BRABANT AAN ZEE BRABANT~OMARMT~ T WATER~OMARMT~BRABANT

BRABANT AAN ZEE BRABANT~OMARMT~’T WATER~OMARMT~BRABANT

2

BRABANT AAN ZEE

3

BRABANT AAN ZEE

BRABANT~OMARMT~’T WATER~OMARMT~BRABANT

4

5

BRABANT AAN ZEE

INHOUDSOPGAVE

7

Inleiding

Deel I • VERKENNING

11

• Opgave

13

• Ligging

15

• Situatie

19

• Doelgroep

21

• Visie

Deel II • CONCEPT

25

• Het Park

27

• Park-kunde

29

• Waterpark Brabant aan Zee (BaZ)

31

• ZONES IN HET PARK RIJK I: Biesboschregio

35

• ZONES IN HET PARK RIJK II: Lint van Nassau

39

• ZONES IN HET PARK RIJK III: Brabantse Zeearmen

Deel III • PROJECTONTWIKKELING

45

• Regie op het gebied

47

• PARKONTWIKKELING RIJK I: Biesboschregio

51

• PARKONTWIKKELING RIJK II: Lint van Nassau

57

• PARKONTWIKKELING RIJK III: Brabantse Zeearmen

60

• Masterplanning

63

• De ontbrekende factoren

65

• Communicatieraamplan

67

• Waterparkevenement

69

• Komende stappen

71

Colofon

6

7

BRABANT AAN ZEE

INLEIDING

In de Strategische Agenda West-Brabant worden de hoofdlijnen geschetst van gezamelijke beleidinspanning van negentien West-Brabantse gemeenten in de periode 2008-2011. Toerisme, recreatie, duurzaam ruimtelijk beslag en bereikbaarheid zijn daarin belangrijke thema’s. Men wil het gebied economisch, ecologisch en sociaal ontwikkelen en letterlijk ‘op de kaart’ zetten. Er zijn harde streefcijfers geformuleerd zoals 20% langere verblijfstijd in 2010, een toename van 20% van het aantal toeristische en zakelijke overnachtingen in 2015 en 10% meer bezoekers van de stadscentra. De gedachte daarachter is sterk: het werken aan een aantrekkelijk toeristisch product impliceert een aantal acties: natuurlijke en culturele schatten van het gebied worden zichtbaar gemaakt, verbindingen zoals fietspaden en waterwegen worden verbeterd. Een product levert een groeiende toeristenstroom die nieuwe bedrijvigheid oplevert. Met andere woorden: toerisme, recreatie en marketing werken als bindende factoren in de Strategische Agenda.

Toerisme, recreatie en marketing werken als bindende factoren in de Strategische Agenda. In diverse studies is onderzocht hoe het toerisme in West-Brabant ontwikkeld kan worden. De Vereniging Varen in Brabant maakte recreatieve vaarkaarten. ZKA, FABRIC en Telos schreven ‘Terug naar de Kust’, een scenariostudie voor het gebied. Daaruit volgde Water Rijk, een projectvoorstel in het kader van Pieken In de Delta dat de specifieke kansen van waterrecreatie onderzocht. Dit bleek een factor van belang, enerzijds vanwege de gevarieerde watergebieden in de regio, en anderzijds vanwege de groeiende markt van waterrecreatie. De HISWA, één van de opstellers van het document, stelt vast dat er een langdurige groei is van het aantal waterrecreanten, dat die recreanten langer op en rond het water vertoeven en dat zij steeds meer geld uitgeven per dag. Eén en ander vormen beslist een economische kans voor de regio, zij het dat die kans nog benut moet worden. De regio staat nu nog niet bekend als belangrijk watersportgebied. Er zijn uiteenlopende activiteiten, maar die worden door consumenten nog niet als eenheid ervaren.

SES West-Brabant formuleerde het koepelproject Waterrand dat precies deze doelstelling heeft. De activiteiten van de deelgemeenten zijn geïnventariseerd, de collectieve doelstelling is vastgelegd en een initiële projectorganisatie is opgezet (Startnotitie juni 2008). De komende stap is het formuleren van het bindende concept. De opgave luidt letterlijk: • schrijven van een visie en belevingsconcept dat bijdraagt aan de samenhang van de afzonderlijk te ontwikkelen projecten inclusief een ontwikkelingslijn voor de promotie en marketing van ‘de waterrand’; • opstellen communicatieraamplan voor het koepelproject ‘waterrand’; • programmeren van de projectinitiatieven met als leidraad de programma-eisen vanuit de structuurfondsen; • bundelen visie, concept en projecten tot een uitvoeringsprogramma dat in aanmerking komt voor externe financiering vanuit hogere overheden. Voorliggend document bevat de uitwerking van deze opgave. In het eerste deel, ‘Verkenningen’ worden de waarden van het gebied afgezet tegen duurzame trends in dagrecreatie. Dit mondt uit in een visie op het toeristische potentieel van het gebied. In deel twee, ‘Concept’, wordt een bindend concept beschreven, dat van West-Brabant een samenhangend en sprekend gebied kan maken dat aansluit op wensen van eigentijdse consumenten, niet in de laatste plaats die van de eigen bevolking. In deel drie, ‘Projectontwikkeling’, worden bestaande projecten in lijn gebracht, resulterend in een masterplanning. Tenslotte wordt de communicatie beschreven naar zowel waterrecreanten als bestuurders om dit programma uit te rollen.

Waterrecreatie is ketenbusiness. Je hebt niet veel aan een enkel havengezicht of één verharde oever. Alleen door samen te werken is een sterk toeristisch product te ontwikkelen.

8

BRABANT AAN ZEE

THEMAPARK OMSCHRIJVING

DEEL I VERKENNING

9

10

BRABANT AAN ZEE

DEEL I • VERKENNING

11

OPGAVE

Kern van de zaak is het formuleren van een water-recreatief profiel van de regio West-Brabant. Dit profiel noemen we Waterrand, hoewel inmiddels duidelijk is dat deze term niet geschikt is voor externe communicatie. Waterrand is namelijk ook de aanduiding van risicovolle blauwe zones in het kustgebied van Nederland en de beheersing daarvan (zie www.waterrand.nl). Niet direct een aantrekkelijk beeld voor toeristen! Waterrand verwijst in het vervolg van dit stuk naar het koepelproject en het geografische gebied van de deelnemende gemeenten (zie kaart op de volgende pagina). In het vervolg zal voor de marketingactiviteiten de term ‘Brabant aan Zee’ gebruikt worden. Ook dit is een werktitel.

Feitelijk is het project Waterrand een ruimtelijke ontwikkelingsopgave, een marketingproject en een bestuurlijke innovatie in één. Het formuleren van het profiel van Waterrand vergt een generalistische blik. We moeten werken vanuit de authentieke waarden van het gebied, want een kunstmatig profiel is onmogelijk waar te maken. Daarbij is het ondoenlijk om de kwaliteiten van alle gemeenten op te tellen en van een noemer te voorzien. Los van de grote veelzijdigheid van de deelnemende gemeenten is de ‘korrel’ dan te fijn. De consument ziet dan door de bomen het bos niet meer. Het is andersom: het koepelproject moet een kader bieden waarbinnen gemeenten zich thuis voelen en dat recht doet aan hun afzonderlijke kwaliteiten.

In een aantal beleidsvelden wordt een snelle doorsteek gemaakt: de ruimtelijke structuur, waterberging, economische ontwikkeling, culturele aantrekkelijkheid en toeristische informatie worden in één beweging gebundeld. De talrijke experts die aan dit document meewerken zien slechts een fractie van hun bijdragen terug. Bij de komende stappen zullen zij in hun eigen veld moeten zien aan te haken aan het geformuleerde concept. Dit is een normale zaak bij toeristische productontwikkeling. Feitelijk is het project Waterrand een ruimtelijke ontwikkelingsopgave, een marketingproject en een bestuurlijke innovatie in één. Om tot een compact beeld te komen worden de belangrijkste eigenschappen van het gebied op de komende pagina’s samengevat. Ten eerste de ligging ervan, dan de kenmerken van de gebieden alsmede het niveau van het toeristische aanbod ter plekke. Dit leidt, samen met de SWOT-analyse die SES West-Brabant eerder maakte tot de gewenste visie.

12


BRABANT AAN ZEE

13

LIGGING

staande mast route

richting Noordzee & Zeeland

Maas richting Duitsland

Waterrand is een sterk gevarieerd waterrijk gebied dat vanuit alle windstreken per boot te bereiken is. In het oosten bestaat Waterrand uit het rivierengebied van de Afgedamde Maas, de Bergse Maas, de Amer en de Boven Merwede. Aangrenzend aan dat gebied ligt Nationaal Park de Biesbosch, één van de grootste natuurgebieden in zijn soort in West-Europa. Deze omvang zal nog toenemen wanneer de Hollandse met de Brabantse Biesbosch samengaat en aan de oostelijke kant een stuk waternatuur zal ontstaan doordat laagland wordt teruggegeven aan de natuur voor bergingsdoeleinden (Noordwaard). Meer naar het westen en zuidwesten liggen de voormalige zeearmen het Hollands Diep en het Volkerak. Dit zijn grote wijde vaarwegen die ook veel door de industriële beroepsvaart worden gebruikt, maar ook toegankelijk zijn voor recreatietoervaart. Helemaal in het westen ligt het Schelde Rijnkanaal met een directe ontsluiting naar het Nationaal Park Oosterschelde. Het Binnenland van West-Brabant wordt doorkruist met kleine riviertjes en kanalen zoals de Steenbergse Vliet, de Dintel en de Mark die verbinding met de zeearmen maken. Daarnaast zijn er poelen, beken en turfvaarten. Kleinere kanalen verbinden de plaatsen en bieden bedding voor (verdwijnende) lokale industrie. Opmerkelijk aan dit gebied is de rijke cultuurhistorische beleving op het land met steden als Steenbergen, Breda, Oosterhout en Willemstad.

Waterrand is een sterk gevarieerd waterrijk gebied dat vanuit alle windstreken per boot te bereiken is.

richting Antwerpen Frankrijk

In de nabije toekomst komt er meer wateroppervlak op dit gebied door de vereiste nieuwe ruimte voor het water vanaf de aanvoerroute van de Delta. Een deel van deze watervoorzieningen zijn seizoensgebonden en worden geplaatst in de uiterwaarden. Een ander deel zal een meer permanent karakter krijgen en is daarmee geschikt voor recreatieve ontwikkeling. Noordwaard is een goed voorbeeld van zo’n ontwikkeling.

Toegangspoorten Het vaargebied van West-Brabant staat niet op zichzelf. Het is onderdeel van de Zuidwest Nederlandse Delta, feitelijk een middengebied van het rivierengebied dat de Betuwe insluit en Zeeland. Het heeft directe verbindingen met de Zeeuwse stromen, de Noordzee en het achterland van België. Over de grote rivieren naar het oosten zijn Limburg en Duitsland te bereiken. Via de Dordtse kil is het achterland van de Rotterdamse haven bereikbaar en de rest van de Noord-Hollandse wateren. Van de Hollandse plassen tot het IJsselmeer, van Friesland tot de Waddenzee. Al met al mag Waterrand zich tot de meest centraal gelegen en veelzijdige watergebieden van Nederland rekenen.

14

BRABANT AAN ZEE


15

SITUATIE

De gebieden waaruit Waterrand bestaat hebben sterk verschillende profielen: groen, rustig, nautisch-industrieel en besloten. Het landschap wisselt, de bebouwing, het voorzieningenniveau en de gastvrijheidcultuur. Een korte impressie. Qua toeristische samenhang is het ‘binnenland’ onder het Hollands Diep de zwakste schakel. Mogelijk als gevolg van de hardvochtige geschiedenis met het water, heeft dit gebied zich in zekere zin van het water afgekeerd. Wie nu bijvoorbeeld in Dinteloord naar het water wil moet er echt naar zoeken. En als men het vindt moet men eerst door een ongastvrij bedrijventerrein heen om het daar bijna ongebruikt aan te treffen. Aanlegplaatsen, horeca en andere voorzieningen zijn ronduit schraal te noemen op een enkele vooruitstrevende ondernemer na. Daar tegenover staan recreatieve parels als Tholen, Bergen op Zoom (moeilijk bereikbaar!) en Oudenbosch met zijn basiliek, een onmisbaar icoon. Uniek voor West-Brabant zijn de kreken en beken in elkaars relatieve nabijheid. Het zijn herkenbare, natuurlijke elementen in het cultuurlandschap. Het West-Brabantse krekenland kenmerkt zich door dijken, lintbebouwing op en langs de dijken, rechte polderwegen en kronkelende kreekrestanten. De zandgronden zijn dooraderd met schilderachtige beken. Het Waterschap herontwikkelt momenteel de kreken en de beken. Voorbeelden zijn de Roosendaalse Vliet, de Molenbeek en de Tonnekreek. In dit ‘Lint van Nassau’ bevinden zich schatten met cultuurhistorische waarde. Schitterende steden en plaatsen en oeroude natuurgebieden wachten op bezoek en zijn in principe bereikbaar via het water. De recreant van deze tijd heeft zijn varende huiskamer bij zich. Dat betekent dat zij (onder onze doelgroep rekenen we veel seniore stellen en gezinnen) in de markt zijn voor tochtjes op 10 kilometer vanaf de wal. Omgekeerd zijn de vaarwegen met relatief simpele middelen aantrekkelijk te maken voor recreatie vanaf de oever, huizenbouw, horeca en zorg. Een belangrijke partner Een kans voor dit binnengebied komt uit onverwachte hoek: De West-Brabantse Delta, aangevoerd door het gelijknamige waterschap, heeft de komende jaren als opdracht veel ruimte te gaan scheppen voor het water. De huidige drie bergboezems langs de Mark (een vierde wordt nu aangelegd bij de Haagse Beemden) zijn daar voorbeelden van. Daarnaast stelt het waterschap zich op als hoeder van het blauwe erfgoed: kreken, aanlegplaatsen en walkanten worden gerestaureerd. Het waterschap is een belangrijke partner in de vormgeving van het landschap rond het water, één van de belangrijkste verbeterpunten van het Lint van Nassau.

Het waterschap is een belangrijke partner in de vormgeving van het landschap rond het water, één van de belangrijkste verbeterpunten van het Lint van Nassau. Biesbosch en Rivierengebied De Biesbosch zal na haar samenvoeging een groot en uniek natuurgebied opleveren voor de rustzoekende toerist. Met (bescheiden) overnachtingsmogelijkheden en attracties als het Beverbos, vormt het een natuurlijke partner met het toekomstige Noordwaard, dat ook voortkomt uit waterberging. Met het landschappelijk aantrekkelijke achterland rondom het Land van Heusden en Altena en de Bommelerwaard zoekt de Biesbosch naar een nieuw profiel. Met name voor de recreant met meer tijd ligt koppeling met andere gebieden voor de hand. Het stroomgebied van de Afgedamde Maas wordt wel de Vecht van Brabant genoemd. De afgedamde Maas kronkelt door een landschap met dijkboerderijen en charmante uitzichten en vormt de grens tussen de provincie Noord-Brabant en Gelderland. De landschappelijke eenheid strekt dus verder dan de provinciegrens. In Werkendam en Woudrichem vind je historische schepen, variërend van zalmschouwtjes tot grotere (zeilende) platbodems. In het gebied tussen Maas en Merwede, varend over de afgedamde Maas, liggen mooi behouden dijkboerderijen in een fraai landschap. De waterrecreatiemogelijkheden zijn beperkt doordat er onvoldoende aanlegplaatsen zijn. Ook hier liggen prachtige cultuurhistorische objecten zoals het slot Loevenstein. Korte trips op het land, vanaf het water zijn een kans. Er zijn jaarlijkse toeristische evenementen maar er is een gebrek aan oevers met grote publiekscapaciteit. Ook rondvaarders klagen over een tekort aan aanlegplaatsen.

