Bouwmeesterschap bij agrarisch bouwen

Bouwmeesterschap bij agrarisch bouwen In de praktijk

stallen met kwaliteit

Kwaliteit van agrarisch bouwen in de praktijk In 2009 is de handreiking ‘Bouwmeesterschap bij agrarisch bouwen’ gepresenteerd. Deze handreiking kwam voort uit de samenwerking tussen Provincie Gelderland, Gelders Genootschap en LTO Noord met als doel ruimtelijke kwaliteit op agrarische bedrijven te stimuleren. De agrarische sector blijft zich ontwikkelen en het bedrijf van de toekomst heeft een efficiëntie, duurzame en welzijnsvriendelijke bedrijfsvoering én draagt bij aan een mooi landschap. De handreiking geeft aan hoe nagedacht kan worden over de inrichting van de bedrijfskavel, rekening houdend met de kenmerken van de omgeving, het landschap en de bedrijfsvoering. Vier agrarische ondernemers met concrete plannen voor uitbreiding van hun bedrijf hebben de handreiking in praktijk gebracht. In samenwerking met LTO vastgoed, een landschapsarchitect en de ervenconsulenten van het Gelders Genootschap zijn deze ondernemers aan de slag gegaan met de uitbreiding van hun bedrijf, met als doel een mooi en efficiënt bedrijf te realiseren met een haalbaar en betaalbaar plan. Deze brochure geeft de resultaten hiervan weer. Waarmee rekening te houden Bij een ontwerpende benadering van het erf wordt vooraf nagedacht over de inrichting van de bedrijfskavel en de omgeving zodat het nieuwe erf het landschap versterkt. Het gaat daarbij om drie niveaus: inbedding in het landschap, erfinrichting en gebouwen. De bedrijfskavel wordt daarbij gezien als een ruimtelijke eenheid, een ensemble van gebouwen en erfinrichting waarbij de inrichting mede afhankelijk is van de omgeving en het landschapstype. Een goede volgorde van werken bij het ontwerpen van een nieuw erf is van buiten naar binnen. Eerst het landschap bekijken, dan de directe omgeving en vervolgens het erf zelf.

2

Agrarisch bouwen 2011

Inleiding

Drie niveaus.

- Streekmentaliteit

niveau van het landschap

- Beleid - Imago - Hekwerk - Geen; alleen verandering grondgebruik - Combinaties Erfgrens - Watergang - Houtwal - Groenwal - Singel - Heggen, hagen Omgeving - Nederzettingsvorm waarbinnen het erf valt

Ligging van de gebouwen - Situering gebouwen t.o.v. elkaar - Situering bedrijfsgebouwen

t.o.v. bedrijfswoning (overheersende windrichting voor geur)

- Oriëntatie - Hiërarchie - Ensemblewaarde: hoe gebouwen bij elkaar passen of een eenheid vormen (inclusief

cultuurhistorische waarden

- Mogelijkheid tot aanpassing op

toekomstige ontwikkelingen

Vorm, infrastructuur en logistiek

- Positie ten opzichte van de weg

werkgedeelte, schone weg en

vuile weg voor hygiëne

- Erfverharding - Erfbeplanting (boomgaard,

boomgroepen, solitaire bomen,

- Infrastructuur

houtwal e.d.)

- Padenstructuur

- Ligging parkeerplaatsen

(silhouetwerking)

- Recreatieve structuur Aanvullende

- Natuurwaarden

voorzieningen - Bedrijfsmatige inrichting van

het erf met elementen als

voeropslag en spoelplaats

- Energiewinning - Gebouwen voor verbreding

(als paardenstal, winkel, zorg)

- Overige groene elementen zoals

siertuin, moestuin

- Water: bergingsvijvers, wadi’s

3


Inleiding

- Emissiebeheersing - Energiebeheersing - Brandveiligheid - Looplijnen - Indeling van gebouwen - bedrijfswoning(en) - overige bouwwerken Vormgeving gebouw(en) - Maatvoering (massa) - Vorm - Materiaalgebruik - Kleurgebruik - Detaillering (van kopgevel, - Continuïteit in stijl

- Scheiding tussen woon- en

- Zicht op het erf

- Klimaatbeheersing

- Looplijnen en routing op bedrijf

gebouwen en erfinrichting

- Stal/schuurtype en -systeem

- Entree, toegang naar het erf

- Type architectuur, - Streekeigenheid van

Functioneel

- Vorm van het erf

- Landschapstype bouwhistorie

niveau van de afzonderlijke gebouwen, inclusief architectuur

- Cultuurhistorie

niveau van de agrarische bedrijfskavel als geheel

Identiteit

lengte gevel, plint, dakvlakken)

Ruimtelijke kwaliteit Deze tabel geeft op drie niveaus criteria voor het ontwerpen van het nieuwe erf: inbedding in het landschap, erfinrichting en gebouwen. Deze tabel is als checklist te gebruiken.

