Breed XL Jaargang 13 Nummer 2 December 2013
www.amsterdam.nl/broedplaatsen
Broedplaatsen - praktijk - beleid - resultaten - nieuws
ACTA, fase 2 / Artists in Residence in de Kolenkit / Boten landen op De Ceuvel / WOW in aanbouw / Volkskrant update
Splendor Musici doen het zelf
Old School Eerste hotspot in Zuid
Het Cruquiusgilde Broedplaats 2.0 in Oost
Gouden Kalf voor Lieke Scholman (XPOSITRON)
Foto: Aaron van Valen
02
Te land, ter zee… Woonboten landen op de Ceuvel
Initiatiefnemers Sascha Glasl van architectenbureau Space&Matter en Marjolein Smeele van Smeelearchitecture houden hun adem in. Eva Gladek van duurzaamheidsadviesbureau Metabolic rent rond om alles vast te leggen met haar camera. Het waait stevig op 27 oktober, maar de stoere kraandrijvers uit Barneveld blijven er laconiek onder en takelen de ene woonboot na de andere het terrein op van de voormalige scheepswerf De Ceuvel Volharding in Amsterdam-Noord. Verderop, aan de andere kant van het Johan van Hasseltkanaal, slaat een groep fans en toekomstige huurders al die activiteit met een glas champagne of een smartphone in de hand gade.
Het terrein komt van Stadsdeel Noord, de subsidie van Bureau Broedplaatsen, het plan van een groep enthousiastelingen die nadenken over vernieuwende initiatieven op het gebied van duurzaamheid en creativiteit. ‘De Ceuvel’ is uniek in Europa, constateert architect en stedenbouwkundige Sascha Glasl trots. Zestien oude woonboten zijn van de sloop gered om onderdak te bieden aan kleine groepjes creatieven en sociale initiatieven. De werkboten zullen over afzienbare tijd zijn omgeven door kronkelende paden van hout en een begroeiing van bodemreinigende
Splendor
planten. De landschapsarchitecten van DELVA hebben samen met de Universiteit Gent het plan voor dit bodemreinigende park ontworpen, dat de grond binnen de lease-periode van tien jaar gifvrij moet maken. De meeste boten zijn voor het symbolische bedrag van één euro gekocht of zelfs gratis weggegeven. Een dag eerder werden ze nog in alle vroegte met triomfantelijk getoeter vanaf het NDSM-terrein naar de werf gevaren, nadat ze de maanden daarvoor onder leiding van botenexpert Huib Koel waren gerenoveerd. Voor minder dan vijfduizend euro per
stuk zijn ze helemaal geïsoleerd, opgeknapt en voorzien van groene daken. Duurzaamheid is hier het pandoer. Zelfs het biogas van de huurders wordt gebruikt om energie op te wekken, volgens het plan voor een ‘Cleantech Playground’ van Metabolic. Onder de huurders bevinden zich onder meer de dames van Hupsaké, die jong creatief talent coachen in hun ondernemerschap, online kunstveiling Kunsthalte, de ‘creatieve content makers’ van Heeey, de zoekers naar nieuwe energie van Circle Economy, vormgever Marcel van Wees, architect Jeroen Apers
Sascha Glasl en Marjolein Smeele op De Ceuvel; druk gebel op de takeldag.
en Marjolein Smeele zelf. Smeelearchitecture won samen met Space&Matter ook de prijsvraag met het plan van de drijvende woonwijk Schoonschip dat naast De Ceuvel wordt uitgevoerd. Smeele wijst op twee rode bouwketen aan de rand van het terrein: ‘Daar komt een horecagelegenheid.’ Horeca-ondernemer Wouter Valkenier, die eerder broedplaats Hanneke’s Boom heeft gerealiseerd, zal de horeca hotspot gaan uitbaten. Ook zijn architectenbureau Studio Valkenier zal zijn intrek nemen in het paviljoen. Een wintertuin en een Bed & Breakfast zitten ook in de planning. Het is aan de nieuwe huurdersvereniging de Ceuvel om de huur te innen en de buurt binnen te halen met feesten en evenementen. www.deceuvel.nl
Foto: Foppe Schut
Musici maken hun eigen vrijplaats Waar vroeger de vrouwen gingen douchen, worden nu concerten gegeven voor vijftig toehoorders. In het mannenbadhuis staan twee glimmende pianovleugels, waaronder een Steinway, klaar voor concerten voor honderd muziekliefhebbers. In de kelder kan worden gerepeteerd en zit een strijkstokkenmaker, op zolder wordt gemusiceerd, gelounged en vergaderd. Na een jaar verbouwen is Splendor een dynamische nieuwe broedplaats aan de Nieuwe Uilenburgerstraat. Architect Ed de Wild kan zeer tevreden zijn, maar de gebruikers ook, want zij hebben enthousiast geklust.
