K35 (33).

32

5.1.2.1 Aantal lage energie gebouwen 5.1.2.1.1 Vlaams Gewest Sedert april 2007 bestaat de mogelijkheid om EPB-aangiften in te dienen. Gezien de gemiddelde duur tussen de aanvraagdatum van de vergunning en de indieningsdatum van de EPB-aangifte ongeveer 2 jaar bedraagt, zijn er vanaf 2009 significant meer aangiften ingediend. Startverklaring

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Totaal

4.520

20.809

24.573

24.769

26.738

25.570

126.979

965

8.039

21.206

30.665

34.152

95.027

EPB-aangifte

Tabel 5.22 - Aantal ingediende startverklaringen en EPB-aangiften per indieningsjaar (34)

Voor het Vlaams Gewest geldt een verhouding van 73% EPB-aanvragen die betrekking hebben op een nieuwbouw, volledige herbouw of ontmanteling ten opzichte van 27 % voor de overige werkzaamheden, zoals de kleine gedeeltelijke herbouw, de kleine uitbreiding, de verbouwing en de functiewijziging. Ruim 96% van de EPB-aangiften worden ingediend met het oog een woongebouw op te trekken. De eengezinswoningen vertegenwoordigen hier ongeveer 60% van. Het aantal EPB-aangiften voor nieuwe, herbouwde of ontmantelde kantoren of scholen, gebouwen met een andere specifieke bestemming of industriegebouwen, is relatief beperkt (34). De cijfers van de behaalde E-peilen in de nieuwe gebouwen, opgesplitst per aanvraagjaar van de stedenbouwkundige vergunning, tonen enkele interessante en positieve evoluties.

Jaar

Eengezinswoningen Meergezinswoningen Kantoorgebouwen Schoolgebouwen Egemiddeld

Kgemiddeld

Egemiddeld

Egemiddeld

Kgemiddeld Kgemiddeld Egemiddeld Kgemiddeld

2006 86

40

86

100

100

39

87

37

2007 83

39

84

87

88

36

80

37

2008 80

38

82

83

83

35

61

32

2009 77

36

80

81

37

78

35

2010 70

33

75

71

33

70

36

79

Tabel 5.23 - Gemiddeld E-en K-peil van de nieuwbouw gebouwen in het Vlaams Gewest [bron: VEA]

Op figuur 5.3 is te zien dat de groep ‗E60-E80‘-bouwers duidelijk toeneemt. Die groep stijgt geleidelijk van 27% in 2006 naar 63% in 2010. Overeenstemmend daarmee vermindert de groep ‗E100-E80‘-bouwers van 69% in 2006 over 33% in 2009 tot quasi nihil in 2010. De nieuwe woningen zijn duidelijk energiezuiniger.

33

evolutie E-peil bij woningen

% van ingediende EPB-aangiften

100%

E ≤ E20

90%

E20 < E ≤ E30

80%

E30 < E ≤ E40

70%

E40 < E ≤ E50

60%

E50 < E ≤ E60

50%

E60 < E ≤ E70

40%

E70 < E ≤ E80

30%

E80 < E ≤ E90

20%

E90 < E ≤ E100

10%

E >100

0% 2006

2007

2008

2009

2010

aanvraagjaar vergunning

Figuur 5.3 - Evolutie E-peil bij eengezinswoningen [bron:VEA]

Niettegenstaande die positieve trend groeit de ‗voorlopersgroep‘, de groep die energiezuiniger bouwt dan de gestelde eis, eerder langzaam. Voor vergunningen aangevraagd in 2010 bouwt ongeveer 35% een lage-energiewoning met E60 of lager. In analogie met de nieuwbouwwoningen, vergroot ook bij de appartementen de groep met een E-peil tussen E60 en E80 en verdwijnt de groep E80-E100 duidelijk in de periode 20062010. evolutie E-peil bij appartementen 100% % van ingediende EPB-aangiften

90%

E ≤ E20

80%

E20 < E ≤ E30

70%

E30 < E ≤ E40

60%

E40 < E ≤ E50 E50 < E ≤ E60

50%

E60 < E ≤ E70

40%

E70 < E ≤ E80

30%

E80 < E ≤ E90

20%

E90 < E ≤ E100

10%

E >100

0% 2006

2007

2008

2009

2010


Figuur 5.4 - Evolutie E-peil bij meergezinswoningen [bron:VEA]

34

Een gelijkaardige trend kan vastgesteld worden bij de kantoorgebouwen waar een stijging van 8% tot 30% kan opgetekend worden voor gebouwen met een E-peil 70 of lager. evolutie E-peil bij kantoren

% van ingediende EPB-aangiften

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2006

E ≤ E20 E20 < E ≤ E30 E30 < E ≤ E40 E40 < E ≤ E50 E50 < E ≤ E60 E60 < E ≤ E70 E70 < E ≤ E80 E80 < E ≤ E90 E90 < E ≤ E100 E >100

2007

2008

2009

2010


Figuur 5.5- Evolutie E-peil bij kantoorgebouwen [bron:VEA]

Van de aangevraagde bouwvergunningen in 2010 wordt in 18,5% van de dossiers de toepassing van minstens één hernieuwbare energie-maatregel (zonneboiler, warmtepomp en PV) vermeld. In 2006 betrof het een kleine 6%. Uit de gegevens van het Vlaams Energieagentschap (VEA) mag ook blijken dat het merendeel van de woningen E40-E60 of lager een laag E-peil bekomt door toepassing van innovatieve installaties (warmtepomp, ventilatiesysteem D, PV, zonneboiler) en niet zozeer door het louter optimaliseren van de gebouwenschil (doorgedreven isolatie en luchtdichte gebouwschil). Het luchtdicht bouwen wint echter terrein gelet op haar vrij lage investeringskost en de grote impact op de energieprestatie van een gebouw. Uit controles van het VEA blijkt dat een meting van de luchtdichtheid bij woningen in 2007 nog zeldzaam was met slechts 3,5% van de nieuwe woongebouwen waarin een luchtdichtheidstest uitgevoerd werd om de inspanning van het luchtdicht bouwen te valideren in het E-peil. In 2010 was dit percentage gestegen tot 22%. De geteste gebouwen blijken een zeer goede energieprestatie te realiseren. Zij behaalden gemiddeld een E-peil van E62, wat merkelijk lager is dan het algemeen gemiddelde van E83.

35

Figuur 5.6- Gemiddeld E-peil in functie van de gebruikte maatregel(en) [bron: VEA] ZB: Zonneboiler; LD: luchtdichtheid; WP: warmtepomp; PV: fotovoltaïsche cellen

5.1.2.2 Jaarlijkse graad van nieuwbouw en renovatie op het vlak van energie efficiëntie 5.1.2.2.1 Vlaams Gewest Sinds 2006 stelt men de jaarlijkse stijgingen vast die worden weergegeven in Tabel 5.24 en Tabel 5.25. 2006 – 2007

2007 – 2008

2008 – 2009

2009 – 2010

E70 < E ≤ E80

5,98

1,75

1,96

16,97

E60 < E ≤ E70

3,79

1,47

0,93

4,38

E50 < E ≤ E60

1,95

3,67

4,10

4,94

E40 < E ≤ E50

0,84

1,48

2,12

2,38

E30 < E ≤ E40

0,38

0,89

1,87

2,02

E20 < E ≤ E30

0,11

0,41

0,41

1,01

E ≤ E20

0,15

0,52

0,64

1,41

Tabel 5.24 - Jaarlijkse stijging van het aantal aanvragen voor eengezinswoningen binnen een bepaald Epeil interval (in %) [bron: VEA]

36

2006 – 2007

2007 – 2008

2008 – 2009

2009 – 2010

E70 < E ≤ E80

1,85

3,79

3,63

32,34

E60 < E ≤ E70

2,16

1,39

1,99

9,24

E50 < E ≤ E60

1,27

2,24

-0,41

3,84

E40 < E ≤ E50

0,39

0,17

1,33

0,48

E30 < E ≤ E40

0,45

-0,39

0,55

0,19

E20 < E ≤ E30

0,03

0,01

-0,04

0,41

E ≤ E20

-0,01

0,04

0,01

2,01

Tabel 5.25 - Jaarlijkse stijging van het aantal aanvragen voor meergezinswoningen binnen een bepaald Epeil interval (in %) [bron: VEA]

Figuur 5.7 geeft een zicht van de jaarlijkse stijging in de toepassing van hernieuwbare energie- en luchtdichtheidsmaatregelen zoals deze mag blijken uit de EPB-aangiftes voor één- en meergezinswoningen. 25%

20% luchtdichtheid

15%

warmtepomp zonneboiler

10%

PV

5%

0% 2006

2007

2008

2009

2010

Figuur 5.7 - Jaarlijkse stijging van hernieuwbare energie- en luchtdichtheidsmaatrgelen in één- en meergezinswoningen [bron: VEA]

37

5.1.3

Bedrijven in de bouwsector

5.1.3.1 Evolutie 5.1.3.1.1 Evolutie per Gewest Onderstaande tabel geeft de evolutie van het aantal werkgevers die deel uitmaken van PC 124, dit is het paritair comité voor het bouwbedrijf. Gewest

2009

2010

2011

Brussel

1.788

1.811

1.776

Vlaanderen

18.452

18.559

18.593

Wallonië

10.111

10.100

10.078

Totaal

30.351

30.470

30.447

Tabel 5.26 Evolutie werkgevers per Gewest

5.1.3.1.2 Evolutie per bedrijfsgrootte Onderstaande tabel geeft de evolutie van het aantal werkgevers binnen PC 124 per bedrijfsgrootte. Bedrijfsgrootte

2009

2010

2011

0-5

23.719

23.741

23.664

6-19

5.132

5.205

5.258

20-49

1.141

1.156

1.142

50-99

237

240

247

100-249

96

102

108

250-499

22

20

21

+500

4

6

7

Totaal

30.351

30.470

30.447

Tabel 5.27 Evolutiewerkgevers per bedrijfsgrootte

5.1.3.1.3 Evolutie per sector Onderstaande tabel geeft het aantal werkgevers binnen PC 124 per subsector.

38

Bedrijfsgrootte

2009

2010

2011

Ruwbouw

10.689

10.828

10.761

Overige afwerking

4.236

4.283

4.263

Schrijnwerk

4.138

4.229

4.225

Ruwbouwafwerking

3.251

3.231

3.228

Sanitair en CV

3.075

3.185

3.177

Andere

1.805

2.233

2.214

Handel/Verhuur

1.406

1.066

1.062

Onbekend

1.080

750

857

Wegenbouw

638

633

628

Bagger

33

32

32

Totaal

30.351

30.470

30.447

Tabel 5.28 Evolutie werkgevers per sector

5.2 5.2.1

Statistieken rond de aanwezige werkkrachten in de bouwsector

Evolutie

5.2.1.1 Evolutie per leeftijd Onderstaande tabel geeft het aantal tewerkgestelde arbeiders binnen de bouwsector per leeftijdscategorie.

Leeftijd

2009

2010

2011

15-19

475

2.632

2.673

20-24

17.612

19.585

19.888

25-29

21.923

22.464

22.811

30-34

20.682

20.510

20.827

35-39

20.685

20.424

20.740

40-44

22.180

21.857

22.196

45-49

21.836

21.284

21.613

50-54

19.127

18.454

18.739

55-59

12.533

10.937

11.106

60-65

4.789

3.821

3.880

Totaal

161.843

161.968

164.743

Tabel 5.29 Evolutie arbeiders per leeftijd

39

5.2.1.2 Evolutie per beroep In onderstaande tabel vindt u het aantal arbeiders per beroep die tewerkgesteld zijn binnen PC 124. Beroep

2009

2010

2011

1. Werktuigkundige (voor de baggervaart)

1.125

1.098

1.114

2. Baggerwerker

958

928

1.017

3. Torenkraanbestuurder

1.324

1.303

1.247

4. Bestuurder mobiele kraan/verreiker

2.203

2.235

2.394

5. Boorder

1.006

1.049

1.136

6. Bronbemaler

588

611

657

7. Heimachinist

410

419

449

8. Chauffeur

8.813

8.785

8.923

9. Bouwplaatsmachinist

7.444

7..542

8.238

10. Wegenwerker

14.461

14.093

15.794

11. Natuursteenbewerker

2.390

2.307

2.274

12. Metselaar

27.078

26.714

25.393

13. Bekister

9.027

8.876

8.585

14. Ijzervlechter

4.231

4.183

3.956

15. Betonhersteller

1.019

1.005

979

16. Prefab-monteerder

2.020

2.018

1.959

17. Gevelwerker

1.198

1.204

1.133

18. Voeger

1.351

1.347

1.226

19. Dekvloerlegger

2.072

2.071

1.914

20. Tegelzetter

3.753

3.756

3.599

21. Stukadoor

5.842

5.855

5.199

22. Dakdekker

5.906

6.021

6.338

23. Dakafdichter

4.536

4.642

4.997

24. Schrijnwerker-Timmerman

20.644

20.913

21.621

25. Interieurbouwer

3.637

3.720

3.836

26. Glaswerker

1.090

1.089

1.094

27. Stellingbouwer

2.186

2.190

2.093

28. Industrieel isolatiewerker

2.646

2.662

3.652

29. Monteur centrale verwarming

6.076

6.257

6.736

30. Sanitair installateur

5.537

5.684

6.092

31. Schilder-decorateur

7.762

7.849

7.611

32. Industrieel schilder

1.828

1.859

1.799

33. Magazijnier

1.682

1.679

1.689

Totaal

161.843

161.968

164.743

Tabel 5.30 Evolutie arbeiders per beroep

40

We zien een toename bij de volgende beroepen (tussen haakjes staat de evolutie over drie jaar):       

Dakdekker (+432) Dakafdichter (+461) Schrijnwerker-Timmerman (+977) Industrieel Isolatiewerker (+1006) Monteur Centrale Verwarming (+660) Sanitair Installateur (+555) Bouwplaatsmachinist (+984)

Dit zijn net de beroepen (behalve bouwplaatsmachinist) die een belangrijke impact hebben op het gebied van Energie Efficiëntie en Hernieuwbare Energie.

5.2.2

Verdieping

5.2.2.1 Beroep per gewest In onderstaande tabel vindt u het aantal arbeiders per beroep die tewerkgesteld zijn binnen PC 124 en dit opgesplitst per gewest. Beroep

Brussel

Vlaanderen

Wallonië

Totaal

1. Werktuigkundige (voor de baggervaart)

126

731

257

1.114

2. Baggerwerker

152

749

116

1.017

3. Torenkraanbestuurder

91

729

427

1.247

4. Bestuurder mobiele kraan/verreiker

127

1.633

634

2.394

5. Boorder

64

787

285

1.136

6. Bronbemaler

48

417

192

657

7. Heimachinist

29

297

123

449

8. Chauffeur

674

5.861

2.388

8.923

9. Bouwplaatsmachinist

457

5.690

2.091

8.238

10. Wegenwerker

1.116

10.697

3.981

15.794

11. Natuursteenbewerker

77

1.655

541

2.274

12. Metselaar

1.867

14.822

8.705

25.393

13. Bekister

635

5.101

2.849

8.585

14. Ijzervlechter

357

2.436

1.163

3.956

15. Betonhersteller

79

594

305

979

16. Prefab-monteerder

127

1.247

585

1.959

17. Gevelwerker

97

700

336

1.133

18. Voeger

117

764

345

1.226

19. Dekvloerlegger

114

1.201

599

1.914

20. Tegelzetter

211

2.275

1.112

3.599

41

Beroep

Brussel

Vlaanderen

Wallonië

Totaal

21. Stukadoor

307

3.160

1.731

5.199

22. Dakdekker

244

3.761

2.333

6.338

23. Dakafdichter

163

3.010

1.825

4.997

24. Schrijnwerker-Timmerman

888

14.882

5.850

21.621

25. Interieurbouwer

175

2.642

1.020

3.836

26. Glaswerker

80

764

249

1.094

27. Stellingbouwer

197

1.340

556

2.093

28. Industrieel isolatiewerker

128

2.883

641

3.652

29. Monteur centrale verwarming

564

4.076

2.096

6.736

30. Sanitair installateur

500

3.705

1.887

6.092

31. Schilder-decorateur

719

4.878

2.014

7.611

32. Industrieel schilder

176

1.122

500

1.799

33. Magazijnier

117

1.072

499

1.689

Totaal

10.822

105.684

48.237

164.743

Tabel 5.31 Arbeiders per beroep en per gewest

5.2.2.2 Per kwalificatie en per leeftijd Er zijn geen gegevens van het aantal arbeiders per kwalificatieniveau, echter in de bouwsector worden bouwvakarbeiders verloond op basis van een loonbarema dat verband houdt met het kwalificatieniveau of de ervaring van de betreffende arbeider. Op basis van deze gegevens konden we onderstaande tabel samenstellen.

Leeftijd

Ongeschoold

Geoefend

Geschoold graad

1ste Geschoold graad

2de Totaal

Aantal

%

Aantal

%

Aantal

%

Aantal

%

Aantal

%

15-19

1.549

66,0%

683

29,1%

94

4,00%

21

0,9%

2.347

100,0%

20-24

7.724

39,7%

8.158

41,0%

2.570

13,2%

.985

5,1%

19.437

100,0%

25-29

4.955

21,0%

8.659

38,4%

5.889

26,1%

3034

13,5%

22.537

100,0%

30-34

3.331

16,4%

6.668

32,7%

6.026

29,6%

4.334

21,3%

20.359

100,0%

35-39

2.882

13,0%

6.119

27,6%

7.043

31,8%

6.104

27,6%

22.148

100,0%

40-44

2.343

10,1%

5.633

24,3%

7.536

32,6%

7.634

32,0%

23.146

100,0%

45-49

1.825

8,4%

4.757

21,8%

7.364

33,8%

7.855

36,0%

21.800

100,0%

50-54

1.183

6,3%

3.708

19,8%

6.497

34,6%

7.382

39,3%

18.771

100,0%

55-59

642

6,1%

1.821

17,4%

3.562

34,0%

4.438

42,4%

10.463

100,0%

60-64

535

15,4%

560

16,2%

948

27,4%

1.422

41,0%

3.465

100,0%

Totaal

26.968

16,4%

46.766

28,43%

47.528

28,9%

43.210

26,3%

164.473

100,0%

Tabel 5.32 Arbeiders per leeftijd en kwalificatieniveau

42

5.3

Statistieken rond energie en hernieuwbare energie in gebouwen

Wat betreft het energieverbruik wordt er in diverse bronnen gegoocheld met verschillende energie-eenheden (boe, toe, MWh, PJ,…). Wanneer men twee bronnen beschouwt en de conversie van eenheden maakt, komt men niet noodzakelijk gelijkaardige cijfers uit. Om tot de nationale statistieken te komen geeft paragraaf 5.3.1. de gegevens van Eurostat, in plaats van de bekomen gegevens van de Gewesten eenvoudigweg op te tellen. In 2005 waren de residentiele en commerciële gebouwen in België verantwoordelijk voor 35 % van het totaal primair energieverbruik (PE). De residentiële gebouwen verbruikten 73% (39 miljoen boe) van het PE. Binnen de niet-residentiële gebouwen bestaat een quasi gelijke verdeling tussen de scholen, ziekenhuizen en commerciële gebouwen (elk 10 miljoen boe). Volgens het McKinsey-rapport (1) (28) bedroeg het gemiddelde residentiële energieverbruik in België in 2005 ongeveer 348 kWh/jr.m², ruim 72% meer dan het gemiddelde van de EU-25 en. Het gebouwenpark blijkt ook niet zo performant te zijn als in de buurlanden, waar nochtans een gelijkaardig klimaat heerst.