16

BRABANT AAN ZEE


17

SITUATIE

Hoofdwaterwegen De hoofdwaterwegen in de Bergse Maas, het Volkerak en het Hollands Diep worden gebruikt door de beroepsvaart en door recreanten. Dit is een kans en een risico. Er liggen goede havens en er passeren veel recreanten die op zoek zijn naar vertier en verteer. Er liggen ambitieuze plannen om de passanten ‘op de wal te trekken’ maar dat is niet eenvoudig. Zeeland, met een ijzersterk recreatief imago trekt en men steekt de brede vaargeulen vaak zo snel mogelijk door om van de beroepsvaart af te zijn. Daar komen de moeilijke sluizen van het Volkerak nog bij. Aan de andere kant zijn prachtige plaatsen als Raamsdonksveer, Geertruidenberg, Drimmelen en Willemstad direct bereikbaar. Vanaf de zeearmen zijn plaatsen als Steenbergen makkelijk bereikbaar. Het brede water leent zich voor grote evenementen, waar de kadesteden natuurlijke tribunes zijn. Een eeuwig twistpunt blijft de confrontatie met de beroepsvaart. De breedte van de vaargeulen biedt echter kans op vreemdzame co-existentie.

De obstakels van het gebied zijn de moeilijke toegankelijkheid vanaf het water en naar het water toe. Dat betekent dat deze gebieden elk vanuit hun eigen waarde moeten worden ontwikkeld. Het is modieus om pakkende ‘merken’ te ontwikkelen die een gebied in één keer herkenbaar maken, maar de consument is niet gek. Het is niet verstandig om West-Brabant met één saus te overgieten en het zou de uniciteit van de deelgebieden niet goed doen uitkomen. Tenzij dat ‘merk’ juist de veelzijdigheid is waarbinnen de consument zelf kan variëren.

Het plaatje De obstakels van het gebied zijn de moeilijke toegankelijkheid vanaf het water en naar het water toe. Een deel van het gebied, zeker het binnenland maar ook de streek in het rivierenlandschap is in de afgelopen eeuw ‘met de rug naar het water’ ontwikkeld. Zo zijn veel kleine kanalen en rivieren hoog bedijkt zodat toervaarders domweg niets van het omringende land kunnen zien. Werkhaventjes bij kleine plaatsen zijn op grote loopafstand van kernen aangelegd, waardoor er weinig intimiteit en comfort kan worden geboden. Oude industrieën drinken hun koelwater uit de rivier en vormen soms de enige afwisseling met het platteland. Dat platteland is sterk Hollands: zeer open en vlak wat niet iedereen aanspreekt. Er is weinig samenhang in bouwculturen, vanaf het water zijn niet veel culturele sporen te ontdekken. Bovendien is het voorzieningenniveau sterk wisselend. Daar tegenover staan bijzondere cultuurhistorische plaatsen en bezienswaardigheden, evenals schitterende groene struingebieden en fietspaden. De waterrecreant zal verleid moeten worden om de eentonigheid te doorkruisen die tussen de parels ligt. Het open maken van oevers, creëren van aanlegplaatsen en faciliteiten zijn eerste vereisten. Als het de ambitie is om Waterrand toeristisch op de kaart te zetten, dan moeten gebieden met verschillende kwaliteiten en ontwikkelingsstadia bij elkaar worden gebracht. Het is niet noodzakelijk dat ze dan ook op elkaar gaan lijken. Eigentijds toerisme kan goed steunen op afwisseling en variatie. In het de komende hoofdstukken presenteren we daar een kader voor.

18

BRABANT AAN ZEE


19

DOELGROEP

Op welke doelgroepen kan West-Brabant zich het beste richten? Hoe gedragen doelgroepen zich tegenwoordig? En hoe gedragen ze zich over vijftig jaar? Bij Waterrand is het duidelijk dat het vooral bezitters van motorjachten zijn die worden bediend en in mindere mate zeilers. Daarbij zijn recreanten van het vaste land in beeld die naar het water toetrekken om daarvan te genieten. Dat zijn zeer veel typen gebruikers. Toch is het mogelijk om hier een sterke vereenvoudiging te maken waarop marketingtechnieken van toepassing zijn. Waterrecreant We noemen al degenen die op of aan het water recreëren waterrecreant. Er is een breed scala aan gebruikers, leeftijden en welstandklassen te benoemen. We vatten dit samen als alle mensen die van het water houden, passief of actief. Van deze groep geven we hieronder een karakteristiek. Deze staat los van de waan van de dag en is gebaseerd op een ontwikkeling die al een eeuw gaande is en nog zeker een halve eeuw zal voortduren. Vrijetijdseconomie Meestal wordt bij vrijetijdseconomie de producentenkant bestudeerd, het geheel van aanbieders, afgezet tegen het volume vrije tijd van consumenten. Maar vanuit die consument is veel meer te zien. Ook consumenten bevinden zich in een vrijetijdseconomie. Hij is namelijk meestal met een groep op pad. Deze groep, bestaande uit mensen van gelijke of verschillende levensfasen heeft twee zaken gemeen, ongeacht scholingsniveau, welstandsklasse of leeftijd: men heeft het druk en wil alles meemaken. Marketeers zijn allang opgehouden om doelgroepen in te delen op voorspelbaar gedrag. Mensen vertonen grillig consumptiegedrag, waarbij ze veel ervaringen willen mixen. ‘s Ochtends zwerven in de Biesbosch, ‘s middags een stukje Tour kijken, of zeeschepen in Moerdijk en ’s avonds uitgaan in het centrum van Breda of Roosendaal.

Eigentijdse consumenten, ook de senioren onder hen, willen meerdere ervaringen combineren. Waar vroeger de vrije tijd werd gebruikt voor uitrusten en zorg voor kinderen en ouders heeft de ‘homo ludens’ een soort loopbaan in zijn privéleven waarbij de tijd het meest schaarse goed is. Men wil steeds meer beleven in steeds minder tijd. Nu het voorzieningenniveau toeneemt op particuliere schepen zetten mensen deze leefstijl voort als ze op pad zijn. Dit zijn de klanten van Waterrand en van deze trend is veilig aan te nemen dat ze de komende decennia zal stijgen.

Symbio’s Bij haar visie op recreatie in de 21e eeuw schetst het NBTC (Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen) bovenstaand beeld en tevens het product dat bij dit gedrag past: symbio’s. Dat zijn combinatieproducten met veel keuzevrijheid die een consument of een groep consumenten in staat stelt een dagprogramma naar eigen keuze samen te stellen. De symbio’s zijn vaak gethematiseerd, bijvoorbeeld ’groen’, ‘stad’ of ‘avontuur’. Belangrijker is echter het gemak waarmee het eigen programma kan worden samengesteld en de volledigheid van de symbio. Denk aan rust, vermaak en natuurlijk eten en drinken. De veelzijdigheid van Waterrand is geschikt voor het vormen van symbio’s. De waterroutes en aanlegplaatsen zijn als basis te nemen, waarbij bestemmingen op het land als invulling kunnen worden gebruikt. Belangrijke kenmerken van die producten zijn: afwisseling, het aanbieden van uiteenlopende prijsniveaus (van snackbar tot sterrenrestaurant) en comfort. Uiterst belangrijk is goede interactieve informatievoorziening zodat consumenten gemakkelijk uiteenlopende attracties kunnen combineren. Belangrijke kwaliteiten van symbio’s voor Waterrand. Afwisseling. Gezinnen en andere groepen hebben een complex wensenniveau dat geoptimaliseerd moet worden. Winkelen is bij wijze van spreken even belangrijk als een museum. De bestemming moet hierin voorzien. Dit is een grote troef voor Waterrand. Verschillende prijsniveaus. Eigentijdse consumenten vertonen een onvoorspelbaar bestedingsgedrag. Soms zijn ze uiterst prijsbewust, denk aan de spreekwoordelijke zak aardappelen die mee aan boord genomen wordt. Diezelfde consument telt makkelijk tientallen euro’s neer voor een terrasbezoek. De bestemming dient in die variatie te voorzien. Bij Waterrand zijn nog teveel aanbieders op het middenniveau, beide uitersten van het spectrum moeten worden uitgebreid. Comfort. Waterrand bedient vooral gebruikers van motorjachten en dat zijn overwegend senioren, hoewel het vermoeden bestaat dat dit in de toekomst zal uitbreiden naar gezinnen en jongeren. Over het algemeen zal de bezoeker echter prijsstellen op een hoog comfortniveau van voorzieningen. Uitzondering daarop zijn de watersporters maar dit is een relatief kleine groep. Het verhogen van het voorzieningenniveau is noodzaak. Goede informatievoorziening. Symbio’s strekken zich uit over categorieën die geheel anders zijn dan die van ondernemers of overheden. Mensen worden steeds eigenzinniger in hun dagbesteding. Het is niet nodig om pakketten te vormen voor dit gedrag. Veel belangrijker is goede informatievoorziening zodat men dit zelf kan doen. De recreatiekaart van Varen in Brabant is een goede start. Deze kan met meerdere opties worden uitgebreid, bijvoorbeeld uitgaan, winkelen, breedbandaansluitingen, bunkerplekken, culinaire avonturen en duikplaatsen.

20

BRABANT AAN ZEE


21

VISIE

Uit voorgaande indicaties, veel gesprekken met inwoners, bestuurders en deskundigen en omzwervingen in het gebied, formuleren we de volgende visie. Het is de blik op sterke en zwakke kanten van het gebied, zoals ook geformuleerd door het Brabants Bureau voor Toerisme in haar SWOT in 2007. Onderstaande visie biedt aanknopingspunten voor het te ontwikkelen concept. • Waterrand heeft een uitstekende ligging in de Nederlandse Delta. Het heeft verbindingen met de grote waterrecreatiegebieden in Nederland en België en heeft via de grote vaarwegen verbinding met verder weg gelegen vaargebieden. Gezien de groei van de waterrecreatie (CBS 2009) ligt hier een kans op economische ontwikkeling.

Deze observaties leiden tot de volgende conclusie: Van Waterrand is in potentie een bijzonder en onderscheidend recreatiegebied te maken. De sterkste troeven zijn daarbij de goede ligging, de afwisseling en het open karakter van het landschap, in die zin dat er nog veel van te maken is. Door de afzondering van de attractieve zones in het gebied moet sterk worden ingezet op verbindingen van die zones.

De bindende factor

• Waterrand is zeer veelzijdig. Veel watertypen in de zin van verschillende vormen van recreatief gebruik zijn voorhanden, veel meer dan in andere watersportgebieden. Gezien de behoeften van eigentijdse waterrecreanten biedt ook dit een kans.

is het water zelf.

• Nieuwe waterbergingsgebieden die de stijgende Delta zal krijgen bieden een kans op ontwikkeling van bijzondere recreatiegebieden. De Waterschappen zijn bereid hier aan mee te werken en ook om achtergestelde gebieden te revitaliseren.

Een bindend concept moet niet worden gebaseerd op culturele sporen of sfeerbeelden want die zijn te weinig zichtbaar of te weinig consistent. De bindende factor is het water zelf.

• De attractiviteit van Waterrand ligt voor een groot deel op het land. Met name op het gebied van cultuurhistorie en groen. • Het landschap van Waterrand is op enige parels na niet onderscheidend van andere plattelandsgebieden in de regio. Het landschap is open en vrij maar ook eentonig, agrarisch industrieel en vlak. Veel recreanten zullen het als weinig sfeervol ervaren. • Met uitzondering van de grote vaarwegen is het land ‘van het water af ’ ontwikkeld. Er is sprake van hoge bedijking wat het uitzicht belemmert, er ligt veel industrie aan het water en er zijn te weinig aanlegplaatsen. • Er is geen zichtbare culturele identiteit in bebouwing, ruimtelijke ordening of gastronomie. De belangrijke Brabantse troef het ‘Bourgondische’ komt in de steden tot uitdrukking maar niet op het platteland. Dit zal door bezoekers worden vergeleken met de uitbundige gastronomische voorzieningen die er bijvoorbeeld op de Hollandse en Friese meren bestaat. Het voorzieningenniveau wisselt sterk per deelgebied.

Het ontwikkelen van Waterrand tot een florerend waterrecreatiegebied is een ruimtelijkstructurele, landschappelijke en marketingtechnische opgave. Alleen als al deze zaken collectief en in samenhang worden aangepakt is economische ontwikkeling te verwachten. Op de komende pagina’s wordt een concept beschreven dat voor de verbinding kan zorgen.

22

BRABANT AAN ZEE


DEEL II CONCEPT

23

24

BRABANT AAN ZEE

DEEL II • CONCEPT

25

HET PARK

Een waterpark met verschillende rijken Om een kapstok te bieden aan huidige en toekomstige ontwikkelingen en voor een te ontwikkelen marketingplan wordt gezocht naar een bindend concept. Dit concept: • moet authentiek zijn in die zin dat het steunt op reële waarden in het gebied. Dat betekent: het water als bindend element, het open, beetje woeste landschap als drager en de afzonderlijke parels als bestemming; • moet eenvoudig en begrijpelijk zijn. Een eenvoudige metafoor die overal in het landschap toepasbaar is. Daarin hoort de afwisseling van het gebied terug te komen; • moet bruikbaar zijn voor de meervoudige ontwikkelopgave van het gebied: ruimtelijk, landschappelijk, marketingtechnisch; Dit leidt tot het beeld van een park: • Parken danken hun bestaan in eerste instantie aan hun ligging. Zowel stads- als natuurparken ontstaan door de balans van toegankelijkheid en afzondering. Waterrand heeft beide in de juiste verhouding. • ‘Park’ impliceert een zekere samenhang, een betekenis. Door Waterrand als park te definiëren vertellen we bezoekers en inwoners dat die samenhang er is. Door het een waterpark te noemen geven we direct de noemer aan: Waterrand is een park waar je alles kunt beleven op het gebied van water. • Parken bestaan vaak uit verschillende gebieden die uiteenlopende ervaringen bieden. Hiermee zijn de verschillende zones te plaatsen. • Een park impliceert een gecultiveerde omgeving. Door Waterrand als park te definiëren laten we zien dat er nagedacht is over de omgeving, over de attracties, over beleefwerelden en faciliteiten. Het biedt een ontwerpkader dat kan worden ingepast in de structuurvisie uit de Agenda.

Brabant aan Zee Er zijn meer regio’s die het water als bindend element opvoeren. Denk aan Noord-Holland (‘De Waterprovincie’) en Friesland. Om de positie van Waterrand te benadrukken stellen we de naam Brabant aan Zee voor. Deze naam is nog niet gelegitimeerd door de partners in dit project en fungeert vooralsnog als werktitel. Hij kan echter goed werken omdat hij precies doet wat hij moet doen: hij vertelt iets over Brabant dat Nederland nog niet wist. En hij werkt niet alleen voor Nederland. ‘Brabant am Meer’ of Brabande sûr mer klinken ook niet gek.

Brabant aan Zee kan effectief zijn als titel omdat hij precies doet wat hij moet doen: hij vertelt iets dat Nederland nog niet wist. En hij werkt niet alleen in Nederland. Ook Brabant am Meer en Brabande sûr mer klinken ook niet gek.

26

BRABANT AAN ZEE

DEEL II • CONCEPT

27

PARK-KUNDE

Het invoeren van een parkconcept biedt niet alleen houvast voor het bestuurlijke, ruimtelijke en marketingtechnische programma. Het is een veelgebruikte term in de leisurewereld, de industrie die de vrije tijd als markt beschouwt. Partijen als Disney, De Efteling, Warner Brothers maar ook Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer gebruiken parkconcepten als ontwerpkader. Er is veel kennis voorhanden op dit gebied die direct inzetbaar is, dankzij de deelname van experts in het samenwerkingsverband:

Beleving Zoals gezegd selecteren bezoekers een park op bereikbaarheid en op de mate waarin het tegemoet komt aan de wensen van de afzonderlijke leden van de groep. Hierbij worden de voorzieningen als vanzelfsprekend beschouwd en ligt het onderscheid in de belevingswaarde van het gebied. In het kader van deze studie - het formuleren van een bindend concept- staan we hier iets uitgebreider bij stil.

Logistiek Parken hebben in- en uitgangen, parkeerplaatsen, brandgangen, hoofd- en zijwegen en basisvoorzieningen als toiletten, beheersposten en landmarks (zie later). Er zijn wetmatigheden bekend over dit soort zaken die leidend kunnen zijn voor het ruimtelijke ontwerp.