Een muur van de foyer is bedekt met publicaties in landelijke dagbladen over het initiatief van vijftig musici uit Amsterdam. Vier jaar geleden begon het, toen contrabassist Wilmar de Visser geestverwanten om zich heen verzamelde die het net als hij jammer vonden dat podia voor kleinschalige en/of experimentele muziek als het Bimhuis en De IJsbreker uit de binnenstad waren verdwenen. De groep vond gehoor bij Stadsdeel Centrum en samen vonden ze een geschikte plek voor concerten, repetities en workshops in het leegstaande badhuis tegenover Gassan Diamonds. Het huurcontract staat garant voor vijf jaar, maar met een intentie van tien jaar. Stadsdeel Centrum wilde de cascoverbouwing voor zijn rekening nemen, maar Splendor moest de kosten voor de functionele verbouwing tot concertzaal en de inrichting dragen. Om de beno-
digde 255.000 euro bij elkaar te krijgen werd een slim financieringsmodel bedacht. Splendor gaf obligaties uit à duizend euro per stuk, met een looptijd van tien jaar. Alle leden van het collectief moesten er verplicht een aanschaffen. Daarnaast bleken meer dan honderd sympathisanten bereid er een of meer te kopen. Zo is al 240.000 euro opgehaald. De rente bestaat niet uit een financiële vergoeding, maar uit een concert van een ‘Splendormusicus’ op een locatie naar keuze. Daarnaast heeft Splendor bijna duizend donateurs die jaarlijks honderd euro betalen, waarvoor ze vijftig ledenconcerten gratis mogen bijwonen en een korting krijgen op de overige concerten. Niet-leden zijn ook van harte welkom en kunnen losse kaartjes kopen. Was er dan helemaal geen subsidie nodig? Jawel, Bureau Broedplaatsen vulde het laatste gaatje.
Eind september ging Splendor open. De musici produceren en programmeren hun concerten zelf, en ze mogen er zoveel geven als ze willen. Tenminste, zolang er plaats is. Zakelijk leider Norman van Dartel: ‘We hebben hier mensen die allemaal een bijzondere artistieke bijdrage leveren, maar het moeten ook ondernemers zijn. Feitelijk zijn het vijftig programmeurs.’ Alle genres zijn in Splendor vertegenwoordigd, van electro, pop en wereldmuziek tot jazz en klassiek. ‘We hebben ingezet op ongeveer 80 procent CAWA-kunstenaars,’ zegt Van Dartel, ‘maar er zijn ook vijf jonge honden die twee jaar mogen meedraaien voor ze een obligatie moeten kopen. Daarna evalueren we of ze een echte Splendor-kunstenaar gaan worden.’ Splendor organiseert drie of vier concerten per week. De recette gaat deels naar de optredende leden en deels naar de stichting, en jaarlijks
neemt iedereen deel aan een gezamenlijk evenement. Maar daar blijft het niet bij. ‘De musici verlenen ook af en toe hand- en spandiensten bij andermans optredens, zoals kaartjes controleren, stoelen uit de kelder halen of achter de bar staan’, zegt de zakelijk leider, die klaarstaat om de leden te coachen. Hij zegt tien aanvragen per week te krijgen van musici van buiten die ook willen optreden in het gebouw, maar, helpt hij een misverstand stellig uit de weg: ‘Wij zijn geen gewone concertzaal. In principe treden hier alleen de leden van de stichting op, en soms mensen die op hun aanbeveling worden uitgenodigd.’ Ook kinderconcerten en muzieklessen voor kinderen staan op het programma. ‘Die mogen dan ook komen kijken hoe de grote mensen repeteren.’ www.splendoramsterdam.com
03
Old School feestelijk geopend
Waldy Brewster, Gerben Mienis en Maarten de Wolff op het dak van Old School.
Foto’s: Jan Luitjes
Jonge ondernemers winnen prijsvraag Cinetol
Van stuivend zand naar Stuyvesant In de vorige nieuwsbrief kondigden we de komst van Old School al aan. Op 30 oktober was het zo ver: wethouder Maarten van Poelgeest en stadsdeelvoorzitter Paul Slettenhaar verrichtten de officiële opening van de eerste broedplaats aan de Zuidas. ‘Mijn dochter zei: Old School? Dat ben jij!’
Het bevlogen team van Old School, met support van Bureau Broedplaatsen, Dienst Zuidas en Stadsdeel Zuid, heeft ervoor gezorgd dat nu ook stadsdeel Zuid de komende vijf jaar een echte broedplaats heeft. Met een goedlopend restaurant op de eerste verdieping. Tientallen belangstellenden waren op de opening afgekomen en toostten met cava, bier en bitterballen met initiatiefnemers Maarten de Wolff en Waldy Brewster op het resultaat. De Wolff nam vervolgens het woord, terwijl dj Virgil geduldig wachtte tot hij zijn beats door de voormalige aula kon laten schallen. Volgens wethouder van Ruimtelijke Ordening Maarten van Poelgeest is zo’n broedplaats een geschenk uit de hemel voor de Zuidas, die in de ogen van velen voor de ‘glimmende wereld van Peter Stuyvesant’ staat. Juist daarom is een creatief tegenwicht als een broedplaats volgens hem hard nodig, wil Zuid een afspiegeling zijn van ‘de complete stad’. Oorspronkelijk zou het oude onderkomen van het ROC Gaasterland worden gesloopt om plaats te maken voor een woonwijk en een theater, maar door de crisis moesten die grootse plannen van de baan. ‘Daarover ben ik niet teleurgesteld,’ zei Van Poelgeest enthousiast, ‘want dit is de stedelijke ontwikkeling van de toekomst, mensen die een stuk stad veroveren op een verrassende, creatieve manier. En dit gebouw zit vol met dat soort mensen!’ Stadsdeelvoorzitter Paul Slettenhaar onderschreef dat van ganser harte: ‘De crisis is ook een kans!’ Hij wekte enige hilariteit toen hij vertelde dat zijn dochter tegen hem had gezegd: ‘Old School? Dat ben jij, dat zijn jouw kleren!’ Ook Slettenhaar prees de creativiteit en de ‘energie’ die hij van de nieuwe bewoners en het gebouw had opgesnoven. Maarten de Wolff en Waldy Brewster hebben samen eerst de mogelijkheden van een gebouw in Noord verkend, voor Jaap Schoufour
van Bureau Broedplaatsen hen wees op het leegstaande schoolgebouw in Zuid. Samen met een derde partner, architect Gerben Mienis van SLIM Architects, transformeerden ze de oude school in een vernieuwende broedplaats. Het draait bij Old School om drie thema’s: creativiteit, ondernemerschap en duurzaamheid. Dat laatste thema is vooral het domein van Mienis. Old School heeft zelfs een ‘polderdak’ gekregen waarmee regenwater kan worden ‘gemanaged’ - mede mogelijk gemaakt door de Green Business Club Zuidas, de Dienst Zuidas, De Dakdokters, Waternet en Ingenieursbureau Amsterdam. Ook zijn er moestuinen, een kippenrondeel en andere voorbeelden van Urban Farming in voorbereiding. Anne Stijkel van Geld Groen Wassen, een van de huurders, bood een biologische taart aan (van Bettina Bakt) en stelde de huurders voor hun borgsom en servicekosten bij wijze van voorfinanciering te investeren in groene energievoorziening en andere verduurzamingsprojecten.