Stappenplan Het stappenplan geeft aan hoe meer kwaliteit bij agrarisch bouwen kan worden gerealiseerd. Het beschrijft de normale werkwijze en procedures met daarin aangegeven hoe de ruimtelijke kwaliteit kan worden meegenomen. Het schema hieronder geeft de stappen schematisch aan. Het geeft de situatie aan met de meest voorkomende procedures, want het is onmogelijk alle situaties te beschrijven. Er is immers niet altijd een wijziging van het bestemmingsplan nodig of een MER-procedure. Soms wel een andere vergunning, zoals die van de Natuurbeschermingswet. In de handreiking van 2009 is dit stappenplan uitgebreid toegelicht. Essentieel is de stap van het ontwerp aan het begin van de planvorming.

Meer kwaliteit in minder tijd Essentieel is dus dat een agrarische ondernemer aan het begin van de planvorming (initiatieffase) nadenkt over de landschappelijke inpassing, de erfinrichting en de architectuur van gebouwen. In dat stadium is een advies van de ervenconsulent of andere landschapsarchitect aan te bevelen. Voor de ontwerpfase wordt aangeraden een architect en landschapsarchitect in te schakelen voor het uitwerken en begeleiden van de plannen. De gemeente kan in deze fase een voorlopig advies van de welstandscommissie aanvragen. Als met het advies rekening wordt gehouden in de verdere uitwerking en als het definitieve ontwerp niet te veel afwijkt van het schetsontwerp, komt de ondernemer niet voor verrassingen te staan bij het definitieve welstandsadvies. Er hoeven dan geen wijzigingen meer worden doorgevoerd terwijl de omgevingsvergunning rond is. De procedures gaan hierdoor uiteindelijk sneller. Al met al kan er meer kwaliteit ontstaan in kortere tijd.

Met MER-procedure en bestemmingsplanwijziging stap 1 initiatief - programma van eisen (ondernemer) - notitie van uitgangspunten en randvoorwaarden (ervenconsulent) stap 2 ontwerp - schetsontwerp (ondernemer) - definitief ontwerp: inrichtingsplan en bouwplan (ondernemer) - voorlopig advies welstand (via gemeente) - eventueel principeafspraken gemeente en ondernemer stap 3 procedures en vergunningen MER (ondernemer) - inrichtingsplan en bouwplan passen in bestemmingsplan omgevingsgunning (gemeente) - actuele omgevingsvergunning - definitief advies welstand stap 4 realisatie


•

• • •

Tijd voor voorbereiding, lengte niet in te schatten Tijd voor procedure Tijdstip van resultaat 9 - 12 maanden

bestemmingsplan (gemeente)

4

• •

Inleiding

6-8 maanden

•

6 maanden

• •

Aanbevelingen uit de praktijk * Maak een integraal ontwerp waarin ook relevante installaties en voorzieningen goed zijn ingepast, denk bij voorbeeld aan luchtwassers en voer- en sleufsilo’s. * Denk goed na over het programma voor uw erf en praat er ook met familie en collega’s over. Ga eens kijken bij een open dag of de websites die vermeld staan in deze brochure. * Betrek al in een vroeg stadium landschapsarchitect en architect bij het ontwerp en sta open voor hun suggesties. Ga met ze kijken op de locatie. In de schetsfase liggen alle mogelijkheden nog open en kunnen creatieve en mooie oplossingen worden gevonden die niet duurder hoeven te zijn. * Ga al bij de eerste ideeën bij de gemeente langs om uw plannen te bespreken. Zij kunnen u informeren over de ruimte in het bestemmingsplan, wijzigingsmogelijkheden en het beleid dat geldt voor uw locatie. Vraag door, er blijkt soms meer mogelijk dan vooraf gedacht. Ruimte in het bouwblok biedt ook meer ruimte voor landschappelijke inpassing en architectuur. Overleg ook tijdig met het waterschap en eventueel andere partijen waar u mee te maken heeft. Zoals uw buren. * Maak gebruik van het vooroverleg bij de gemeente, welstanden eventueel monumentencommissie, en verifieer vroegtijdig het ontwerp bij welstand en brandweer. Neem ze mee in het ontwerpproces. * Vraag pas vergunningen aan als het ontwerp definitief is. Dit voorkomt wijzingen achteraf en bespaart daarmee tijd en kosten! * Een grote stal of loods kan door (optisch) opdelen in kleinere volumes, door gebruik van donkere kleuren, goede situering op het erf en erfbeplanting bijdragen aan de kwaliteit van het landschap en draagvlak voor uw plannen.