Figuur 5.8 - Gemiddeld residentieel energieverbruik in enkele Europese landen [in kWh/jr.m²] (2005) (28)

Hiervoor zijn meerdere reden. Niet alleen, zoals eerder aangetoond werd in Figuur 5.2, is het Belgische gebouwenpark verouderd ten opzichte van de buurlanden, er is ook een relatief lage afbraakgraad (0,075%/jaar). Daarnaast heeft het Belgische gebouwenpark een grote vertegenwoordiging van eengezinswoningen en werden er met wat vertraging op de buurlanden maatregelen genomen om energie-efficiëntie zijn intrede te laten maken. Tabel 5.33 toont de vergelijking tussen België en het Verenigd Koninkrijk, dat volgens Figuur 5.2 een gebouwenpark heeft met ongeveer dezelfde distributie per leeftijd, voor wat betreft het doorvoeren van energie-efficiënte maatregelen. 43

Muurisolatie Dubbele beglazing Dakisolatie

België 41% 36% 58%

Verenigd Koninkrijk Geen gegevens 71% 73%

Tabel 5.33- Vergelijking energie-efficiënte maatregelen België-UK (% van het gebouwenpark) (2005) (28)

Voorts meldt het McKinsey-rapport (28) dat de residentiële en commerciële gebouwen het grootste potentieel bezitten wat energie-efficiëntie betreft. Men berekent een potentieel van 61 miljoen boe.

5.3.1

Huidig energieverbruik

Sinds de jaren ‗90 lijkt het totale woning gerelateerde energieverbruik min of meer stabiel te zijn, ondanks een stijging van het aantal gezinnen (+ 15 % sinds 1990). Het elektriciteitsverbruik van de woningsector is daarentegen sterk toegenomen (35).

Figuur 5.9 - Energieconsumptie per sector (1998-2010) (36)

In het Tabula-project (37) wordt het Belgische residentiële gebouwenpark verdeeld in 25 woningtypes. Deze types vertegenwoordigen een bepaalde bouwtypologie uit vijf afgebakende bouwperiodes. Voor elk van deze types worden de huidige bouwkundige kenmerken en systeemeigenschappen gegeven. Op basis daarvan kan men Tabel 5.34 - Het K- en E-peil van de 25 Belgische woontypes volgens bouwperiode en Tabel 5.35 - Netto energiebehoefte verwarming (NEBV) en primair energieverbruik (PE) van de woningtypologieën [in kWh/jr.m²] opstellen. Voor het Vlaamse Gewest werd in (38) een soortgelijke tabel opgenomen.

44

< 1946

1946-1970

1971-1990

1991-2005

> 2005

K-peil

E-peil

K-peil

E-peil

K-peil

E-peil

K-peil

E-peil

K-peil

E-peil


185 175 161 -

380 310 274 179

181 172 158 -

369 302 265 172

117 115 105

299 279 246 187

84 80 77 -

194 182 163 140

54 52 49 -

100 97 90 80


-

229

-

292

-

260

-

170

-

85

Tabel 5.34 - Het K- en E-peil van de 25 Belgische woontypes volgens bouwperiode (37)

< 1946

1946-1970

1971-1990

1991-2005

> 2005

NEBV

PE

NEBV

PE

NEBV

PE

NEBV

PE

NEBV

PE


334 295 231 140

603 477 385 252

343 300 234 134

603 486 384 243

238 221 167 99

499 463 368 264

165 145 119 93

311 278 232 197

103 92 77 60

157 144 125 112


341

560

333

549

204

488

163

319

99

159

Tabel 5.35 - Netto energiebehoefte verwarming (NEBV) en primair energieverbruik (PE) van de woningtypologieën [in kWh/jr.m²] (37)

Vanuit energetisch oogpunt kan men stellen dat hoe groter of ouder de woning is, hoe meer energie de bewoning ervan verbruikt (37).

5.3.1.1 Vlaams Gewest Figuur 5.10 toont de evolutie van het energieverbruik in de huishoudens in het Vlaams Gewest van 1990 tot 2010. Ten opzichte van 1990 is het aandeel van het gebruik van stookolie met 7% afgenomen, de aardgasconsumptie kende een toename van 10%. De residentiële en gelijkgestelde sector vertegenwoordigde in 2010 41% van het totaal energieverbruik in het Vlaams Gewest (industrie 40% en transport 19%). Van deze fractie wordt 65% uitgemaakt door de huishoudens (272,6 PJ) en circa 27% door de tertiaire sector (112,1 PJ).

45

Figuur 5.10 - Evolutie van het energieverbruik van de gezinnen in het Vlaams Gewest [in PJ] (2010) (39)

hotels en restaurants gezondheidszorg onderwijs kantoren en administraties handel

Energieverbruik PJ 8,3 9,3 11,9 38,8 31,9

andere diensten

12,0

totaal tertiaire sector

112,1

Tabel 5.36 - Energiebalans van de tertiaire sector in het Vlaams Gewest (2009)

5.3.1.2 Waals Gewest In 2008 bedroeg het totale eindverbruik in het Waals Gewest 147.909 GWh PCI. Van 1990 tot 2008 vertoonde het verbruik van de tertiaire sector en de residentiële sector respectievelijk een stijging van 61 % en 9 %. De residentiële en gelijkgestelde sector vertegenwoordigde in 2008 34% van het totaal energieverbruik in het Waals Gewest (industrie 41% en transport 25%). De huishoudens maken 70% van deze fractie uit (35.116 GWh PCI) en circa 27% door de tertiaire sector (13.757 GWh PCI).

46

Figuur 5.11 - Totaal energieverbruik en evolutie in het Waals Gewest per sector (2008) (40)

5.3.1.3 Brussels Hoofdstedelijk Gewest In 2009 bedroeg het totale eindverbruik in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 1.961 ktoe. Van 1990 tot 2009 vertoonde het verbruik van de tertiaire sector en de residentiële sector respectievelijk een stijging van 17 % en 7 %. In 2009 was de residentiële sector de belangrijkste energieverbruikende sector van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, met 40 % van het totaal, gevolgd door de tertiaire sector (33 %) en vervolgens de transportsector.

Figuur 5.12 - Totaal energieverbruik en evolutie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest per sector (2009) (41)

47

verwarming eengezinswoningen verwarming meergezinswoningen woongebouwen excl. verwarming

Energieverbruik ktoe ovw 347,8 231,1 262,9

totaal residentiële en aanverwante sector

841,8

Tabel 5.37 - Conventioneel verbruik per woningtype en type verwarming (2009) (41)

handel vervoer en communicatie banken, verzekeringen en diensten aan ondernemingen onderwijs gezondheidszorg cultuur en sport andere diensten administratieve en internationale besturen

Energieverbruik ktoe ovw 146,8 46,6 161,1 47,2 63,5 29,5 22,8 109,5

water & energie

13,3

totaal tertiaire sector

644,3

Tabel 5.38 - Energiebalans van de tertiaire sector in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2009) (41)

5.3.2

Productie van hernieuwbare energie

5.3.2.1 Vlaams Gewest De totale netto groene stroomproductie steeg in 2010 met meer dan 20% ten opzichte van 2009. Deze stijging is voornamelijk het gevolg van een spectaculaire toename van de productie uit PV-panelen (42) (43) (44) (45) (46). Volgens (42) steeg het aandeel bruto groene stroomproductie in het bruto eindverbruik van 1,8 % in 2005 tot 5,5% in 2010. Het totaal geïnstalleerd vermogen voor groene stroomproductie in het Vlaams Gewest bedroeg in 2011 ongeveer 2.500.000 kW e. De in situ opwekking van groene elektriciteit op het niveau van de gebouwen situeert zich voornamelijk in het aantal PV installaties. De bijdrage van deze PV-installaties bedroeg circa 1.400.000 kW e.

PV zon

2004 947

2005 1.498

2006 3.660

2007 25.706

2008 92.823

2009 538.644

2010 792.424

2011 1.389.835

totaal

242.278

453.380

524.597

633.181

749.659

1.292.452

1.658.908

2.553.860

Tabel 5.39 - Geïnstalleerd vermogen fotovoltaïsche installaties in het Vlaams Gewest [kWe] (2004-2011) (42) (43) (46)

48

Aantal installaties PV zon

97.521

totaal

Geïnstalleerd elektrisch vermogen kWe 792.424

Netto groene elektriciteitsproduct ie MWh 484.867

1.658.908

3.278.486

Tabel 5.40 - Aantal PV-installaties en netto groene elektriciteitsproductie in het Vlaams Gewest (2010) (42) (46)

Volgens (42) steeg het aandeel bruto groene warmteproductie in de totale warmteproductie tot 2,3% in 2010. stoom/warmteproductie GJ warmteproductie door installaties industrie tertiair huishoudens landbouw warmtepompen warmtepompboilers

biomassa2.789.746 52.191 3.961.477 456.474 317.401 253

zonneboilers

217.520

totaal

7.795.062

Tabel 5.41 - Groene warmteproductie door installaties die enkel warmte produceren [in GJ] (2010) (42)

Zonneboilers woningen Zonneboilers andere Warmtepompen woningen Warmtepompen andere

2009 3.520 100 621 45

2010 3.375 80 317 62

Tabel 5.42 - Aantal aanvaarde premies in het Vlaams Gewest (per jaar) (bron:VEA)

5.3.2.2 Waals Gewest De totale netto groene stroomproductie steeg in 2010 met meer dan 28% ten opzichte van 2009. Deze stijging is voornamelijk het gevolg van een spectaculaire toename van de productie uit PV-panelen (47).

49

PV zon

2000 0,0

2005 0,0

2008 4,2

2009 24,1

2010 65,7

totaal

459,5

358,2

707,3

843,6

1.081,37

Tabel 5.43 - Geïnstalleerd vermogen fotovoltaïsche installaties in het Waals Gewest [GWh] (2004-2011) (47)

Aantal installaties PV zon

21.530

Geïnstalleerd elektrisch vermogen kWc 86.149

Netto groene elektriciteitsproduct ie MWh 65.747

Tabel 5.44 - Aantal PV-installaties en netto groene elektriciteitsproductie in het Waals Gewest (2010) (47)

stoom/warmteproductie GWh warmteproductie door biomassainstallaties warmtepompen zonneboilers totaal

5858 69,5 74,7 6.002,2

Tabel 5.45 - Groene warmteproductie door installaties die enkel warmte produceren [in GWh] (47)

5.3.2.1 Brussels Hoofdstedelijk Gewest 5.3.2.1.1 Fotovoltaïsche zonne-energie In 2009 zijn de fotovoltaïsche zonnepanelen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest goed voor een totaal van productie die geraamd wordt op 174 toe (41).

5.3.2.1.2 Thermische zonne-energie Eind 2009 was het totale geïnstalleerde oppervlakte zonnepanelen ongeveer 12.730 m². Op basis van de reeds eerder geïnstalleerde oppervlaktes, wordt de productie van de zonnepanelen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op 423 toe warmte geschat. In deze hypothese gaat men ervan uit dat 50 % van de geïnstalleerde oppervlakte tot de woningsector behoort, terwijl de rest deel uitmaakt van de tertiaire sector.

50

1993 1995 2000 2005 2006 2007 2008

Warmteproductie toe 41 46 56 110 151 199 288

Geïnstalleerde oppervlakte m² 1.800 1.800 2.000 4.400 6.000 8.700 10.100

2009

423

12.700

Tabel 5.46 - Productie van thermische zonne-energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2009) (41)

5.3.2.1.3 Warmtepompen De totale warmteproductie van warmtepompen wordt op 923 toe geraamd. Ongeveer 600 toe heeft betrekking op warmtepompen die voor de residentiële sector werden geplaatst. Warmteproductie toe residentieel 614 andere 309 totaal

923

Tabel 5.47 - Energieproductie van warmtepompen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2009) (41)

5.4 5.4.1

Missing data

Gebouwenpark

Het ratio waaraan de bestaande gebouwenstock gerenoveerd wordt, is moeilijk te achterhalen. Benevens de renovaties waarvoor een vergunning uitgereikt werd zijn er nog tal van niet-vergunde werkzaamheden. Daarnaast zijn er beperkte gegevens voorhanden omtrent de functie van gebouwen. Het is niet steeds evident om het aantal of totale oppervlakte van de niet-residentiële gebouwen in België en de Gewesten te achterhalen. Vaak wordt enkel het aantal of de totale oppervlakte gegeven. In (17) wordt de bodembezetting naar aard van de percelen (in 2007) opgelijst. Hierbij wordt echter niet enkel het bebouwde oppervlak in beschouwing genomen, maar het volledige oppervlak van het perceel. In het kader van dit rapport is dit minder relevant. Er is dus onvoldoende data beschikbaar over de niet-residentiële gebouwen in België en de Gewesten. Het paragraaf 5.1.1.2 werd samengesteld op basis van diverse documenten, die niet noodzakelijk onderlinge overeenstemming vertonen.

51

5.4.2

Huidig energieverbruik

Hoewel het energiegebruik door de huishoudens nauw verband houdt met de gebouwenverwarming en klimaatschommelingen, is het moeilijk om het exacte aandeel van het energieverbruik voor verwarming, koeling, ventilatie, productie van warm water, verlichting en het gebruik van elektrische toestellen te bepalen. Uit de beschikbare statistieken is niet te achterhalen welk aandeel van de hernieuwbare energie daadwerkelijk op de bouwplaatsen zelf opgewekt wordt.

5.4.3

Aantal lage energie gebouwen

Het is niet evident om exacte cijfers te bekomen van het aantal laagenergie-gebouwen. De EPB-aangifte waarop het E-peil gedeclareerd wordt immers met een vertraging van ca. 2 jaar ingediend. In 5.1.2 worden de gegevens getoond zoals ze verschenen in de diverse regionale publicaties.

52

6

Bestaande VET voorzieningen 6.1

6.1.1

Verantwoordelijke instellingen

Formeel onderwijs

6.1.1.1 Verschillende actoren

De rol van de overheid De voornaamste rol van de overheid is het ontwikkelen van onderwijsbeleid. Het zijn de regionale overheden die bevoegd zijn voor onderwijs (Vlaamse gemeenschap, Franse gemeenschap en de Duitstalige gemeenschap). Het departement onderwijs en vorming bereidt een decreet voor. In deze voorbereidende fase is de bevoegde minister verplicht om het advies van verschillende derde partijen in te roepen (vb. betreffende financiering, de validiteit van de wetgeving, etc.). Een van deze derde partijen is de Onderwijsraad (Vlor, Conseils pour l‘enseignement). Deze raad werkt onafhankelijk van het departement onderwijs en de bevoegde minister. Nadat deze Onderwijsraad de gelegenheid krijgt om een advies te formuleren kan het decreet naar het parlement. Het is daarna de bevoegdheid van de uitvoerende macht (het Departement onderwijs) om het beleid te implementeren. Tijdens deze implementatie wordt het beleid geëvalueerd door scholen en inspectiediensten. Netten Vrijheid van onderwijs is een essentieel onderdeel van de Belgische grondwet. Onderwijs wordt georganiseerd door verschillende netten. Dit garandeert het recht van scholen om hun eigen pedagogische aanpak uit te werken. Er zijn drie belangrijke netten: - Gemeenschapsonderwijs - Officieel gesubsidieerd onderwijs (georganiseerd door gemeentes of provincies) - Vrij gesubsidieerd onderwijs

6.1.1.2 Ontwikkeling, erkenning en regelgeving rond kwalificaties en vaardigheden De eerste stap bestaat erin dat er beroepscompetentieprofielen worden opgesteld, deze profielen moeten beantwoorden aan de noden van de bouwnijverheid. Deze beroepsprofielen worden gevalideerd door de sociale partners. Ze vormen de basis voor de leeruitkomsten in de verschillenden trajecten die door jongeren kunnen gevolgd worden. Beroepsprofielen worden ontwikkeld door middel van een analytische procedure. Eerst wordt er bronmateriaal verzameld: handboeken, opleidingen, literatuur, maar ook interviews met bedrijven en experten. Vervolgens wordt een ontwerp van beroepsprofiel gemaakt. Dit 53

ontwerp wordt gepresenteerd aan sociale partners en experten uit het domein. Dit laat toe dat er bijsturingen en veranderingen worden uitgevoerd. Ten slotte wordt het document gepresenteerd aan alle relevante sociale partners. Na deze laatste fase kunnen er nog kleine aanpassingen gebeuren. Dit proces garandeert dat de sociale partners instemmen met de inhoud van het beroepsprofiel. Als dusdanig kan het beroepsprofiel gebruikt worden als een beroepsstandaard of als bronmateriaal voor ‗afgeleide‘ producten. Het kan gebruikt worden als bron voor schoolse opleidingen en modules, maar ook voor opleidingen in opleidingscentra, etc.

De tweede stap is het opstellen van opleidingsprofielen, deze taak wordt uitgevoerd door de eerder genoemde Onderwijsraad. Deze profielen streven de volgende doelstellingen na:   

Een overeenstemming bekomen tussen de eisen van onderwijs en de eisen van de arbeidsmarkt De doorstroming van gekwalificeerde werknemers bevorderen De kwaliteit van onderwijs garanderen.

Deze profielen bevatten de nodige kennis en vaardigheden waarover een bouwvakarbeider aan het begin van zijn carrière zou moeten beschikken. De doelstelling van een opleidingprofiel: de ontwikkeling van een instrument, gevalideerd door een specifieke sector, die toelaat dat VET in overeenstemming is met de realiteit van de arbeidsmarkt.