Stadsdeelvoorzitter Paul Slettenhaar snijdt een ‘groene’ taart aan, terwijl wethouder Maarten van Poelgeest toekijkt.
De Wolff en Brewster hebben zich ontfermd over het broedplaatsgedeelte. De Wolff, als broedplaatsontwikkelaar eerder actief bij Beehive en VLLA in Nieuw-West, vertelde dat de verhuur van de veertien werkruimten en zes flexplekken – Old School Spaces genoemd
– razendsnel is gegaan, en dat ook het restaurant op de eerste verdieping, opgezet en gerund door zijn compagnon Waldy Brewster, twee maanden na de opening loopt als een trein. Het restaurant werkt alleen met biologisch verantwoorde streekproducten en de keukenploeg maakt gebruik van de vroegere leerkeuken van de ROC. In de aula (‘old SchoolPodium’) zullen evenementen, concerten, debatten - De Wolff: ‘trouwpartijen voor mijn part’ - worden georganiseerd door de huurders. ‘Mijn ambitie is de creatieve industrie te koppelen aan het bedrijfsleven van de Zuidas’, liet hij strijdbaar weten. Onder de ongeveer twintig huurders vinden we musici en evenementenorganisators, personal coaches, een fotografe, en twee architectenbureaus. Creativity coach en kunstenaar Sigrid Karsten is blij met haar ruime atelier in de voormalige ketelruimte van de oude school, waarvoor ze uit Betondorp verhuisde. ‘Mijn klanten zitten hier, op de Zuidas!’, zegt ze tevreden. ‘Heel veel mensen tussen de veertig en de zestig hebben er behoefte aan hun creatieve energie te herontdekken. In ieder mens zit iemand die lekker bezig wil zijn, als een klein kind.’ Ook Elsbeth Struijk van Bergen – een bekende naam in de fotografie – is blij met haar atelier. Ze verwacht veel van de samenwerking met de andere huurders, ‘vooral de architecten’. Een van de huurders van het eerste uur, stedebouwkundige Taco Postma van Inbo Architecten, is tevreden dat hij nu alles bij de hand heeft, van kinderopvang tot entertainment en horeca. Alleen de beloofde sportschool is er helaas niet gekomen. Hij wees erop dat Old School nu al aan het imago beantwoordt dat wethouder Van Poelgeest had geschetst: ‘Kijk maar naar buiten. Als dat niet de wereld van stuivend zand is!’ www.facebook.com/OldschoolAmsterdam
In 2012 schreef Stadsdeel Zuid een prijsvraag uit voor een nieuwe bestemming voor buurthuis Cinetol in De Pijp. Het ondernemingsplan van Quico Touw, Lisa Moree en Quirijn Zijlmans werd bekroond. Ze maken van Cinetol een plek voor muzikanten, kunstenaars, toneelgroepen, dansgroepen en creatieve ondernemers. Met ruimte om te repeteren, exposities en optredens, kantoorruimtes en een eetcafé. Daarnaast wordt het Kunst- en Cultuurhuis Cinetol een gezellige plek waar buurtbewoners, studenten en andere bezoekers elkaar kunnen ontmoeten. Iedereen kan bijdragen aan dit veelzijdige broedplaatsconcept, om te beginnen met een persoonlijke lening van een zelf te kiezen bedrag aan Cinetol door middel van crowdfunding. Kijk voor meer informatie op: www.crowdaboutnow.nl/Cinetol en www.cinetol.nl.