5


Inleiding

Vier Ondernemers - vier plannen

Op de onderstaande kaart van Gelderland is te zien waar de erven van de vier agrariërs liggen. Het gaat om twee melkveehouders, een kalverenhouder en een fruitteler. Tijdens het ontwerpproces zijn deze ondernemers begeleid door een architect van LTO vastgoed en een landschapsarchitect. De resultaten in deze brochure zijn de schetsontwerpen die daar uit voort zijn gekomen. Deze schetsontwerpen worden in overleg met de ondernemers nog verder uitgewerkt tot de definitieve ontwerpen voor stap 3; de vergunningen. De locatie Brummen is uitgebreid toegelicht om een compleet beeld te geven van de werkwijze. Deze werkwijze is ook bij de andere locaties toegepast. Voor varkensbedrijven was er een landelijk traject voor innovatieve stallen. De resultaten van de Gelderse deelnemers staan ook in deze brochure. 1* 2* 3* 4*

Melkveehouder Brummen Melkveehouder Veessen Fruitteler Kesteren Kalverenhouder Barneveld

2*

4*

3*

Locaties van de deelnemers.

1*

VOF Schoonman Willems Het melkveebedrijf van VOF Schoonman Willems is nu verspreid over twee locaties. Het is de bedoeling alles te concentreren op de locatie in Brummen en de locatie uit te breiden tot 230 melkkoeien met bijbehorend jongvee. De locatie ligt op de overgang van de Veluwe richting de zuidelijke IJsselvallei. Dit gebied is sterkt gevormd door de (van oudsher steeds veranderende) meandering van de ijssel.

6


Bedrijf Schoonman Willems Melkveebedrijf in Brummen * 180 melkkoeien, * Jongvee ouder dan 1 jaar op 2e locatie

Opgave * Vrijloopstal met melkrobots voor

230 melkkoeien * Alle jongvee op locatie Brummen * Mogelijkheid voor zonnepanelen op het dak * Mestopslag en sleufsilo’s zo dicht mogelijk bij de stal met korte rijlijnen * Uitzicht van de woning naar het zuiden behouden

Melkveebedrijf Schoonman Willems

Erf in HET landschap Het grote grondlichaam (oprit naar de brug) heeft een grote landschappelijke impact. De relatie van het erf met het landschap is hierdoor behoorlijk verstoord. De ‘achterkant’ van het erf (de stallen) heeft nu een duidelijke oriëntatie naar het landschap terwijl de oorspronkelijke ‘voorkant’ (de boerderij/woning) deze heeft verloren door het massieve grondlichaam. Het grondlichaam is het achtergrond’decor’ geworden van het erf. Opbouw van het erf De nieuwbouw en het bestaande woon– gedeelte met huidige stallen hebben nauwelijks relatie met elkaar en de omgeving. Het huidige erf bestaat uit verschillende omkaderde ruimten. Proces Vanuit de landschapsanalyse en gesprekken met de ondernemer is gekeken welke mogelijkheden er zijn om een stal te ontwerpen die past in het landschap. Er is geschoven met verschillende modellen om de beste plek en richting van de gebouwen in het landschap te vinden. Vervolgens is er geschetst met 3D perspectieven uit verschillende richtingen om het gewenst erfsilhouet te bepalen. Hierbij was het belangrijkste uitgangspunt de sleufsilo’s en de mestopslag uit het zicht nemen en om een zo rustig en afwisselend mogelijk beeld te krijgen door de nadruk te leggen op de relatie van gebouwen met landschap.

SCHETSONTWERP Erf in het landschap Om een evenwichtig erfsilhouet te krijgen met een nieuw gezicht naar het landschap wordt het huidige erf met beplanting afgescheiden van de nieuwe stal. Hierdoor ontstaat een ruimtelijke scheiding tussen het oude en het nieuwe cluster. Het nieuwe cluster volgt de hoogtelijnen en de lijnen van het landschap. Door het behouden van bestaande bomen heeft het nieuwe cluster direct een groene uitstraling - het oude erf omkaderen - het nieuwe cluster toevoegen met eigen groen en identiteit Architectuur Veehouderijbedrijf Schoonman Willems heeft gekozen voor een vrijloopstal. Dit geeft ontwerpvrijheid aan de architectuur. De stal wordt opgedeeld in twee gebouwen. De gevels van de vrijloopstal worden transparant met windbreekgaas. De dakvlakken van ieder gebouw worden verdeeld in 3 kleinere donkere vlakken (sheddaken). De daken zijn gericht op het zuiden zodat deze dakvlakken kunnen worden voorzien van zonnecellen. De gevelranden van de dakvlakken lopen van smal naar breed om een eigen karakter aan het transparante gebouw te geven. Overtollig regenwater wordt opgevangen voor intern gebruik. De gekozen materialen zijn helder en transparant en om dit nog meer te versterken zijn de kleuren sober en rustig gehouden.

schoonman brummen hoogtekaart AHN Reliëfkaart kleur RGB

Kaart 1900.