De derde stap is het opstellen van leerprogramma‘s, dit wordt meestal uitgevoerd door de verschillende netten. Het curriculum bestaat uit:   

Algemene vakken Praktische vakken Stages

Scholen (of de netten) ontwikkelen de leerprogramma‘s. De overheid bepaalt de ontwikkelingsdoelen en eindtermen. Maar aangezien de beroepsprofielen opgesteld en gevalideerd werden door de sociale partners en deze beroepsprofielen het bron- en referentiemateriaal vormen die deze eindtermen bepalen, hebben de sociale partners een grote invloed op het leerprogramma. De wijze waarop deze doelstellingen behaald worden is de verantwoordelijkheid van de school of het opleidingscentrum. Een groot deel van de verantwoordelijkheid in verband met de kwaliteit en de effectiviteit van onderwijs ligt bij de scholen. De overheid auditeert scholen wel om na te gaan of de eindtermen bereikt worden. Deze inspectie verzekert ook dat:  Scholen de minimumvereisten bereiken en de goedgekeurde onderwijsprofielen volgen  Eindtermen worden behaald  De infrastructuur adequaat is. 54

6.1.1.3 De structuur van VET en kwalificaties Competentie is gerelateerd aan de performantie van werkplek activiteiten in een afgebakende beroepsactiviteit en is gebaseerd op een integratie van kennis, vaardigheden en attitudes. Er wordt verondersteld dat een student beroep doet op kennis (vb. eigenschappen van isolatiemateriaal), vaardigheden (het kunnen plaatsen van isolatiemateriaal) en (arbeids)attitudes (een graad van nauwkeurigheid, efficiëntie, samenwerking, etc.). Eindtermen worden beschreven in termen van competenties: een student kan een bepaalde taak uitvoeren, een student kent bepaalde feiten en beschikt over bepaalde attitudes. Een kwalificatie is een exhaustieve set van competenties waarvoor iemand een officieel getuigschrift kan behalen. Een kwalificatie definieert die competenties die relevant zijn voor een specifieke job, sociale functie of toegang tot een opleidingsstelsel. Om een kwalificatie te behalen bestaan er verschillende routes. Deze routes worden in de volgende tekst toegelicht. Buitengewoon secundair onderwijs. Dit is een onderwijssysteem dat zich richt naar studenten met een fysieke handicap, met leermoeilijkheden of met ontwikkelingsstoornissen (zoals ADHD, autisme, etc.). Studenten kunnen een kwalificatie verwerven door in dit systeem een opleiding te volgen. Een student moet hiervoor minstens 2 en maximaal 4 jaar opleiding volgen. Dit bestaat uit een praktische en theoretische opleiding in een schoolse setting (observatiefase). Dit wordt gevolgd door een kwalificatiefase. Deze bestaat weer uit 2, 3 of 4 jaar opleiding. In deze fase is er ook een stage in een onderneming. Nadien kan een student nog optioneel kiezen om een alternerende opleiding te volgen (2 dagen per week in school en 3 dagen per week in een onderneming).

Alle onderwijssystemen focussen zich op 3 domeinen:   

Algemene vorming: hoe functioneren in de maatschappij en hoe zich ontwikkelen als een persoon; Voorbereidende vorming: voorbereiding voor verdergezet onderwijs, Arbeidsmarkt voorbereidend: de verwerving van competenties die gebruikt kunnen worden om een plaats te vinden in de arbeidsmarkt.

Alle scholen moeten aandacht geven aan deze drie domeinen. Echter, de nadruk die op een van deze domeinen licht kan verschillen van bij de verschillende onderwijssystemen. Buitengewoon Onderwijs richt zich bijna uitsluiten op arbeidsgerichte vorming. Aan de andere kant richt ASO zich bijna volledig op een voorbereiding voor verdergezet onderwijs. De 6 jaar secundair onderwijs (tussen 12 en 18) is verdeeld in 3 graden van 2 jaar. De eerste graad (jaar 1 en 2) in alle onderwijsstelsel is hetzelfde. In de tweede graad kiest een student een zeker domein. In de derde graad kiest de student voor een specifiek domein. 55

Beroepssecundair onderwijs De klassieke route om een kwalificatie binnen de bouwsector te bekomen is voltijds onderwijs: Beroepssecundair onderwijs. Dit onderwijssysteem bereid jongeren voor op tewerkstelling als gekwalificeerde werknemers en draagt bij tot de beroepsmatige en sociale ontwikkeling.

Technisch Secundair Onderwijs De doelstelling van dit onderwijs is tweeledig. Studenten voorbereiden op de arbeidsmarkt, maar ook ze voorbereiden op verdergezet onderwijs. Het leerplan heeft meer aandacht voor ontwerp dan alleen maar de uitvoering van taken.

Volwassenen Onderwijs Volwassenen kunnen opleidingen volgen in centra voor volwassenen onderwijs (CVO).

De bovenstaande onderwijssystemen bestaan uit voltijds onderwijs in een school (alhoewel er ook bepaalde periodes in een onderneming worden doorgebracht). Jongeren die de derde graad bereikt hebben kunnen ook kiezen voor een alternerende opleiding. In dit systeem brengen de jongeren het merendeel van hun tijd door binnen een onderneming (60-80%), de rest van de tijd wordt doorgebracht in een opleidingscentrum. Er zijn twee verschillende stelsels. Alhoewel ze gelijkaardig zijn qua inhoud van de opleiding, zijn er wel verschillen voor wat betreft de ‗inrichtende macht‘ en de globale doelstelling. 

Industrieel Leerlingwezen (ILW): een stelsel dat jongeren opleidt tot gekwalificeerde arbeiders. Binnen de bouwsector is er een Paritair Leercomité. Dit comité beheert de goede werking van het Industrieel Leerlingwezen binnen de bouwsector. o Voordat een opleiding binnen het ILW kan starten moet er een contract getekend worden tussen de leerling en een bedrijf. Dit contract moet erkend zijn door dit comité. o Andere voorwaarden:  Het bedrijf moet een opleidingsverantwoordelijke aanstellen (een ervaren arbeider).  De jongere moet een opleiding volgen in een centrum voor deeltijds onderwijs (CDO). Dit centrum moet erkend worden door het Paritair Leercomité. Het opleidingscentrum wordt geëvalueerd op criteria als: gekwalificeerd personeel, aanwezigheid van het noodzakelijke materiaal en materieel, veiligheid, etc. 56

Leerprogramma: het leerprogramma is op maat van de leerling. Het is gebaseerd op het beroepsprofiel voor het aan te leren beroep.  Tijdens het leercontract wordt de jongere geëvalueerd aan de hand van proeven. De laatste proef is een praktische test waar de jongere wordt beoordeeld door een jury bestaande uit een vertegenwoordiger van het CDO, een vertegenwoordiger van de onderneming, een vertegenwoordiger van fvb-ffc Constructiv en lokale sociale partners.  Het opleidingscentrum wordt geïnspecteerd door het ministerie van onderwijs. De opleiding in de onderneming wordt geëvalueerd door medewerkers van fvb-ffc Constructiv. Leertijd (Syntra, IFAPME, EFPME, IAWM): een stelsel dat studenten voorbereidt op een zelfstandige activiteit. Het grootste verschil tussen dit stelsel en het Industrieel Leerlingwezen is dat hier ook basiskennis in verband met bedrijfsbeheer wordt meegegeven. Dit is een voorwaarde om een zelfstandige activiteit te kunnen uitoefenen. De opleiding binnen de onderneming is ongeveer hetzelfde als bij het Leerlingwezen. Tijdens de leertijd brengen de studenten wel 80% van hun tijd door in de onderneming. Bij het Leerlingwezen is dat maximaal 60%. Veel van de jongeren in de leertijd worden niet onmiddellijk na afsturen zelfstandig, maar beginnen eerst als tewerkgestelde arbeiders. 



6.1.1.4 Verhouding van de verschillende routes Wanneer we het aantal leerlingen bekijken in de verschillende opleidingstelsels, kunnen we vaststellen dat de verhouding tussen de verschillende routes als volgt ligt:    

Buitengewoon onderwijs: 20% Beroeps en Technisch onderwijs: 40% Industrieel Leerlingwezen: 20% Leertijd: 20%

(bron: statistieken Syntra, IFAPME, fvb-ffc Constructiv)

Het beroeps en technisch onderwijs vormen dus het belangrijkste potentiële instroomkanaal, de andere kunnen proportioneel voor evenveel instroom zorgen. 6.1.2

CVET

6.1.2.1 Fvb-ffc Constructiv Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (fvb-ffc Constructiv) is opgericht in 1965 als een Fonds voor Bestaanszekerheid, met als opdracht de opleiding van de huidige en toekomstige arbeiders in de bouw te bevorderen en te ondersteunen en de kwaliteit en het resultaat van hun opleiding te waarborgen. 57

Het belang dat de sector aan opleiding hecht werd reeds van in het begin duidelijk gemaakt door de unieke financiering van dit fonds. Fvb-ffc Constructiv werd en wordt namelijk gefinancierd door een percentage dat alle bouwbedrijven betalen op de uitbetaalde loonmassa. Op deze wijze wordt de kost voor opleiding volledig gesolidariseerd. De geschiedenis van het fvb-ffc Constructiv wordt gekenmerkt door enkele fundamentele veranderingen. - In eerste instantie was het fvb-ffc Constructiv enkel actief in de ruwbouwsector. In 1987 werd daar ook de voltooiingsector aan toegevoegd. - In de beginjaren van het fvb-ffc Constructiv werd de hoofdaandacht toegespitst op acties rond jongeren. Sinds de jaren negentig is de werking gebaseerd op 3 pijlers: samenwerking met het onderwijs, omscholing van werkzoekenden en bijscholing van bouwvakarbeiders. - Verder werkt het fvb-ffc Constructiv ook aan de opwaardering van het imago van de bouwberoepen en aan de sensibilisering voor de veiligheidsaspecten in de bouw. Op beide domeinen worden enorme inspanningen geleverd, niet alleen voor, maar ook door de ondernemingen en de arbeiders van de bouwsector. Het Paritair Comité van de Bouw is de uiteindelijke opdrachtgever van fvb-ffc Constructiv. Zo benoemt het onder meer de leden van de Raad van Beheer van het fvb-ffc Constructiv, waarin werkgevers- en werknemersorganisaties vertegenwoordigd zijn. De fvb-ffc Constructiv-structuur van permanente medewerkers kan bovendien rekenen op de inbreng van zowel regionale als vaktechnische adviesgroepen met daarin vertegenwoordigers van de sector en de opleidingspartners.

6.1.2.2 Vormelek Vormelek is het opleidingscentrum voor alle werkgevers en werknemers in het paritair comité 149.01. Dit is het paritair comité voor elektriciens. In deze sector worden dus ook werknemers tewerkgesteld die actief zijn binnen hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. Denken we maar bijvoorbeeld aan installateurs van zonnepanelen. De organisatie werd opgericht in 1991 als antwoord op de constante opleidingsbehoeften. Om succesvol te blijven is opleiding met andere woorden cruciaal. Dat inzicht heeft de sociale partners er toe gebracht om een professioneel opleidingscentrum op te richten. Net als fvb-ffc Constructiv wordt Vormelek gefinancierd door middel van een cao. In de cao hebben werkgevers en vakbonden vastgelegd dat 0,75% van het brutoloon van elke arbeider wordt doorgestort voor de ondersteuning van opleiding voor arbeiders en voor de activering van risicogroepen. Om het kennisniveau in onze sector op peil te houden, werkt Vormelek op verschillende fronten tegelijk. Vooreerst zijn er de inspanningen op het vlak van opleiding en competentiebeheer. Verder maakt Vormelek ook werk van sectoronderzoek en -analyse. 58

Daarnaast onderneemt Vormelek allerhande acties om de instroom van werknemers te bevorderen.

6.1.2.3 OCH Het OpleidingsCentrum Hout is het opleidingscentrum van de sector Stoffering en Houtbewerking. Dit sectorale opleidingscentrum werd opgericht in 1988. Om het opleidingsen competentiebeleid in de sector te ontwikkelen en te ondersteunen, is OCH op verschillende terreinen actief en voor verschillende doelgroepen:    



Opleidingen en competentiebeleid voor bedrijven en werknemers. Begeleiding en opleidingsadvies, opvolging opleidingsmarkt... Opvolging van de arbeidsmarkt i.f.v. knelpuntvacatures. Onthaal nieuwe werknemers (opleiding werkzoekenden). Opvang uitstroom via sectoraal outplacement... Link tussen onderwijs en arbeidsmarkt o.a. via aangepast houtonderwijs. Nascholingen en bedrijfsbezoeken voor leerkrachten, opvolging "Leren en Werken", promotie stages... Promotie en imago sector

6.2 6.2.1

Opleidingspartners binnen de bouwsector

Publieke opleidingscentra:

6.2.1.1 VDAB / Le Forem / Bruxelles Formation / Arbeitsamt Elke regio in België beschikt over een organisatie die beroepsopleiding organiseert voor 3 doelgroepen:   

Werkzoekenden Werkenden Bedrijven

Voor Vlaanderen is dit VDAB, voor de Franstalige Gemeenschap is dit Le Forem, voor Brussel is dit Bruxelles Formation, voor de Duitstalige gemeenschap is dit Arbeitsamt.

59

6.2.1.2 SyntraVlaanderen / IFAPME / EFPME / IAWM Naast de voorgaande publieke opleidingscentra zijn er de opleidingscentra die zich richten op zelfstandigen : 

  

Syntra: voor de Vlaamse Gemeenschap. De leertijdopleidingen vallen onder het decreet leren en werken, net als deeltijds onderwijs, en richten zich dus zeker ook niet alleen naar zelfstandigen. SYNTRA Vlaanderen biedt ondernemerschapstrajecten aan maar vele van deze hebben een erkende uitstroom KMO-medewerkers. IFAPME: voor de Franstalige Gemeenschap Espace Formation PME: Brusselse Franstalige Gemeenschap IAWM: voor de Duitstalige Gemeenschap

6.2.1.3 Sectorale opleidingscentra: Edutec / Construtec / BRC Om vlugger op opleidingsbehoeftes een antwoord te kunnen bieden en om specifieke en innovatieve opleidingen te ontwikkelen bestaan er binnen de bouwsector ook specifieke sectorale opleidingscentra. Voor Vlaanderen is dit Edutec, voor het Waalse gewest is dit Construtec en voor Brussel is dit het Beroepsreferentiecentrum voor de Bouw (BRC). Het BRC wordt ook bijkomend gefinancierd vanuit de gewestelijke overheden.

6.2.1.4 Commerciële opleidingscentra Naast de publieke en sectorale opleidingscentra bestaan er ook commerciële opleidingscentra die opleidingen aanbieden. De relevante opleidingscentra voor opleidingen rond hernieuwbare energie en energie-efficiëntie kunnen teruggevonden worden in onderstaand overzicht rond het bestaande opleidingsaanbod. Dit kunnen specifieke opleidingscentra zijn, maar ook bijvoorbeeld fabrikanten van installaties of materialen die opleidingen organiseren rond de door hen geproduceerde installaties of materialen.

60

6.2.2

Opleidingsaanbod EE en RES

6.2.2.1 Onderwijs In onderstaande tabellen vindt u telkens die opleiding binnen de verschillende opleidingsoperatoren die verband houden met EE en RES. Deze informatie is steeds afkomstig uit data waarover fvb-ffc Constructiv beschikt (data onderwijs, gegevens opleiding in eigen database, etc.).

6.2.2.1.1 Voltijds Onderwijs Nederlandstalig

Franstalig

Buso

Spécial

Centrale verwarming en san. installaties

CGO

Dakdekker metalen dak

Menuiserie

Dakdichter

Zinguerie - Sanitaire - Travaux sur tuyauterie

Elektrische installaties Elektromechanica Elektrotechnieken Houtbewerking Metselaar

BSO

Profesionnel

Bijzondere schrijnwerkconstructies

Couvreur/Couvreuse

Centrale verwarming en san. installaties

Menuisier/Menuisière

Dakwerken

Monteur/Monteuse en sanitaire et en chauffage

Duurzaam wonen

Ouvrièr(e) qualifié(e) en construction gros oeuvre

Houtbewerking Koelinstallaties Koeltechnische installaties Renovatie bouw Ruwbouw Ruwbouwafwerking Verwarmingsinstallaties

TSO

Technique

Bouw constructie- en planningstechnieken

Dessinateur/Dessinatrice en construction

Bouw- en houtkunde

Technicien/Technicienne des industries du bois

Bouwtechnieken

Technicien/Technicienne en construction et travaux publics

61

Hout constructie- en planningstechnieken

Technicien/Technicienne thermiques

en

équipements

Houttechnieken Industriële koeltechnieken Koel- en warmtechnieken Tabel 6.48 – Opleidingsmogelijkheden in het Voltijds Onderwijs

6.2.2.1.2 Industrieel Leerlingwezen

Opleiding tot het beroep: Boorder Metselaar Monteur metalen gevelelementen Koelmonteur Residentieel elektrotechnisch installateur Prefab-monteur Gevelwerker Monteur metalen constructies Stukadoor Dakdekker Dakdichter Metalen dakbedekker Timmerman Schrijnwerker-timmerman Buitenschrijnwerker Binnenschrijnwerker Glaswerker Industrieel isolateur Monteur centrale verwarming Sanitair installateur Monteur gastoestellen Schilder-decorateur Plaatser van kokers en kanalen Ruwbouwafwerker Tabel 6.49 - Opleidingsmogelijkheden in het Deeltijds Onderwijs

62

6.2.2.1.3 Zelfstandigenopleiding 6.2.2.1.3.1 Syntra (Vlaamse Gemeenschap)

Opleiding tot het beroep: Binnenschrijnwerker Buitenschrijnwerker aluminium Buitenschrijnwerker hout Buitenschrijnwerker kunststoffen Dakafdichter Dakdekker leien en pannen Dakdekker metalen daken Daktimmerman Installateur van centrale verwarming Installateur voor gasverwarming met individuele toestellen Glaswerker Metselaar Plaatser binnenschrijnwerk Plaatser buitenschrijnwerk Tabel 6.50 - Opleidingsmogelijkheden in de Leertijd

6.2.2.1.3.2 EFPME (Franstalige Gemeenschap Brussel)

Opleiding tot het beroep: installateur électricien installateur en chauffage central installateur sanitaire et plomberie menuisier - charpentier maçon - bétonneur Tabel 6.51 - Opleidingsmogelijkheden in de Leertijd in de Brusselse Franstalige Gemeenschap

63

6.2.2.1.3.3 IFAPME (Franse Gemeenschap)

Beroepen in “apprentissage”

Beroepen in d’entreprise »

« Formation

Chef

Entrepreneur Menuisier-charpentier Menuisier-charpentier Entrepreneur de vitrage Vitrier Installateur de fermeture de baies et protection solaire Poseur de plafonds suspendus, de cloisons amovibles et de bardage Constructeur de châssis et portes en PVC/Alu Fabricant et poseur de châssis et portes en PVC/Alu Entrepreneur de maçonnerie et de béton Maçon-bétonneur Entrepreneur de couverture métallique et non Couvreur métallique de construction Entrepreneur charpentier Entrepreneur plafonneur cimentier Plafonneur Carreleur Carreleur Entrepreneur en rénovation et restauration des bâtiments anciens Entrepreneur général Métreur deviseur à orientation PEB Pisciniste - laguneur Installateur de chauffage au gaz par appareils individuels Installateur de chauffage au gaz à air chaud et traitement de l‘air Installateur en chauffage central Installateur en chauffage central Installateur sanitaire et de plomberie Installateur sanitaire et de plomberie Monteur-réparateur en climatisation Monteur-réparateur en climatisation Frigoriste Frigoriste Calorifugeur-isolateur Installateur électricien Installateur électricien Technicien en système de domotique et de contrôle Tabel 6.52 - Opleidingsmogelijkheden in de Leertijd in de Franstalige Gemeenschap

6.2.2.1.3.4 ZAWM (Duitstalige Gemeenschap) Opleiding tot het beroep: Bauschreiner Installateur v. san. Anlagen Heizungsinstallateur Elektroinstallateur Maurer Dachdecker und Bauklempner Tabel 6.53 - Opleidingsmogelijkheden in de Leertijd in de Franstalige Gemeenschap

64

6.2.2.2 Verdergezette opleidingen Onderstaande tabellen bieden een overzicht van alle mogelijke opleidingen die kunnen gevolgd worden door bouwvakarbeiders in de Belgische bouwsector. Dit opleidingsaanbod van verdergezette opleidingen wordt weergegeven per Gewest. Vervolgens wordt een onderscheid gemaakt tussen de private opleidingscentra, de publieke opleidingscentra voor zelfstandigen, de publieke opleidingscentra voor werkenden en werkzoekenden en de sectorale opleidingscentra. Tenslotte wordt het overzicht gegeven van de verschillende specifieke opleidingscentra, de opleidingsmodules die ze aanbieden en de het beroep waar deze opleidingsmodule verband mee houdt. Op deze manier komt u tot een zo exhaustief mogelijk overzicht van vervolmakingsopleidingen in het domein EE en RES. Deze lijst is samengesteld op basis van informatie vervat in de database van fvb-ffc Constructiv.