Gouden Kalf voor Lieke Scholman Lieke Scholman uit Xpositron heeft een Gouden Kalf gewonnen voor haar production design van de film Wolf. Op 4 oktober werd haar deze ‘Nederlandse Oscar’ uitgereikt tijdens de openingsavond van het nationale Filmfestival in Utrecht. Scholman ontwierp de sets van de film over een nogal agressieve kickbokser die op het verkeerde pad raakt. Wolf was exaequo met Borgman de grote winnaar van de avond met drie Kalveren; de film kreeg ook de prijs voor de beste acteur (Marwan Kenzari) en regie (Jim Taihuttu). De 32-jarige Scholman huurt al zo’n vijf jaar met vier anderen uit het art department – artdirectors in de filmindustrie een ruimte in Xpositron, die ze gezamenlijk gebruiken als werkplaats. ‘We werken allemaal zelfstandig, maar het komt ook voor dat we elkaar helpen of samen een productie doen’, vertelt ze. ‘De meubelmakers van hiernaast maken ook vaak dingen voor me. Ik ben zeker van plan hier nog te blijven, Xpositron is een prettige, inspirerende broedplaats.’
04
‘Dit is een geweldige plek’
AGA’s Artists in Residence De gemeente Amsterdam zet broedplaatsen in om internationale uitwisseling van kunstenaars te stimuleren. Bij wijze van pilotproject biedt het Amsterdams Grafisch Atelier (AGA) sinds twee jaar creatief talent de mogelijkheid te komen wonen en werken als Artist in Residence. Het AGA is gevestigd in de voormalige HTS Wiltzanghlaan in de Kolenkitbuurt. Hoe bevalt het de gasten in Bos en Lommer?
Nathan Turner (35) ‘Ik zit hier van oktober tot december. Na mijn studie aan The Glasgow School of Art heb ik negen jaar in Londen gewoond, waar ik een eenmansbureau heb opgezet in grafisch ontwerp en branding, Autacraft. Ik werk vooral voor modeontwerpers en andere kleinschalige creatieve ondernemers. Sinds 9 maanden woon ik met mijn vriendin in Amsterdam, op de Brouwersgracht. Prachtige plek natuurlijk. Maar toen ik op www.transartists. org zag dat je hier in het AGA kon wonen en werken, heb ik die mogelijkheid toch met beide handen aangegrepen. Nu zit ik hier van oktober tot december, en het bevalt me heel goed. Ik wilde leren analoog te drukken, dat is voor mij een nieuwe techniek. Ik maak nu monotypes, unieke drukken. Die moeten dus ook in één keer goed zijn. Een heel spontaan en onvoorspelbaar proces, met altijd een interessant en verrassend resultaat. Het mooie is dat je hier 24/7 aan de slag kunt. Nu ik hier ook woon, hou ik regelmatig pas om een uur of drie, vier ‘s nachts op. Je stoort ‘s nachts toch niemand. De uitwisseling is ook heel prettig. In dit gebouw zitten alle professionele creatieven van heel divers pluimage door elkaar, het is een heel relaxte omgeving. Iedereen heeft tips en kennis paraat, en ook de vrijwilligers zijn vaak kunstenaar en staan altijd klaar om je te helpen. Wat ook bijzonder goed is: het AGA werkt zoveel mogelijk gifvrij. Op de binnenplaats is iemand bezig begonnen met het kwe-
ken van planten waar natuurlijke verfstoffen uit kunnen worden gewonnen. Amsterdam is natuurlijk ook een fantastische stad. In Amsterdam voel je je als kunstenaar van alle kanten gesteund, heel anders dan in de UK. Het lijkt wel of de helft van de mensen hier in de creatieve industrie zit. Bolo (Bos en Lommer, red.) bevalt me ook heel goed. Ik zou er best willen wonen, of in de Baarsjes. Okay, het is een concrete jungle, maar juist die strijd van de menselijke omgeving met de natuur fascineert me. Als nu de hoogbouw hiertegenover ook nog gevuld wordt, wordt het hier helemaal een geweldige community.’
Laura Calloni (35) ‘Ik heb hier in de zomer twee maanden gewoond. Ik kom uit Florence, waar ik ook heb gestudeerd, maar ik hou ervan de wereld te zien en andere plekken te leren kennen. Hiervoor zat ik in Parijs, in La Défense en Versailles, en over een half jaar ga ik naar Toronto. Nee, ik vond het helemaal niet eng om hier ‘s avonds in mijn eentje te zitten, juist lekker rustig. Bovendien heb ik mijn hond, Kira. Niet dat ze zoveel voorstelt als waakhond, maar ze is wel goed gezelschap. Dit is een geweldige plek. Ik kom hier nog vaak om nieuw werk te maken. Zo heb ik hier heel veel geleerd over zeefdruktechniek. Zelf ben ik nu aan het foto-etsen. Ze boden er wel een workshop in aan, maar ik heb het mezelf geleerd. Je kunt hier
ook digitaal printen, daar maak ik in mijn werk ook veel gebruik van. Het leuke van de ruimte waar de persen staan is dat je nog ziet dat het een gymzaal is geweest, er hangen zelfs nog baskets en een klimrek. Af en toe speelt er nog weleens iemand basketbal tussen het werk door.
genlijk in Rotterdam waar ik de opleiding tot beeldend kunstenaar heb gedaan aan de Willem de Kooning Academie, maar deze maand verblijf ik hier vlakbij, in het logeerhuis van Cascoland. Ik heb trouwens ook een Amsterdamse galerie, Vous êtes Ici.