Red: Band_1 Green: Band_2 Blue: Band_3

Hoogtekaart, donker is hoog, licht is laag.

24-11-2011 10:44 Bodematlas

luchtfoto huidige situatie.

Eerste plannen voor de uitbreiding.

7


Landschapsanalyse Het gebied heeft afgelopen decennia grote transformaties ondergaan. Tot aan de jaren zeventig lag de boerderij aan een doorgaande weg (kaart 1900). Door de komst van de Cortenoeverse


brug (N348) en de autoweg (N345) is het erf van twee kanten afgesneden van zijn omgeving. Het rijk ingeplante talud van de weg is nu het groene decor van het erf. Ook nu staat er een grote transformatie van het landschap gepland, de

dijkverlegging van de Cortenoever in het kader van ruimte voor de rivier. De oude landschappelijke structuren en de hoogteverschillen bieden aan– knopingspunten voor het nieuwe erf.

Esdoorn worden gebruikt als erfbeplanting.

Schetsontwerp van het nieuwe erf met zichtlijnen vanuit het landschap.

8


Huidige situatie. Het pad is de voormalige doorgaande weg. (Zie kaart 1900)

Toekomstige situatie. Het pad loopt tussen de nieuwe stallen door.

De nieuwe stallen liggen aan weerszijde van het oude pad, deze vorm versterkt de lijnen in het landschap: de oude weg, de sloten en bestaande bomenrijen. Tussen de oude en nieuwe schuren is een nieuw erf gemaakt waarvan alle functies goed bereikbaar zijn, stallen, kuilplaten en mestopslag, met korte rijbewegingen.


Huidige situatie vanuit het zuidwesten.

Toekomstige situatie. Voor de situering van de nieuwe stallen is gebruik gemaakt van de bestaande landschappelijke structuren. De oude weg, bestaande bomen en het hoogteverschil. De stallen sluiten aan op de wensen van de ondernemers: mogelijkheid tot splitsen in twee groepen koeien, uitloopmogelijkheden en korte loop- en rijlijnen. Plus de mogelijkheid tot het plaatsen van zonnecellen.

9



Zijaanzicht van de stallen. De gevelranden van de dakvlakken lopen van smal naar breed om een eigen karakter aan het transparante gebouw te geven.

10 Agrarisch bouwen 2011


De dakvlakken van ieder gebouw zijn verdeeld in 3 kleinere donkere vlakken (sheddaken). De daken zijn gericht op het zuiden en zijn geschikt voor zonnecellen.

Beplanting van esdoorns.



Er is een nieuwe centrale ruimte ontstaan op het erf waar vandaan de verschillende functies op het erf bereikbaar zijn.

Maatschap Rakhorst Bonhof gaat op de nieuwe locatie hun melkveebedrijf uitbreiden met 150 melkkoeien. De locatie ligt in het rivierengebied van de Noordelijke IJsselvallei, tussen Veessen en Vorchten.

Bedrijf rakhorst Bonhof Melkveebedrijf in Veessen * geen ontwikkelruimte op huidige locatie

Opgave * Nieuwe locatie is aangekocht

* Verplaatsen melkvee naar nieuwe locatie * Nieuwbouw ligboxenstal met robots, voor 150 melkkoeien en oudste jongvee * Jongste jongvee en voeropslag blijft op oude locatie * Machines, jongvee, voer en mest blijven voorlopig op oude locatie. * Bij het ontwerpen is uitgegaan van een groeimodel tot een compleet erf. - Fase 1: hoofdstal - Fase 2: garage/machineschuur - Fase 3: jongveestal, transitie stal, sleufsilo’s * Wens: verbinding leggen met de stallen en silo’s van de buurman voor samenwerking in de toekomst