6.2.2.2.1 Vlaanderen Type opleidingscentrum Private opleidingscentra

Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding

ALBINTRA NV

Monteur industriële isolateur

Thermische isolatie plaatsen

ARISTON THERMO BENELUX

Monteur centrale verwarming

Wandketel Chaffoteaux Vloerketel Chaffoteaux Zonneboiler Ariston (ook dakdekker)


Wandketel Chaffoteaux / Zonneboiler Ariston

Dakdekker

Zonneboiler Ariston

BCQS asbl

Dakdekker

Nieuwe technieken dakbedekking & isolatie

BOUWUNIE

Dakdichter

Isolatie & luchtdichtheid woningen

Industrieel isolateur

Gecombineerde opleiding touwtechnieken in masten & structuren


De CV-installatie van de toekomst G1 - Gasvormige brandstof - atmosferische ketels Warmteverliesberekening

65

Type opleidingscentrum

Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding

Ploegbaas bouw

Energiebewuste aannemer - 1 Alg. energiekader gebouwen Energiebewuste aannemer - 2 Gebouwschil - principes Energiebewuste aannemer - 3 Technische installaties Energiebewuste aannemer - 4 Duurzaam bouwen in de praktijk

BOUWUNIE LIMBURG

Ploegbaas bouw

Energiebewuste aannemer - 1 Alg. energiekader gebouwen Energiebewuste aannemer - 2 Gebouwschil - principes Energiebewuste aannemer - 3 Technische installaties Energiebewuste aannemer - 4 Duurzaam bouwen in de praktijk

CAPAROL BELGIUM BVBA Stukadoor CNO CENTRUM VOOR NASCHOLING Metselaar

Moderne isolaties bouwmaterialen en pleisterrenovatie Energiezuinig en duurzaam bouwen

Milieubeheer

Workshop klimaat en energie


G1 - Gasvormige brandstof - atmosferische ketels G2 - Verkorte opleiding technicus gasvormige brandstof gasunits

CONFEDERATIE BOUW TECNOBOUW VZW


Condensatieketels op stookolie


Basisopleiding attest mazoutbranders

Hernieuwing attest mazoutbranders Warmteverliesberekening Woningventilatie

CONFEDERATIE ANTWERPEN

BOUW Dakdekker

Isolerende dakelementen


Schadelijke stoffen

Kwaliteitszorg

Omgaan met energie- & afvalbeheer binnen een bouwonderneming

Metselaar

Energiezuinig en duurzaam bouwen


G1 - Gasvormige brandstof - atmosferische ketels G2 - Gasunits gastoestellen type C WDO

66


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Ventilatie van woningen

CONFEDERATIE KEMPEN

BOUW

CONFEDERATIE LIMBURG

BOUW


Duurzaam bouwen - koude bruggen & infraroodtest


G2 - Gasunits en gastoestellen type C (avond-zat)

Vrachtwagenchauffeur

Bouwchauffeurs - Module 2 - Ecodriving

Dakdekker

Combi plaatsen dakraam & toebehoren conform EPB + EHBO


Bouwchauffeurs - Module 1 - Defensief rijden

Ploegbaas bouw

Energiezuinige renovatie - Isolatie & luchtdichtheid Nieuwe regeling EPB : Bouwknopen & Koudebruggen

Timmerman

Houtskeletbouw Houtskeletbouw - Bouwfysica Houtskeletbouw - Luchtdichtheid voor installateurs Houtskeletbouw - Materialenkennis Houtskeletbouw - Metingen & controles Houtskeletbouw - Ontwerp Houtskeletbouw - Opbouw Houtskeletbouw - Werfleiding in de praktijk Houtskeletbouw Basis Houtskeletbouw in de praktijk Opbouw van een houtskeletbouw Woning

CONFEDERATIE BOUW OOSTVLAANDEREN Dakdekker

EPB-normen hellende daken EPB-normen schrijnwerk

Dakdichter

Isolatie en luchtdichtheid van houten constructies

Metselaar


Ploegbaas bouw

Nieuwe regeling EPB : Bouwknopen & Koudebruggen

67


Opleidingscentrum

CONFEDERATIE VLAAMS BRABANT

Beroep Steenhouwer Marmerbewerker

Opleiding Vakkundig plaatsen van thermische isolatie

Timmerman

Houtskeletbouw


Schadelijke stoffen


G1 - Verkorte opleiding atmosferische gastoestellen WDO

BOUW

G1.2 Leidingen en toestellen (avond-zat) G2 - Verkorte opleiding gasunits gastoestellen type C WDO Technicus vloeibare brandstoffen (avond) Sanitair installateur

G1 - Verkorte opleiding atmosferische gastoestellen (avond-zat) G1.1 Habilitatie van de aardgasinstallateur (avond-zat) G2 - Gasunits en gastoestellen type C (avond-zat)



CONFEDERATIE BOUW WAASLAND Vrachtwagenchauffeur CONFEDERATIE BOUW WEST- Basistechnieken VLAANDEREN Koeltechnieken

Ecodriving Energieprestatie en binnenklimaatregeling

Dakdekker

Isoleren & bouwknopen voor het dak

Metselaar

Energiezuinig en duurzaam bouwen Isoleren & bouwknopen voor de ruwbouw

Ploegbaas bouw Steenhouwer Marmerbewerker

Nieuwe regeling EPB : Bouwknopen & Koudebruggen Vakkundig plaatsen van thermische isolatie

Timmerman

Houtskeletbouw

Metselaar



Woningventilatie

CVO DE NOBEL


Installatie individuele gastoestellen (gasbrandertechnicus)

CVO HEUSDEN-ZOLDER

Metselaar

Technische werkzaamheden Isolatie

VCB Vlaamse Confederatie Bouw

68


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding

CVO HIK GEEL


Certificaat gekwalificeerd brandertechnicus

CVO LEERSTAD


CV-Verbrandingscontrole

CVO OVERPELT

Dakdekker

Bouwafwerking - Dak

CVO ROESELARE


G1 - Gasvormige brandstof - atmosferische ketels Gasbrandertechnicus en habilitatie Oliebrander praktijk Oliebrander technologie

Sanitair installateur CVO SINT-JOZEF GERAARDSBERGEN Monteur centrale verwarming DE CONINCK MANAGEMENT & ORG. Monteur centrale verwarming

G2 - Gasunits en gastoestellen type C (avond-zat) Stookolieketels en stookoliebranders EPB algemeen kader Plaatsen van zonnepanelen

DE ORANJERIE (DIEST) DRIVOLUTION

CVO


Defensief rijden


Technicus vloeibare brandstoffen (avond)



GO

Preventief en zuinig rijden ECR

Binnenschrijnwerker

Luchtdichtheid & schrijnwerkerij


Passief huis & energiebesparing

Milieubeheer

Isoleren van bouwdelen


Gedetailleerd ontwerpen : thermische isolatie & koude bruggen Ventilatie van woningen

EURO-INDER HENDRICKX


Energiezuinige maatregelen & Hernieuwbare energie


Meettechnieken


Meettechnieken


Ecodriving

69


Opleidingscentrum TRANSPORTOPLEIDINGEN BVBA HITS KATHO VLAANDEREN

VHTI

Beroep

Opleiding


Gecombineerde opleiding touwtechnieken in masten & structuren



Z-WErkend technicus verwarmingsaudit WDO Hernieuwen attest brandertechnicus Hernieuwen attest controle en onderhoud stookolietanks Hernieuwen attest onderhoud en controle stookolietanks Sanitair installateur

G1 - Verkorte opleiding atmosferische gastoestellen (avond-zat) G1.1 Habilitatie van de aardgasinstallateur (avond-zat) G2 - Gasunits en gastoestellen type C (avond-zat) G3 - Ventilator gasbranders (avond-zat) G3 - Verkorte opleiding Gasbrandertechnicus (avond-zat)

KCST CENTRUM VOOR VOLWASSENENONDERWIJS Monteur centrale verwarming


KEY DRIVING COMPETENCES Vrachtwagenchauffeur KLIMACONNECT BELGIUM BVBA Monteur centrale verwarming


KVBG/ARGB


Bijscholing Cerga professionnele gasinstallateur

MOSA-IC


Hernieuwen attest controle en onderhoud stookolietanks

OPLEIDING & TECHNIEK VZW


G1 - Gasvormige brandstof - atmosferische ketels

Gebruik airco + voordeel warmtepompwerking

G2 - Gasunits gastoestellen type C WDO PCVO Meetjesland EEKLO


Installatie individuele gastoestellen (gasbrandertechnicus)

PCVO WAAS & DURME

Elektriciteit voor bouwarbeiders

Domotica


Gasbranders

Dakdekker

Plaatsen van fotovoltaïsche zonnepanelen

ROOF TRAININGCENTER

Pose d'ardoises photovoltaïques

70


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Pose de sous-toiture - étanchéité au vent Zonnepanelen Zonnepanelen Thermisch in dakvlakramen Zonnepanelen Thermische systemen algemeen

Dakdichter

Draagstukken & isolatie Plaatsen van een thermische en PV-installatie

STROOMOP - Ökofen Belgium


Plaatsen van zonnepanelen


Eniergiezuinige gevelopbouwen met montageschroeven


Installatie van balansventilatiesystemen Kachels : pellet & houtkachels


Thermische zonne-energie voor santiair en verwarming

VAB RIJSCHOOL



VASCO NV


Vloerverwarming

VION Monteur centrale verwarming VTI WAREGEM Volwassenonderwijs Monteur centrale verwarming ZEHNDER GROUP BELGIUM NV Monteur centrale verwarming

C.V. regeltechnieken

ACV BELGIUM

Brûleurs Chaudières murales Wandketels Zonneboilers (ook dakdekker) Vloerketels Warmtepompen Wandketels Zonneboilers


Sanitair installateur ATAG VERWARMING BV


Attest onderhoud en controle van stookolietanks Installatie van balansventilatiesystemen

Wandketel

71


Opleidingscentrum

Beroep


Opleiding Vloerketel Zonneboilers Vloerketel Zonneboiler

Dakdekker

Zonneboiler

AXO INDUSTRIES BVBA

Gevelwerker

Na-isoleren van gebouwen met een thermisch gevelisolatiesysteem

BELGIUM INVEST


Plaatsen van Super-Isol Panelen

BOOMER BVBA

Dakdichter


BUDERUS

Dakdekker

Zonneboiler


Wandketel Vloerketel Brander Warmtekrachtkoppeling Warmtepompen Pelletketels


Wandketel

COMAP BENELUX


Vloerverwarming

DANFOSS


Brandercomponenten (CV) Radiator- en kamerthermostaten, zonneregeling

DESCO


Optimaal rendement vd verwarmingsinstallatie

EANDIS VLAANDEREN

Vakman nutsleiding

Aansluiten budgetmeter aardgas

ELCO Belgium NV


Wandketel Vloerketel Warmtepomp Brûleur/Brander Pompes à chaleur


Wandketel

EGADA

Monteur Centrale Verwarming

Ventilatiesystemen

ENERTECH

Monteur Centrale Verwarming

Warmtepomp

72


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Zonneboiler

Dakdekker

Zonneboiler

EURABO CVBA


Pro Clima

GEOTHERMA


Warmtepomp

GROHE


Thermostats

HAROL CONSYST NV

Buitenschrijnwerker

Protection solaire Technisch-commerciële opleiding Zonwering Zonnewering

HENCO INDUSTRIES


Vloerverwarming

ILE-DE-CHAUX

Stukadoor

Bouwen & isoleren met kalk & hennep

IMPERBEL (DERBIGUM)

Dakdichter

Bitumineuze membranen & isolatie Membrane bitumineuse et isolation

INTERNATIONAL SYSTEMS - BTECH ISOPROC CVBA ITHO DAALDEROP

ROOF Dakdichter

Plaatsen van Solar

Dakdichter

Isolatie & lucht- + waterdichtheid


Isoler étanche au vent & à l'air


Wandketel Zonneboilers

IZEN

Dakdekker

Zonneboilers


Warmtepomp Zonneboilers


Zonneboilers

Dakdekker

Zonneboilers

JAGA


Lage watertemperateur radiatoren (Low-h20)

JUNKERS SERVICO

Dakdekker

Zonneboilers


Wandketel Vloerketel

73


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Warmtepompen

Sanitair installateur Mitsubishi Electric Air Conditioners Basistechnieken - Belklima Koeltechnieken

Wandketels + Zonneboilers

MODDE BOUWMATERIALEN

Dakdekker

Iso-finish buitengevelisolatie

NATHAN


Warmtepomp

OMNI-TERM BVBA


Condenserende gasketels

PROFIALIS

Schrijnwerkerij-Timmerwerk

Lucht- & waterdichtheid van ramen

RECTICEL INSULATION

Binnenschrijnwerker

Eurowall spouwisolatie

Buitenschrijnwerker

Powerwall buitengevelisolatie & Isofinish concept


Wandketel REMEHA & OERTLI Zonneboiler OERTLI


Wandketel REMEHA & OERTLI Vloerketel REMEHA & OERTLI Brander

Dakdekker Basistechnieken Koeltechnieken

Zonneboiler OERTLI

Buitenschrijnwerker Monteur centrale verwarming

Plaatsen van eclips-, icarus-zonwering en lamellenwandsysteem Wandketels Vloerketel Warmtepompen

Sanitair installateur Monteur centrale verwarming

Wandketel Pelletketels Zonneboiler


Zonneboiler


Automatische regelingen in de centrale verwarming

REMEHA MAMPAEY NV/SA

RENSON NV

RIELLO NV

SANUTAL BELGIE SIEMENS NV

Airco Type RAC en MR Slim R410A units en INVERTERS Airconditioning Type Multi R410A

Energieprestatie en binnenklimaatregeling

74


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding

SMA SOLAR TECHNOLOGY

Dakdekker

Sunny family (Sunny Boy, Mini Central, Sunny Design)

SOMFY nv

Buitenschrijnwerker

Bekabelde oplossingen voor rolluiken en buitenzonwering Motorisatie van rolluiken & zonwering met RTS Motoren - Basis Motorisatie van rolluiken & zonwering met RTS motoren-gevorderde

STIEBEL ELTRON


Warmtepompen

STO

Gevelwerker

Plaatsen van gevelisolatie en isolatiewerken


Ecolage de base

Stukadoor

Buitengevelisolatie met bepleistering

TDN MATERIALS BVBA

Buitengevelisolatysteem Baumit TYCO


Heattracing installatiecursus

TESTO


Meettechnieken


Meettechnieken

UBBINK


Ventilatiesystemen

VAILLANT


Chaudières murales / Wandketels Vloerketels Warmtepompen Zonneboilers Brander


Wandketel Zonneboiler

VAN MARCKE COLLEGE

Dakdekker

Zonneboiler

Dakdekker

Zonneboiler


Wandketel Vloerketel Zonneboiler Warmtepomp


Wandketel

75


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Zonneboiler

VAN OIRSCHOT


Woonhuisventilatie (Ventiline)

VENTILAIR Monteur centrale verwarming VERBEKE H. DIEPSONDERINGEN EN FUNDERINGSADVIES BVBA Boorder

Inleiding tot residentiële ventilatie

VICTOIR NV

Binnenschrijnwerker

Plaatsen van isolatie

Stukadoor

Buitengevelisolatie & Rendering - Machinaal werken

Boormeester geothermie & pressiothermie

Buitengevelisolatie & Rendering - Praktijk Buitengevelisolatie & Rendering - Theorie PUR-schuim VIESSMANN-BELGIUM

Dakdekker

Zonneboiler


Wandketel Brander Vloerketel Pelletketel Warmtepomp Zonneboiler Warmtekrachtkoppeling Zonneboiler


Wandketel

WATTS-ON


Micro WKK Whispergen

WIENERBERGER NV

Dakdekker

KoraSun

Gevelwerker

Na-isoleren van gevels met façatile of kleipannen


Introductie ventilatiesystemen C & D (+Comfokits)

ZEHNDER ACADEMY

Ventilatie Systeem C Ventilatie Systeem D

76


Publiek opleidingscentrum zelfstandigen

Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding

ZEN RENEWABLE


Zonneboiler


Zonneboiler

Dakdekker Algemeen

Zonneboiler Isoleerder luchtdicht bouwen Plaatser van thermische isolatie Energiedeskundige type C Energiedeskundige type A Energiedeskundige type B Erkend technicus verwarmingsaudit > 100kW

Dakdekker


Dakdichter


Syntra

Isolatiedeskundige Isolatiedeskundige - de uitvoerders Monteur centrale verwarming

Aannemer installateur van centrale verwarming CERGA Professioneel gasinstallateur Aannemer installateur sanitaire installaties CERGA professionele propaangasinstallateur Pomptechniek voor installateurs Residentieel ventilatietechnicus Technicus thermische zonne-energie Fotovoltaïsche cellen Afstellen van gasbranders Afstellen van stookoliebranders Attest onderhoud en controle van stookolietanks Brander- en kacheltechnicus C.V. regeltechnieken Centrale verwarmingstechnieken voor energiedeskundigen Certificaat gekwalificeerd brandertechnicus