Naast kunstenaar ben ik ook restaurateur van schilderijen. Ik zoek eigenlijk een baan hier, maar dat is nog niet gelukt, hoewel Kristien (Van den Oever, de directeur van het AGA) mijn cv overal heeft verspreid. Amsterdam is heel gezellig en Nederlanders zijn heel vriendelijk. Dat iedereen hier fietst vind ik erg leuk, dat heb je in Florence niet. Amsterdam is ideaal voor kunstenaars, er zijn veel mogelijkheden om te exposeren en er is een heel levendige kunstscene. Zo heb ik meegedaan aan Make A Move, een groepstentoonstelling voor grafici in Loods6. Op het AGA krijgt iedere Artist in Residence een expositie, dat vind ik erg goed. In de buurt gebeurt ook van alles. Je hebt Cascoland, waar je ook kunt logeren. En bij Lost Property maken ze hun eigen bier, en je kunt er ook exposeren.’
Meestal maak ik tekeningen in een installatie-achtige setting, maar hier ben ik met zeefdrukken bezig. Het is geweldig dat je hier met allerlei technieken kunt experimenteren en alle materialen en apparatuur bij de hand hebt. Zeefdrukken is fascinerend. Ook de misdrukken vind ik erg mooi. Ik denk er nu over een speciale AGA-editie van die misdrukken te maken en ze te verkopen voor een laag bedrag, vijftig euro per stuk of zo. De opbrengst geef ik dan aan het AGA, zodat ze weer materialen kunnen kopen. Dat mag ook wel, want ik mocht mijn vrienden hier ook laten komen om een paar dagen te drukken, daar waren ze heel schappelijk in. Bos en Lommer is een buurt die je ook in Rotterdam zou kunnen aantreffen, het is hier een soort 010. Dus dat voelt goed. Maar nu moet ik door, want morgen heb ik mijn expositie.’
Koen Taselaar (27)
* Sinds juli verbleven de volgende kunstenaars in AGA: Laura Calloni (Italië), Kate Boley (Nieuw Zeeland), Andro Banovac (Slovenië), Kimberly Edgar (Canada), Nathan Turner (Engeland), en Koen Taselaar (Nederland) die via AGA onderdak vond in het logeerhuis van Cascoland.
‘Ik werk een maand als Artist in Residence op het AGA. Kristien heeft contact met me opgenomen. Ze vond mijn werk goed en vroeg of ik mee wilde doen met het Artist in Residence-progamma, daar had ze ook een klein budget voor. Ik woon ei-
05
Actualiteiten Erwin Schuster, Pepijn van Waning en Frits Schoelitsz met twee leerlingen.
ACTA revisited
Veel animo voor nieuwe ateliers 1 november 2013. Terwijl buiten de wintertijd duidelijk is ingetreden, spreekt Jaap Draaisma tientallen belangstellenden toe die naar de Louwesweg in Nieuw-West zijn gekomen om een kijkje te nemen in dertig binnenkort op te leveren broedplaatsateliers. Daar zijn de nodige perikelen aan voorafgegaan. Als in 2010 de tandartsenopleiding uit de betonkolos vertrekt, is de nieuwe eigenaar De Alliantie van plan te slopen en te verbouwen, maar door de crisis besluit de woningcorporatie zijn plannen uit te stellen. Urban Resort mag het gebouw tien jaar exploiteren als broedplaats.
Het Cruquiusgilde
‘Wij zijn een broedplaats 2.0’ Alweer een nieuwe broedplaats op de Cruquiusweg in Oost: het Cruquiusgilde. ‘Wij hebben de omgekeerde weg bewandeld’, zegt een van de oprichters, Erwin Schuster. Naast de buren van KruxAmsterdam, de Servicegarage en Beehive Oost telt de Cruquiusweg vanaf midden december, als hij officieel wordt geopend, nog een broedplaats. ‘Wij hebben eigenlijk de omgekeerde weg bewandeld’, zegt drijvende kracht Erwin Schuster, die zich behalve met de organisatie van het gilde beroepshalve bezighoudt met bamboearchitectuur. Pepijn van Waning van Stichting Lofarmedia, een driekoppig bureau dat culturele muziekevenementen organiseert, is een van de mede-oprichters. ‘Dit is een broedplaats 2.0’, oppert hij. De derde participant in het Cruquiusgilde is Futuro Bouw, een leerwerkbedrijf dat leerlingen van onder andere ROC’s leerwerktrajecten biedt. Leermeester Frans Schoelitsz helpt net twee jongens van het Praktijkcollege Noord die er met hun blauwe overalls serieus op los zagen en lassen. De omgekeerde weg, dat wil zeggen: eerst een hal verbouwen en pas na anderhalf jaar een businessplan schrijven en subsidie aanvragen bij Bureau Broedplaatsen. Achterin de hal zijn elf ateliers gebouwd voor CAWA-getoetste kunstenaars en creatieven, vaak gedeeld door twee à drie huurders per atelier. Het zijn ambachtslieden in de breedste zin, van meubelmakers en een fotograaf tot editors en muzikanten. Een van de huurders is zelfs een harpiste.
nu dus een gilde nieuwe stijl. Het Cruquiusgilde wil een mix bieden van ambacht en cultuur, legt Erwin uit. Doordeweeks wordt er gewerkt, in het weekend is het tijd voor optredens, films, exposities en overige culturele programmering. Ook voor wat Pepijn ‘nachtproducties’ noemt, die kunnen doorgaan tot een uur of vier ‘s nachts. De stichting achter het gilde verhuurt verder de ateliers en wil zich maatschappelijk profileren met de leerwerkplekken voor ROC-leerlingen, maar ook met activiteiten voor de buurt. Een workshop kanomaken bijvoorbeeld, of kunstexposities. ‘De bedoeling is dat ik opdrachten binnenhaal, niet alleen voor ontwerp, maar juist ook de totale productie, die dan wordt uitgevoerd door de verschillende Gilde-leden’, legt Erwin uit. ‘We willen een bijdrage leveren aan de maakindustrie. Met puur ambacht, creativiteit en design.’