Melkveebedrijf Rakhorst Bonhof

Erf in het landschap Het erf ligt op het lagere deel van de oeverwal, op de overgang naar de lage en natte komgebieden. Op het hogere deel van de oeverwal ligt een bebouwingslint. De bebouwing van het lint is voornamelijk op de weg georiënteerd. Ook de relatief jonge boerderij op de locatie is, op enige afstand, georiënteerd op het lint. De toegangsweg is nu nog een doorgaande weg met een prachtige, forse bomenrij. Door de komst van de hoogwatergeul zal deze weg enkel als ontsluitingspad dienen voor het bedrijf en als recreatieve route. Opbouw van het erf De huidige stallen van het erf zijn niet geschikt voor moderne bedrijfsvoering. Alleen het woonhuis blijft voorlopig nog staan. De hooimijt blijft behouden en kan eventueel verplaatst worden. Gezien de komst van de hoogwatergeul is het erf enkel vanaf het lint zichtbaar. De zichtbaarheid uit het noorden wordt doorbroken door de forse bomenrij. Het zicht vanuit het zuiden op de boerderij is prominenter in beeld, maar staat onder grote invloed van het erf van de buurman. Het grasland tussen het bebouwingslint en het nieuwe erf is erg waardevol. Niet alleen vanwege de oriëntatie van de bebouwing op het landschap, maar ook om samenklontering van erven te voorkomen en de ruimtelijkheid van het landschap te behouden. Proces Vanuit de landschappelijke analyse, de opbouw van het erf, en lichtinval op het erf/ woongedeelte is het wenselijk om de nieuwe stal met de kopse gevel te richten op het lint. Familie Rakhorst heeft een sterke voorkeur voor een oriëntatie haaks hierop.

Deze richting is hiermee het uitgangspunt geworden. Door deze keuze wordt de landschappelijke opgave het afplanten van storende melementen en accentueren van de meest gewenste richting van het landschap. SCHETSONTWERP Erf in het landschap Per zichtlijn wordt er bepaald waar de nadruk op wordt gelegd en welke sfeer dat geeft. Vanuit het noorden worden de sleufsilo’s afgeplant, hierdoor wordt de nadruk gelegd op de kopse gevel van de stal. Vanaf de kruising wordt de nadruk gelegd op het oude erf. Het zicht op oude erfelementen vanaf de weg, benadrukt de kleinschaligheid. Door de hooimijt te verplaatsen doet deze weer mee in het ensemble met het bestaande woonhuis. De ontstane ruimte kan omgevormd worden tot boerentuin. Architectuur De nieuwe stal van maatschap Rakhorst en Bonhof is specifiek voor deze ondernemers ontwikkeld. Om de bebouwing op een natuurlijke wijze in te kunnen passen in het landschap is er gekozen voor een functioneel en klassiek ontwerp met een heldere traditionele vorm. Door de opbouw heeft het gebouw een duidelijk herkenbare structuur die zich voegt in de omgeving, versterkt door natuurlijk materiaal- en kleur gebruik. Deze zijn sober en ingetogen. Zo ontstaat een afgerond erf.

Zicht vanuit het noorden vanaf het bebouwingslint; het erf is verscholen achter de bomenrij.

Wens ondernemer; oriëntatie op de toegangsweg.

Door het dak te iets te laten verspringen neemt de hoogte af en kunnen de goten lager.

Landschappelijk gewenst; oriëntatie op het lint.

Vogelvluchtperspectief.


Melkveebedrijf Rakhorst Bonhof

Oriëntatie van de stal op de toegangsweg.

Variatie op het traditionele zadeldak.

Fruitteeltbedrijf van Lutterveld Het fruitteeltbedrijf van Lutterveld ligt in de voormalige uiterwaarden van de Oude rijn. Het gaat om een nieuwe locatie van 25 ha waarbij een fruitloods en bedrijfswoning worden gerealiseerd.

Vogelvlucht

bedrijf Van Lutterveld Fruitteeltbedrijf in Kesteren * Fruitteeltbedrijf van 40 ha op twee locaties * Nieuwe locatie van 25 ha fruit

Opgave * Nieuwe locatie van 25 ha

aangekocht en aangeplant * Nieuw bedrijf met fruitloods (koeling, verwerking en opslag) en bedrijfswoning * Voor de nieuwe schuur zijn de koelcellen maatgevend * Binnen het bouwblok is ruimte voor uitbreiding. Het gaat om een groeimodel * De beplanting voor de landschappelijke inpassing moet zo minimaal mogelijk in verband met schade van vogels en insecten * De voorkeur van de familie Van Lutterveld gaat uit naar een ‘traditionele’ woning

Opbouw van het erf Alle bebouwing in de kleinschalige pittoreske zone is georiënteerd op de Rijnbandijk. Zo ook het nieuwe bouwblok van de familie Lutterveld. Om de erfbeplanting zo minimaal mogelijk te houden, wordt er ingezet op de zichtbaarheid vanuit de omgeving. Vanaf een aantal plekken is de nieuwe schuur goed te zien. Vanuit elk gezichtspunt is getracht om er zo veel mogelijk variëteit in het erfsilhouet te creëren. Een zichtlijn vanaf de locatie naar de kerktoren van Rhenen is karakteristiek voor de plek en zal gewaarborgd blijven met de beplanting en positionering van de gebouwen. Proces De familie wenst een traditoneel huis wat in sterk contrast staat met de schaal van de fruitloods. Ook de verschillen in toegestane goot- en nokhoogtes van de woning en schuur zorgen er voor dat er een onnatuurlijke verhouding ontstaat tussen de woning