Volgens het standaardwerk van Pine en Gilmore (De beleveniseconomie, 1999) zijn belevingen in te delen aan de hand van de dimensies actief en passief en in de mate van absorptie van klanten in een omgeving (absorptie, onderdompeling). De belangrijkste factoren zijn dan:

Oriëntatie Bezoekers beschouwen een park als een ingericht gebied met een zekere logica in indeling, routing en navigatie. Van een park is een kaart te maken die eenvoudig navigeert, waarbij bezoekers zich verplaatsen via herkenbare punten. het is nu al mogelijk een ‘belevingskaart’ van Brabant aan Zee te maken, waarbij de waterkaart van Varen in Brabant een prima basis vormt. Bestuur Nationale parken omvatten geografisch vaak meerdere gemeenten en regio’s. Er is veel kennis te vinden over geschikte bestuursvormen die coherent beheer en ontwikkeling mogelijk maken.

Brabant aan Zee als overkoepelende entiteit met een gedeelde geschiedenis. Dit komt perfect tegemoet aan het diverse karakter van West-Brabant met haar vele iconen.

Entertainment: Iets meemaken (voelbaar) Hier gaat het om de gezelligheid en het plezier rondom en op het water. Het kan puur passief vermaak zijn of samen met anderen een activiteit doen. Met voldoende variatie, voor elk wat wils. De sociale context is belangrijk. Mensen hebben behoefte aan ontmoeting, contact en het delen van interesses. Educatie: Iets leren (context) Iets leren over de omgeving, de historie, de mensen en hun verhalen, geeft houvast en laat je door een andere bril kijken naar het watergebied. Vaak worden de verhalen die men hoort en uitwisselt het meest herinnerd en doorverteld. Ontsluiting van verhalen op plekken, tijdens routes, maken een vaargebied interessanter. Escapisme: Iets doen (ervaren) Even weg uit het alledaagse, het binnentreden in een totaal nieuwe belevingswereld geeft ruimte en vrijheid. Je wordt onderdeel van de ervaring, je doet mee aan het avontuur. Het zorgt voor spanning, uitdaging en het verleggen van grenzen. Aan de andere kant van dit spectrum kun je je ook compleet overgeven aan de rust. Stopplekken in de natuur, gevoel van in ‘the middel of nowhere’ te zijn en een rustige haven moeten naast het overige aanbod goed worden gekoesterd. Esthetiek: Ergens zijn (zichtbaar) Een mooie omgeving, een pittoresk haventje in de stad, prachtig in het landschap geïntegreerde architectuur geven een plek of regio een beeldkwaliteit. Daar willen waterrecreanten graag vertoeven of hebben ze een omweg voor over.

28

BRABANT AAN ZEE

DEEL II • CONCEPT

29

WATERPARK BRABANT AAN ZEE (BaZ) BaZ is via het water compleet ontsloten en biedt de waterrecreant een rijk en gevarieerd aanbod. Het waterrijke gebied is groot en divers en daarom goed op te delen in clusters, die eenzelfde soort van vaarwater met elkaar gemeen hebben: • de rivierendelta (De Biesbosch, de Amer, de Afgedamde Maas en de Bergse Maas) • de voormalige zeearmen (Hollands Diep, Volkerrak, Oosterschelde) • de binnenwateren (Steenbergse Vliet, Mark en de Dintel). Rijken Al deze clusters hebben, net zoals themapark De Efteling dat verschillende ‘rijken’ heeft, een min of meer eigen identiteit en bijbehorende vaarwegen, iconen en attracties. Binnen een rijk (clusters) zijn de volgende onderdelen van belang: • Elk rijk heeft een eigen identiteit en vaak een gedeelde geschiedenis (oorsprong). • Sterke rijken zijn bekend en worden vaak herkend door beeldbepalende iconen. • Alle attracties binnen een rijk passen vaak bij- en versterken de identiteit van het rijk. • Het aanbod binnen een rijk bepaalt zijn eigen bezoekersgroep en is daarbinnen gevarieerd om bezoekers zo lang mogelijk bezig te houden. • Het aanbod van attracties, wandelpaden, horecavoorzieningen is binnen een rijk op elkaar afgestemd, zodanig dat de bezoekers zich altijd verwend en/of bediend voelt. Dat kan ook een cyclus zijn van rust en spanning of gezelligheid en avontuur. • Een rijk wordt extra attractief wanneer omliggende rijken makkelijk te bereiken zijn en een andere belevingswereld kunnen aanreiken.

BaZ als park met drie verschillende rijken, allemaal verbonden door water. Een afgebakend gebied midden in de Zuidwest-Nederlandse waterdelta. Brabant aan Zee als overkoepelende entiteit met een gedeelde geschiedenis. Dit komt perfect tegemoet aan het diverse karakter van West-Brabant met zijn vele iconen. In het volgende hoofdstuk worden de verschillende rijken van Brabant aan Zee beschreven op identiteit, oorsprong, iconen en overige attracties. Op de bijbehorende kaarten wordt het rijk aangeduid en worden de aanpalende rijken of verbindingsvaarwegen aangegeven. Daarna worden bestaande ontwikkelingsplannen per rijk benoemd en getoetst op belevingswaarde.

30

BRABANT AAN ZEE

DEEL II • CONCEPT

31

ZONES IN HET PARK RIJK I biesbosch regio Oorsprong Ontstaan door een samenspel tussen water, natuur en mensenhanden. Watersnoodrampen (Sint Elisabethsvloed) en waterbeheersing (Deltawerken) hebben het oorspronkelijk cultuurgebied veranderd in een nat natuurgebied van internationale betekenis. Sinds 1994 is de Biesbosch een nationaal park en één van de grotere nationale parken in Nederland. De Biesbosch is het enige zoetwatergetijdegebied in Europa. Identiteit Het rivierenlandschap ten oosten van de Biesbosch wordt begrensd door de Boven Merwede aan de noordkant, de Afgedamde Maas aan het Oosten en de Maas aan de zuidkant. Het stroomgebied van de Afgedamde Maas wordt ook wel de Vecht van Brabant genoemd. De afgedamde Maas kronkelt door een landschap met dijkboerderijen en charmante uitzichten en vormt de grens tussen de provincie Noord-Brabant en Gelderland. De landschappelijke eenheid strekt dus verder dan de provinciegrens. De Biesbosch is een zoetwater moeras (wetland) met honderden kreken, eilandjes, wilgenbossen en bijzondere planten en dieren. De Nieuwe Merwede verdeelt de Biesbosch in een Zuid-Hollands en Brabants deel, maar landschappelijk vormen ze één uniek gebied. De griendwerkerscultuur draagt ook bij aan de bekendheid van het gebied. Kenmerken Zalmschouw In Werkendam en Woudrichem vind je historische schepen, variërend van zalmschouwtjes tot grotere (zeilende) platbodems. Dijken en Dijkbebouwing In het gebied tussen Maas en Merwede, varend over de afgedamde Maas, vind je mooi behouden dijkboerderijen in een ‘liefelijk’ landschap. Deze waterloop wordt ook de Vecht van het zuiden genoemd.

Nieuwe Hollandse Waterlinie Deze militaire verdedigingslinie uit de 19e eeuw loopt van Muiden tot aan de Biesbosch en was bedoeld voor bescherming van de grote steden in dit gebied. Slot Loevestein, onderdeel van de Vestingdriehoek, maakt ook onderdeel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Vestingstadjes Woudrichem en Geertruidenberg zijn bekende vestingstadjes. Riet en griendcultuur Het be- en verwerken van riet tot bijvoorbeeld hoepelhout voor vaten en hoogwaardig geriefhout voor land- en tuinbouw hebben eeuwenlang het karakter van Werkendam en andere Biesboschdorpen bepaald. Hoogstamfruitbomen In het Land van Heusden en Altena worden oude fruitrassen opgespoord, vermeerderd en weer opnieuw aangeplant. Griendverleden In de Biesbosch staat een replica van een oude griendwerkershut waar echt in overnacht kan worden. Er zijn nog steeds grienden die bij worden gehouden door verschillende natuurorganisaties.

32

BRABANT AAN ZEE

DEEL II • CONCEPT

33

ZONES IN HET PARK RIJK I biesbosch regio De Biesbosch in de oorlog In de 2de Wereldoorlog werd er ondergedoken in de Biesbosch. Onderduikers werden geholpen om de rivier over te steken naar het veilige natuurgebied. Stilte Het gebied kenmerkt zich door een combinatie van stiltegebieden en afwisseling in het landschap. Fietsen en wandelen Het achterland van de Biesbosch leent zich bij uitstek voor het maken van prachtige fietsen wandeltochten. Ook door boerenland en in uiterwaarden kan worden gewandeld. Streekproducten In en rondom de Biesbosch wordt een variëteit aan steekproducten gemaakt die in de hele regio verkrijgbaar zijn. Veerponten en kunstwerken Het gebied kent een veelheid aan bruggen, sluizen en pontjes op en nabij de rivieren.

Iconen De bever Bevers zijn in 1988 uitgezet nadat ze sinds 1825 waren uitgestorven. Het is met 125 cm het grootste knaagdier van Europa. De Biesbosch telt meer dan 60 beverburchten en bijna 150 bevers. Jan Claessen Voor het Arsenaal staat het beeldje van Jan Claessen/Jan Klaassen: koerier en trompetter in het leger van prins Maurits. Jacoba van Beieren woonde enkele jaren in Woudrichem. Hieraan herinneren het Jacoba van Beieren-huis en een standbeeld. Kasteel Dussen Dit kleine charmante kasteel in Dussen bestaat reeds meer dan 700 jaar.

34

BRABANT AAN ZEE

DEEL II • CONCEPT

35

ZONES IN HET PARK RIJK II lint van nassau Oorsprong Een hoofdzakelijk agrarisch poldergebied gevormd door de inwerking van water, een landschap en volksaard dat zich kenmerkt door strijd, strijd met en tegen het water en strijd met vele belagers en vijandelijke bezetters. Naast de strijd die tegen het water geleverd is, heeft het water grote invloed op de economische ontwikkeling in het gebied. Vroeger betrof dit de handel en industrie, nu ligt de nadruk op recreatie. Steenbergen bijvoorbeeld is groot geworden door handel, meekrap en suikerindustrie. Op dit moment ligt de nadruk op de agrarische sector. Het oorspronkelijk feodale gebied bestaat voor een groot deel uit polders die zijn ingepolderd door de prinsen van Oranje, graven van Nassau en heren van Breda. Identiteit Het water stroomt door een uitgestrekt en open cultuurlandschap met cultuurhistorische steden, plattelandsdorpen en vestingsteden, omgeven door contrastrijke agrarische en natuurlandschappen. Kenmerken Vestingsteden De linie telt veel vestingstadjes met een interessante geschiedenis en uitstraling: Willemstad, Steenbergen, Bergen op Zoom, Breda, Klundert, Oudenbosch en Geertruidenberg.

Vlotkamperen Unieke overnachtingsbeleving op het water. Met de kano zelf naar je vlot varen om daar in alle rust te overnachten. De Heen Recreatiecentrum aan de Steenbergsche Vliet. Hier kan zowel op het water als op het land worden gegeten, gedronken en overnacht. Grote Kerk Breda De 15de eeuwse Grote Kerk van Breda is een gebouw met een rijk cultuurhistorisch verleden. Niet alleen de imposante architectuur van de buitenzijde van het gebouw, maar ook de in de kerk aanwezige monumenten, gewelf- en muurschilderingen maken het gebouw tot het belangrijkste monument van Breda. Zeer bijzonder is de Prinsenkapel met zijn bladgoud beklede plafond, waar de voorvaderen van ons Koninklijk Huis begraven zijn. Historische schepen In Etten-Leur vind je historische schepen, variërend van zalmschouwtjes tot grotere (zeilende) platbodems.

Turfvaart In de Middeleeuwen was er sprake van een zekere bloei door de opkomst van de turfstekerij. De turf diende als huisbrandstof en werd via de Roosendaalse en Etten-Leurse haven uitgevoerd naar Holland, Zeeland, Vlaanderen en Antwerpen. De Vliet stond toen nog in de open verbinding met de Noordzee.

Winkelen In Roosendaal kunnen winkelliefhebbers hun hart ophalen. Naast meerdere (overdekte) winkelcentra met een uitgebreid winkelaanbod in het centrum, kunnen bezoekers ook bij Factory Oulet Centrum Rosada terecht. Breda en Oosterhout hebben een uitgebreid aanbod van winkelvoorzieningen, zowel in de historische kernen als in overdekte centra.

‘Sleutel van Holland’ Geertruidenberg was de eerste plaats in het graafschap Holland die stadsrechten kreeg. Vanwege de strategische ligging kon de stad zich voorspoedig ontwikkelen, maar dit maakte Geertruidenberg in de 80-jarige oorlog ook een gewild bezit voor elkaar bevechtende mogendheden.

Suiker en Vlas In de westhoek van Noord-Brabant verbouwt men al eeuwen de grondstoffen voor de productie van lijnolie, vlaslint, linnen en suiker. Midden in dit gebied, in het vestingsstadje Klundert, staat bijvoorbeeld het Nationaal Vlasserij-Suikermuseum, waar het verleden en heden samenkomen.

Verdedigingswerken Verschillende steden en dorpen hebben nog zichtbare verdedigingswerken. Dit betreft bolwerken, schansen, forten en ravelijnen. Het is niet moeilijk om hier het interessante verdedigingsverleden te herleven. Verschillende vestingsteden hebben een groep mensen die een stadmilitie uit vroegere tijden imiteren. Er is een fietsroute langs verdedigingswerken ontwikkeld door Brabant aan de Biesbosch. Deze themaroute leidt langs wallen en grachten en is aan de hand van de bestaande routeknooppunten samengesteld.

Industrialisatie Langs de Dintel zie je de sporen van de bietenteelt, eeuwenlang de motor van de economie in deze regio.

36

BRABANT AAN ZEE

DEEL II • CONCEPT

37

ZONES IN HET PARK RIJK II lint van nassau Forten en linies Rondom Breda, Oosterhout en Drimmelen zijn verschillende forten. Het fort in Terheijden (Fort de Kleine Schans) zal de komende jaren worden hersteld. Routes Er zijn prachtige routes te varen van stadje naar dorpje. Er zijn zelfs rondjes te varen die meerdere dagen kunnen duren. Bovensas Bij dit voormalige sluizencomplex in de Steenbergsche Vliet is het goed liggen, vissen en varen. Dit complex is opgenomen in verschillende wandelen fietsroutes. Wielersport West-Brabant is de bakermat van het Nederlandse wielrennen. Veel historie en nog een actief heden.

Iconen Basiliek van de heilige Agatha en Barbara In Oudenbosch vind je de grote Basiliek van de H.H. Agatha en Barbara die tussen 1865 en 1892 gebouwd is en een verkleinde kopie van de Sint-Pietersbasiliek in Rome is. Roosendaalse en Steenbergse Vliet Een beschermd natuurgebied, vooral bestaande uit rietmoeras. Ten noorden van Roosendaal was vroeger een land van kreken en gorzen, dat in latere jaren steeds verder werd bedijkt. De belangrijkste kreken, zoals de Roosendaalse en Steenbergse Vliet, behielden hun waterafvoerende functie. In de oeverzones broeden de bruine kiekendief, de rietzanger, de roerdomp en de grote karekiet. De Steenbergsche Vliet is een natuurrijk pareltje voor watersporters. In de beschutting van het riet kan worden gevaren met zeilboot, motorboot en kano. Tevens is het een aantrekkelijk visgebied en kan men er op vlotten overnachten. Oranje Nassau Breda is een Oranjestad, het is zelfs de thuisbasis van de Nederlandse tak van de familie van Nassau, het voorgeslacht van het Nederlands Koninklijk Huis. Tot de allure van Breda wordt zeer bijgedragen door de aanwezigheid van twee kastelen. Het Kasteel van Breda en het elegante Kasteel Bouvigne, het jachtslot van de Oranjes. Van Gogh Voor een cultureel uitstapje zijn Zundert en Etten-Leur interessant. De schilder Van Gogh werd geboren in Zundert en woonde en werkte gedurende zijn leven in onder andere Zevenbergen, Etten-Leur, Tilburg en Antwerpen. Zijn vader was aan het einde van de 19e eeuw dominee in Etten-Leur.