Op de achthonderd vierkante meter van wat ooit een verpakkingsmaterialenhal was, huist
www.cruquiusgilde.nl
Er zijn ambitieuze plannen voor woningen kantorenbouw in dit gebied, maar de verhuurder van deze hal, Amvest, heeft zijn plannen voorlopig deels opgeschort. Vijf jaar hoopt het Gilde er zeker te mogen blijven huren. Ondertussen droomt Erwin al hardop van een heuse bamboo-convention, waarin vertegenwoordigers uit alle mogelijke disciplines zich over het veelzijdige materiaal zullen buigen.
In september 2012 worden de eerste 44 ateliers opgeleverd, die al snel worden bezet door negentig creatieve ondernemers, van schilders en mode-ontwerpers tot fotografen en zelfs een hackerscommunity. Want ook al ligt het gebouw buiten de Ring, ACTA blijkt een populaire vestigingsplaats. Maar dan wordt er asbest ontdekt in de laagbouw waar nog eens dertig ateliers zijn voorzien. Het duurt nog tot november 2013 voor de resterende ruimtes in opdracht van De Alliantie zijn gesaneerd, maar dan kan ‘fase 2’ eindelijk officieel van start gaan. Op deze kijkdag in november leiden Draaisma en collega’s van Urban Resort in twee shifts tientallen belangstellenden rond. Zowel voor fase 1 en fase 2 van de verbouwing heeft Bureau Broedplaatsen een forse subsidie gegeven, benadrukt Draaisma. Het vereist soms wel verbeeldingskracht om de toekomstige muren van de ateliers voor je te zien, want in enkele grote ruimtes zijn ze alleen gemarkeerd met een lint. De oppervlaktes variëren nogal: van ruim dertig tot maar liefst 209 vierkante meter. Sommige kijkers lijken verheugd, anderen een beetje bezorgd, want waar haal je zo snel een heel collectief gelijkgestemden vandaan om zo’n grote ruimte te vullen? Maar daar wil Urban Resort best over meedenken. Zo lopen we ook door de vroegere kantine, waar een café-restaurant-
annex-podium moet komen met culturele programmering. Daar hebben zich inmiddels twee kandidaten voor aangemeld. In de collegezaal, waar twee jaar eerder nog de Manifestatie Broedplaatsen heeft plaatsgevonden, staan nog steeds versleten stoelen en een aanwijsbord. Wordt het een filmzaal, een conferentieruimte, een club of een cultuurzaal met gevarieerde programmering? In een van de andere ruimtes zou een sportschool kunnen komen, maar ook dat is nog onzeker. In totaal is er vijfduizend vierkante meter aan nieuwe ateliers opgeleverd. De huren variëren van € 54 per vierkante meter per jaar voor creatieven met CAWA-toetsing tot € 72 voor overige huurders. Daar komen nog wel servicekosten bij van 35 euro per vierkante meter. Urban Resort streeft een evenwichtige mix na van huurders en selecteert op achtergrond, discipline, ervaring en vakprestaties. En natuurlijk op mensen die een bijdrage willen leveren aan de community, of het nu die van ACTA is of de wijk. Er hebben zich tweehonderd belangstellenden voor een plek gemeld. Na een eerste selectie gaat Urban Resort met 65 à 70 kandidaten in gesprek, waarna de uitverkorenen er per 1 januari 2014 in mogen. Eind maart of april volgend jaar hoopt Urban Resort de voltooiing van de broedplaats groots te kunnen vieren. www.actagebouw.nl en www.urbanresort.nl
Het Volkskrantgebouw: update Vorig jaar is het Volkskrantgebouw door Stadgenoot verkocht aan een vastgoedontwikkelaar. The Magnificent 8 ontwikkelde met Urban Resort en Canvas een creatief totaalconcept voor het gebouw. Wat is de stand van zaken?
De broedplaats is er nog. Sinds 1 juli zit deze alleen nog in de laagbouw aan de achterzijde, die flink is opgeknapt. Daardoor is hij weliswaar ingekrompen van 10.000 tot 4000 vierkante meter, maar kan hij wel langer blijven bestaan dan de vijf jaar die vanaf de oprichting in 2007 was voorzien. Van de 175 hoofdhuurders van de broedplaats in het Volkskrantgebouw hebben er 85 voor gekozen aan de Wibautstraat te blijven. In de hoogbouw aan de Wibautstraat komt nu het Volkshotel, een laagdrempelig driester-
renhotel met artistieke inslag dat is geïnspireerd door het Michelberger Hotel in Berlijn. Vanaf de straat is goed te zien hoe de façade is opengebroken en het gebouw aan de voorkant grondig wordt gerenoveerd. In het concept zijn ook open werkruimtes en ‘meeting rooms’ voorzien waarvan iedereen gebruik kan maken. De hotellobby zal komen waar de ingang van de broedplaats zat, en ook de broedplaatshuurders blijven daar binnenkomen, wat spontane contacten tussen gasten, huurders en andere gebruikers van het gebouw bevordert.