Workshop op locatie


Erf in HET landschap De locatie ligt op een oeverwal in een bijzonder gebied aan de Neder Rijn. Vroeger maakte de rivier een grote meander langs de locatie. Dit is nog te herkennen aan de Oude Rijn als voormalige rivierloop en de ligging van de Rijnbandijk. Door de riviernormalisaties is er een nieuwe winterdijk gekomen langs de rivier. Hierdoor is dit buitendijkse gebied, binnendijks geworden en de Rijnbandijk is nu een slaperdijk. Langs de Rijnbandijk ligt een kleinschalige en pittoreske zone, gekenmerkt door oude dijkwoningen, oude (voor die tijd grote) boerderijen, rijke erfbeplantingen, bosjes, kleine weiden en wielen. Buiten deze pittoreske zone is het landschap grootschalig en productief en staat in teken van de fruitteelt.

Fruitteeltbedrijf Van Lutterveld

en de loods. Gezocht is naar landschappelijke aanknopingspunten om te gemoet te komen aan de wensen van de familie en eisen vanuit het bestemmingsplan. De solitaire ligging van de locatie biedt de vrijheid om het huis ruimtelijke los te koppelen van de schuur. De woning kan aansluiten op de kleinschalige zone rond de dijk, terwijl de grote schuur aansluit op de grootschaligheid van het landschap daar achter. SCHETSONTWERP Erf in het landschap Het huis komt op een bescheiden terp te liggen waardoor de maat en schaal beter aansluiten op de schuur. Door grote bomen te plaatsen tussen woning en schuur wordt het contrast in sfeer subtieler. De beste boom–soort is de italiaanse populier. Door de sterk opgaande takken is het lastig voor vogels om in de boom neer te strijken en nesten te bouwen. Ook qua formaat past deze bij de schaal van de schuur. Architectuur De fruitloods met woning zijn beide rechtlijnig om ze meer bij elkaar te laten horen. Hieraan wordt invulling gegeven door de eenvoudige hoofdvorm met verspringing in de voorgevel voor het bedrijfsgebouw en door de gevels te verdelen in vlak en gegolfde staalplaat, doorgezet in de zijgevels. Door de gootlijn naar beneden te trekken wordt de schaal van het gebouw beperkt. De woning is op een bescheiden terp gezet en heeft een eenvoudige hoofdvorm. Dit wordt mede versterkt door overstekken achterwege te laten. De kleuren van de materialen zijn zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen zodat de nieuwbouw niet gaat domineren in de omgeving.

Model loskoppelen woonhuis van schuur.

Beeld vanaf het schetsontwerp vanaf erf.

Zicht vanaf de hoofdweg N320. Landschappelijke structuur: oud en kleinschalig aan de oude dijk. Grootschalig daarbuiten. De verspringing in de voorgevel verkleint het grote volume visueel.

De hoge gootlijn is naar beneden getrokken door de dakbedekking door te laten lopen op de gevel. Zichtlijnen vanuit de omgeving.


Fruitteeltbedrijf Van Lutterveld

Veeskalverenhouderij van beek & zn Familie van Beek is naast de vleeskalverenhouderij actief op het gebied van innovaties binnen kalverenstallen. Hun doel bij deze stal is het tonen van innovaties binnen een transparante kalverensector.

bedrijf Van Beek Barneveld Vleeskalverenbedrijf in Barneveld * Familiebedrijf dat zich richt op vleeskalveren– stallen met stalinrichting, betonfabriek en stallenbouw * Daarnaast ook kalverenhouder

Opgave * Nieuwe stal voor 1190 kalveren

op nieuwe locatie * Transparant kalverenhouderij met voorbeeldfunctie op het gebied van innovaties zoals ammoniakhuishouding, ventilatie en welzijn * Mogelijkheid tot ontvangen van bezoekers en recreanten