38

BRABANT AAN ZEE

DEEL II • CONCEPT

39

ZONES IN HET PARK RIJK III brabantse zeearmen Oorsprong Het Hollands Diep, het Volkerak en de Oosterschelde vormen samen met de overige Zeeuwse stromen de Zuidwest-Nederlandse Delta en hebben een roemruchte geschiedenis achter de rug. Vele overstromingen en zeeslagen zijn overwonnen, met als tastbaar bewijs de vestingwerken langs het Hollandsch Diep, het Volkerak, het Schelde-Rijnkanaal, rondom Willemstad en de Deltawerken in Zeeland. De huidige Oosterschelde is het resultaat van de eeuwenoude strijd tussen mens en zee. Het water wordt omsloten door de dijken van de (voormalige) eilanden Schouwen-Duiveland, Sint Philipsland en Tholen, Noord-Beveland, Zuid-Beveland en de dammen van de Deltawerken. Het inpolderen van schorgebieden en weer prijs moeten geven van eerder gewonnen land wisselen elkaar doorlopend af. Tot in de middeleeuwen was de Oosterschelde een relatief kleine rivierarm, die in de loop van de eeuwen uitdijde tot een machtige stroom. Door verlegging van stromingen en slecht dijkonderhoud werd de mens gedwongen zich stukje bij beetje terug te trekken en land op te geven. Het land werd keer op keer getroffen door watersnoden. De laatste was in 1953, waarna men heeft besloten tot een versnelde uitvoering van de Deltawerken.

Kenmerken Voormalige zeearmen De voormalige zeearmen staan in rechtstreekse verbinding met de Zeeuwse stromen en de Noordzee. Het brede vaarwater is aantrekkelijk voor grotere zeil en motorschepen.

Identiteit Het Hollands Diep, het Volkerak en een puntje van de Oosterschelde raken de ‘kust’ van Brabant. Deze voormalige zeearmen zijn door de Deltawerken getemd, maar staan nog steeds onder invloed van eb en vloed. Het vaarwater is breed en wordt intensief bevaren door de binnenvaart en grotere plezier zeil- en motorschepen. Daarbij is het goed viswater en door de (verwachte) verzilting krijgt de recreatie meer kans.

Streekproducten Het Bourgondische leven in Bergen op Zoom wordt gesymboliseerd door de drie A-tjes, Asperges, Aardbeien en Ansjovis. De asperges refereren aan het rulle zand van de Brabantse Wal en de ansjovis aan de ligging van de stad aan de Oosterschelde. Lokale restaurants profileren zich met de AAA streekproducten.

Tot de jaren tachtig van de vorige eeuw was de Oosterschelde een open rivierdelta, waar het zoute zeewater bij vloed tot diep in de rivierarmen stroomde. Het mengde zich daar met zoet rivierwater, dat via onder andere de Oosterschelde naar zee afgevoerd werd. Door deze menging van zoet en zout water was het achter in de Oosterschelde brak met een kenmerkende flora en fauna. Na uitvoering van het Deltaplan is de Oosterschelde door de Philips- en Oesterdam van de rivieren afgesneden. Zo is de Oosterschelde een zeearm geworden met een min of meer permanent zoutgehalte. Bovendien is met het gereedkomen van de dammen de oppervlakte van de zeearm behoorlijk teruggebracht. Stroomsnelheden zijn afgenomen, het water is helderder geworden en door de stormvloedkering is ook het getijverschil afgenomen. Ondanks de strijd is de zee ook een vriend van de mens. De zee brengt voedsel en biedt mogelijkheden voor vervoer over water. De mens maakt er van oudsher gebruik van en drukt nadrukkelijk zijn stempel op het gebied. Naast de visserij en de scheepvaart is met name de recreatiesector voor vele bewoners van het Oosterscheldegebied een belangrijke bron van inkomsten geworden.

Nationaal Park Oosterschelde Een groot getijdengebied met schorren, slikken en platen, kreken vol bodem- en waterdieren, vogels en bijzondere planten. De recreant kan te voet, per fiets, zeilend, surfend, varend of duikend genieten van de Oosterschelde. Benedensas Het natuurrijkste stukje van Steenbergen aan het einde van de Steenbergsche Vliet. Met jachthavens, een monumentale sluiscomplex en aansluitend het natuurgebied Dintelse Gorzen en Slikken van De Heen. In de afgelopen 30 jaar ontstaat het Slikkengebied met observatiehutten en ongerepte landschappen waar Hooglanders vrij rondlopen.

Bij de restaurants en eetgelegenheden staan daarnaast ook de Zeeuwse streekproducten zoals mosselen, zeekraal, lamsoor en Oosterscheldekreeft op het menu. Zoommeer en Binnenschelde De Binnenschelde is favoriet voor watersporters en zwemmers. Water(sport) Omgeven door water is Tholen aantrekkelijk als watersportgebied. Er zijn diverse jachthavens en populaire duiklocaties aan de Oosterschelde.

40

BRABANT AAN ZEE

DEEL II • CONCEPT

41

ZONES IN HET PARK RIJK III brabantse zeearmen Rust en ruimte Vanwege het feit dat de omgeving rondom Tholen voor het grootste gedeelte bestaat uit groene vlakten, afgewisseld met rustige kernen en doordat er geen doorgaande (nationale) verkeersroute door de gemeente loopt, is het een ideaal vakantieoord voor de vakantieganger die de rust wil opzoeken. Faciliteiten Jachthaven Noordschans, Jachthaven Dinteloord, Jachthaven Tholen, Jachthaven Sint-Annaland, Jachthaven Bergen op Zoom, Jachthaven WSV Volkerak, Jachthaven De Vlije en Jachthaven Stavenisse zijn in deze regio aanwezig. Vaarwater en verbindingen De voormalige zeearmen staan in directe verbinding met de Zeeuwse stromen en de grote rivieren naar het Oosten, Zuiden en Westen van ons land. Het Hollands Diep en het Volkerak worden dan ook vaak als verbindingswater op doortocht gebruikt. Fort Henricus Dit Fort is onderdeel van de West-Brabantse waterlinie en tekent de geschiedenis van Steenbergen. Het vijfhoekige bouwwerk is op dit moment een eldorado voor vogels en wordt ontwikkeld tot natuurrijk recreatiegebied. Cruijslandse kreken De Cruijslandse kreken is een gebied waar genieten en flora en fauna hand in hand gaan. De wateren in dit krekengebied kunnen per roeiboot of kano worden bevaren. Zout varen, zoet liggen Steenbergen biedt een prettige combinatie van zout varen en zoet liggen. Vanuit de havens is het zoute water binnen afzienbare tijd te bereiken.

Iconen Willemstad Aan het Hollands Diep ligt vestingstad Willemstad met één van de meest geliefde havens in het centrum van het stadje. Er zijn prachtige vestingwallen en leuke terrassen en eetgelegenheden aan het water. Willem van Oranje liet in de 16de eeuw Ruigenhil versterken tot vesting. Na diens dood in 1584 verleende zijn zoon, Prins Maurits, de plaats in 1585 stadsrechten. Willem’s stad kreeg de officiële naam Willemstad. Er bestaat nog altijd een band tussen Willemstad en de familie van Oranje; één van de titels van koningin Beatrix is Vrouwe van Willemstad. Moerdijkbrug De Moerdijkbrug was bij de opening de langste brug van Europa. Het vormt een barrière voor schepen met masten langer dan 8.5 meter. Volkeraksluizen Dit sluizencomplex is misschien wel de drukst bevaarbaarde van Europa, druk met zowel beroeps- en pleziervaart.

42

BRABANT AAN ZEE


DEEL III PROJECTONTWIKKELING

43

44

BRABANT AAN ZEE

DEEL III • PROJECTONTWIKKELING

45

REGIE OP HET GEBIED

De West-Brabantse Delta / Waterrand / Brabant aan Zee is al in wording. Veertien gemeenten hebben projecten in de steigers staan die basisfaciliteiten voor waterrecreatie realiseren. Deze hebben betrekking op ontsluiting van het water (zoals kadeontwikkeling en het revitaliseren van havens), groenontwikkeling en het scheppen van nieuwe recreatiezones. Zonder dat er sprake was van overkoepelende regie blijken deze projecten opmerkelijk goed te beantwoorden aan de basiseisen van een park, namelijk infrastructuur en beleving. Op de komende pagina’s vindt u deze projecten terug. Bestuurlijk wordt het tijd voor de volgende stap: het verbinden van deze initatieven onder het parkconcept in de genoemde dimensies inrichting, landschap en marketing. Deze lijnen zijn niet lokaal te ontwikkelen. In het convenant van de Strategische Agenda West-Brabant hebben de gemeenten zich uitgesproken voor samenwerking. In het volgende worden de factoren van deze samenwerking benoemd.

Brabant aan Zee is al in wording. Veertien gemeenten hebben projecten in de steigers staan die basisfaciliteiten voor waterrecreatie realiseren. Ruimtelijke structuur In de Ruimtelijke Regionale Visie die onderdeel uitmaakt van de Strategische Agenda zijn de belangrijkste ingrepen in het gebied genoemd, die ondermeer zijn afgestemd met Staatsbosbeheer en het Waterschap. Hieroverheen dient een belevingskaart te worden opgenomen, die aanduidt waar de interessante iconen voor het gebied liggen en waar leemtes op te vullen zijn. De hoofdverbindingen zijn op orde, hoewel opgemerkt dient te worden dat Bergen op Zoom nog een goede directe vaarverbinding ontbeert. Dit is een grote ingreep die alleen met nationale inspanning gerealiseerd kan worden.

Landschap Een tweede zeer belangrijk punt is de direct ervaarbare omgeving voor de waterrecreant. In de recent gepubliceerde nota ‘Landschap ontwikkelen met Kwaliteit’ spreekt het Ministerie van Landbouw en daarmee het Kabinet zich krachtig uit voor zorg van het landschap, waarmee gedoeld wordt op het uiterlijk van groene, rode en blauwe gebieden van Nederland. De aanleiding voor dit beleid is de ingrijpende verandering die het land doormaakt als gevolg van (ondermeer) de Reconstructieprojecten in de landbouw. Dit is zeer van toepassing op West-Brabant met haar zandgronden. De bezoeker merkt dit. Het gebied is weinig interessant op de meeste plaatsen, aangezien het de afgelopen eeuw vooral werd bestemd als landbouwgrond en daarmee een agrarisch-industrieel uiterlijk heeft. Niet alleen de (groene) bebouwing is eentonig en weinig pittoresk, ook de stenen bouw kent weinig regie en is op sommige plaatsen ronduit rommelig. West-Brabant kan niet bogen op sterke visuele historische bouw, zoals bijvoorbeeld Friesland en Drenthe dat wel hebben (en stevig exploiteren). Het is zaak het gebied landschappelijk te ontwikkelen, zowel naar het water toe als op de wal. Hiervoor zijn aanzienlijke middelen beschikbaar. Hiertoe stimuleert het Rijk het opstellen van regionale of gemeentelijke landschapsontwikkelingsplannen met subsidie: het Besluit Ontwikkeling Landschappen (BOL). Uiteraard vereisen deze middelen stevige regie op het landschap die ter plekke geregeld moet zijn. Marketing West-Brabant is nog weinig bekend als regio die een veelzijdig aanbod heeft voor waterrecreatie. Als de projecten van gemeenten worden uitgevoerd volgens plan en kansen op het gebied van waterspaarbekkens en landschapsontwikkeling worden benut ontstaat in de loop van de tijd een interessant gebied. In het volgende hoofdstuk staan de gemeentelijke ontwikkelprojecten die relatie hebben met het waterpark. Aangegeven is welke bijdrage zij leveren aan Brabant aan Zee. Zij vormen een essentieel onderdeel van de masterplanning van het gehele gebied.

46

BRABANT AAN ZEE


47

PARKONTWIKKELING RIJK I biesbosch regio Revitaliseren strandje Andel - Woudrichem In de loop der jaren is het huidige strandje kleiner geworden door afslag van zand en het gebrek aan onderhoud. Zandsuppletie vindt plaats en voorzieningen als bankjes, fietssteunen, een nieuwe drijverlijn en afvalbakken worden aangebracht.

Culturele erfgoedkaart - Woudrichem Het ontwikkelen van een (digitale) erfgoedkaart om het culturele erfgoed ten behoeve van toeristisch recreatieve ontwikkelingen, educatieve projecten voor de jeugd en ruimtelijke doelen in kaart te brengen.

Recreatieve maatregelen herinrichting Polder Jannezand - Werkendam Polder Jannezand wordt gebruikt om een aantal agrariërs te herplaatsen die in het kader van Ruimte voor de Rivier een andere locatie moeten zoeken. Bij herinrichting van de polder worden maatregelen genomen om de ecologische, landschappelijke en recreatieve waarden van de polder te versterken.

Opzetten van een VVV-kantoor voor de regio - Land van Heusden en Altena Samenbrengen van huidige verspreide informatievoorzieningen tot 1 integrale informatievoorziening met decentrale uitvoering naar de diverse kernen. Bijvoorbeeld het oprichten van een VVV Altena.

Upgraden camping “de Mosterdpot” - Woudrichem De huidige camping is achterstalling in onderhoud en wegens de kans op hoog water jaarlijks van oktober tot april verlaten. De camping qua uitstraling verbeteren en recreatie het hele jaar mogelijk te maken. Ruimte voor de rivier/ Noordwaard - Werkendam Het realiseren van waterstandverlaging door middel van het bieden van ruimte voor de rivier. In dit kader wordt circa 2000 ha landbouwgrond ontpolderd en teruggegeven aan de natuur. Hierbij ontstaan kansen voor (water)recreatie. Aanleg recreatief fietspad over dijk tussen Vissershang en Pontje Steur - Werkendam Aanleg van een fietspad van ongeveer 7 kilometer. Ontsluiten vd uiterwaarden bij de kern Werkendam ad Nieuwe Merwede - Werkendam De uiterwaarden worden toegankelijk gemaakt voor wandelaars door middel van (laarzen)paden. Tevens zullen er voorzieningen worden aangebracht zoals bankjes, prullenbakken, visvoorzieningen en bebording. Kanoroute - Aalburg Realisatie van een sluitend routenet voor kanovaarders. Opstellen toetsingscriteria voor vestiging van verblijfsaccommodaties - Land van Heusden en Altena De variatie aan verblijfsaccommodaties in de regio is beperkt. Voor de fietsers en wandelaars die veelvuldig Woudrichem aandoen, zijn karaktervolle, kleinschalige overnachtinglocaties het belangrijkste gemis. Dit is reden om deze vorm van verblijf te stimuleren.

Inrichtingsplan haven Drongelen - Aalburg Bij Drongelen ligt een havenkom met loswal die geschikt kan worden gemaakt voor gebruik door toervaarders. De kom ligt naast de aankomstplaats van het veer tussen Waalwijk en Drongelen. De locatie is dus al een toegangspoort tot het gebied, wat een aantrekkelijke meerwaarde is. Deze meerwaarde kan extra worden benut wanneer de haven wordt ontsloten voor toervaarders. Uitbreiding jachthaven Wijk en Aalburg - Aalburg In de jachthaven in Wijk en Aalburg zijn nu circa 100 ligplaatsen. De Wijkse Zeilvereniging Trident en de gemeente willen de jachthaven (en omgeving) uitbreiden, verfraaien en veelzijdiger maken. Te denken valt aan een nieuwe clubhuisvoorziening gecombineerd met eetgelegenheid, (meer) aanlegmogelijkheden voor passanten en grotere schepen, uitbreiding parkeerplaatsen etc. Voor de benodigde fysieke ruimte moet een bedrijf gesaneerd moeten worden. Wandelen in de uiterwaarden bij Veen en Wijk en Aalburg - Aalburg De uiterwaarden zullen beter toegankelijk worden gemaakt voor wandelaars, door middel van de aanleg van paden, het plaatsen van bankjes en hekjes. Ontwikkeling plassengebied Veen - Aalburg Het inrichten van een hoogwaardig recreatiegebied waarbij ook natuurontwikkeling een belangrijke rol speelt. Ontwikkelingen voetveer Woudrichem- Loevestein - Woudrichem Het aanbrengen van een goede dijkafrit t.b.v. fietsverkeer, het aanbrengen van een fietsenstalling en het aanpassen van de opstelruimte met een wachthuisje. Realiseren Watertaxi - Werkendam Realisatie van een veerverbinding voor fietsers en voetgangers tussen Boven-Hardinxveld Werkendam - Sleeuwijk en Gorinchem. De veerverbinding zal een toeristisch-recreatieve functie vervullen voor deze waterrijke regio.