77


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Energiedeskundige Type A Energiedeskundige Type A verkort Energiedeskundige type B (EAP) EPB algemeen kader Erkend technicus verwarmingsaudit WDO G1 - Gasvormige brandstof - atmosferische ketels G1 - Verkorte opleiding atmosferische gastoestellen WDO G1.1 Habilitatie van de aardgasinstallateur WDO G1.2 Leidingen en toestellen (avond-zat) G1.2 Leidingen en toestellen WDO G2 - Gasunits gastoestellen type C WDO G2 - Verkorte opleiding gasunits gastoestellen type C WDO G3 - Gasbrandertechnicus WDO G3 - Verkorte opleiding Gasbrandertechnicus WDO Gedwongen afvoer en condensatieketels Habilitatie van de gasinstallateur Heating, ventilation, airconditioning HVAC Hernieuwen attest controle en onderhoud stookolietanks Hernieuwen attest onderhoud en controle stookolietanks Hernieuwing attest brandertechnicus - zonder opl G1-G2 Hernieuwing T-nummer - afstellen van oliebranders Hydraulisch inregelen van CV-installaties Inleiding tot residentiële ventilatie Instal. verwarming, onderhoud van mazouttanks, instal. gasverw. Installatie individuele gastoestellen (gasbrandertechnicus) Kachels : pellet & houtkachels Klas. en condens. wand en vloer gasketels in open en gesl. uitv. Onderhoud en herstellen van cv-installaties

78


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Ontwerp & berekening ventilatie Technicus vloeibare brandstoffen (avond) Ventilatie passieve woningbouw Warmtepompen Warmteverliesberekening Werking en gebruik van een warmtepomp Woningventilatie


Thermische isolatie plaatsen

Ploegbaas bouw

Brandpreventie en energieprestatieregelgeving


Duurzaam energie- en watergebruik via zonne-energie G1 - Verkorte opleiding atmosferische gastoestellen (avond-zat) G1.1 Habilitatie van de aardgasinstallateur (avond-zat) G2 - Gasunits en gastoestellen type C (avond-zat) G3 - Ventilator gasbranders (avond-zat) G3 - Verkorte opleiding Gasbrandertechnicus (avond-zat) Zonne-energieprojecten

Syntra WEST

Timmerman

Houtskeletbouw


Preventief en zuinig rijden

Varia

Schadepreventie & eco-driving Blower Door Bouwconducteur - werfleider Centrale verwarming en sanitair warm water voor architecten en energiedeskundigen Droge afbouw Energiedeskundige A/B (vooropleiding) Energiedeskundige type A - groep a Energiedeskundige type B

79


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Energiedeskundige type C Club Energiedeskundigen bijscholing energiedeskundige: FAQ EPB Algemeen wetgevend kader Begeleiding van de EPB verslaggever EPB BOUWKNOPEN module theorie EPB BOUWKNOPEN module toepassingen EPB Software gevorderden EPB Transmissieverliesberekeningen EPB Ventilatievoorzieningen EPB--software (basis) Houtskeletbouw: algemene kennismaking Isolatiedeskundige Legionellawetgeving Micro WKK warmtekrachtkoppeling voor residentieel gebruik en kmo Passief bouwen Plaatser van thermische isolatie Planlezen voor interieur en de bouw Tadelakt: Marokkaanse sierpleister Technicus Thermische Zonne-energie Thermografie voor architect en energiedeskundige Warmte uit water, lucht, bodem..het kan! Waterpompen voor de installateur Zichtbeton Blower Door Bouwconducteur - werfleider

80


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Centrale verwarming en sanitair warm water voor architecten en energiedeskundigen Droge afbouw Energiedeskundige A/B (vooropleiding) Energiedeskundige type A - groep a Energiedeskundige type B Energiedeskundige type C Club Energiedeskundigen bijscholing energiedeskundige: FAQ EPB Algemeen wetgevend kader Begeleiding van de EPB verslaggever EPB BOUWKNOPEN module theorie EPB BOUWKNOPEN module toepassingen EPB Software gevorderden EPB Transmissieverliesberekeningen EPB Ventilatievoorzieningen EPB--software (basis) Houtskeletbouw: algemene kennismaking Isolatiedeskundige

Syntra AB

Varia

Centrale verwarming voor Energiedeskundigen Luchtdicht bouwen Luchtdichtheidsmetingen volgens NBN EN 13829 One-Day-Topic: Thermografie One-Day-Topic: Ventilatie Thermografie: het zichtbaar maken van warmteverlies Vooropleiding energiedeskundige type A/B Zonneboiler

81

Type opleidingscentrum Publiek opleidingscentrum

Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding

VDAB

Dakdekker

Dakopbouw in functie van de energieprestatieregelgeving Plaatsen & installeren van zonne- en fotovoltaïsche panelen Plaatsen van dakisolatie

Gevelwerker

Gevelisolatie


Armaflex Basistechnieken industrieel isoleerder Industriële isolateur JLW/ABO Isolatiemonteur Isolatievakman Opmeter Plaatwerker


Aansluiten van verwarmingsketels (CV) Attest oliebranders Attest onderhoud en controle van stookolietanks Condenserende gasketels G1 - Gasvormige brandstof - atmosferische ketels G1 - Verkorte opleiding atmosferische gastoestellen WDO G2 - Gasvormige brandstof - gasunits G2 - Verkorte opleiding technicus gasvormige brandstof gasunits G3 - Gasbrandertechnicus WDO G3 - Verkorte opleiding Gasbrandertechnicus WDO Gasbranders VDAB Hernieuwen attest brandertechnicus Hernieuwen attest brandertechniqus + audit Hernieuwen attest onderhoud en controle stookolietanks Meet- en regeltechniek automatisatie

82


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Regeling en sturing voor brandertechnicus

Sectoraal opleidingscentrum

EDUTEC

Stukadoor

Isoleren met droogbouw afwerking

Buitenschrijnwerker

Plaatsen van ramen

Dakdekker

Duurzame energie : fotovoltaïsche energie Duurzame energie : zonthermische energie

Dakdichter Klein Handgereedschap

Isolatie en luchtdichtheid van houten constructies Elektrisch EPB en gevolgen op de werf

Koelmonteur

Ventilatiesystemen en energiebesparing

Metselaar

Energiezuinig en duurzaam bouwen Isolatietechnieken (vervolmaking)

Milieubeheer

Duurzaam bouwen en thermografie Duurzame energie : thermische zonne-energie Energiebewust bouwen met leerlingen Milieubewust werken


Duurzame energie: condensatieketels Duurzame energie: warmtepompen Ventilatie van woningen


Duurzame energie : kennismaking Duurzame energie: zonne-energie Lage energie-woning/ passief huis

Stukadoor

Sierbepleistering en buitenisolatie


Bouwchauffeurs - Module 1 - Defensief rijden Bouwchauffeurs - Module 2 - Ecodriving Preventief en zuinig rijden

Tabel 6.54 – Aanbod vervolmakingsopleidingen in het Vlaams Gewest

83

6.2.2.2.2 Wallonië Type opleidingscentrum Private opleidingscentra

Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding

AIR MOVEMENT COMPANY

Koelmonteur Basistechnieken Koeltechnieken

Recuperatie ventilatiegroepen

Elektriciteit voor bouwarbeiders

Prescription d'avis énergétique PAE

CEFORTEC

Montage, mise en service et dépannage des climatiseurs Production d'électricité verte par modules photovoltaïques


Chauffagiste: Chaudières à condensation Chauffagiste: Contrôle de la combusti.& entretien instal. Mazout Chauffagiste: Habilitation gaz Chauffagiste: Réglages combustion & entretiens installations gaz Concept de la maison passive Formation technicien agréé combustible liquide Formation technicien agréé combustible liquide BXL G1 - Formation technicien agréé combustible gazeux (cycle court) G1 - Gasvormige brandstof - atmosferische ketels G2 - Gasvormige brandstof - gasunits Hernieuwing attest mazoutbranders Hydraulique et régulation appliquées aux installations solaires Prolongation de l'agrément Soltherm Recyclage habilitation gaz VMC - Ventilation mécanique contrôlée


Chaudières murales au gaz Général constr.: Utilisation rationnelle de l'énergie Instal.sanit.: La production d'eau chaude à l'énergie solaire Installations solaires thermiques combinées

84


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Pompes à chaleur

EDDY DEVOS CONSTRUCTIONS SA Stukadoor

Plaatsingtechnieken van crepi's en pleisters op isolatie

EMEC

Dakdekker

Installations panneaux photovoltaïques

FORMATTOIT

Buitenschrijnwerker

Menuisier: Velux

Dakdekker

Couvreur: Isolation de toiture

GIACOMINI BENELUX NV Monteur centrale verwarming IDEDD - INSTITUT DE CONSEIL & D'ETUDES EN DEVELOPPEMENT DURABLE Elektriciteit voor bouwarbeiders INSTITUT D'ENSEIGNEMENT - P. S. Dakdekker

Vloerverwarming

LA MAISON ECOLOGIQUE

Metselaar

Systèmes d'isolation en fibres de bois Unger Diffutherm

ORES (AYE)

Vakman nutsleiding

Compteur à budget

Vakman nutsleiding

Compteur à budget


Certificat d'aptitude de technicien qualifié

TECHNIFUTUR

Dakdichter

Thermographie infrarouge orientée bâtiment

ATLANTIC BELGIUM SA


Chaudières murales Chaudières sol Pompes à chaleur

Sanitair Installateur

Chaudières murales

Industrieel isolateur Installateur Sanitair

Technique d'isolation cellulosique par insuflation Chaudières murales BROTJE / CHAPPEE Chauffe-eau solaire


Chaudières murales BROTJE / CHAPPEE Chaudières sol BROTJE / CHAPPEE Pompes à chaleur Chauffe-eau solaire

ORES (STREPY) PROMOTION SOCIALE Aumôniers du Tr.

CPB/ISOCELL

Prescription d'avis énergétique PAE Panneaux solaires thermiques / panneaux solaires photovoltaïques

Les

BAXI Belgium

85


Opleidingscentrum

Beroep

Dakdekker DAIKIN AIRCONDITIONING Basistechnieken Training Center Koeltechnieken

Opleiding Brûleur Chauffe-eau solaire Airconditionné de base MULT & SPLIT service VRV III Heat Pump

DEPASSE BELGIUM SA


Installation, mise en route & entretien de la chaudière Burneco

ECOBATI SCRL


Isolatietechnieken met cellulosevlokken Soufflage Thermofloc

ESE


Chauffe-eau solaire


Chauffe-eau solaire

Dakdekker

Chauffe-eau solaire

ETS A. MARCHAL SPRL


Système de régulation de chauffage EBV

FLACHDACH TECHNOLOGIE

Dakdichter

Couvreur-zingueur: membrane bitmunineuse et isolation

GIRRETZ PIERRE


Houtpelletkachel - Edilkamin niveau 1 Houtpelletkachel - Edilkamin niveau 2

KNAUF

Schrijnwerkerij-Timmerwerk

L'isolation & son parachèvement

Stukadoor

Buitenpleisters op isolatie

LUC DELHEZ ISOLATION Dakdichter PITTSBURGH CORNING EUROPE NV Dakdichter

Application de la mousse isolante ICYNENE

PROMINENT BELGIUM NV


THEMA SA

Monteur centrale verwarming Sanitair installateur

Plaatsen, afregelen & herstel automatisatietoestellen Chauffe-eau Solaires SONNENKRAFT Chaudières pellets WINDHAGER Chaudières murales REMEHA Chaudières sol REMEHA Chaudières pellets Chaudières murales REMEHA + Chauffe-eau

Plaatsen van isolatie met foamglas

solaires

86


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding SONNENKRAFT

Saint Roch Couvin

Dakdekker Monteur centrale verwarming

Chauffe-eau solaires SONNENKRAFT Chaudières Pellets Chaudières Murales Chaudières sol Chauffe-eau solaires Brûleur Chaudières murales Chauffe-eau solaires

Sanitair installateur Dakdekker Publiek opleidingscentrum zelfstandigen

Groene technologie

Chauffe-eau solaires Géothermie

IFAPME Le petit éolien Energie en ontwikkeling

duurzame Eco-construction Utilisation rationnelle de l‘énergie-URE Le concept de maison passive Gestion énergétique d'un bâtiment ou d'un parc de bâtiment L'enveloppe du bâtiment Logiciel PHPP1 Logiciel PHPP2 Conseiller en environnement Responsable énergie pour le secteur tertiaire privé

PAE

Thermographie Prescription d'avis énergétique Modules d'hydraulique et régulation appliqué à la PAE Le Blower-Door Test

87


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Formation à la certification énergétique des logements existants en RW pour auditeurs PAE Formation à la certification énergétique des logements existants en RW pour non-auditeurs PAE Responsable PEB (appropriation de la méthode et du logiciel PEB) Nœuds constructifs dans la PEB

Ruwbouw metselaar, dak)

(schrijnwerk, Les ponts thermiques dans les constructions Les ponts thermiques (méthode de calcul sur logiciel) La PEB et ses conséquences pour les maçons Les nœuds de la construction (ponts thermiques)-Raccordement des isolants Isolation des murs Les maçonneries performantes Isolation des planchers L‘étanchéité à l'air d'un bâtiment La construction en ballots de paille

Dakdekker / Dakafdichter

Techniques d'isolation des toitures Condensation dans les toitures Désamiantage des toitures Toiture verte Bardage en tuiles et isolation Isolation et ponts thermiques PEB-Couvertures des bâtiments

Schrijnwerker

Panneaux solaires thermiques / panneaux solaires photovoltaïques : technique de pose Maisons à ossature bois Pose des menuiseries extérieures

88


Opleidingscentrum

Beroep Stukadoor

Opleiding Enduits à l'argile Cimentage extérieur sur isolant

Elektriciteit

Régulation électrique Production d'électricité verte par modules photovoltaïques: Etude technique et énergétique Maintenance et dépannage des installations solaires photovoltaïques Domotique-immotique Eclairagisme appliqué aux bâtiments


Micro-production décentralisée d'électricité à partir d'énergies renouvelables Traitement des eaux usées Traitement des eaux de distribution et de pluie Production d‘eau chaude par capteurs solaires (SOLTHERM) Hydraulique et régulation appliquée aux installations solaires

Koel klimatiseringstechnieken

Optimalisation du rendement global de la production de chaleur et d'eau chaude sanitaire en La ventilation dans l‘habitat: principes de base La ventilation des bâtiments résidentiels et non résidentiels Certification des techniciens frigoristes cat1 environnementale) Certification des techniciens frigoristes cat2 environnementale) VMC pour le bâtiment avec récupération de chaleur

Monteur CV

(certification (certification

Chauffage à pellets: études techniques et énergétiques Chauffage thermodynamique par pompe à chaleur : conception de l'installation Panneaux solaires thermiques : systèmes combinés pour la

89


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding production d‘eau chaude, le chauffage des locaux et/ou des piscines Régulation domestique en chauffage central Les brûleurs mazout à flamme bleue Chaudière mazout à condensation Technicien agréé combustible liquide de type L Renouvellement de type L –agrément Région Wallonne et Bxl Capitale) Technicien agréé combustible gazeux type G1/GI : formation à destination des candidats déjà actifs en gaz naturel Technicien agréé combustible gazeux type G1/GI : formation longue à destination des candidats avec peu de prérequis Technicien agréé combustible gazeux type G2/GII Formation de technicien qualifié au contrôle de combustion et à l‘entretien des installations alimentées en combustible liquide (formation courte) Formation de technicien qualifié au contrôle de combustion et à l‘entretien des installations alimentées en combustible liquide (formation longue) Recyclage et renouvellement du certificat d‘aptitude pour brûleurs à combustible liquide en Région Wallonne Formation de base « Installateur gaz professionnel Cerga » Logiciel maxitherm

IAWM

Industrieel isolateur Klein Handgereedschap

Grundlagen der Bauphysik -+ Wärme & Feuchte Elektrisch


Thermographie von Gebäuden Schulung zur Verlängerung des Solthermzerifikats Solare Heizungsunterstützung


Maison basse énergie

90

Type opleidingscentrum Opleidingscentrum Publiek opleidingscentrum FOREM werknemers en werkzoekenden

Beroep

Opleiding

Dakdekker

Couvreur: Isolation de toiture Couvreur: Pose de panneaux solaires Plaatsen van fotovoltaïsche zonnepanelen


Isolateur indust.: Croquis isometriques calorifugeur Isolateur indust.: Mesure real. montage,synthese et evaluation Isolateur indust.: Metreur Isolateur indust.: Monteur Isolateur indust.: Pose de PVC Isolateur indust.: Pose manchons mousse en isolat° industrielle Isolateur indust.: Specialiste Isolateur indust.: Start-connais.materiaux,decoupe cisaille main Isolateur indust.: Technologie assemblage par moulures Isolateur indust.: Tolier traceur Isolateur indust.: Tracé & fabrication de penetration & de cones Isolateur indust.: Tracé elementaire de l'onglet(realisation) Isolateur indust.: Tracé et fabrication de coudes a section Isolateur industriel RAJ/RAC

Metselaar

Maçon: Maconnerie mixte et isolation


Chauffagiste: rénovation Chauffage Pompes à chaleur Air/Eau, type Split system


Energie solaire photovoltaique Instal. Sanit.: Energies renouvelables

ARBEITSAMT Sectoraal Opleidingscentrum CONSTRUTEC WALLONIE


Isolation thermique, acoustique, étanchéité

Metselaar

Maçonnerie extérieure - briques, blocs, isolation


PEB - Etanchéité à l'air

91


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding PEB - Noeuds de la construction

Metselaar

Maçon: Maconnerie mixte et isolation PEB - Conséquences pour les maçons PEB - Isolation des murs PEB - Isolation des planchers PEB - Maçonneries performantes


Chauffagiste: Brûleurs flamme bleue Chauffagiste: Certificat d'entretien&réglage inst. chauf. mazout Chauffagiste: Habilitation gaz

Ploegbaas bouw

Isolation thermique des parois à ossature Isolation thermique des parois en maçonnerie


Chauffage thermodynamique par pompe à chaleur : installation Chauffage thermodynamique par pompe à chaleur : pratique Instal. Sanit : Soltherm - recyclage Instal. Sanit.: Soltherm Techniques solaires (Brusoltherm)