Club Canvas wordt momenteel geheel gerenoveerd en blijft net als voorheen plaats bieden aan een restaurant en club. Maar nu met nog spectaculairder uitzicht vanaf de zevende verdieping, onder meer vanuit hot tubs vanwaaruit je over de stad kunt uitkijken. Canvas zal opnieuw worden gerund door oud-broedplaatshuurders Thijs Timmers en Nadia Duinker en moet in april of mei 2014 opengaan. Tijdens de sluiting van Canvas hebben de exploitanten in de kelder een nieuwe club gestart, DOKA. Als Canvas weer in bedrijf is, zal er
een permanente theaterbar blijven in de kelder waar zowel hotelgasten en huurders als mensen uit de stad terecht kunnen. Hilde van Wijk van Urban Resort vindt het een positieve ontwikkeling: ‘De broedplaats blijft langer bestaan, heeft andere functies aangetrokken en zowel direct als indirect waarde toegevoegd. Een goed voorbeeld voor het broedplaatsenbeleid, zou ik zeggen!’ www.volkshotel.nl, www.urbanresort.nl, www.volkskrantgebouw.nl
06
www.facebook.com/pages/Bureau-Broedplaatsen
WOW AMSTERDAM WOW in aanbouw
Bruisende broedplaats in Bolo 1
WOW AMSTERDAM
Aan grootse plannen ontbreekt het de initiatiefnemers van WOW Amsterdam niet. Een oud schoolgebouw in Bos en Lommer moet binnen enkele maanden worden getransformeerd tot een plek die het predikaat ‘Windows On The World’ verdient. De oude HTS op de Wiltzanghlaan zal een hostel, woon- en werkruimtes voor creatief talent, een restaurant, expositieruimte en ambachtelijke ateliers gaan bevatten en bovendien een buitenruimte krijgen met urban farming en een buurtmarkt. Het gebouw uit 1956 biedt negenduizend vierkante meter vloeroppervlak. Binnenkort zullen er afgestudeerden van gerenommeerde kunstinstellingen als de Rietveld Academie, de Amsterdamse Hogeschool van de Kunsten en het Sandberg Instituut worden opgevangen. Ze mogen wonen en werken in 51 studio’s op de eerste en tweede verdieping van 23 tot 35 m2 groot en 3,8 meter hoog, soms zelfs met een extra kamer. Met zes à negen anderen delen ze een gemeenschappelijke keuken, wasgelegenheid en sanitair. Boven de CAWA-studio’s, op de derde en vierde verdieping, komt het hostel met 51 gastenkamers, met telkens twee tot acht bedden en veelal eigen sanitair.
Column Jaap Schoufour Hoofd Bureau Broedplaatsen
Doe het zelf!
De begane grond wordt een ontmoetingsplek voor bewoners, huurders en buitenlui. Rondom de lobby komen een restaurant, een expositieruimte en vijf ateliers voor ambachtelijke bedrijfjes. Op de binnenplaats komt een moestuin, de patio wordt een kruidentuin en op het voorplein komt een buurtmarkt en een mobiele bar. De kleurcodering en de bewegwijzering in het gebouw, de ‘eclectische’ inrichting van het restaurant en de indeling van de kruidentuin zijn bedacht door een creatief team, waarin XXX een architect, een curator voor de culturele programmering, een interieurarchitect, een landschapsarchitect en een conceptontwikkelaar zitten. Stadsdeel West, Bureau Broedplaatsen en entrepreneur Sandra Chedi – onder meer bekend van het Amstel Botel en Streetsmart Amsterdam – werken nauw samen in het project. Chedi vormt met medebestuurder en procesmanager Van Ruyven het bestuur van de Stichting WOW die de exploitatie en het beheer van de broedplaats voor haar rekening neemt. Chedi: ‘Bureau Broedplaatsen heeft mij hiervoor gevraagd, en al is het niet mijn core business, ik ben ook bezig met maatschappelijk ondernemen. Als je in deze stad goed je boterham kunt verdienen, moet je ook de verantwoordelijkheid nemen om wat terug te doen.’ WOW wil intensief gaan samenwerken met de wijk en de buren. Zoals met de bestaande broedplaatsgroep in de laagbouw van de voormalige HTS, maar ook met het Amsterdams Grafisch Atelier en het ZID Theater die in de voormalige gymzaal zijn getrokken. Ook het BOLOboost-platform, waarin bewoners en gebruikers van Bos en Lommer de wijk verrijken met tal van culturele activiteiten, is inmiddels bij WOW betrokken. De Stichting huurt het gebouw voor 15 jaar van het stadsdeel en heeft voor de financiering een overeenkomst afgesloten met de Triodos Bank. De opening van WOW is voorzien in april 2014.