48

BRABANT AAN ZEE


49

PARKONTWIKKELING RIJK I biesbosch regio Reconstructie Rivierkade - Geertruidenberg Inspelen op de kansen en potenties van het gebied Rivierkade Geertruidenberg, waarbij ook gekeken wordt naar de toeristische en recreatieve mogelijkheden. Dit houdt in het samenvoegen van de havens en aanleggen van toeristische en recreatieve faciliteiten, verplaatsing van de gemeentewerf en de brandweerkazerne en het beter benutten van de rivier de Donge voor recreatievaart. Nieuwbouwplan Dongeburgh - Geertruidenberg Realisatie van 950 woningen op beide oevers van rivier de Donge midden in de gemeente Geertruidenberg. Het bestaat uit drie deelgebieden met ieder een eigen karakter. Opwaardering haven Terheijden - Drimmelen Het fort De Kleine Schans in de haven zal in de komende jaren gerestaureerd worden en een toeristische invulling krijgen. Daarnaast wordt door een toeristische informatievoorziening in de haven een aanland-plek voor recreanten en passanten gecreëerd. Informatieborden - Drimmelen Het gebruik van faciliteiten rond de havens en fietsen wandelroutes promoten en stimuleren door op veelgebruikte parkeergelegenheden en bij de belangrijkste toegangspoorten toeristische informatieborden te plaatsen. Kwaliteitsimpuls Havenhart Lage Zwaluwe - Drimmelen Kwaliteitsimpuls van het havengebied in Lage Zwaluwe door aanvulling van toeristische en watersportgerelateerde functies en het verbeteren van de toegankelijkheid van het gebied. Versterking Watertoerisme Project Zwaaikom - Oosterhout In het vanaf 2010 te realiseren plan De Zwaaikom in Oosterhout wordt - naast een opgave van ruim 900 woningen - ruim aandacht gegeven aan watergebonden recreatie. Er zijn volop mogelijkheden om op het land of water te verblijven. De huidige jachthaven wordt daarvoor herontwikkeld. In de planontwikkeling zijn kades aan het water gesitueerd met ruimte voor passantenschepen en er komen verbindende fietsroutes naar het achterland om een versterking te realiseren van het water naar het achterliggende vasteland. Op de kades zijn restaurants met terrassen die uitkijken op de jachthaven en watersport gerelateerde winkels voorzien. De bebouwing van de Zwaaikom wordt een bezoek waard: in de stijl van een vestingstadje worden woningen gerealiseerd met aan alle zijden uitzicht op het water. In de planning wordt de aanleg van de kades al eerste gerealiseerd. Daartoe verhuizen de op moment aan de haven gevestigde bedrijven geleidelijk naar Weststad waardoor een toeristisch/recreatief aantrekkelijk gebied ontstaat.

Planontwikkeling toeristisch aantrekkelijk centrum Drimmelen - Drimmelen Tussen de nieuwe Marina en de oude haven komt een aantrekkelijk toeristisch centrum. Hier is ook ruimte voor nieuwe bedrijven. Nieuwe watergerelateerde evenementen - Drimmelen Voorbeelden van dit soort evenementen zijn een Biesbosch fietsmaand, de Biesboschweek (focus watersport) en Historisch Drimmelen. Bezoekerscentrum Drimmelen/ Biesbosch In het havengebied van Drimmelen is een bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer gevestigd. Dit zal de komende jaren een andere invulling/ locatie krijgen. Het bezoekerscentrum zal zich richten op duurzaamheid. Plannen/studies Opstellen recreatieve visie - Land van Heusden en Altena Bestaand aanbod wat het gebied en de regio kenmerkt beter vermarkten. Middels citybranding, marketing en promotie. Beleidsplan Recreatie en Toerisme voor de Biesbosch Regio - Overlegorgaan NP De Biesbosch Het formuleren van beleid voor recreatie in het plangebied, gericht op het creëren en beheren van voldoende en goede mogelijkheden voor verschillende soorten recreanten, zodat zij op een aantrekkelijke manier kunnen recreëren met respect voor de aanwezige en beoogde natuur- en landschapswaarden. Onderzoek naar en stimuleren van innovatie bij de watersportbedrijven - Drimmelen De huidige en toekomstige ‘vraag’ naar watersportmogelijkheden in kaart brengen en toetsen of ‘het huidige aanbod’ daarop is afgestemd. Zo niet, dan zullen bedrijven geactiveerd moeten worden te innoveren. Creëren van zandstrandjes aan de rivier - Drimmelen Door de aanleg van één of enkele zandstrandjes langs de Amer kan toerisme worden getrokken. Als eerste moet hiertoe een haalbaarheidsonderzoek naar locaties (fysieke mogelijkheden, bereikbaarheid, veiligheid, parkeermogelijkheden etc.) en kosten plaatsvinden. Realisatie fiets-voetveer of watertaxi naar NP De Biesbosch - Drimmelen Drimmelen heeft een veer of watertaxi nodig om zich als de zuidelijke toegangspoort naar het NP De Biesbosch te kunnen profileren en zo meer bezoekers te kunnen trekken. Als eerste stap hiertoe zal een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd moeten worden.

50

BRABANT AAN ZEE


51

PARKONTWIKKELING RIJK II lint van nassau Herinrichting Haven Oudenbosch - Halderberge Vergroten van de aantrekkelijkheid van de haven van Oudenbosch, de ontsluiting tot de haven en de directe omgeving ten behoeve van de recreant en toerist. Kades, kademuren en aanlegsteigers herinrichten. Aanvullend hierop wordt het kadeplein ten behoeve van de terrassen uitgebreid. De groenstructuur rondom de haven wordt verbeterd en er wordt kwalitatief hoogwaardig straatmeubilair geplaatst. Haven Steenbergen - Steenbergen De uitbreiding en herontwikkeling van de Steenbergse stadshaven ten behoeve van recreatieve en toeristische doeleinden. Dit komt tot stand door uitbreiding en ontwikkeling van de jachthaven, de realisatie van een boulevard en onroerend goed (detailhandel, horeca, bedrijf, wonen) en tot slot het versterken van de fysieke verbinding met centrum Steenbergen. Verbetering afmeermogelijkheden rondvaartboot Oudenbosch - Halderberge Voet- fietsveerverbindingen Oudenbosch- Standaardbuiten en Stampersgat- Fijnaart- Halderberge De aanschaf en aanleg van de pont, het aanpassen van de omgeving en infrastructuur en de exploitatie van de pont.

Cultuurhistorische infoborden langs de waterranden - Halderberge SpoorHaven, fase I (Gebiedsontwikkeling) - Roosendaal Stadsoevers is de naam van het nieuwe stadsdeel van Roosendaal. Het water zal hier een belangrijke plek innemen. De Vliet ondergaat een metamorfose, dit wordt een boulevard. De Molenbeek wordt verlengd en kronkelt door het plangebied heen. Het kadeplein wordt een levendig stadsplein en vormt de verbinding tussen wijk en binnenstad. Havenkwartier Breda - Breda De realisatie van hoogwaardig gebied voor wonen, werken en recreëren met als onderdelen het versterken van de ecologische verbinding langs rivier de Mark in de vorm van een groene oever en voorzieningen voor de recreatievaart. Realisatie kanorondje Steenbergen - Kruisland (Cruijslandse polder) - Steenbergen Door opheffing van bestaande belemmeringen in de vaarwateren tussen Steenbergen en Kruisland en de realisatie van aanlegsteigers voor kleine vaartuigen wordt een ‘rondje varen’ mogelijk.

52

BRABANT AAN ZEE


PARKONTWIKKELING RIJK II lint van nassau Realisatie wandel/ fietspad langs Steenbergse Vliet - Steenbergen Op dit moment zijn grote delen van de Steenbergse Vliet alleen te beleven vanaf het water. De realisatie van een wandel/ fietspad langs de Steenbergse Vliet brengt daarin verandering. Op die manier kan walgebonden waterrecreatie in Steenbergen worden gestimuleerd. Realisatie eco-waterrecreatiewoningen De Heen - Steenbergen In het kader van de verdieping en verbreding van het accommodatieaanbod in Steenbergen worden eco-waterrecreatiewoningen gerealiseerd. Deze woningen worden (gedeeltelijk) in het water geplaatst waardoor een optimale beleving van de omgeving wordt gegarandeerd. Verbetering toeristische informatievoorziening - Steenbergen Verbetering van informatievoorziening over het aanbod van waterrecreatieve producten en diensten door middel van het plaatsen van informatieposten op knooppunten, het verbeteren van de bewegwijzering en objectaanduiding. Verbeteren/ opwaarderen Halderberge: aanlegsteiger Stampersgat - Halderberge Aanleg van voorzieningen ter plaatse van de aanlegsteiger. Invulling exploitatie, bij voorkeur in combinatie met één van de bestaande havens op de rivier de Mark.

53

54

Zoete Inval: modern wonen nabij binnenstad Zoete de Inval: modern wonen nabij de binnenstad

backer en ruebweg

55


BRABANT AAN ZEE

Havenkwartier: uniek woongebied Havenkwartier: Belcrum uniek woongebied Belcrum

PARKONTWIKKELING RIJK II lint vanStationskwartier: nassau

crogtdijk

blikvanger Stationskwartier: blikvanger

Belcrum Belcrum

crogtdijk

Realisatie Cruise bij nacht - Steenbergen Door middel van het selectief verlichten van natuurlijke elementen en objecten in en langs het water wordt de aantrekkelijkheid van de Vliet als vaargebied vergroot. Een tocht over de Vliet bij schemer of donker wordt zo een cruise bij nacht.

Interactieve beleidsontwikkeling ter vorming v/e visie op waterrecreatie - Steenbergen Op interactieve wijze tot een visie komen voor de ontwikkeling van waterrecreatie in Steenbergen. Dit met betrokkenheid van recreatie-ondernemers, de afdeling horeca en de winkeliersvereniging.

terheijdenseweg

Fiets- en wandelpadenplan - Moerdijk Om een compleet en veilig fietsen wandelnetwerk in de gemeente Breda te realiseren, worden nieuwe paden aangelegd en veiligheidsmaatregelen getroffen voor de bestaande paden, wordt een wandelknooppuntensysteem aangelegd en het huidige fietsknooppuntensysteem wordt geactualiseerd.

belcrumweg

doornboslaan doornboslaan

terheijdenseweg

belcrumweg

nieuwe kadijk

Plannen/studies Visie en concept “Water en vrijetijdsbesteding Breda” - Breda Het ontwikkelen van een brede visie op de mogelijkheden voor het watertoerisme en -recreatie in Breda. Vervolgens vertalen naar een concept dat als kapstok dient voor de gewenste ontwikkelingsrichting. Aan de visie en het concept wordt een actieplan gekoppeld.

Steigers in de Singel - Breda Ontwikkeling van steigers aan de singel in Breda om toeristisch en economisch functioneren van de binnenstad verder te versterken.

backer en ruebweg

nieuwe kadijk

stationslaan

stationslaan

stationslaan

stationslaan

speelhuislaan speelhuislaan

stationsweg spoorstraat

Spoorbuurt Spoorbuurt

Markoevers: internationaal Markoevers: centrum internationaal centrum

Spoorbuurt Spoorbuurt Centrum Centrum

stationsweg

spoorstraat

academiesingel

willemstraat

academiesingel

willemstraat

valkenberg park

valkenberg park

delpratsingel oranjesingel delpratsingel oranjesingel

Drie Hoefijzers: historisch en modern Drie Hoefijzers: historisch en modern

56

BRABANT AAN ZEE


57

PARKONTWIKKELING RIJK III brabantse zeearmen Historische Havens - Bergen op Zoom De Historische Havens reconstrueren en verbinden met de Schelde. Bergse Haven - Bergen op Zoom Aanleg van een stedenbouwkundige verbinding van de historische binnenstad met de Schelde. Daarnaast de toeristische ambitie van Bergen op Zoom scherp stellen. Binnenschelde - Bergen op Zoom De ontwikkeling van het Nautisch Centrum Binnenschelde door waterrecreatieve ontsluiting, gebiedsontwikkeling in de Bergse Haven en de ontwikkeling van een stedelijk recreatiegebied aan de Binnenschelde. Ontwikkeling van de Jachthaven, waarbij de waterkwaliteit, de knelpunten in de Bergse diepsluis en een nieuw te bouwen sluis in de dam in de Noordlandseweg en het bevaarbaar maken van de Binnenschelde centraal staan.

Toeristische parkeervoorzieningen Willemstad - Moerdijk Oplossen van knelpunten met betrekking tot het toeristisch-recreatief parkeren bij de vesting Willemstad. Waterkwaliteit in Zoommeer en Binnenschelde - Bergen op Zoom In de geïsoleerde Deltawateren gaat het niet goed met de ecologische waterkwaliteit. Bergen op Zoom gaat dit probleem aanpakken. Verzilting is een optie om dit probleem tegen te gaan. Waterfront Moerdijk - Moerdijk De volledige herontwikkeling van de haven van de kern Moerdijk. Doel is om naast een toeristisch/ recreatieve invulling, een landschappelijke impuls én permanente woningbouw te creëren.

Ontwikkelingsplan “Versterken toeristische band met het water” – Moerdijk De ligging aan de ‘grote wateren’ biedt unieke kansen om verschillende vormen van waterrecreatie te beleven. Bijvoorbeeld toervaren, kanovaren, fietsen en wandelen langs het water.

Toeristisch-recreatieve invulling Fort Sabina en Sabina Henricapolder Toeristisch-recreatieve invulling geven aan het fort. Overdragen gerestaureerd fort aan commerciële marktpartij met duidelijke uitgangspunten over gebruik/invulling in samenspraak met Staatsbosbeheer. Tevens toeristisch-recreatieve opwaardering van de omliggende polder.

(Cultuur)toeristisch ontwikkelingsplan voor Willemstad - Moerdijk Het onderscheidende vermogen van Willemstad versterken en daarbij inzetten op vernieuwende, creatieve ideeën. De relatie met het water en met het ‘achterland’, inclusief de forten Sabina Henrica en De Hel worden hierbij meegenomen.

Realisatie Boulevard Brabant - Steenbergen Aanleg van een fiets/ wandelpad langs de Brabantse wateren (Schelde-Rijn kanaal, Volkerak, Hollands Diep, Amer, Maas) zodat een Brabantse Boulevard ontstaat. Deze boulevard leent zich voor het beleven van het water vanaf de wal, middels wandelen of fietsen.

Herinrichting en uitbreiding jachthaven Stavenisse - Tholen Invulling oude handelshavengedeelte en vervanging van de steigers in de jachthaven.

Realisatie semi-floating recreatiewoningen De Heen - Steenbergen In het kader van de verdieping en verbreding van het accommodatieaanbod in Steenbergen worden semi-floating waterrecreatiewoningen gerealiseerd. Elk van deze woningen wordt voorzien van een eigen aanlegsteiger waardoor de koppeling tussen wal en water wordt geoptimaliseerd.

Aanleg jachthaven bij Gorishoek - Tholen Ontwikkelen van een jachthaven bij Gorishoek voor 600 ligplaatsen. Daarnaast aanvullende voorzieningen zoals horeca en faciliteiten voor sportduiker en sportvissers realiseren. Aanleg jachthaven bij Bergse Diepsluis, capaciteitsuitbreiding Bergse Diepsluis - Tholen Ontwikkelen van een jachthaven voor 200 ligplaatsen. Deze haven combineren met voorzieningen voor sportduikers en sportvissers. Daarnaast wordt de sluiscapaciteit vergroot.

Waterrand - Steenbergen De waterrand in West-Brabant aantrekkelijker te maken en hiertoe een gezamenlijk project op te zetten. Gedacht wordt aan het realiseren van een waterboulevard met tal van toeristisch-recreatieve voorzieningen en activiteiten.

58

BRABANT AAN ZEE


59

PARKONTWIKKELING RIJK III brabantse zeearmen Realisatie aanlegsteiger Fort Henricus - Steenbergen De gebruiksmogelijkheden van het fort worden verder ontwikkelen. De realisatie van aanlegfaciliteiten maakt het fort toegankelijk voor de watersporter en betekent een uitbreiding van het recreatieve product van Steenbergen. Realisatie aanlegsteiger Benedensas - Steenbergen Aanleg van een steiger waaraan grotere schepen (breder dan de sluisbreedte) kunnen afmeren en waarvandaan passagiers aan wal kunnen gaan. Aquaduct A4 - Steenbergen Versterking van het waterrecreatieve imago van West-Brabant en de ruimtelijk en milieutechnisch verantwoorde inpassing van rijksinfrastructuur in het bestaande natuurlijke landschap.

