BRONNEN BREUK OP DE
Florian de Visser, Erwin van der Krogt, Marloes van Bennekom
2014
VOORONDERZOEK
N D O
PEELRANDBREUK
B O
JU LI
N N
C H
ER M
M
R O
EI
JE L
D EU R N E
B A K EL
H EE
S N CH IS TE LR O D E U D EN VO LK EL B O EK EL G EM ER T
PEELRANDBREUK EN AANDACHTSGEBIED
ERFTSCHOLLE
stippelberg
H
A
N
D
EL
wijstgebied
watermolen
EL
R
K
O
A
M
B
E D
G
EM
ER
T
TE
L
wijstgebied
esper hoeve
de zorgboog
Functionalisten gebruikers exporteurs ontkenners exploiteurs
gebruikers
Bewonderaars gelovigen
conservateurs belevers 0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2014
Functies geologisch monument
tourisme omgrachte erven heilige bronnen watermolens ijzeraarde voor het zuiveren van gas in gasfabrieken
ijzerfabriekjes ijzer om te smeden
ijzeroer voor fundamenten
ijzeroer naar gieterijen turf voor eigen gebruik turf industrie
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2014
VELDONDERZOEK
Heesch
Nistelrode
Uden
Gemert
Handel
Boekel
Deurne
Gemert
Krafeld
Jackerath
Waar ik zelf woon, da’s de slechste grond van Heesch. ’t Is drie keer niks, ’t is gewoon klapzand. Dat is hier de naam voor slechte grond. Als t droog weer is en ge pakt ’t op oe schop, dan loopt ie er zo aan alle kanten af.
We hebben vorig jaar de Route Thermaal gereden: Je bouwt een badhuis, je bouwt een casino, je bouwt een kasteel en je zorgt dat mensen die ertoe doen er komen. Het is lucht, het is marketing, het is gewoon storytelling. Het water uit de oorspronkelijke bronnen hebben wij geproefd, het is dezelfde bocht joh!! Het is gewoon puur ijzerwater. Als zij zo’n verhaal kunnen maken, kunnen wij dat ook!
Bij da wijstverschijsel hedde ook vaak moervorming he? Da’s veenvorming. M’n opa kwam ’t ook tegen bij ’t graven van de sloot. Daar heeft ie een tijdje turf van gestookt in de kachel.
Wanneer iemand begraven werd, was dat bijna altijd in een kuil met water.
Ze zei: Morgen heb ik mijn rijexamen, en als ik hier een beetje van drink, dan komt het goed.
Da water van Bavaria, daar hebben ze alles uitgehaald. Oh da is zo lekker zacht!
Bij Bart van Sleeuwen kwam ’t water uit de grond, over de weg, ’t liep als ’t ware het bos in tot aan de ijsbaan.
Ijzerhoudend water komt gelukkig alleen dicht bij de breuklijnen voor.
Oh das zonne fijne grond hier dit he; kan heel nat zijn efkes he, en méé is da weer over.
De peelrandbreuk? Die is daar achter in die woningbouwwijk.
De perde hebbe liever di water als leidingwater. Jaa, want ze staan smerges te trappelen om buiten te zijn en dan gaan ze me duvel en geweld naar de waterput en dan gaan ze staan drinken.
Ik heb ’t maar inne keer meegemaakt. ’t Is een jaar of tien, twaalf, dertien, weet ik veul geleje; kwam ’t water hier veur ’t huis, over de weg, noar ’t huis. Ha’k nog nooit meegemoakt. Alles stond blank. ’t kastilke kon da nie verwerke. Daar moest da gelijk naartoe en dan naar Den Bosch, naar Bakel, jahaa…
Die Braunkohletagebau, die pumpen alles weg. Das Grundwasser war viel höher, jetzt ist es 40 meter runter. Ik vind ’t maar eng…
De Peelrandbreuk? Dat is alweer lang geleden, die is al lang weer dichtgemaakt.
Ein riesen Pumpstation war von hier fünf kilometer weg um die Braunkohle trocken zu legen ne. Die haben doch so viel Wasser abgepumpt. Das wasser vom Braunkohle war zu eisenhaltig für Trinkwasser. Die haben alles in die Erft gepumpt, nach Holland.
CONCEPT EN ONTWERP
BRONNEN BREUK OP DE
De verschijnselen van de breuk zijn voor de leek nauwelijks te zien. Maar langs de breuk zijn nog genoeg mensen te vinden die dagelijks met zijn verschijnselen te maken hebben. Mensen die bezig zijn met het water en de grond waar ze op werken. Zoals de oude man wiens paarden ware fijnproevers blijken en het mineraalrijke grondwater verkiezen boven kraanwater. De boer die nog steeds grote klompen ijzeroer van zijn land haalt en verzamelt rondom zijn schuur. De mensen wiens volkstuin op de breuk ligt, waardoor er uit elke waterpomp een andere kleur water komt en waarvan de helft van de tuinen te nat is en de andere helft te droog. Het gezin wiens witte muren rood uitsloegen, nadat ze waren besproeid met ijzerhoudend water uit eigen put. De kersenboer die door de breuk ideale grond vindt voor zijn kersen om op te groeien en op die grond water heeft, dat zo basisch is, dat hij het wil bottelen en verkopen voor grof geld. In al deze verhalen blijkt het water de gemene deler waardoor de breuk zich nog laat kennen. In de grondwaterstanden kunnen de droge slenk en de nattere horst, waar het water op sommige plekken zelfs omhoog komt, zich van elkaar onderscheiden. In zijn kleur en samenstelling weerspiegelt het water de onzichtbare chaos van grondlagen die zich in de bodem van de breuk bevindt. Bronnen op de Breuk is een fietsroute langs een serie waterbronnen, waar door middel van water en verhalen de breuk ervaren kan worden. De bronnen bevinden zich afwisselend op de horst en de slenk en zijn geplaatst bij volkstuinen en boeren. De reiziger kan even rusten en verfrissing zoeken door het water te drinken en een koel hand- of voetenbad te nemen. Door de wirwar van aardlagen komt bij elke bron uniek water omhoog met zijn eigen kenmerken, kleuren en smaken. Iedere bron heeft een andere kleurstelling die dit benadrukt. Hierdoor beleeft de reiziger de invloed van de ondergrond op het water op elke plek anders. Er kan bij de boer of volkstuinders ter plekke een fles worden gekocht om te vullen en mee te nemen als souvenir. Op het etiket, staat informatie over de plek van de bron, de samenstelling van het water en een lokaal verhaaltje over de breuk. Vanuit de ontmoeting tussen reiziger en boer of volkstuinder ontstaat een wisselwerking. Er worden ervaringen over de breuk uitgewisseld en producten van land en dier verkocht. Zo krijgt de breuk weer een nieuwe waarde.
Heesch ‘t Akkerveldje
N Nistelrode van der Aalstvoort Dennis Hurkmans
Uden
Heuverij
VELT
Boekel
Gemert Handel Maria bron
de Mortel
Bakel
Eisendorp
HORST
Milheeze Deurne
De Rips
SLENK
FLESSENREK
VULTAFEL EN HANDENBAD
VOETENBAD