Tabel 6.55 – Aanbod vervolmakingsopleidingen in het Waalse Gewest

92

6.2.2.2.3 Brussel

Type opleidingscentrum Private opleidingscentra

Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding

CEDICOL


Basisopleiding attest mazoutbranders Certificaat gekwalificeerd brandertechnicus Energiedeskundige type B (EAP) Erkend technicus verwarmingsaudit WDO G1 - Gasvormige brandstof - atmosferische ketels Hernieuwen van attest brandertechicus met audit Hernieuwing attest brandertechnicus - zonder opl G1-G2 Initiatie verwarmingstechniek Renouvellement technicien brûleur - Module pr Wallonie & Bxl Technicien brûleur - Module pour la région flamande Technicien brûleur - Module pour la région wallonne et brux. Technicien brûleurs certifiés

CEVORA - CEFORA


Duurzaam bouwen - Ventilatie Energiezuinige renovatie - Algemene Inleiding Energiezuinige Renovatie - Koelte & Verwarming Warmtepompen

CONFEDERATIE BOUW BRUSSEL-HOOFDSTAD CBB-H Dakdichter


MERCEDES BEN BELUX


Ecodriving

R.A.C.B. Safety Academy


Defensief rijden

ROAD SAFETY CONSULTING


Bouwchauffeurs - Module 2 - Ecodriving Formation de conduite Ecodrive sur simulateur

93


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding

VCB Vlaamse Confederatie Bouw

Metselaar



Woningventilatie

Dakdekker

Nieuwe technieken dakbedekking & isolatie


Na-isolatie van spouwmuren


Chauffagiste: Chaudières à condensation


Wandketel

WTCB-CSTC

BULEX


Vloerketel Zonneboiler Warmtepomp Ventilatiesysteem Wandketel Zonneboiler

Dakdekker

Zonneboiler

HONEYWELL


Regeling Evohome

RENOVA BULEX


Gaswandketels Chaffoteaux

WEISHAUPT


Wandketel Vloerketel Brander Warmtepomp Zonneboiler


Warmtepomp Zonneboiler

Publiek opleidingscentrum zelfstandigen

ESPACE FORMATION PME

Dakdichter



Chauffagiste agréé < 100 kw Chauffagiste: Certificat d'entretien&réglage inst. chauf. mazout Chauffagiste: Chaudières à condensation Chauffagiste: Electricité appliquée au chauffage

94


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding Chauffagiste: Habilitation gaz Chauffagiste: Régulation électrique G1 - Formation technicien agréé combustible gazeux (cycle court) G1 - Gasvormige brandstof - atmosferische ketels G2 - Gasvormige brandstof - gasunits Montage d'une chaudière à condensation et atmosphérique Montage et dépannage d'une chaudière murale mixte Montage et dépannage d'une installation de chauffage


Combustibles liquides : formation de base et recyclage Energie solaire photovoltaique Installations solaires thermiques combinées Solaire thermique - entretien Techniques solaires (Brusoltherm) Thermische zonne-energie voor santiair en verwarming

SYNTRA BRUSSEL


G1.2 Leidingen en toestellen (avond-zat)


G1 - Verkorte opleiding atmosferische gastoestellen (avond-zat) G1.1 Habilitatie van de aardgasinstallateur (avond-zat) G2 - Gasunits en gastoestellen type C (avond-zat) G2 - Verkorte opleiding gesloten wandtoestellen (avond-zat)

Varia

EPB-adviseur (+ bijscholing) Vooropleiding Energiedeskundige type A Vlaanderen Energiedeskundige Brussel

Publiek opleidingscentrum werknemers en werkzoekenden

BRUXELLES FORMATION

Dakdekker


Dakdichter



Chauffage: la régulation

95


Opleidingscentrum

Beroep

Opleiding

VDAB ANDERLECHT


Aansluiten van verwarmingsketels (CV)

Tabel 6.56 – Aanbod vervolmakingsopleidingen in het Brussels Gewest

96

6.2.3

Gerealiseerde opleidingen

Onderstaande tabellen geven een overzicht van de opleidingen die gevolgd worden door bouwvakarbeiders binnen de bouwsector in België. Voor een volledig beeld te geven, alsook voor het relatieve belang van opleidingen op het vlak van EE en RES wordt telkens de onderverdeling gemaakt tussen ‗gewone‘ opleidingen, opleidingen mbt EE en opleidingen mbt RES. 6.2.3.1 Aantal opleidingsuren per beroep met onderscheid tussen EE en RES

2009

Beroep

2010

Andere

EE

RES

Totaal

Andere

Algemeen

194.805

318

44

195.167

202.304

Andere machinale beroepen

19.889

19.889

Andere opleidingen

12.517

Asbestverwijderaar Asfalteerder Baggerwerker

2011 RES

Totaal

Andere

EE

RES

Totaal

240

202.544

152.538

1.195

52

153.785

15.789

15.789

20.609

20.609

12.517

10.704

10.704

16.615

16.615

12.864

12.864

13.595

13.595

12.297

12.297

1.222

1.222

230

230

1.144

1.144

47.878

47.878

42.724

42.724

51.872

51.872

11.430

11.430

11.378

11.378

31.216

31.216

5.832

5.832

5.014

5.014

4.152

4.152

Betonhersteller

1.280

1.280

952

952

2.168

2.168

Binnenschrijnwerker

840

846

3.136

3.136

6.621

6.621

Boorder / Bronbemaler

2.164

2.164

1.964

1.964

1.820

1.820

Bouwplaatsmachinist

25.178

25.178

25.598

25.598

33.890

33.890

Buitenschrijnwerker

2.246

160

2.406

2.138

240

2.378

4.917

213

5.130

Chauffeur

28.313

236

28.549

23.451

208

23.659

27.373

672

28.045

Dakafdichter

4.328

820

84

5.232

6.505

1.258

7.763

7.731

1.380

9.111

Dakdekker

31.327

243

1242

32.812

31.201

72

31.659

36.229

930

Daktimmerman

2.248

2.248

2.408

2.408

3.752

52

Bekister Bestuurder verreiker

mobiele

kraan

EE

en

6

386

392

37.551 3.804

97

Beroep

2009 Andere

2010 EE

RES

Totaal

Dekvloerlegger

Andere

2011 EE

RES

Totaal

Andere

EE

RES

Totaal

248

248

48

48

Glaswerker

392

392

422

422

1.512

1.512

Heftruckbestuurder

9.911

9.911

9.616

9.616

9.815

9.815

Ijzervlechter

488

488

312

312

3124


4.376

4.376

7062

7.062

3.124 5.968

5.968

Industrieel schilder

1.592

1.592

1.584

1.584

1.800

1.800

Interieurbouwer

1.529

1.529

1.920

1.920

1.020

1.020

Magazijnier

60

60

380

380

823

823

Metselaar

38.123

38.693

42.137

1.756

43.893

49.865

5.287

55.152

33.972

13.079

22.078 584

35.741

13.548

21.169 583

35.300

304

.328

328

1.128

11.265

15.367

15.439

13.972

520

2.412

2.412

1.621

570

Monteur centrale verwarming 11.900 Monteur metalen gevel- en dakelementen 304

20.767

Plaatser nutsleidingen

11.189

76

Rioollegger

520

Sanitaire installateur

9.874

12.958

11..654

14.873

10.323

Schilder decorateur

10.404

10.404

13368

13.368

14.191

Schrijnwerker-Timmerman

2.464

2464

5.940

5.940

18.384

Spoorwerker

7.932

7.932

6.792

6.792

4.204

4.204

Steenhouwer/ Marmerbewerker

3.772

3.772

2.715

2.715

8.756

8.756

Stellingbouwer

11.923

11.923

23.120

2.3.120

18.072

18.072

Stratenmaker

2.564

2.564

2.536

2.536

7.526

7.526

Stukadoor

9.253

9.253

8.088

8.384

5.524

Tegelzetter

8.157

8.157

6.399

6.399

6.085

6.085

Torenkraanbestuurder

16.214

16.214

17.671

17.671

20.629

20.629

Wegenbouwer

9.362

9.362

12.117

12.117

27.164

27.164

634.767

654.078

1.612

1305

1472

Totaal 572.288 29.184 4.147 605.619 597.296 Tabel 6.57 - Aantal opleidingsuren per beroep met onderscheid tussen EE en RES

72 2367

852

296

35.409 2062

1.128 296

14.268 1.621

1.995

400

12.718 14.191

624

424

40.205 1427

19.008

5.948

695.822

98

6.2.3.2 Percentage van het aantal opleidingsuren per beroep met onderscheid tussen EE en RES

2009 Beroep

2010

2011

Algemeen

Andere 99,8%

EE 0,2%

RES 0,0%

Totaal 100,0%

Andere 99,9%

EE 0,0%

RES 0,1%

Totaal 100,0%

Andere 99,2%

EE 0,8%

RES 0,0%

Totaal 100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Andere opleidingen

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Asbestverwijderaar

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Asfalteerder

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Baggerwerker

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Bekister

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Bestuurder mobiele kraan en verreiker

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Betonhersteller

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Binnenschrijnwerker

99,3%

0,7%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Bouwplaatsmachinist

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Buitenschrijnwerker

93,3%

6,7%

0,0%

100,0%

89,9%

10,1%

0,0%

100,0%

95,8%

4,2%

0,0%

100,0%

Chauffeur

99,2%

0,8%

0,0%

100,0%

99,1%

0,9%

0,0%

100,0%

97,6%

2,4%

0,0%

100,0%

Dakafdichter

82,7%

15,7%

1,6%

100,0%

83,8%

16,2%

0,0%

100,0%

84,9%

15,1%

0,0%

100,0%

Dakdekker

95,5%

0,7%

3,8%

100,0%

98,6%

0,2%

1,2%

100,0%

96,5%

2,5%

1,0%

100,0%

Daktimmerman

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

98,6%

1,4%

0,0%

100,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Dekvloerlegger Glaswerker

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Heftruckbestuurder

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Ijzervlechter

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


0,0%

100,0%

0,0%

100,0%

0,0%

100,0%

0,0%

100,0%

0,0%

100,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Interieurbouwer

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

99

2009 Beroep

2010

2011

Magazijnier

Andere 100,0%

EE 0,0%

RES 0,0%

Totaal 100,0%

Andere 100,0%

EE 0,0%

RES 0,0%

Totaal 100,0%

Andere 100,0%

EE 0,0%

RES 0,0%

Totaal 100,0%

Metselaar

98,5%

1,5%

0,0%

100,0%

96,0%

4,0%

0,0%

100,0%

90,4%

9,6%

0,0%

100,0%

Monteur centrale verwarming Monteur metalen gevel- en elementen

35,0%

61,1%

3,8%

100,0%

36,6%

61,8%

1,6%

100,0%

38,4%

60,0%

1,7%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

dak- 100,0%


99,3%

0,7%

0,0%

100,0%

99,5%

0,5%

0,0%

100,0%

97,9%

2,1%

0,0%

100,0%

Rioollegger

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


76,2%

12,4%

11,4% 100,0%

78,4%

15,9%

5,7%

100,0%

81,2%

15,7%

3,1%

100,0%

Schilder decorateur

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

96,7%

3,3%

0,0%

100,0%

Spoorwerker

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Stellingbouwer

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Stratenmaker

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Stukadoor

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

96,5%

3,5%

0,0%

100,0%

92,9%

7,1%

0,0%

100,0%

Tegelzetter

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Wegenbouwer

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

94,5% 4,8% 0,7% 100,0% 94,1% Totaal Tabel 6.58 – Percentage opleidingsuren per beroep met onderscheid tussen EE en RES

5,6%

0,3%

100,0%

94,0%

5,8%

0,2%

100,0%

100

6.2.3.3 Aantal opgeleide bouwvakarbeiders per beroep met onderscheid tussen EE en RES

2009

2010

Beroep

Andere

EE

RES

Totaal

Andere

Algemeen

16.585

13

3

16.601

16.930


1.552

1.552

Andere opleidingen

772

772

Asbestverwijderaar

1.428

Asfalteerder

2011 RES

Totaal

Andere

EE

RES

Totaal

10

16.940

15.522

82

2

15.606

1.439

1.439

1.885

1.885

634

634

826

826

1.428

1.531

1.531

1.410

1.410

147

147

24

24

41

41

Baggerwerker

1.297

1.297

1.570

1.570

1.731

1.731

Bekister

380

380

287

287

536

536


147

147

242

242

162

162

Betonhersteller

104

104

127

127

98

98

Binnenschrijnwerker

52

54

169

169

187

187


108

108

102

102

95

95

Bouwplaatsmachinist

779

779

1.036

1.036

1.294

1.294

Buitenschrijnwerker

141

20

161

146

29

175

269

25

294

Chauffeur

2.205

37

2.242

2.320

26

2.346

2.637

101

2738

Dakafdichter

446

72

17

535

617

103

720

563

120

683

Dakdekker

3.520

46

169

3.735

3.318

5

3.378

3.315

50

Daktimmerman

80

80

73

73

61

8

16

16

6

6

2

Dekvloerlegger

EE

55

27

3.392 69

Glaswerker

14

14

34

34

71

71

Heftruckbestuurder

722

722

793

793

914

914

Ijzervlechter

15

15

7

7

36

36


95

95

188

188

167

167


82

82

92

92

158

158

Interieurbouwer

73

73

94

94

38

38

101

2009

2010

Beroep

Andere

Magazijnier

1

Metselaar

771

19

694

1.240


EE

RES

122

2011

Totaal

Andere

EE

1

20

790

866

144

2.056

642

1.034

22

20

1.013

1.354

62

169

715

668

RES

72

Totaal

Andere

EE

20

12

1.010

1.101

167

1.748

887

1042

20

31

1.367

1.177

169

142

863

564

RES

Totaal 12 1.268

56

1.985

dak22 12


1.001

Rioollegger

62


488

Schilder decorateur

380

380

597

597

574


193

193

277

277

389

Spoorwerker

264

264

280

280

197

197


75

75

59

59

601

601

Stellingbouwer

570

570

1.045

1.045

729

729

Stratenmaker

87

87

100

100

85

85

Stukadoor

344

344

255

280

179

Tegelzetter

208

208

216

216

131

131


600

600

657

657

908

908

Wegenbouwer

814

814

1321

1.321

1.345

1.345

42.046

40.907

144

83

13

31

150

45

25

Totaal 37.223 1.700 394 39.317 40.147 1.717 Tabel 6.59 - Aantal opgeleide bouwvakarbeiders per beroep met onderscheid tussen EE en RES

182

46

1.223 142

98

13

675 574

15

404

34

1.955

213

98

42.961

102

6.2.3.4 Percentage opgeleide bouwvakarbeiders per beroep met onderscheid tussen EE en RES

2009

2010

2011

Beroep

Andere

EE

RES

Totaal

Andere

EE

RES

Totaal

Andere

EE

RES

Totaal

Algemeen

99,9%

0,1%

0,0%

100,0%

99,9%

0,0%

0,1%

100,0%

99,5%

0,5%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Andere opleidingen

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Asbestverwijderaar

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Asfalteerder

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Baggerwerker

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Bekister

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Betonhersteller

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Binnenschrijnwerker

96,3%

3,7%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Bouwplaatsmachinist

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Buitenschrijnwerker

87,6%

12,4%

0,0%

100,0%

83,4%

16,6%

0,0%

100,0%

91,5%

8,5%

0,0%

100,0%

Chauffeur

98,3%

1,7%

0,0%

100,0%

98,9%

1,1%

0,0%

100,0%

96,3%

3,7%

0,0%

100,0%

Dakafdichter

83,4%

13,5%

3,2%

100,0%

85,7%

14,3%

0,0%

100,0%

82,4%

17,6%

0,0%

100,0%

Dakdekker

94,2%

1,2%

4,5%

100,0%

98,2%

0,1%

1,6%

100,0%

97,7%

1,5%

0,8%

100,0%

Daktimmerman

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

88,4%

11,6%

0,0%

100,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Dekvloerlegger Glaswerker

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Heftruckbestuurder

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Ijzervlechter

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


0,0%

100,0%

0,0%

100,0%

0,0%

100,0%

0,0%

100,0%

0,0%

100,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Interieurbouwer

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

103

2009

2010

2011

Beroep

Andere

EE

RES

Totaal

Andere

EE

RES

Totaal

Andere

EE

RES

Totaal

Magazijnier

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Metselaar

97,6%

2,4%

0,0%

100,0%

85,7%

14,3%

0,0%

100,0%

86,8%

13,2%

0,0%

100,0%

33,8%

60,3%

5,9%

100,0%

36,7%

59,2%

4,1%

100,0%

44,7%

52,5%

2,8%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


98,8%

1,2%

0,0%

100,0%

99,0%

1,0%

0,0%

100,0%

96,2%

3,8%

0,0%

100,0%

Rioollegger

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


68,3%

20,1%

11,6% 100,0%

77,4%

17,4%

5,2%

100,0%

83,6%

14,5%

1,9%

100,0%

Schilder decorateur

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

96,3%

3,7%

0,0%

100,0%

Spoorwerker

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Stellingbouwer

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Stratenmaker

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Stukadoor

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

91,1%

8,9%

0,0%

100,0%

84,0%

16,0%

0,0%

100,0%

Tegelzetter

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%


100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

Wegenbouwer

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

100,0%

0,0%

0,0%

100,0%

0,4%

100,0%

95,2%

4,6%

0,2%

100,0%


dak-

Totaal 94,7% 4,3% 1,0% 100,0% 95,5% 4,1% Tabel 6.60 – Percentage opgeleide bouwvakarbeiders per beroep met onderscheid tussen EE en RES

104

6.2.4

Structuren om ontwikkelingen op het vlak van technologie, competenties en opleiding op te monitoren

6.2.4.1 Technische comités WTCB Het WTCB telt 16 Technische Comités. Elf ervan zijn gewijd aan een specifieke bouwdiscipline en worden voorgezeten door een aannemer, terwijl een door het WTCB aangeduide ingenieur-animator het goede verloop van de vergaderingen voor zijn rekening neemt. In deze beroepsgebonden Comités zetelen verder ook nog afgevaardigden van de betreffende bouwvakken en diverse andere experts. Vier andere Technische Comités, die eveneens voorgezeten worden door een aannemer, hebben tot taak om de eerder horizontale, beroepsoverschrijdende thema‘s (oa. hygrothermie, akoestiek en bedrijfsbeheer) aan te sturen. Het laatste Technische Comité is samengesteld uit afgevaardigden van de architectenwereld en staat in voor het overleg met de ontwerper. De verschillende Technische Comités die onderzoeksacties verrichten – het gaat hier met name om de elf beroepsgebonden Comités en de horizontale Comités – dienen systematisch een drieledig werkprogramma (informatieoverdracht, informatievergaring en andere acties) voor te bereiden. Voor wat betreft de informatieoverdracht, ontwikkelen de Technische Comités Technische Voorlichtingen en rapporten. Om aan informatieverspreiding te kunnen doen, dient men echter eerst en vooral de nodige informatie te vergaren. Het betreft hier onderzoeksactiviteiten die gewoonlijk lopen over meerdere jaren en die zowel innovatief als prenormatief van aard kunnen zijn. Daarnaast vormt ook de deelname aan de activiteiten op het vlak van normalisatie en technische goedkeuring een belangrijke bron van informatie (48). Ze hebben tot taak om het speurwerk in hun specifieke domein vanuit de praktijk aan te sturen (bottom-upbenadering) en ervoor te zorgen dat de onderzoeksresultaten op bruikbare wijze naar de werkvloer overgedragen worden.