Plannen/studies Haalbaarheidsonderzoek pontjesverbindingen Willemstad- Numansdorp en Strijensas-Moerdijk -Willemstad - Commissie Hoeksche Waard ism ISGO De regio Hoeksche waard wil samen met de regio Goeree-Overvlakkee en de gemeente Moerdijk fietsen veerverbindingen realiseren. Waterrijk: naar 1 compleet vaargebied - HZ/ NHTV/ HISWA Het tot stand brengen van een compleet vaargebied, dat als één destinatie wordt aangeboden en dat door de consument als één totaalproduct kan worden beleefd.

8

Havenkwartier Breda

Gemeente Breda

2010-2020

9

Versterking Watertoerisme Project Zwaaikom

Gemeente Oosterhout

binnen 3 jaar

10 Inrichtingsplan haven Drongelen

60


BRABANT AAN ZEE

Gemeente Geertruidenberg

12 Toeristische recreatieve invulling Fort Sabina en Sabina Henricapolder

Gemeente Moerdijk

2008

13 Haalbaalheidsonderzoek pontjesverbindingen

Commissie Hoeksche Waard ism ISGO

2008-2009

14 Nieuwe watergerelateerde evenementen

Gemeente Drimmelen

2008-2010

15 Realisatie fiets-voetveer of watertaxi naar NP De Biesbosch

Gemeente Drimmelen

2008-2010

16 Revitaliseren strandje Andel

Gemeente Woudrichem

mei-08

17 Recreatieve maatregelen herinrichting Polder jannezand

Gemeente Werkendam

2009

18 Realisatie kanorondje Steenbergen - Kruisland (Cruijslandse polder)

Gemeente Steenbergen

2009

19 Fiets- en wandelpadenplan

Gemeente Moerdijk

2009-2010

20 Creëren van zandstrandjes aan de rivier

Gemeente Drimmelen

2009-2010

21 Realisatie wandel/ fietspad langs Steenbergse Vliet


2009-2010

22 Realisatie Boulevard Brabant


2009-2010

23 Upgraden camping "de Mosterdpot"

Gemeente Woudrichem

2010

24 Voet- fietsveerverbindingen Oudenbosch- Standaardbuiten en Stampersgat-Fijnaart

Gemeente Halderberge

2010

25 Ruimte voor de rivier/ Noordwaard

Gemeente Werkendam

2010-2015

26 Aanleg recreatief fietspad over dijk tussen Vissershang en Pontje Steur

Gemeente Werkendam

2012

27 Wandelen in de uiterwaarden bij Veen en Aalburg

Gemeente Aalburg

nog niet bekend

havenfront

28 Ontwikkeling plassengebied Veen

Gemeente Aalburg

nog niet bekend

recreatie

start

29 Ontsluiten vd uiterwaarden bij de kern Werkendam ad Nieuwe Merwede

Gemeente Werkendam

nog niet bekend

accommodatie

30 Kanoroute

Gemeente Aalburg

nog niet bekend

informatie

31 Nieuwbouwplan Dongeburgh

Gemeente Geertruidenburg

2006-2012

32 Realisatie semi-floating recreatiewoningen De Heen


33 Realisatie eco-waterrecreatiewoningen De Heen

Gemeente Steenbergen2008

masterplanning de Waterrand 34 Waterrijk: naar 1Projecten compleet in vaargebied

HZ/ NHTV/ HISWA

1-5-2009/ 12-2011

havenfront

35 Opstellen toetsingscriteria voor vestiging van verblijfsaccommodaties

Land v Heusden en Altena

2010

recreatie

36 Culturele erfgoedkaart

Gemeente Woudrichem

2009 Q1

MASTERPLANNING

masterplanning Projecten in de Waterrand 2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

vervolg

masterplanning Projecten in de Waterrand

visie jachthaven/ afmeerfaciliteiten

2008

2009

2010

2011

2012

2014

2013

2015

2016

masterplanning Projecten in de Waterrand overig havenfront

2008

recreatie

nog niet bekend

61 nog niet bekend

11 Reconstructie Rivierkade

MASTERPLANNING

masterplanning Projecten in de Waterrand

Gemeente Aalburg

Wat

Wie

Wanneer

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

2009-2010 2009 2009-20142010

accommodatie

1

Historische Havens havenfront

Bergen op Zoom

collegeperiode 06-10

accommodatie

37 Opzetten van een VVV-kantoor voor de regio havenfront

Land v Heusden en Altena

2009 Q1

informatie

2

Bergse Haven recreatie

Bergen op Zoom

collegeperiode 06-10

informatie

38 Informatieborden recreatie

Gemeente Drimmelen

2009

visie

3

Herinrichting Haven Oudenbosch accommodatie


2009

visie

39 Verbetering toeristische informatievoorziening accommodatie


2009-2010

jachthaven/ afmeerfaciliteiten

4

Planontwikkeling toeristisch aantrekkelijk centrum Drimmelen informatie

Gemeente Drimmelen

2009-2010

jachthaven/ afmeerfaciliteiten

40 Bezoekerscentrum Drimmelen/ Biesbosch informatie

Gemeente Drimmelen

eind 2009

overig

5

Haven Steenbergen visie


2009-2016

overig

41 Cultuurhistorische infoborden langs de waterranden visie


2010-2011

6

SpoorHaven,afmeerfaciliteiten fase I (Gebiedsontwikkeling) jachthaven/

Gemeente Roosendaal

2009-2013

42 Rolbeschrijving West-Brabant jachthaven/ afmeerfaciliteiten

Stuurgr. Rolbeschrijving W-Brabant

2000-2002

Wat

7

Waterfront Moerdijk overig

Wie

Wanneer Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 2010-2011 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Gemeente Moerdijk

1

Historische Havens

8

Havenkwartier Breda

Bergen op Zoom

collegeperiode 06-10 Gemeente Breda

2010-2020

2

Bergse Haven

9

Versterking Watertoerisme Project Zwaaikom Wat

Bergen op Zoom

collegeperiode 06-10 Gemeente Oosterhout Wie

binnen 3 jaar Wanneer

3

Herinrichting Haven Oudenbosch

10 Historische Inrichtingsplan haven Drongelen 1 Havens


2009

Gemeente Aalburg Bergen op Zoom

4

Planontwikkeling toeristisch aantrekkelijk centrum Drimmelen 11 Bergse Reconstructie 2 Haven Rivierkade

Gemeente Drimmelen

5

Haven Steenbergen

Steenbergen 12 Herinrichting Toeristische recreatieve invulling Fort Sabina en SabinaGemeente Henricapolder 3 Haven Oudenbosch

6

SpoorHaven, fase I (Gebiedsontwikkeling)

Gemeente Roosendaal 13 Planontwikkeling Haalbaalheidsonderzoek pontjesverbindingen 4 toeristisch aantrekkelijk centrum Drimmelen

7

Waterfront Moerdijk

14 Haven NieuweSteenbergen watergerelateerde evenementen 5

8

Havenkwartier Breda

Gemeente Breda 15 SpoorHaven, Realisatie fiets-voetveer of watertaxi naar NP De Biesbosch 6 fase I (Gebiedsontwikkeling)

9

Versterking Watertoerisme Project Zwaaikom 7 16 Waterfront Revitaliseren strandje Andel Moerdijk

Gemeente Moerdijk

Gemeente Oosterhout

Wat

43 Binnenschelde overig

1

Historische Havens

44 Ontwikkelingsplan "Versterken toeristische band met het water" Bergen op Zoom

Gemeente Moerdijk collegeperiode 06-10

2008

2

Bergse Haven

45 Beleidsplan Recreatie en Toerisme voor de Biesbosch Regio Bergen op Zoom Wat

Overlegorgaan collegeperiode Wie 06-10 NP De Biesbosch

2008-2010 Wanneer

nog niet bekend06-10 collegeperiode

3

Herinrichting Haven Oudenbosch

46 recreatieve 1 Opstellen Historische Havens visie

2009

2009-2010 Gemeente Geertruidenberg Bergen op Zoom

nog niet bekend06-10 collegeperiode

4

Planontwikkeling toeristisch aantrekkelijk centrum Drimmelen Gemeente Drimmelen 47 naar en stimuleren van innovatie bij de watersportbedrijven 2 Onderzoek Bergse Haven

2009-2016 Moerdijk Gemeente Halderberge

2008 2009

5

Haven Steenbergen

48 3 Waterrand Herinrichting Haven Oudenbosch

2009-2013 CommissieDrimmelen Hoeksche Waard ism ISGO Gemeente

2008-2009 2009-2010

6

SpoorHaven, fase I (Gebiedsontwikkeling)

Gemeente Roosendaal 49 en concept "Water en vrijetijdsbesteding Breda" 4 Visie Planontwikkeling toeristisch aantrekkelijk centrum Drimmelen

2010-2011 Drimmelen Gemeente Steenbergen

2008-2010 2009-2016

7

Waterfront Moerdijk

50 Havenhart Lage Zwaluwe 5 Kwaliteitsimpuls Haven Steenbergen

2010-2020 Drimmelen Gemeente Roosendaal

2008-2010 2009-2013

8

Havenkwartier Breda

51 ontwikkelingsplan voor Willemstad Gemeente Breda 6 (Cultuur)toeristisch SpoorHaven, fase I (Gebiedsontwikkeling)

binnen 3Gemeente jaar Woudrichem Moerdijk

mei-08 2010-2011

9

Versterking Watertoerisme Project Zwaaikom 52 en uitbreiding jachthaven Stavenisse 7 Herinrichting Waterfront Moerdijk


Wie


Land van Bergen opHeusden Zoom en Altena

2009 collegeperiode 06-10 2009 collegeperiode 06-10

2009-2016 Gemeente Steenbergen Halderberge

2009-2010 2009

2009-2013 Gemeente Breda Drimmelen

2009-2011 2009-2010

2010-2011 Gemeente Drimmelen Steenbergen

2009-2011 2009-2016

2010-2020 Gemeente Moerdijk Roosendaal

2010-2011 2009-2013

Gemeente Oosterhout

binnen 3Gemeente jaar Tholen Moerdijk

2008 2010-2011

Gemeente Moerdijk


17 Havenkwartier Recreatieve maatregelen herinrichting Polder jannezandGemeente Aalburg 8 Breda

nog niet Gemeente bekend Breda Werkendam

2009 2010-2020


53 aanlegsteiger Fort Henricus 8 Realisatie Havenkwartier Breda

Gemeente Aalburg

nog niet Gemeente bekend Steenbergen Breda

2009-2010 2010-2020


Gemeente Geertruidenberg 18 Versterking Realisatie kanorondje Steenbergen - Kruisland (Cruijslandse polder) 9 Watertoerisme Project Zwaaikom

nog niet Gemeente bekend Oosterhout Steenbergen

2009 3 jaar binnen


54 aanlegsteiger Benedensas 9 Realisatie Versterking Watertoerisme Project Zwaaikom

Gemeente Geertruidenberg

nog niet Gemeente bekend Steenbergen Oosterhout

2009-2010 binnen 3 jaar 2009-2010 nog niet bekend

12 Toeristische recreatieve invulling Fort Sabina en 19 Sabina Fiets- Henricapolder en wandelpadenplan 10 Inrichtingsplan haven Drongelen

Gemeente Moerdijk

2008

Moerdijk Gemeente Aalburg

2009-2010 nog niet bekend

12 Toeristische recreatieve invulling Fort Sabina en Henricapolder Gemeente Moerdijk 55 Verbetering afmeermogelijkheden 10 Sabina Inrichtingsplan haven Drongelen Rondvaartboot Oudenbosch

2008

13 Haalbaalheidsonderzoek pontjesverbindingen 11 20 Reconstructie Creëren van zandstrandjes Rivierkade aan de rivier


2008-2009 Drimmelen Gemeente Geertruidenberg

2009-2010 nog niet bekend

13 Haalbaalheidsonderzoek pontjesverbindingen 56 opwaarderen: 11 Verbeteren/ Reconstructie Rivierkade aanlegsteiger Stampersgat

2008-2009 Gemeente Halderberge Geertruidenberg

2010 nog niet bekend

2008-2010 Steenbergen Gemeente Moerdijk

2009-2010 2008


2008-2010 Gemeente Tholen Moerdijk

2012-2014 2008

2008-2010 Gemeente Steenbergen Commissie Hoeksche Waard ism ISGO

2009-2010 2008-2009

15 Realisatie fiets-voetveer of watertaxi naar NP De Gemeente Drimmelen 58 Aanleg jachthaven Bergsepontjesverbindingen Diepsluis, capaciteitsuitbreiding Bergse Diepsluis 13Biesbosch Haalbaalheidsonderzoek

2008-2010 Gemeente CommissieTholen Hoeksche Waard ism ISGO

2012-2014 2008-2009

Gemeente Woudrichem 23 Nieuwe Upgraden camping "de Mosterdpot" 14 watergerelateerde evenementen 17 Recreatieve maatregelen herinrichting Polder jannezand Gemeente Werkendam 24 Realisatie Voet- fietsveerverbindingen OudenboschStandaardbuiten en Stampersgat-Fijnaart 15 fiets-voetveer of watertaxi naar NP De Biesbosch

mei-08 Gemeente Drimmelen Woudrichem 2009 Gemeente Drimmelen Halderberge

2010 2008-2010


mei-08 Gemeente Aalburg Drimmelen

nog niet bekend 2008-2010

2010 2008-2010

17 Recreatieve maatregelen herinrichting Polder jannezand Gemeente Werkendam 60 voetveerof WoudrichemLoevestein 15 Ontwikkelingen Realisatie fiets-voetveer watertaxi naar NP De Biesbosch

2009

Gemeente Woudrichem Drimmelen

winter 2008-2009 2008-2010

18 Realisatie kanorondje Steenbergen - Kruisland16 (Cruijslandse polder) 25 Ruimte voor de rivier/ Noordwaard Revitaliseren strandje Andel

2009

Werkendam Gemeente Woudrichem 2009-2010 Gemeente Werkendam

2010-2015 mei-08

18 Realisatie kanorondje Steenbergen - Kruisland61 (Cruijslandse polder) Realisatie Cruise bij nacht 16 Revitaliseren strandje Andel

2009

Gemeente Steenbergen Woudrichem

2009 mei-08

2012 2009

19 Fiets- en wandelpadenplan

62 haven Terheijden 17 Opwaardering Recreatieve maatregelen herinrichting Polder jannezandGemeente Moerdijk

2009-2010 Gemeente Drimmelen Werkendam

2009-2011 2009

nog niet bekend 2009

20 Creëren van zandstrandjes aan de rivier

Gemeente Drimmelen 63 18 Aquaduct Realisatie A4 kanorondje Steenbergen - Kruisland (Cruijslandse polder)

2009-2010 Gemeente Steenbergen

2010-2013 2009


2009-2010 Gemeente Aalburg Steenbergen 2009-2010 Gemeente Aalburg Moerdijk


21 Realisatie wandel/ fietspad langs Steenbergse 64 VlietRealiseren Watertaxi 19 Fiets- en wandelpadenplan


2009-2010 Gemeente Werkendam Moerdijk


Gemeente Steenbergen 29 Creëren Ontsluiten vdzandstrandjes uiterwaarden aan bij de Merwede 20 van dekern rivierWerkendam ad Nieuwe Gemeente Woudrichem 30 Realisatie Kanoroutewandel/ fietspad langs Steenbergse Vliet 21

2009-2010 Gemeente Drimmelen Werkendam 2010 Gemeente Aalburg Steenbergen


22 Realisatie Boulevard Brabant


2009-2010 Gemeente Breda Drimmelen



23 Upgraden camping "de Mosterdpot"

Gemeente Woudrichem

2010

Gemeente Moerdijk Steenbergen


2010

2006-2012 2009-2010


2010

Bergen op Zoom Gemeente Steenbergen 2010-2015 Gemeente Woudrichem


2012

Gemeente Halderberge nog niet Gemeente bekend Werkendam

2010

nog niet Gemeente bekend Werkendam

2012


Drimmelen 21 Toeristische Realisatie wandel/ fietspad langs Steenbergse Vliet 12 recreatieve invulling Fort Sabina en SabinaGemeente Henricapolder