Vleeskalverenbedrijf Van Beek

Erf in het landschap Dit gedeelte van de Gelderse Vallei behoort tot de lage zandgronden met reliëf van dekzandruggen en beekdalen. Dit van oudsher kleinschalig en besloten kampenlandschap is in de loop der tijd getransformeerd naar een ruimtelijk, afwisselend, half open landschap. Kenmerkend voor dit landschap is dat de hiërarchie in de groenstructuur ontbreekt, waardoor het landschap een ontspannen, boerenlandsfeer uitstraalt met gevarieerde doorzichten. Opbouw van het erf In deze omgeving is er onderscheid tussen de oudere erven en de jongere erven. De oude erven vormen een ensemble met een gevarieerd kappensilhouet, met oriëntatie op het landschap rondom. Veelal is het woongedeelte georiënteerd op de es en het werkgedeelte op de graslanden. De jongere erven zijn rechtlijniger van opbouw en zijn voornamelijk georiënteerd op de weg. De locatie bestaat uit een puntige driehoek, waarvan de noordzijde grenst aan een drukke weg, de zuidgrens aan de Modderbeek. Aan de westzijde staat een prachtige bomenlaan. Ondanks dat het zicht vanaf de drukke weg bepalend is, zijn de zichtlijnen vanuit het omliggende landschap minstens zo belangrijk. Proces Het bestaande bouwblok was dusdanig krap dat er geen ruimte was voor een goed schetstonwerp. Door medewerking van de gemeente om het bouwblok te verruimen is er ruimte ontstaan om te ontwerpen voor ruimtelijke kwaliteit. Met als harde eis dat het bebouwd oppervlak gelijk blijft. De drukke weg geeft op het gebied van geluid en uitritten restricties op.

Ook het waterschap stelt randvoorwaarden door de ligging aan de beek. Door in dit stadium met zowel waterschap als de provincie in gesprek te gaan, worden de kansen en meerwaarden voor alle partijen onderzocht. SCHETSONTWERP Erf in het landschap Zowel de kalverengedeelte, als het bezoekersgedeelte hebben hun eigen programma, milieu-eisen en wetgeving. Om kruising van functies te voorkomen, liggen deze boven elkaar. Elke functie heeft zijn eigen ontsluiting en oriëntatie. Hierdoor is de stal met meerdere zijden georiënteerd op het landschap en draagt bij aan een gevarieerd kappensilhouet. Om de voorbeeldfunctie ook in landschappelijke inrichting terug te laten komen is er onderscheid gemaakt tussen het privé en openbare gedeelten. Architectuur Het voorlopig ontwerp van de vleeskalverenstal is in nauw overleg met de opdrachtgever tot stand gekomen. Om het gebouw kleinschaliger te laten lijken is het gebouw qua maat en schaal onder 45 graden georiënteerd op de doorgaande weg en verdeeld in twee losstaande elementen. Op deze manier ontstaat er een verspringing van de gebouwen van circa 10 m met schuin oplopende dakvlakken (sheddaken). Hierdoor ontstaat er een eigentijdse vorm die afwijkt van de omliggende, overwegende traditionele bebouwing. De wens is om in het middelste gedeelte van de stal een centrale ruimte te creëren voor verschillende recreatieve doeleinden. De gevelbekleding van het gebouw wordt uitgevoerd in eenvoudige metalen elementen met zachte kleuren. De daken worden voorzien van Sedum met zonnecellen.

Silhouet oude erven.

Zicht vanuit het landschap, de lage zijde van het asymmetrische zadeldak is naar het landschap gekeerd.

Silhouet nieuwe erven.

Entree rundveehouderij gedeelte (concept asymmetrisch zadeldak).


Vleeskalverenbedrijf Van Beek

Mooie en innovatieve varkensstallen Het project ‘Stalontwerp, mooie en innovatieve varkenstallen’, is een initiatief van de Rijksadviseur voor het Landschap, Ytje Feddes en de provincies Utrecht, Noord Brabant, Noord Holland, Overijssel en Gelderland, in samenwerking met de LTO Nederland Varkenshouderij en de Regie groep Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij. Het aantal steeren geeft de waardering van de dierenbescherming aan. In dit project zijn zes concrete en uitvoerbare plannen voor nieuwbouw en uitbreiding van varkensbedrijven, door samenwerking van varkenshouders en architecten tot stand gekomen. De twee Gelderse varkenshouders zijn begeleidt door SPRIKK. SPRIKK office for architecture projectleider: Johan van Sprundelarchitecten: Paulo Borlido, Jelena Radonjić Auteursrecht op ontwerp en impressies berust bij SPRIKK office for architecture.

De sheddaken van de nieuwe schuren zijn noord-zuid gericht waardoor daglicht uit het noorden komt zonder extra warmte en op de zuidkant zonnencellen kunnen worden geplaatst. In de centrale ruimte tussen het nieuwe en oude stallen zijn allerlei voorzieningen verborgen en zijn de stallen met elkaar verbonden.

Varkensbedrijf Geurts Scherpenzeel

Gesloten bedrijf, 1 ster.