6.2.4.2 Fvb-ffc Constructiv (FVB) De 3 pijlers van het FVB zijn:   

samenwerking met het bouwvakonderwijs; ondersteuning van de werkzoekenden opleiding; stimuleren van de bijscholing van de actieve bouwvakarbeiders.

Het FVB is hiervoor het aanspreekpunt voor alle betrokken doelpublieken. Het FVB is en blijft een federaal sectoraal Fonds. Het is dan ook de Raad van Bestuur die de uiteindelijke verantwoordelijkheid draagt. Aangezien "onderwijs" en "opleiding van werkzoekenden" geregionaliseerde materies zijn wordt er gewerkt met sectorale referentiekaders waarbij de uitvoering gebeurt door de regionale oriëntatiegroepen 

in de sectorale referentiekaders worden uniforme sectorale doelstellingen vastgelegd zoals: 105

   

het verhogen van de instroom naar bouwopleidingen; de kwaliteit van de opleiding verhogen; de doorstroming naar de tewerkstelling bouw verhogen; het verminderen van het aantal afhakers.

Rekening houdend met deze sectorale referentiekaders wordt de verdere uitwerking toevertrouwd aan de 3 regionale oriëntatiegroepen. Hierbij zal gestreefd worden naar een optimale afstemming met de regionale overheden inzake deze materies. Er zijn 3 volwaardige oriëntatiegroepen: Vlaanderen, Brussel, Wallonië. In algemene zin zullen deze waar nodig samen overleg plegen. De regie en het beheer van de werknemersopleidingen blijft een federale aangelegenheid. Het FVB krijgt adviezen toegespeeld vanuit twee kanalen: de FVB-regio‘s en de FVB-secties. De FVB-regio is een paritair actie- en overlegorgaan van het FVB op provinciaal vlak. In de uitvoering van haar opdrachten kan deze ook subprovinciale gevoeligheden aan bod laten komen. Zij is samengesteld uit vertegenwoordigers van de lokale sociale partners van de bouwsector en wordt ondersteund door de bevoegde regiomanager van het FVB. De taken van de FVB-regio's omvatten:     

de samenwerking met het dagonderwijs met volledig leerplan; de samenwerking in het kader van de organisatie en opvolging van het jongerenleerlingenwezen (JLW), het bouwleerlingenwezen (ABO); de samenwerking in het kader van de toepassing van de opleidingsplanning; de samenwerking voor de ontwikkeling van de sectorale initiatieven ten voordele van de "risicogroepen bouw"; de verzameling van alle nuttige inlichtingen inzake de provinciale sectorale arbeidsmarkt en de bouwinterim, alsook het regelmatig opstellen van een lijst van de vraag naar bouwcompetenties die niet konden beantwoord worden op de arbeidsmarkt. De geografische bevoegdheid van de FVB-regio strekt zich uit over het grondgebied van de provincie.

De FVB-regio wordt beheerd door een dagelijks bestuur, dat paritair is samengesteld uit de regionale vertegenwoordigers van de ledenorganisaties van het FVB, waaronder de werkgevers- en de werknemersorganisaties. Het dagelijks bestuur wordt adviserend bijgestaan door één vertegenwoordiger van het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en Hygiëne in het Bouwbedrijf (NAVB) en de regiomanager van het FVB of een door hem aangestelde opleidingsadviseur. De rol van de regiomanager omvat de algemene coördinatie van de werkzaamheden van de FVB-regio. De regiomanager of een door hem aangestelde opleidingsadviseur van het FVB verzorgt het secretariaat van de FVB-regio. De FVB-secties zorgen ervoor dat de inhoud van de opleiding optimaal afgestemd wordt op de specificiteiten van de onderscheiden beroepen. Zij brengen advies uit aan de Raad van Bestuur van het FVB. Elke sectie wordt geleid door een kerngroep samengesteld uit deskundigen van de ledenorganisaties van het FVB en medewerkers van het departement opleiding. 106

7

Kloof tussen de huidige situatie en de noden voor 2020 op het vlak van vaardigheden 7.1

7.1.1

Evolutie van het werknemersbestand

Personeelsverloop

7.1.1.1 Inleiding Dit onderzoek gebeurt op basis van een vergelijking van het bouwvakarbeidersbestand actief op 30 juni 2009, met de bouwvakarbeiders die actief waren op 30 juni 2010. Hierdoor kunnen we verschillende categorieën arbeiders onderscheiden:   



zelfde werkgever in de bouw, arbeiders die niet van werkgever zijn veranderd (ZWB) andere werkgever in de bouw, arbeiders die van werkgever zijn veranderd, maar die nog steeds binnen de bouwsector actief zijn (AWB) uitstroom, dit zijn arbeiders die niet meer als arbeider in de bouwsector aanwezig zijn. Hiervoor kunnen verschillende redenen zijn. Zo kan een arbeider op 30 juni 2010 actief zijn in een andere sector, of niet meer terug te vinden zijn wegens overlijden, (brug)pensioen, werkloosheid … (uitstroom) instroom, arbeiders kunnen op 30 juni 2009 niet actief zijn binnen de bouwsector, maar wel op 30 juni 2010, deze mensen zijn m.a.w. beginnen werken in de bouwsector (instroom).

De bron voor dit onderzoek is de database waarover fvb-ffc Constructiv beschikt. Deze database wordt gevoed door informatie vanuit de Kruispuntenbank voor de Sociale Zekerheid. Zij bevat alle informatie over de tewerkstelling van arbeiders binnen de bouwsector. Het verloop van de arbeiderspopulatie van juni 2009 over de periode van één jaar wordt in onderstaand schema weergegeven (noot: het verschil in aantal werknemers met de tabel in de voorgaande tekst (Tabel 5.29 Evolutie arbeiders per leeftijd) komt door een verschillend meetmoment: in deze studie wordt de tewerkstelling gemeten op 30 juni 2009, in de voorgaande tabel met betrekking tot de tewerkstelling wordt de meting gedaan op december 2009).

107

Figuur 7.13 - schematisch overzicht van het verloop in de bouwsector (cijfers 2010)

Van de, bij benadering, 159.500 in 2009 tewerkgestelde arbeiders zijn er ongeveer 34.500 van werkgever veranderd (22%). Van deze 34.500 zijn er ongeveer 14.000 binnen de sector van werkgever veranderd. Ongeveer 20.500 arbeiders (13%) hebben de sector verlaten. Hiervan vallen een 2.000 tal personen onder natuurlijk verloop: zij zijn op (brug)pensioen, langdurig werkonbekwaam, overleden, … De resterende 18.000 arbeiders zijn overgestapt naar een andere sector, zijn werkloos of zijn van statuut veranderd (bediende of zelfstandige).

7.1.1.2 Verloop per gewest Als we het personeelsverloop bekijken per gewest, kunnen we het volgende vaststellen: Het totale verloop is procentueel het grootst in het Waalse Gewest. 24,2% van de bouwvakarbeiders die actief waren in de bouwsector op 30 juni 2009, werkten het jaar nadien niet meer bij dezelfde werkgever (13.644 arbeiders). Hiervan verlieten 7.071 personen de sector. Het kleinste verloop is terug te vinden in het Vlaamse Gewest. Hier is dan ook de kleinste uitstroom te vinden: 11,4% van de bouwvakarbeiders die actief waren in de bouwsector op 30 juni 2009 (11.592 arbeiders) verlieten de bouwsector. Brussel bevindt zich ergens tussen in: 77,7% blijft bij dezelfde werkgever; 6,9% verandert van werkgever, maar blijft in de sector actief als bouwvakarbeider; 15,4% verlaat de sector.

108

100% 90% 80%

11.592 8.702

7.071 4.573

1.772 799

80.097

36.049

8.854

70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Vlaanderen uitstroom

Wallonië awb

Brussel zwb

Figuur 7.14 : situatie van de populatie bouwvakarbeiders van 2009 na één jaar, onderverdeling per gewest (cijfers 2010)

7.1.1.3 Verloop per subsector In figuur 7.15 wordt het verloop van de bouwsector per subsector weergegeven. De subsectoren wegenbouw, handel/verhuur, schrijnwerk en baggersector kennen het grootste aandeel bouwvakarbeiders dat op 30 juni 2010 dezelfde werkgever kende als het jaar voordien. Als we kijken naar de effectieve uitstroom uit de sector, zien we dat de wegenbouw de kleinste uitstroom kent. De subsector overige afwerking kent de grootste uitstroom, nl. 15%. De ruwbouw, overige afwerking, ruwbouwafwerking en andere kennen het grootste verloop (23%). 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

13% 10%

15% 8%

12% 7%

9% 6%

13% 7%

14% 9%

13% 10%

12% 7%

12% 4%

77%

77%

81%

85%

80%

77%

77%

81%

84%

zwb

awb

uitstroom

Figuur 7.15 : situatie van de populatie bouwvakarbeiders van 2009 na één jaar, onderverdeling per sector (cijfers 2010)

109

7.1.1.4 Verloop per leeftijd Figuur 7.16 : de leeftijdsverdeling van het verloop in de bouwsector, relatieve aantallen (cijfers 2010) geeft de relatieve leeftijdsverdelingen van de verschillende subpopulaties en de totale populatie weer. De leeftijdsverdeling van de populatie ―zelfde werkgever bouw‖ benadert de leeftijdsverdeling van de totale populatie. De subpopulaties ―uitstroom‖ en ―andere werkgever bouw‖ kennen een relatief jonge populatie. Bij de uitstroom zijn er uiteraard ook veel oudere bouwvakarbeiders, die op (brug)pensioen gaan of overlijden. De instroom kent uiteraard een zeer groot aandeel jongeren, maar dit wordt gedeeltelijk teniet gedaan door jongeren die uitstromen. 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Zelfde werkgever Uitstroom

Andere werkgever bouw Instroom

Figuur 7.16 : de leeftijdsverdeling van het verloop in de bouwsector, relatieve aantallen (cijfers 2010)

7.1.1.5 Evolutie verloop Jaar 1994

ZWB 73,3 %

AWB 11,5 %

Uitstroom 15,2 %

Instroom 11,6 %

1998

76,4 %

10,6 %

13,0 %

12,5 %

2004

78,1 %

10,9 %

11,0 %

13,2 %

2006

74,9 %

10,6 %

14,5 %

16,0 %

2008

77,5 %

8,8 %

13,7 %

11,9 %

2009

78,6 %

8,8 %

12,8 %

13,3 %

Tabel 7.61 – evolutie van het personeelsverloop in de bouwsector tussen 1994 en 2009

Het personeelsverloop in de bouwsector kende sinds 1994 belangrijke schommelingen. Waar het totale verloop in 1994 nog 27% was, daalde dit in 2005 tot 22%. Echter, in 2007 steeg het verloop opnieuw naar 25%. In 2010 daalde dit verloop opnieuw tot 22%. De schommelingen in het verloop kunnen bijna steeds teruggebracht worden tot een 110

verandering in de uitstroom: van 15% in 1994, naar 11% in 2005, naar 15% in 2007 en 13% in 2010. Het intern verloop is lange tijd constant gebleven. Ook hier is er een dalende trend de laatste jaren. Het intern verloop daalt hier tot 9%. Dit is een stagnering in vergelijking met het vorige jaar. De instroom blijft doorheen de tijd in absolute aantallen stabiel.

7.1.1.6 Oorsprong instroom

Figuur 7.17 : oorsprong van de instroom in de Belgische Bouwsector

Bovenstaande figuur geeft de oorsprong van de instroom weer. Vastgesteld wordt dat van de totale instroom van 21.167 bouwvakarbeiders in 2010 er 7.357 (35%) afkomstig zijn uit een opleidingsstelsel (of via interim).     

14% komen uit een systeem van alternerend leren (JLW, ABO, IBO) 12% komen uit een basisopleiding voor werkzoekenden 12% komen via een interim contract in de sector 20% komt uit het bouwonderwijs 42% komt uit een combinatie van de voorgaande systemen (vb. interimcontract na bouwonderwijs)

5.147 (24%) zijn herintreders, dus arbeiders die opnieuw in de bouwsector zijn komen werken. De resterende instroom (8.663 ; 41%) bestaat uit nieuwkomers die niet kunnen getraceerd worden. Concreet bestaat deze niet-gedefinieerde instroom uit individuen die niet terug te vinden zijn in bouwopleidingen. Mogelijks zijn dit dus jongeren zijn die een opleiding hebben gevolgd buiten het bouwonderwijs (Horeca, metaal, etc.). Dit kunnen ook oudere 111

werknemers zijn die instromen vanuit een andere sector. Wat wel duidelijk is: deze mensen hebben geen ervaring binnen de bouwsector en/of genoten niet van een basisopleiding die voorbereid op werkzaamheden binnen de bouwsector. Deze groep ontbreekt dus elke bouw gerelateerde kwalificatie.

7.1.2

Projecties voor 2020

In onderstaande tabel wordt het aantal bouwvakarbeiders per beroep(groep) weergegeven:

Beroep(groep)

2009

2010

2011

Geschatte trainingsnood 2020 EE en RES

Bouwplaatsmachines

21.788

21.944

23.044

2.300

Wegenwerker

14.461

14.093

15.794

1.500

Metselaar

27.078

26.714

25.393

6.400

Bekister/Ijzervlechter

13.258

13.059

12.541

1.200

Gevelwerker/Voeger

2.549

2.551

2.359

600

Dekvloerlegger/Tegelzetter/stukadoor

11.667

11.682

10.712

2.500

Dakwerker

10.442

10.663

11.335

2.800

Schrijnwerk

24.281

24.633

25.457

6.400

Glaswerker

1.090

1.089

1.094

2.500

Isolatiewerker

2.646

2.662

3.652

900

Monteur CV

6.076

6.257

6.736

2.250


5.537

5.684

6.092

2.050

Andere

20.970

20.937

20.534

2.000

Totaal 163.852 163.978 166.754 33.400 Tabel 7.62 – Bouwvakarbeiders per beroep(groep) en projectie opleidingsnoodzaak

In deze tabel wordt tevens een ruwe schatting gepresenteerd van het aantal op te leiden beroepsuitoefenaars. Dit is gebaseerd op een inschatting van het jaarlijkse verloop en de daaruit bepaalde ongekwalificeerde instroom. Dit wordt jaarlijks geschat op ca. 14%. Over een periode van 7 jaar maakt dit dus ongeveer 100% van de totale beroepsuitoefenaars uit. Een vierde van de instroom verlaat bijna onmiddellijk de bouwsector, er blijven dus 75%. Van deze groepen wordt geschat dat één op drie in de periode tot 2020 getraind dient te worden, oftwel 25% van het totale aantal beroepsuitoefenaars in 2011. Voor Monteur CV en Sanitair installateur wordt dit percentage geschat op 33%, voor bouwplaatsmachines, wegenwerkers en de categorie ‗andere‘ wordt dit percentage geschat op 10%. De resultaten van deze oefening worden in bovenstaande tabel weergegeven.

112

7.2

Nieuwe vaardigheden

Momenteel wordt er per beroep in de bouwsector een actualisatie uitgevoerd van de bestaande beroepsprofielen. De huidige beroepsprofielen werden eind de jaren negentig ontwikkeld en dienden dus aangepast te worden aan de huidige stand van zaken. In dit kader werden ook de beroepscompetenties gerelateerd aan hernieuwbare energie en energie efficiëntie geüpdatet. Op dit moment zijn de herwerkte beroepsprofielen voor de volgende beroepen gevalideerd:     

Dakdekker Dakafdichter Sanitair installateur Monteur CV Plaatser ventilatiesystemen

In een verder stadium zullen andere beroepen geactualiseerd worden. Momenteel zijn werkzaamheden aan de gang voor de beroepen:     

Daktimmerman Houtskeletbouw Buitenschrijnwerker Binnenschrijnwerker Interieurbouwer

In bijlage vindt u de bijkomende competentievereisten die verband houden met Energie Efficiëntie en Hernieuwbare Energie voor de beroepen die reeds geactualiseerd zijn, met name Dakdekker – Dakafdichter en Monteur CV, sanitarist en plaatser ventilatiesystemen.

113

8

Barrières 8.1

Inleiding

In het kader van het uitvoeren van de Nationale Analyse van de Status Quo werd een inventaris gemaakt van de mogelijke barrières. In eerste instantie werden tijdens een werkgroep een oplijsting gemaakt van potentiële barrières. Daarnaast werden deze barrières door middel van een online bevraging voorgelegd aan verschillende respondenten. Deze bevraging liet toe om na te gaan wat het relatieve gepercipieerde belang is van deze barrières. In totaal werd de bevraging door 127 respondenten beantwoord. In onderstaande tekst worden de resultaten van deze oefening gepresenteerd. In eerste instantie worden de verschillende barrières opgelijst. Daarnaast worden de drie meest vermelde knelpunten in het vet geplaatst, tussen haakjes staat de rangorde en het percentage van respondenten die dit knelpunt aanduidden. Er werd ook gevraagd naar mogelijke oplossingen. Sommige voorgestelde oplossingen worden vermeld (aangeduid met een ○), maar er wordt benadrukt dat deze enkele illustratief zijn.

8.2 8.2.1

Knelpunten

Knelpunten in verband met opleidingen



Opleidingen zijn technisch niet correct



Opleidingen richten zich enkel op hoe iets moet uitgevoerd worden en niet op waarom iets moet uitgevoerd worden (3 ; 25%) o

Betere basisopleiding, opleiding moet een totaalbeeld geven, en theorie beter afstemmen op praktijk.