15 Realisatie fiets-voetveer of watertaxi naar NP De 22Biesbosch Realisatie Boulevard Brabant 13 Haalbaalheidsonderzoek pontjesverbindingen

Gemeente Drimmelen


19 Fiets- en wandelpadenplan 20 Creëren van zandstrandjes aan de rivier

26 Recreatieve Aanleg recreatief fietspadherinrichting over dijk tussen Vissershang en Pontje Moerdijk Steur 17 maatregelen Polder jannezandGemeente Gemeente Drimmelen 27 Realisatie Wandelen kanorondje in de uiterwaarden bij Veen en Aalburg 18 Steenbergen - Kruisland (Cruijslandse polder)

21 Realisatie wandel/ fietspad langs Steenbergse 19 VlietFiets28 Ontwikkeling plassengebied Veen en wandelpadenplan 22 Realisatie Boulevard Brabant 23 Upgraden camping "de Mosterdpot"


24 Voet- fietsveerverbindingen Oudenbosch- Standaardbuiten en Stampersgat-Fijnaart Gemeente Halderberge 31 Realisatie Nieuwbouwplan Dongeburgh 22 Boulevard Brabant 25 Ruimte voor de rivier/ Noordwaard Gemeente Werkendam 32 Upgraden Realisatie camping semi-floating recreatiewoningen De Heen 23 "de Mosterdpot" 26 Aanleg recreatief fietspad over dijk tussen Vissershang en Pontje Steur Gemeente Werkendam 33 VoetRealisatie eco-waterrecreatiewoningen De Standaardbuiten Heen 24 fietsveerverbindingen Oudenboschen Stampersgat-Fijnaart 27 Wandelen in de uiterwaarden bij Veen en Aalburg Gemeente Aalburg 34 Ruimte Waterrijk: naar compleet vaargebied 25 voor de1rivier/ Noordwaard 28 Ontwikkeling plassengebied Veen Gemeente Aalburg 35 Aanleg Opstellen toetsingscriteria voordijk vestiging verblijfsaccommodaties 26 recreatief fietspad over tussenvan Vissershang en Pontje Steur 29 Ontsluiten vd uiterwaarden bij de kern Werkendam ad Nieuwe Merwede Gemeente Werkendam 36 Wandelen Culturele erfgoedkaart 27 in de uiterwaarden bij Veen en Aalburg 30 Kanoroute Gemeente Aalburg 37 Ontwikkeling Opzetten van plassengebied een VVV-kantoor voor de regio 28 Veen 31 Nieuwbouwplan Dongeburgh Gemeente Geertruidenburg 38 Ontsluiten Informatieborden 29 vd uiterwaarden bij de kern Werkendam ad Nieuwe Merwede 32 Realisatie semi-floating recreatiewoningen De Heen Gemeente Steenbergen 39 Kanoroute Verbetering toeristische informatievoorziening 30 33 Realisatie eco-waterrecreatiewoningen De Heen Gemeente Steenbergen 40 Nieuwbouwplan Bezoekerscentrum Drimmelen/ Biesbosch 31 Dongeburgh 34 Waterrijk: naar 1 compleet vaargebied HZ/ NHTV/ HISWA 41 Realisatie Cultuurhistorische infoborden langs de waterranden 32 semi-floating recreatiewoningen De Heen 35 Opstellen toetsingscriteria voor vestiging van verblijfsaccommodaties Land v Heusden en Altena 42 Realisatie Rolbeschrijving West-Brabant 33 eco-waterrecreatiewoningen De Heen 36 Culturele erfgoedkaart Gemeente Woudrichem 43 Waterrijk: Binnenschelde 34 naar 1 compleet vaargebied 37 Opzetten van een VVV-kantoor voor de regio Land v Heusden en Altena 44 Opstellen Ontwikkelingsplan "Versterken band met het water" 35 toetsingscriteria voortoeristische vestiging van verblijfsaccommodaties 38 Informatieborden Gemeente Drimmelen 45 Culturele Beleidsplan Recreatie en Toerisme voor de Biesbosch Regio 36 erfgoedkaart 39 Verbetering toeristische informatievoorziening Gemeente Steenbergen 46 Opzetten Opstellenvan recreatieve visie 37 een VVV-kantoor voor de regio 40 Bezoekerscentrum Drimmelen/ Biesbosch Gemeente Drimmelen 47 Informatieborden Onderzoek naar en stimuleren van innovatie bij de watersportbedrijven 38 41 Cultuurhistorische infoborden langs de waterranden Gemeente Halderberge 48 Verbetering Waterrand toeristische informatievoorziening 39 42 Rolbeschrijving West-Brabant Stuurgr. Rolbeschrijving W-Brabant 49 Bezoekerscentrum Visie en concept "Water en vrijetijdsbesteding Breda" 40 Drimmelen/ Biesbosch

Geertruidenburg Gemeente Steenbergen 2010-2015 Steenbergen Gemeente Woudrichem 2012 Steenbergen Gemeente Halderberge nog niet bekend HZ/ NHTV/ Werkendam HISWA Gemeente nog niet bekend Land v Heusden en Altena Gemeente Werkendam nog niet bekend Woudrichem Gemeente Aalburg nog niet bekend Land v Heusden en Altena Gemeente Aalburg 2006-2012 Drimmelen Gemeente Werkendam 2009-2010 Steenbergen Gemeente Aalburg 2009-2014 Drimmelen Gemeente Geertruidenburg 1-5-2009/ 12-2011 Halderberge Gemeente Steenbergen 2010 Stuurgr. Rolbeschrijving Gemeente Steenbergen W-Brabant 2009 Q1 Bergen op Zoom HZ/ NHTV/ HISWA 2009 Q1 Gemeente Moerdijk Land v Heusden en Altena 2009 Overlegorgaan NP De Biesbosch Gemeente Woudrichem 2009-2010 Heusden Altena Land vvan Heusden enen Altena eind 2009 Gemeente Drimmelen 2010-2011 Gemeente Steenbergen 2000-2002 Breda Gemeente Drimmelen

2009-2010 2010 2009-2014 2010


Drimmelen 57 jachthaven Gorishoek 12 Aanleg Toeristische recreatieve invulling Fort Sabina en SabinaGemeente Henricapolder

59 jachthaven Wijkevenementen en Aalburg 14 Uitbreiding Nieuwe watergerelateerde

65 in dezandstrandjes Singel 20 Steigers Creëren van aan de rivier

66 parkeervoorzieningen Willemstad Vliet 21 Toeristische Realisatie wandel/ fietspad langs Steenbergse 24 Voet- fietsveerverbindingen Oudenbosch- Standaardbuiten Stampersgat-Fijnaart 67 in Zoommeer 22 Waterkwaliteit RealisatieenBoulevard Brabanten Binnenschelde

Gemeente Woudrichem


25 Ruimte voor de rivier/ Noordwaard

Gemeente Werkendam 23 Upgraden camping "de Mosterdpot" 26 Aanleg recreatief fietspad over dijk tussen Vissershang Pontje Steur Gemeente Werkendam 24 Voet- en fietsveerverbindingen Oudenbosch- Standaardbuiten en Stampersgat-Fijnaart

Gemeente Aalburg Halderberge

2010

2010 2012

27 Wandelen in de uiterwaarden bij Veen en Aalburg Gemeente Aalburg 25 Ruimte voor de rivier/ Noordwaard 28 Ontwikkeling plassengebied Veen 26 Aanleg recreatief fietspad over dijk tussen VissershangGemeente en Pontje Aalburg Steur

2009niet Q1bekend nog

29 Ontsluiten vd uiterwaarden bij de kern Werkendam ad NieuweinMerwede 27 Wandelen de uiterwaarden bij Veen en Aalburg

Gemeente Werkendam

nog niet Gemeente bekend Aalburg

nog niet bekend

30 Kanoroute

Gemeente Aalburg

nog niet Gemeente bekend Aalburg

nog niet bekend

2006-2012 Gemeente Werkendam 2009-2010 Gemeente Aalburg 2009-2014 Gemeente Geertruidenburg 1-5-2009/ 12-2011 Gemeente Steenbergen 2010 Gemeente Steenbergen 2009 Q1 HZ/ NHTV/ HISWA 2009 Q1 Land v Heusden en Altena 2009 Gemeente Woudrichem 2009-2010 Land v Heusden en Altena eind 2009 Gemeente Drimmelen 2010-2011 Gemeente Steenbergen 2000-2002 Gemeente Drimmelen

nog niet bekend

1-5-2009/ 12-2011 2010-2015

2009niet Q1bekend nog 2009niet bekend nog 2009-2010 nog niet bekend eind 2009 2006-2012 2010-2011 2009-2010 2000-2002 2009-2014 collegeperiode 06-10 1-5-2009/ 12-2011 2008 2010 2008-2010 2009 Q1 2009 Q1 2009 2009-2010 2009-2011 eind 2009

31 Nieuwbouwplan Dongeburgh 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42

28 Ontwikkeling plassengebied Veen

Gemeente Geertruidenburg 29 Ontsluiten vd uiterwaarden bij de kern Werkendam ad Nieuwe Merwede Realisatie semi-floating recreatiewoningen De Heen Gemeente Steenbergen 30 Kanoroute Realisatie eco-waterrecreatiewoningen De Heen Gemeente Steenbergen 31 Nieuwbouwplan Dongeburgh Waterrijk: naar 1 compleet vaargebied HZ/ NHTV/ HISWA 32 Realisatie semi-floating recreatiewoningen De Heen Opstellen toetsingscriteria voor vestiging van verblijfsaccommodaties Land v Heusden en Altena 33 Realisatie eco-waterrecreatiewoningen De Heen Culturele erfgoedkaart Gemeente Woudrichem 34 Waterrijk: naar 1 compleet vaargebied Opzetten van een VVV-kantoor voor de regio Land v Heusden en Altena 35 Opstellen toetsingscriteria voor vestiging van verblijfsaccommodaties Informatieborden Gemeente Drimmelen 36 Culturele erfgoedkaart Verbetering toeristische informatievoorziening Gemeente Steenbergen 37 Opzetten van een VVV-kantoor voor de regio Bezoekerscentrum Drimmelen/ Biesbosch Gemeente Drimmelen 38 Informatieborden Cultuurhistorische infoborden langs de waterranden Gemeente Halderberge 39 Verbetering toeristische informatievoorziening Rolbeschrijving West-Brabant Stuurgr. Rolbeschrijving W-Brabant 40 Bezoekerscentrum Drimmelen/ Biesbosch

2012

2008

2014

2013

2009

2010

2015

2011

2016

2012

2013

Bergen op Zoom Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 collegeperiode Wanneer Q4 Q1 Q2 Q306-10 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

2009-2010 Gemeente Drimmelen Bergen op Zoom


2011

2010-2015

nog niet bekend 2006-2012 2009-2010 2009-2014 1-5-2009/ 12-2011 2010 2009 Q1 2009 Q1 2009 2009-2010 eind 2009


2014

2015

2016

62

BRABANT AAN ZEE


63

DE ONTBREKENDE FACTOREN De ontbrekende factoren: commerciële faciliteiten en het super-icoon Het geheel aan projecten overziend, valt op dat deze zich richten op de staat waar het waterpark zich nu bevindt: die van vorming. Enerzijds door het ‘openen’ van het water naar het land, anderzijds door het creëren van nieuwe watervelden in de regio. Er ontbreken nog enkele belangrijke structurele voorzieningen zoals de ontsluiting van Bergen op Zoom en het bevaarbaar maken van de haven van Breda. Een volledig overzicht van ontbrekende structurele voorzieningen valt buiten het kader van deze studie. Het ligt voor de hand dit op te nemen in de volgende fase, bij het opstellen van een Masterplan. Binnen het kader van de studie valt de recreatieve blik: heeft Waterrand nu voldoende in huis om zich te profileren als waterpark Brabant aan Zee? Hierbij vallen twee zaken op. • het voorzieningenniveau in de zin van faciliteiten wisselt nog te sterk. Er is te weinig gedifferentieerde horeca op veel plaatsen, de spreiding van jachthavens is niet goed en de recreatie onderweg is vaak nog te zwak, zeker in het zuidelijke gedeelte. Dit zijn overwegend private zaken die door ondernemers moeten worden opgepikt. Gelijksoortige ontwikkelingen op andere locaties wijzen uit dat het weinig zin heeft ondernemers te forceren met stimuleringsprogramma’s of andere middelen als de markt er niet rijp voor is. Dit wordt dan ook afgeraden in dit stadium. Als het te vroeg is voor deze markt dan is dit niet kunstmatig op te wekken. De structurele en landschappelijke ingrepen moeten eerst gebeuren, dan komen toeristen en ondernemers ‘vanzelf ’. Het spreekt voor zich dat ondernemers tezijnertijd wel maximaal gefaciliteerd moeten worden om hun projecten op te starten. Hierbij is weer een waarschuwing op zijn plaats: de waterrand in letterlijke zin is veel waard. Op dit moment zijn er op diverse plaatsen bouwontwikkelingen te zien van wonen en zorg aan het water die de wal opnieuw dichtzetten. Regie is hierbij geboden. • er is nog geen super-icoon dat BaZ op de kaart zet. Veel, zo niet alle recreatiegebieden hebben iconen die het hele gebied samenvatten in één beeld. Denk aan de scheve toren van Pisa, Manneke Pis, het Edelhert (Veluwe!) Langnek in de Efteling en het Red Light District in Amsterdam. Uit deze opsomming blijkt dat een super-icoon geen boeiende attractie op zich hoeft te zijn maar dat deze beeldend moet zijn voor het achterliggende aanbod. Manneke Pis staat voor de ontwapenende gezelligheid van de Vlamingen, de Wallen staan voor het frivole Amsterdam. Zo’n beeld wordt een Landmark genoemd. Waterrand heeft zo’n Landmark nog niet. Er zijn wel kanshebbers zoals de basiliek in Oudenbosch of de bever in de Biesbosch maar deze belichten telkens een deel van het profiel.

MiniDelta, maxifun. Het antwoord daarop is het bouwen van een recreatiecentrum met een hoge bezoekerscapaciteit waarin de veelzijdigheid van Waterrand verdicht wordt weergegeven. Een waterpark waar de hele familie in een enkele dag een tiental waterattracties kan beleven. Dit is geen authentieke uiting van waar West-Brabant voor staat maar wel een treffende en een toekomstgerichte. De regio kan zich hiermee neerzetten als levendig recreatieoord. Waterparken bestaan op de wereld in vele soorten en maten maar het toeval wil dat Nederland er nog geen heeft. Duinrell in Wassenaar komt het dichtst in de buurt maar is toch overwegend een pretpark. Verschillende steden, waaronder Dordrecht, hebben waterrecreatiecentra in voorbereiding wegens de groeiende markt. Deze richten zich echter meer op kennisontwikkeling en voorzieningen voor jachteigenaren. Er is nog geen groot speelpark op het gebied van water in de planning. Op de wereldmarkt zijn diverse bedrijven actief die waterparken bouwen en exploiteren. Met ander woorden: het is mogelijk om zonder investering een waterpark naar binnen te halen. Dit kan een grote impuls geven aan de werkgelegenheid. Er lijkt voldoende ruimte in de regio te zijn. Plaatsing in het gebied van de voormalige suikerindustrie rond Dinteloord ligt voor de hand mede door de impuls die het aan de werkgelegenheid kan geven. Er zijn in Nederland adviseurs met connecties op de wereldmarkt die ingeschakeld kunnen worden bij het zoeken naar een dergelijke partij. Uiteraard staat die markt er anno 2009 niet heel florissant voor maar een dergelijke ontwikkeling hoort bij een lange termijn perspectief. Daar is dus overheen te komen.