Opgave

Uitbreiding van het bedrijf: van 400 naar 600 zeugen en van 3500 naar 4500 vleesvarkens.


Mooie en innovatieve varkensstallen

Varkensbedrijf van de Lagemaat Barneveld

Gesloten bedrijf, 1 ster met de mogelijkheid het tot 2 sterren om te bouwen.

Opgave

Nieuwbouw na sloop van vier locaties voor 1000 zeugen en 9000 vleesvarkens met bezoekersen educatiecentrum en horeca aan de A1.

De kraamafdeling met daarboven het bezoekerscentrum vormt het hart van het bedrijf. De varkens worden één keer verplaatst naar de vier transparante vleugels die kunnen worden omgebouwd tot twee sterren huisvesting.


Mooie en innovatieve varkensstallen

inspiratie Stallen met kwaliteit in Gelderland

Landbouwmechanisatiebedrijf De Heurne, gemeente Aalten. Een grootschalig bedrijf in kleinschalig landschap. Door geschakelde vormen. Lage goten en kleurgebruik is het volume verzacht.

Op deze pagina’s vind u voorbeelden van bestaande stallen die zijn ontworpen met een architect en landschaparchitect en voorbeelden van projecten in andere regio’s.

Melkveebedrijf op een landgoed Linde bij Vorden, gemeente Bronckhorst. Natuurlijke materialen, gedekte tinten en eenvoudige detaillering zorgen dat het gebouw opgaat in de omgeving. Door het volume in drieën te knippen is voorkomen dat de massa te groot is voor het landschap.

Gemengd bedrijf bij karakteristieke IJsselhoeve. Streekeigen vormen met moderne functies. Hergebruik van oude loods door nieuwe bekleding. Veel aandacht voor overgangen bij dakranden en plinten.


Inspiratie

Stoeterij Waldeman Putten, gemeente Putten. Het grote dak, de donkere houten gevels en de witte windveren verwijzen naar lokale agrarische gebouwen. De uitvoering is eigentijd. Het gebouw staat met de Lage zijde naar de oude T-boerderij en opent zich naar het polderlandschap.

PROVINCIE utrecht www.innovatieveveestallen.nl

Voor meer informatie en inspiratie: www.ervenconsulent.nl www.geldersgenootschap.nl www.ltovastgoed.nl www.gelderland.nl >landelijk gebied >landbouw > agrarisch bouwen www.SVGV.nl (Stichting Vernieuwing Geldere Vallei) www.innovatievestallen.nl www.oversticht.nl (Overijssel; ‘over stallen gesproken’ en ‘agrarisch bouwen in de IJsseldelta’) www.zlto.nl/alfabouw (Brabant, zie ook stallen in het landschap) www.bouwenbijboerderijen.nl Voor innovatieve stallen zijn vaak subsidies beschikbaar: www.agentschapnl.nl www.hetlnvloket.nl Geregistreerde architecten en landschapsarchitecten kunt u vinden via: www.nvtl.nl www.architectenweb.nl Informatie over ecologie en streekeigen beplanting op het erf: www.landschapsbeheergelderland.nl


Inspiratie

Veel melkveehouders in Utrecht zijn toe aan een nieuwe stal. De huidige stallen zijn te klein en kunnen een moderniseringsslag gebruiken. Vanuit deze achtergrond is de Provincie het project innovatieve stallen begonnen. LaMi (Landbouw en Milieu) en het Centrum Beelden Kunst Utrecht (CBKU) ondersteunen de provincie bij het project. Het CBKU heeft architecten gezocht die voor de boeren stallen ontwerpen. De site geeft een beeld van de betrokken veehouders en architecten en doet verslag van de resultaten van hun gezamenlijke zoektocht naar de melkveestal 2.0.

colofon/informatie Dit project is door de ervenconsulent van het Gelders Genootschap in samenwerking met LTO vastgoed en landschapsarchitecte Jolanda van Looij uitgevoerd in opdracht van de provincie Gelderland.

Projectteam Gelders Genootschap: Annemiek Weijs en Christel Steentjes LTO Vastgoed Bouwadvies & Architectuur: Joost Overbeek en Harry Erenhard Landschapsarchitect: Ir. Jolanda van Looij BNT Visualisatie: Ruud Berlang Met medewerking van Provincie Gelderland Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei De brochure is opgesteld door Gelderland Genootschap November 2011 Wilt u nog een exemplaar van deze brochure? www.ervenconsulent.nl (downloads) www.gelderland.nl (> landelijk gebied > landbouw > agrarisch bouwen) www.ltovastgoed.nl


Bouwmeesterschap bij agrarisch bouwen

Recommend Documents