Er bestaat geen code van goede praktijken



De juiste competenties komen niet aan bod tijdens de aangeboden opleidingen



Het cursusmateriaal van opleidingen is van onvoldoende kwaliteit



De opleidingen evolueren niet snel genoeg mee met de technologische ontwikkelingen (2 ; 33%) o

Meer contacten tussen cursisten, opleiders en bedrijfsleven



De opleidingen zijn onvoldoende modulair opgebouwd



De opleidingen zijn te productgebonden



De bestaande opleidingen zijn te theoretisch (1 ; 40%) 114

o

8.2.2

Meer opleiding op de werkvloer of in een praktische setting

Knelpunten in verband met het aanbod van opleidingen



Er is geen opleiding die aan de noden van mijn organisatie beantwoord



Er zijn wel opleidingen beschikbaar, opleidingscentrum is te groot (2 ; 30%) o

maar

de

afstand

naar

het

Opleiding in de onderneming, betere spreiding van opleidingscentra



Er zijn geen lesgevers /trainers die de gewenste opleiding kunnen geven



De beschikbare lesgevers/ trainers zijn technisch van onvoldoende niveau



De beschikbare lesgevers/ trainers zijn pedagogisch van onvoldoende niveau



Het materieel/ de technische voorzieningen die tijdens opleidingen gebruikt worden heeft een onvoldoende kwaliteit



De technische evoluties worden niet snel genoeg opgevolgd (1 ; 35%) o



Intensere samenwerking met producenten

Ik verkies opleidingen georganiseerd binnen mijn organisatie (3 ; 26%) o

Vraag naar extra ondersteuning



Het niveau van de opleiding is onvoldoende afgestemd op een arbeiderspopulatie



De opleidingslokalen zijn onvoldoende uitgerust voor praktijkopleidingen

8.2.3 

Knelpunten in verband met de toegang tot opleidingen De werkorganisatie laat niet toe om arbeiders in opleiding te sturen (1 ; 30%) o

Meer opleiding buiten de werkuren



De taalkennis van mijn arbeiders is onvoldoende om hen in opleiding te sturen



De administratieve afhandeling is een drempel om arbeiders in opleiding te sturen



De kostprijs van opleiding is te hoog om arbeiders in opleiding te sturen (1 ; 30%) o

Financiële stimuli 115



Wanneer arbeiders in opleiding worden gestuurd verhoogt dit de kans dat ze voor een andere werkgever kiezen



Een opleiding volgen leidt niet tot een certificaat of attest



Het aanbod van opleidingen is niet afgestemd om het sectorritme (vb. beter een groter aanbod tijdens de winter)



Het opleidingsaanbod is onvoldoende gekend (3) o

8.2.4



Knelpunten in verband met de waardering van een kwalitatieve uitvoering van de werken Kwalitatieve uitvoering van opdrachten biedt geen economische meerwaarde (1 ; 41%) o



8.2.5 

Ook kwaliteit van de werken moet in rekenschap gebracht worden

Er bestaan geen resultaats- of prestatieverbintenissen in het kader van het uitvoeren van opdrachten (3, 30%) o



Meer promotie maken

Er voor zorgen dat naast financiële prijs ook andere elementen de keuze beïnvloeden

Mijn huidige personeelsbezetting biedt niet de mogelijkheid om resultaats- of prestatieverbintenissen aan te gaan (2 ; 36%)

Knelpunten ivm de populatie arbeiders Ik ervaar een tekort aan geschoolde arbeiders (2 ; 46%) o

Andere instroomkanalen naast onderwijs benutten



Ik ervaar een tekort aan gekwalificeerde arbeiders (onafhankelijk van scholing) (1 ; 67%)



Er zijn onvoldoende opleidingsmogelijkheden voorafgaande opleiding (3 ; 19%) o

voor

arbeiders

zonder

IBO voor mensen die ‗niet‘ werkloos zijn.

116

9

Conclusies 9.1

Korte termijn

Op het gebied van het bestaande gebouwenpark dient men zich te focussen op de (totaal)renovatie van de verouderde gebouwen teneinde de doelstellingen voor 2020 te behalen. Zulks impliceert onder andere. het isoleren van daken en het vervangen van beglazing en schrijnwerk, maar ook het inzetten op meer efficiënte energieproductie. Dit zal een toename teweeg brengen van de tewerkgestelde bouwvakarbeiders binnen de domeinen van CV, daken isolatiewerken en buitenschrijnwerk. Het is dan ook in deze domeinen dat op korte termijn nieuwe bijscholingsinitiatieven dienen opgesteld te worden.

9.2

Lange termijn

De wijzigingen in het bouwproces die noodzakelijk zijn om bijna energie-neutrale woningen te produceren, zullen ook gevolgen hebben voor de werkinhoud. Bijvoorbeeld in het geval van verwarming en ventilatie. Bij passiefbouw is er maar heel weinig, of zelfs geen, werk voor een verwarmingsinstallateur terwijl in een traditioneel gebouw het leggen van verwarming een niet te onderschatten plaats inneemt. Maar ventilatie voorzien, optioneel bij een traditioneel gebouwd huis, is heel belangrijk in een passiefwoning. De inhoud van de banen verwarming-verluchting bij nieuwbouw zal dus, in het kader van de vergroening van de bouwsector, verschuiven van verwarming naar ventilatie. Dit is eveneens het geval voor ontwikkelingen die verwacht worden bij de isolatiewerken waar de complementaire activiteit luchtdichtheid aan belang zal winnen. Over het algemeen zullen alle banen die met de luchtdichtheid interfereren (schrijnwerkerij, sanitair en HVAC, elektriciteit, enz.) van inhoud veranderen.

117

10 Auteurs/bijdragers 10.1 Auteurs ACKE Anneleen, WTCB-CSTC-BBRI, consortium partner; DE GROOTE Maarten, VEA, consortium partner; VAN ROY Kristof, FVB-FFC, coördinator consortium; VERCAUTEREN Steven, WTCB-CSTC-BBRI, consortium partner;

10.2 Bijdragers DUFAIT Nadine, VEA; GREIMERS Christina, DGO4, consortium partner; JESPERS Kaat, VITO; ROELENS Wina, VEA; VANLIESHOUT Lieven, VEA; VELGHE Katrien, ex-FVB-FFC, coördinator consortium; VRIJDERS Jeroen, WTCB-CSTC-BBRI; WOUTERS Peter, WTCB-CSTC-BBRI, consortium partner;

118

11 Referenties 1. McKinsey & Company. Naar energie-efficiëntie van wereldklasse in België. 2009. 2. Confederatie Bouw. Jaarverslag 2010-2011. 2011. p. 144. 3. Richtlijn 2010/31/EU betreffende de energieprestatie van gebouwen. 4. Idea Consult. Enquête duurzaam bouwen - Eindrapport. 2010. 5. Confederatie Bouw. Kerncijfers Bouw 2010. [Online] [Citaat van: 22 3 2012.] http://www.confederatiebouw.be/Portals/0/documenten/Kerncijfers%202010.pdf. 6. FOD Economie. Is de bouwsector nog altijd een stuwende kracht voor de economie? 2009. 7. Idea Consult en Ecorys. Gevolgen van klimaatbeleid voor de Vlaamse arbeidsmarkt. 2010. 8. Bilsen. Study on the competitiveness of the EU eco-industry, Study within the framework of sectoral competitiveness studies for DG Enterprise & Industry. Brussels : IDEA Consult, 2009. 9. OVED. www.oved.be. [Online] 14 02 2011. [Citaat van: 28 03 2012.] http://www.oved.be/nationaal-actieplan-ingediend. 10. CEDEFOP. Development of national qualifications frameworks in Europe. Luxembourg : Publications Office of the European Union, 2012. 11. FOD Economie. FOD Economie - Statistics Building Permits Belgium. [Online] http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/bouw_industrie/bouwvergunning/. 12. —. FOD Economie - Statistics Building Stock Belgium. [Online] http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/bouw_industrie/gebouwenpark/. 13. Wouters, Peter, Desmyter, Jan en Vandaele, Luk. The Big BENG. Bijna EnergieNeutrale Gebouwen en doortastende energierenovaties spelen een sleutelrol in de Koolstofarme Economie. Het Ingenieursblad. 5 2011, pp. 40-47. 14. Hilderson, W., Mlecnik, E. en Cré, J. Potential of Low Energy Housing Retrofit: Insights from Building Stock Analysis (LEHR). 200X. 15. Bartiaux, F., et al., et al. Socio-technical factors influencing residential energy consumption (SEREC) - Part 1: Sustainable production and consumption patterns. sl : Belgian Science Policy, 2006. 16. Vanneste, D., Thomas, I. en Goossens, L. Sociaal-economische enquête 2001 - Woning en woonomgeving in België. sl : FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie, Algemenen Directie Statistiek en Economische Informatie, 2007. 17. BISA-IBSA. [Online] 2007. [Citaat van: 03 02 2012.] http://www.brussel.irisnet.be/over-hetgewest/studies-en-statistieken/.

119

18. Economidou, Marina. Europe's buildings under the microscope. A Country-by-country review of the energy performance of buildings. s.l. : Buildings Performance Institute Europe (BPIE), 2011. p. 131. 19. Statbel. [Online] 2008. [Citaat van: 03 02 2012.] http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/kleinhandel/voeding/. 20. Statbel. [Online] 2008. [Citaat van: 03 02 2012.] http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/kleinhandel/nietvoeding/. 21. Ruimtelijk-economische aspecten kantoren en kantoorachtigen Vlaanderen. sl : Buck Consultants International, 2001. 22. Belgian Industrial Markets. sl : King Sturge, 2011. 23. Walloon Office Market. sl : DTZ Research, 2007. 24. L'application de principes de la maison passive en region de Bruxelles-Capitale. sl : Centre d'Etude, de Recherche et d'Action en Architecture asbl, 2008. Final Report. 25. Vlaams Onderwijs in Cijfers 2010-2011. sl : Vlaamse Overheid, 2011. 26. Prof. Dr. De Fraine, Bieke. Ik heb een vraag. [Online] 24 07 2009. [Citaat van: 01 02 2011.] http://www.ikhebeenvraag.be/vraag/11280. 27. www.senate.be. [Online] 12 02 2008. [Citaat van: 03 02 2012.] http://www.senate.be/www/?MIval=/Vragen/SchriftelijkeVraag&LEG=4&NR=120&LANG=nl. 28. McKinsey & Company. Pathways to World-Class Energy Efficiency in Belgium. 2009. p. 59. 29. Federale Overheid dienst Financiën. http://koba.minfin.fgov.be/commande/pdf/folder-2011energiezuinige-woningen.pdf. [Online] 2012. [Citaat van: 03 02 2012.] http://koba.minfin.fgov.be/commande/pdf/folder-2011-energiezuinige-woningen.pdf. 30. Vlaams Energieagentschap. http://www.energiesparen.be/. [Online] October 2011. http://www2.vlaanderen.be/economie/energiesparen/epc/doc/Statistieken_EPC_residentieel.pdf. 31. Guerriat, Adeline. De normen van "lage-energiewoningen". Brussels Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij info. 12 2010, p. 9. 32. Di Pietrantonio, Marny. Le PASSIF, en route pour 2015 ! 2011. 33. Nollet, Jean-Marc. l’Alliance Emploi-Environnement. 2011. 34. Vlaams Energieagentschap. 5 jaar EPB in cijfers. sl : Vlaams Energieagentschap (VEA), 2011. 35. FRDO. Advies over de vermindering van het energieverbruik in gebouwen. sl : Federale Raad voor duurzame ontwikkeling (FRDO), 2011. 36. Eurostat. [Online] [Citaat van: 07 02 2012.] http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/.

120

37. Van Holm, Marlies, Verbeke, Stijn en Stoppie, Jochem. Belgische woningtypologie. Nationale brochure over de TABULA woningtypologie. sl : Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), 2011. p. 81. 38. Maldonado, Eduardo. Implementing the Energy Performance of Buildings Directive (EPBD). sl : Intelligent Energy Europe (IEE), 2010. 39. Aernouts, K., Jespers, K. en Vangeel, S. Energiebalans Vlaanderen 2010 (voorlopig). sl : Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), 2011. 40. ICEDD. Recueil de statistiques énergétiques de la Wollonie 2000-2008. 2010. 41. BIM. Energiebalans van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2009. sl : Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM), 2011. p. 211, Eindrapport. 42. Jespers, K., Aernouts, K. en Vangeel, S. Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2010 Deel I: hernieuwbare energie. sl : Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), 2011. 43. VREG. Productie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten worden toegekend. sl : Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG), 2012. 44. Vangeel, S., Aernouts, K. en Jespers, K. Inventaris Duurzame Energie in Vlaanderen 2010 Deel II: WKK. sl : Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), 2011. 45. Vlaams Energieagentschap. http://www.energiesparen.be/. [Online] October 2011. http://www2.vlaanderen.be/economie/energiesparen/epc/doc/Statistieken_EPC_publiek.pdf. 46. SERV. Rapport Hernieuwbare Energie - Informatiedossier voor het debat. sl : SociaalEconomische Raad van Vlaanderen (SERV), 2011. 47. ICEDD asbl. BILAN ENERGETIQUE DE LA WALLONIE 2010. sl : Service Public de Wallonie, 2012. 48. WTCB. De Technische Comités en hun werkprogramma’s voor 2010. [Online] [Citaat van: 23 4 2012.] http://www.wtcb.be/homepage/index.cfm?cat=publications&sub=bbricontact&pag=Contact24&art=351. 49. Vlaams Energieagentschap. Jaarverslag 2010 van het Vlaams Energieagentschap. sl : VEA, 2011. p. 71. 50. —. http://www.energiesparen.be/. [Online] April 2011. http://www2.vlaanderen.be/economie/energiesparen/epc/doc/Statistieken_EPC_publiek.pdf. 51. FOD Economie. De energiemarkt in 2009. 2011. 52. Econotec. Energy Efficiency Policies and Measures in Belgium (Odyssee-Mure). 2009. 53. Provincale Hogeschool Limburg. Opties voor reductie van CO2-uitstoot in de woningsector. sl : Isoterra, 2008. 54. Briffaerts, K., et al., et al. Prognoses voor hernieuwbare energie en warmtekrachtkoppeling tot 2020. sl : Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), 2009. 121

55. VREG. Gedrag & ervaringen van huishoudelijke afnemers op de vrijgemaakte Vlaamse energiemarkt - Resultaten Particulieren 2011. sl : Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteitsen Gasmarkt (VREG), 2011. 56. —. Gedrag & ervaringen van bedrijven op de vrijgemaakte Vlaamse energiemarkt - Resultaten enquête bedrijven 2011. sl : Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG), 2011. 57. 3E. Hernieuwbare energie in de bouwvoorschriften - Pareto studie. 2010. 58. MIRA. Uitbreiding van de tool SAVER-LEAP voor scenario-analyses voor de huishoudens. sl : Milieurapport Vlaanderen (MIRA), 2008. 59. Mlecnik, E., Vandaele, L. and De Herde, André. Potential of Low Energy Housing Retrofit: Low Energy Housing Retrofit. s.l. : Belgian Science Policy, 2010. p. 51. 60. Prof. Dr. Van Hecke, Etienne. Ruimtegebruik in Vlaanderen. sl : Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), 2003. p. 54, Final Report. 61. IWEPS. [Online] 2011. [Citaat van: 03 02 2012.] www.iweps.be. 62. Vlaams Energieagentschap. www.energiesparen.be. [Online] 2012. [Citaat van: 06 02 2012.] http://www.energiesparen.be/node/2644. 63. Bossier, Francis, et al., et al. Impact of the EU Climate-Energy Package on the Belgian energy system and economy - Update 2010. s.l. : Federal Planning Bureau, 2011. p. 89, Working Paper 9-11. 64. VITO. VITO. [Online] 2012. [Citaat van: 10 02 2012.] http://www.emis.vito.be/energiebalansvlaanderen. 65. Bossier, Francis, et al., et al. Impact of the EU Climate-Energy Pachage on the Belgian energy system and economy - Update 2010. s.l. : Federal Planning Bureau, 2011. p. 89, Working Paper 9-11. 66. Jespers, K., et al., et al. Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2009 Deel I. sl : Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), 2009 & 2011. p. 52, Eindrapport.

122

12 Begrippenlijst BBP boe CDO CVET EC EE Eengezinswoning EPB EQF FKR Lage-energiewoning

LLL Meergezinswoning NSQ Nulenergiewoning

Passiefwoning

PC 124 RES toe VET VKR

Bruto Binnenlands Product Barrel of oil equivalent is een eenheid voor energie. 1 boe komt overeen met 1628,2 kWh. Centrum voor Deeltijds Onderwijs Continuous Vocational Education and Training Europese Commissie Energy Efficiency Een gebouw dat woongelegenheid geeft aan één enkel gezin Energie Prestatie Besluit European Qualifications Framework Franstalig Kwalificatie Raamwerk In het kader van de federale belastingvermindering wordt een woning verstaan waarvan de totale energievraag voor ruimteverwarming en –koeling kleiner is dan of gelijk is aan 30 kWh/m² geklimatiseerde vloeroppervlakte. Leven Lang Leren (Life Long Learning) Een gebouw dat woongelegenheid geeft aan meer dan één gezin National Status Quo In het kader van de belastingvermindering wordt een woning verstaan die voldoet aan de voorwaarden van een passiefwoning en waarin de resterende energievraag voor ruimteverwarming en koeling volledig wordt gecompenseerd door ter plaatse opgewekte hernieuwbare energie. In het kader van de federale belastingvermindering wordt een woning verstaan waarvan de totale energievraag voor ruimteverwarming en –koeling kleiner is dan of gelijk is aan 15 kWh/m² geklimatiseerde vloeroppervlakte. Bij een luchtdichtheidsproef (overeenkomstig de norm NBN EN 13829) met een drukverschil tussen binnen- en buitenomgeving van 50 Pascal is het luchtverlies niet groter dan 60 % van het volume van de woning per uur (n50 niet groter dan 0,6/uur). Er worden ook beperkingen opgelegd aan oververhitting en de prestaties van bouwdelen. Paritair Comité van de bouwnijverheid Renewable Energy Sources Tonne of oil equivalent is een eenheid voor energie. 1 toe komt ongeveer overeen met 11630 kWh. Vocational Education and Training Vlaams Kwalificatie Raamwerk

123

BUILD UP Skills The EU Sustainable Building Workforce Initiative in the field of energy efficiency and renewable energy BUILD UP Skills is a strategic initiative under the Intelligent Energy Europe (IEE) programme to boost continuing or further education and training of craftsmen and other on-site construction workers and systems installers in the building sector. The final aim is to increase the number of qualified workers across Europe to deliver renovations offering a high energy performance as well as new, nearly zeroenergy buildings. The initiative addresses skills in relation to energy efficiency and renewable energy in all types of buildings. BUILD UP Skills has two phases: I. First, the objective is to set up national qualification platforms and roadmaps to successfully train the building workforce in order to meet the targets for 2020 and beyond. II. Based on these roadmaps, the second step is to facilitate the introduction of new and/or the upgrading of existing qualification and training schemes. Throughout the whole duration of the initiative, regular exchange activities are organised at EU level to underline the European dimension of this important initiative and to foster the learning among countries. The BUILD UP Skills Initiative contributes to the objectives of two flagship initiatives of the Commission‘s ‗Europe 2020‘ strategy — ‗Resource-efficient Europe‘ and ‗An Agenda for new skills and jobs‘. It is part of the Commission's Energy Efficiency Action Plan 2011. It will also enhance interactions with the existing structures and funding instruments like the European Social Fund (ESF) and the Lifelong Learning Programme and will be based on the European Qualification Framework (EQF) and its learning outcome approach.

BUILD UP Skills Belgium. Analysis of the national status quo - NL

Recommend Documents