64

BRABANT AAN ZEE


65

COMMUNICATIERAAMPLAN Onderdeel van de opdracht is het opstellen van een communicatieraamplan, waarmee Brabant aan Zee de komende jaren een gezicht krijgt. Dit gezicht toont zich in eerste instantie aan de West-Brabanders zelf en in latere fasen aan alle waterrecreanten. We onderscheiden drie ramen in dit plan, die elk om een eigen benadering vragen: Eerste raam: partners. Er is een grote hoeveelheid betrokkenen bij dit proces, zoals gemeenten, expertpartijen en grote land/waterbeheerders als Rijkswaterstaat, het Waterschap de Provincie en LNV. Deze moeten allemaal vanuit de parkgedachte gaan werken, wat wil zeggen dat zij hun eigen ontwikkelprogramma’s afstemmen op het parkontwerp. In het hiernavolgende hoofdstuk worden daarvoor de organisatorische kaders geschetst. Communicatie speelt echter een zeer belangrijke rol. De ontwikkelopgave is complex en verschillende disciplines moeten hun werk kunnen ‘aanhaken.’ De wijze waarop dit bidbook is gemaakt leent zich voor vervolg. De betrokkenen stellen zich op als co-auteur en dragen zo vanuit hun belang en/of expertise bij aan het grotere geheel. Een passende volgende stap is het maken van een Masterplan waarin het park wordt ingetekend in het de Regionale Ruimtelijke Visue van de Strategische Agenda en nieuwe bouwprojecten als Deltaland worden benoemd. Het Masterplan is de zakelijke versie van dit conceptplan. Het biedt betrokkenen een mogelijkheid om zich verder te verbinden. Een stap later volgt een Ontwerpplan dat vooral de technische aspecten van het park weergeeft. Dit is een praktisch handvat voor uitvoerders zoals planologen, stedelijke ontwikkelaars en projectontwikkelaars. Tweede raam: binnenmarkt Tegelijk met het eerste raam dient de bevolking van West-Brabant waargemaakt te worden voor het idee dat ze in een park (gaan) wonen. Als gezegd leeft een deel van die bevolking van het water af, wat mogelijk veroorzaakt is door de roerige geschiedenis ermee. Een ander deel recreëert al volop. Het gaat erom de sympathie met het water te vergroten en de verbindingen met andere steden te herstellen. Waterwegen worden niet meer gezien als verbinders maar zijn dat wel. De opdracht is het bewustzijn van die connectie te herstellen. Dat gaat niet in één keer. Het is van belang herhaaldelijk op de verbinding te wijzen en de bevolking actief in te schakelen bij de vorming van dit idee. Dit is een meerjarig proces. Onderstaand wordt een idee geformuleerd. Derde raam: buitenmarkt De doelstelling van Waterrand is duurzame economische ontwikkeling. Dat betekent per definitie dat de doelgroep uiteindelijk de toerist van buiten is, want alleen hij kan het ‘binnenlands product’ vergroten. Nederlanders, Belgen en Duitsers zullen Brabant aan Zee moeten gaan vinden en er uitgebreid op vakantie gaan. Hiervoor kan een campagne worden ontwikkeld door een gespecialiseerd toeristisch reclamebureau. Samenwerking met NBTC ligt voor de hand, hier draagt het Rijk een steentje bij.

Een voorbehoud is echter op zijn plaats. Vaak worden in de vroege fasen van toeristische ontwikkeling campagnes gestart om bezoekers te trekken. Het product is dan nog niet af waardoor het effect gering is en de bezoekers niet terugkeren. Deze campagnes zijn dan ook niet gebaseerd op een te verkopen product, maar komen voort uit de prille bestuurlijke structuur die er is. Een communicatiecampagne is relatief makkelijk te organiseren, zeker in vergelijking met gebiedsontwikkeling. Het levert een tastbaar resultaat op en daarmee tevreden bestuurders. Maar het is geen echt resultaat! En dus wemelt Nederland van de campagnes, websites, routes en arrangementen waarvan de afname gering is. De regio moet zich klaarmaken om dit grote programma in gezamenlijkheid aan te pakken (ramen 1 en 2). Tezijnertijd is de buitenmarkt relatief eenvoudig te benaderen. IDEE: jaarlijks waterparkevent Om de eerste twee ramen te bedienen en in de loop van de tijd de derde, wordt een jaarlijks evenement voorgesteld dat het water in West-Brabant beleefbaar maakt en de hele regio positief laat wennen aan het idee onderdeel uit maken van een park. Het evenement verbindt alle vaargebieden (de rijken) en schakelt de bevolking in om mee te doen met het bouwen van het park. We stellen een SAIL-achtig watersportevenement voor, waarbij alle watersporten aan bod komen. Een soort water-olympiade met een sterk recreatieve inslag. Het speelt zich af in het hoogseizoen maar bevat een carnavalesk karakter: Alle gemeenten varen naar het evenement toe in een groeiende optocht. Het evenement wordt elk jaar in een andere gemeente gehouden. Bezoek aan gemeentes die juist een nieuw waterproject hebben afgesloten ligt voor de hand. Zo worden gemeenten en hun bevolking (ondernemers!) gestimuleerd om zich maximaal te profileren. Denk aan de enorme impuls die wereldsteden krijgen door een editie van de Olympische Spelen te organiseren maar dan op een veel intiemere schaal. De gastgemeente van dat jaar knapt de kades en andere aanlegplaatsen op en zorgt ervoor dat alle voorzieningen in gereedheid worden gebracht. Op de bewuste datum komen uit alle andere gemeenten boten en bootjes aangevaren. Hieronder bevinden zich ook creatieve bouwsels, waarvan de meest originele worden beloond met een prijs (Ter Land ter Zee en in de Lucht-sfeer). Zo ontstaat een parade in het hele gebied en de nodige onderlinge competitie. Deze wordt nog versterkt door allerlei waterrecreatiespelen zoals vlootschouwen, vaarbehendigheidswedstrijden, boerenraces en waterveldslagen (op een speelse manier). Dit vormt het decor van een feestelijk evenement omringt door feesten, markten en sportiviteit (denk aan De Sneekweek). Een impuls voor de lokale horeca.

66

BRABANT AAN ZEE


67

WATERPARKEVENEMENT Het waterparkevenement is in eerste instantie bedoeld voor de eigen bevolking maar zal in de loop van de jaren natuurlijk ook worden bezocht door nieuwsgierige recreanten. Denk aan de SAIL Amsterdam waar 90% van de bezoekers uit passerende recreanten bestaat. Cruciaal voor de doelgroep is grote toegankelijkheid voor recreanten en de mogelijkheid om mee te doen. Watersportevenementen heeft Nederland genoeg. Er zijn er echter nog geen waar ‘gordijnkruisers’ aan mee kunnen doen. De commercie zal zich niet onbetuigd laten. Naast de horecasector is deelname van jachtbouwers denkbaar, bijvoorbeeld door het organiseren van een drijvende marktplaats waar jachten kunnen worden verhandeld. Het is de toegankelijke tegenhanger van de HISWA, omdat hier iedereen mee kan doen, met de nadruk op gebruikte voertuigen. Een soort paardenmarkt voor recreanten. Tenslotte heeft het evenement een bestuurlijke functie. Tijdens het evenement wordt de jaaragenda voor de ontwikkeling van Brabant aan Zee besproken. Apart van het feestgedruis komen leiders en uitvoerders van het park bij elkaar om de voortgang te bespreken, plannen te ontvouwen en knelpunten weg te nemen. De jaarvergadering eindigt met de feestelijke bekendmaking van de gastheerstad van het jaar daarop.

Ontwikkeling Voor het realiseren van een dergelijk evenement zijn de volgende aandachtspunten van belang: • bouw het geleidelijk op. Alle grote evenementen in Nederland zijn klein begonnen. Het is riskant om bovenstaande schaal bij de start te willen realiseren. Wel is het mogelijk om alle elementen in eenvoudige vorm te laten starten en per jaar te kijken welke onderdelen succesvol zijn en uitgebreid kunnen worden. Cruciaal is het beslissen van meerdere edities vanaf de start, bijvoorbeeld voor vijf achtereenvolgende jaren. Anders ontstaat bij het altijd moeizame begin elk jaar nieuwe vragen. Na vijf jaar is duidelijk of het evenement levenskans heeft, eerder niet. • hou het veelvormig. Veelvormigheid is de kracht van Waterrand. Het is cruciaal dat die tot uitdrukking komt in het evenement anders bouwt het niet mee aan het merk. Een conferentie, speelse publiekselementen, deelname van commercie en een gezellige recreatieve sfeer zijn kernelementen. • steun niet te zwaar op de commercie. De grote stadsevenementen in Nederland worden grotendeels gedragen door de consument en sponsoren maar er is er niet één dat door een commerciële partij wordt georganiseerd. In de kern is de gemeente of regio de eigenaar. Dat is een voordeel vanwege sturing, programmering en aansprakelijkheid. Bovendien zal in de eerste jaren forse steun van de overheid nodig zijn. Geen ondernemer kan dit dragen hoewel ze uiteraard wel organiserende partners kunnen zijn. Meestal wordt de meerjarige ontwikkeling belegd bij een voor dat doel in het leven geroepen organisatiebureau. Met het optuigen van een dergelijk watersportevenement is een investering van drie tot zes miljoen vereist over de komende vijf jaar.

68

BRABANT AAN ZEE


69

KOMENDE STAPPEN

Deze studie laat zich compact samenvatten: Waterrand heeft de potentie om zich te ontwikkelen tot een uniek waterrecreatiegebied. De markt waar het gebied geschikt voor is, voornamelijk motorjachtvaart en kaderecreatie zijn groeiende, en dit is een betrouwbare lange termijntrend. Sterke troeven zijn de veelzijdigheid en de goede ligging. Zwaktes van het gebied zijn onderontwikkelde zones, een wisselend voorzieningenniveau en een weinig aantrekkelijk landschapsdecor. Dat betekent dat het ontwikkelen van dit gebied niet alleen een marketingtechnische opgave is, maar ook een ruimtelijk-structurele en een landschappelijke. Er is een concept geformuleerd dat goed aansluit op behoeften van de consument en dat de veelzijdigheid van het gebied onder één noemer brengt: een waterpark. Analoog aan een nationaal park of een themapark kan dit geleidelijk worden ontwikkeld in een voor toeristen begrijpelijk format. De verschillende gebieden van West-Brabant, die elk een eigen beleving bieden zijn te positioneren als rijken in dit park. De naam ‘Waterrand’ is ongeschikt voor dit park omdat deze al wordt gebruikt voor andere toepassingen. ‘Brabant aan Zee’ kan dienen als naam, omdat deze informatief is en tevens verrassend voor de consument. Uitgaande van die rijken blijkt ‘Brabant aan Zee’ al in ontwikkeling. Veertien gemeentes uit het convenant brengen lokale verbeteringen aan waterwegen, havens en andere faciliteiten. De bezoekersstroom aan het gebied neemt geleidelijk toe. Gezien de groeiende markt is het te verwachten dat de bezoekersstroom ook geleidelijk zal toenemen met vestiging van nieuwe bedrijvigheid als gevolg. Dit is een positieve stimulans voor de werkgelegenheid. Deze groei is van korte duur als er uitsluitend lokaal wordt gewerkt. Een waterrecreatiegebied kenmerkt zich door een sterke belevingswaarde van het hele gebied, niet alleen van momenten. Het is dus tijd voor een regionale aanpak. De West-Brabantse Vergadering is weer aan zet. Deze kan op grond van dit stuk de volgende stappen zetten:

• opdracht geven tot het maken van een Masterplan, dat het zakelijke vervolg is op dit creatieve plan. In dit masterplan worden de belangrijkste ruimtelijke structuuropgaven geformuleerd, alsmede het landschappelijke programma. Het Masterplan is geschikt om fondsen te benaderen, bijvoorbeeld het nieuwe Besluit Ontwikkeling Landschappen (BOL) van LNV. Ook Europese programma’s zijn benaderbaar, gezien de internationale importantie van het gebied. • beslissen tot uitbreiding van het convenant. Uitvoering van dit Masterplan strekt zich uit over meerdere jaren en omvat het steunen van gemeenten, het oplossen van ruimtelijke knelpunten en het ontwikkelen van een toeristisch profiel. De convenantstructuur is hiervoor geschikt, evenals de werkwijze waarbij participanten (gemeentes, landontwikkelaars als Waterschappen, Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer en experts) bijdragen aan de planontwikkeling. • beslissen tot uitbreiding van de operationele kracht. Er is een parkbureau nodig. SES is de aangewezen partij om dit te scheppen, maar zal dan meer capaciteit moeten (kunnen) vrijmaken voor deze integrale job. Het is raadzaam te onderzoeken hoe andere parkorganisaties werken die meerdere gemeenten omspannen. • opdracht geven tot een productieplan voor een jaarlijks evenement. Het communicatierataplan voorziet in de organisatie van een jaarlijks evenement dat zowel de lokale bevolking als de buitenmarkt warm maakt voor Brabant aan Zee. Dit evenement, in de vorm van een recreatieve olympiade wijst elk jaar een andere plaats van ontvangst aan die haar voorzieningen op peil brengt en een economische impuls krijgt. Dit evenement zorgt tevens voor een hoog bestuurlijk productieniveau omdat het een jaarlijkse fasering van plannen impliceert.

70

71

BRABANT AAN ZEE

COLOFON

Experts Rini Boertjes Jos Akkermans Robert Holmes Erik Willemsen Tiny Arts Rob van Engelen Marcel Bultink Diana Korteweg-Maris Rob Vrolijks Peter Vermeeren Claudine van Wijngaarden Ed van Wijngaarden Maarten Velthoen

Camping Bovensluis Ondernemer, directeur Akkermans Outdoor centre Hiswa Gemeente Breda Gemeente Bergen op Zoom Jachthaven Waterkant te Dinteloord NHTV, kenner trends in waterrecreatie Kenniscentrum NHTV Watersportexpert, Adviesbureau Vrolijks Eigenaar Rondvaartboten in West-Brabant, Lid Vereniging Varen in Brabant fanatiek zeiler in o.a. West-Brabant, lid watersportverenigingen fanatiek zeiler in o.a. West-Brabant, lid watersportverenigingen Bestuurslid Watersportvereniging De Schelde, voormalig lid hoofdbestuur Watersportverbond

SES West-Brabant

Femke van Damme Jan Willem Van der Werff Nico Sommen

Tinker imagineers

Stan Boshouwers Cas Verholt Imke Asmussen Sanne Jacobs Li Hoekstra Anna Hoving Marleen Bos Nine Geertman

Begeleidingsgroep Vaste leden De heer H-J. Keur Mevrouw A. de Stigter Mevrouw D. Ernest Mevrouw S. van Trigt De heer E. Willemsen

Gemeente Steenbergen Gemeente Woudrichem Gemeente Werkendam Gemeente Aalburg Gemeente Breda

Mevrouw D. Van Dijk De heer S. Van Dijk Mevrouw M. van Oosterhout De heer T. Arts Mevrouw. K. Vermeulen De heer W. van Haperen Mevrouw C. Hornstra Mevrouw. E. Riedé Mevrouw E. van Iersel De heer R. Holmes De heer G. Wetzels De heer A. van Schendel

Gemeente Oosterhout Gemeente Drimmelen Gemeente Geertruidenberg Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Roosendaal Gemeente Halderberge Gemeente Tholen Gemeente Moerdijk TOP Brabant Hiswa Vereniging Varen in Brabant NHTV

Agendaleden De heer. A. Linters Mevrouw. D. Buijck De heer V. Witter De heer W. de Vries Mevrouw N. van der Sluis

Kenniskring Visitor Management Rijkswaterstaat Waterschap Brabantse Delta Waterschap Brabantse Delta Gemeente Etten-Leur

Stuurgroep Waterrand Dhr. H. Nuijten,Voorzitter, Kerngroeplid De heer J. Van Hoek, Kerngroeplid De heer C. Zijlmans, Kerngroeplid De heer R. Bergsma Mevr. A Grootenboer-Dubbelman De heer G. de Kok De heer W. De Jong Mevr. L. Lijmbach De heer Y. De Boer Mevr. M. Vos-Kroeze De heer F. Goossen Mevr. L. Verschuren- van Strien De heer T. Linssen De heer W. Van Overveld Mevr. E. Aarts De heer J. van Hal De heer J. Hogendoorn De heer Hieltjes

Gemeente Alphen-Chaam Gemeente Halderberge Gemeente Steenbergen Gemeente Woudrichem Gemeente Moerdijk Gemeente Drimmelen, RAC R&T Gemeente Werkendam Gemeente Aalburg Gemeente Oosterhout Gemeente Drimmelen Gemeente Tholen Gemeente Geertruidenberg Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Roosendaal Gemeente Breda Gemeente Etten-Leur Vereniging Varen in Brabant Waterschap Brabantse Delta

BRABANT AAN ZEE BRABANT~OMARMT~ T WATER~OMARMT~BRABANT

Recommend Documents