Wat doe ik hier? Pakhuis de Zwijger is afgeladen vol. Nerveus gedoe rond de AT5-camera, felle lichten; de sterren van de avond zijn in aantocht. Hoofden draaien, gebabbel verstomt. Daar zijn Jos van der Lans en wethouder Pieter Hilhorst om hun boek Sociaal doe-het-zelven te presenteren. Even voel ik mij op een vreemd feest. Het boek gaat over nieuwe manieren om tot elkaar te komen: van burgerinitiatieven tot nieuwe vormen van mantelzorg en broodfondsen. Een bonte verzameling mensen trekt op het podium voorbij. Ze vertellen over problemen die geen overheid of instantie kan oplossen en hoe ze er achter
Colofon Redactie: Fabian Takx Uitgever: Bureau Broedplaaten Vormgeving: Baba Anousch, Iwan Daniëls Fotografie: Jan Luitjes, Aaron van Vaalen, Foppe Schut Drukwerk: Huig Haverlag
In de pers ‘Het creatieve karakter van het pand, eerst toen de Volkskrant er zat en daarna toen culturele ondernemers het gebouw behoedden voor leegstand, willen we behouden.’ Job Heimans van The Magnificent 8 in ‘V’ van De Volkskrant, 3 augustus 2013. ‘”Dit is het paradijsje dat we wilden maken”, zegt De Visser trots. Meteen voorbij de ingang staat een piano. “Daar mag iedereen op spelen.”’ Initiator Wilmar de Visser over broedplaats Splendor in ‘PS’ van Het Parool, 19 september 2013 ‘No guts, no glory, in deze tijd moet je als broedplaats slim en creatief denken, anders red je het niet.’ Marcus Fernhout van Codum viert dat een grote gameontwikkelaar de huur van een deel van A Lab vooruit wil betalen, geciteerd in het artikel ‘Oud gebouw zit vol slimme koppen’, Het Parool, 23 september 2013. ‘Bij de broedplaatsen treffen we Joris Feiertag, drummer en producer onder de artiesten-
naam Hamertje Tik. Hij is met zijn muziekpartner Reinier Scheffer in de oefenruimte van Abe van der Woude van de afrobeatband Koffie. De ruimte is keurig opgeruimd en ziet er schitterend uit.’ ‘PS’ van Het Parool over de transformatie van het Volkskrantgebouw, 29 juli 2013 ‘”Eigenaren hebben ons platgebeld omdat ze hun woonboot bij ons kwijt wilden,” zegt Smeele.’ Marjolein Smeele, een van de initiatiefnemers, in Het Parool over de ontstaansgeschiedenis van broedplaats De Ceuvel, 28 oktober 2013. ‘Ik heb al vaker gezegd: “De crisis is ellendig maar drie dingen moeten ons absoluut lukken”: 1. Alle studenten een dak boven het hoofd geven. 2. Alle kunstenaars een broedplaats geven. 3. Alle nachtdieren een eigen plek geven.’ Burgemeester Eberhard van der Laan in een interview over 24-uurslocaties op de site www.djbroadcast.nl
Agenda 13 tot en met 15 december Cultureel festival ‘Winters Binnen’ in heel Amsterdam-Noord. Hieraan nemen de broedplaatsen NDSM, Stichting Boedstraten en de Tolhuistuin deel. Opening vrijdag 13 december in het Zonnehuis. www.wintersbinnen.nl 14 december Opening Cruquiusgilde, 16.00 uur, Cruquiusweg 124A, Van 22.00 uur tot 6.00 uur ‘s ochtends organiseert Lofarmedia hier ook ‘Funk Yard’, zie de website: www.cruquiusgilde.nl 21 december Het Amsterdams Grafisch Atelier (AGA) viert zijn 55-jarig bestaan. De gehele dag zijn er exposities, workshops en presentaties. Met borrel na. De Roos van Dekamaweg 7, www.amsterdamsgrafischatelier.nl 28 december Jaarlijks ‘Balonnenfeest’ van Ruigoord (dat dit jaar 40 jaar bestaat) in Paradiso. www.ruigoord.nl
zijn gekomen dat ze zelf, samen met anderen, de oplossing zijn. Ik vraag me af: wat is de rode draad, waarom gebeurt dit juist nu allemaal? Is het de crisis? Of de onvrede over het falen van banken, zorginstanties, corporaties of overheden? Maar dat speelt toch al jaren? Neem het verhaal van de vrouw uit een dorpje die meerdere dagen per week in de grote stad moet zijn, in het OLVG. Als ze nou eens vlakbij het ziekenhuis bij iemand even kan bijkomen, of zelfs logeren? Ze regelt het. Een broodfonds bedenken of verderop in de straat iemand vinden die voor je wil koken, is net zoiets. Alle-
Tot 11 januari: ‘De jonge Van Eesteren’, expositie in het Van Eesterenmuseum, broedplaats De Vlugt, Burgemeester de Vlugtlaan 125, vr.-za. en eerste zondag van de maand 13-17 uur, www.vaneesterenmuseum.nl Tot en met 26 januari: ‘Van de Werelddaken’, community-theater op basis van drie tragedies van Shakespeare, met 40 buurtacteurs, voorstelling van het ZID Theater, met premières in verschillende stadsdelen en zelfs in Utrecht. Première Amsterdam Centrum: 22 december in de Stadsschouwburg. www.zidtheater.nl
maal problemen die al langer spelen, toch? Het nieuwe in de grote zaal van het Pakhuis zit hem niet in de problemen, maar in de oplossingen. Nu zie ik het om me heen: dit doe-het-zelven vraagt om creativiteit, en niet alleen de creativiteit die nodig is voor het maken van topkunst of voor succesvol ondernemerschap. In Amsterdam moeten we met nieuwe broedplaatsen een bijdrage leveren aan zoveel mogelijk creativiteit in de stad, om samen die nieuwe oplossingen te kunnen bedenken. Aha, daarom ben ik hier dus.
