06 15 245
BOUWEN MET
STAAL vakblad over staal en staalconstructies
Bouwen met Staal 245 | jaargang 48 | juni 2015 ISSN 0166-6363. Uitgever Marco Pauw. Redactie Paul van Deelen • Henk Orsel (bureauredacteur) • Marco Pauw (hoofd redacteur). Medewerkers Cor van Eldik • Hans Emeis • Pieter de Swart. Redactieraad W. Borgstein, Tata Steel • ir. M.F.I. Braem, Croes • R.E.D. Brongers, Coatinc • ir. Y. van Diermen, Pieters Bouwtechniek • B. Dursin, Zinkinfo Benelux • ir. M. Horikx, Hogeschool van Amsterdam • ir. F. Maatje (voorzitter), Bouwen met Staal • ir. K. Oosterman, ZJA • ing. R. Roef, Construsoft • ing. J. Seinen, Rijkswaterstaat • mw. A. van Stiphout, Jack Muller • ing. J.G. Thibaudier MBA, SFN • ir. L.I. Vákár, Movares • ing. F.E. Vasquez, SNS • T.S. Wolvekamp M.Sc., BAM Infra Consult. Redactie en administratie Bouwen met Staal • Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer • tel. (079) 3531277 • fax (079) 3531278 •
[email protected]. Advertenties Archer Media • (nieuw adres vanaf 1 juli 2015) Postbus 19949, 2500 CX Den Haag • tel. (070) 2629 100 •
[email protected]. Vormgeving Banee Design, Rotterdam. Druk Veldhuis Media, Raalte. Vrijwaring Uitgever, redactie en samensteller verklaren dat de inhoud van dit vakblad zorgvuldig en naar beste weten is samengesteld. Zij aanvaarden geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, als gevolg van handelingen en/of beslissingen die zijn gebaseerd op de geboden informatie.
08 | RUBRIEKEN 4
NIEUWS
7
ELISE #1
Sleutelrol
Abonnementen 2015 Binnenland € 65; buitenland € 90; studenten € 20 (via Staalkaarthouder); losse nummers € 20 (prijzen incl. btw). Annuleren voor 2016 is mogelijk tot 1 december 2015. Een abonnement is ook verkrijgbaar als onderdeel van het lidmaatschap van Bouwen met Staal.
8
Lidmaatschap Bouwen met Staal Het lidmaatschap geeft recht op één of
MILAN VELJKOVIC, HOOGLERAAR STEEL AND COMPOSITE STRUCTURES TU DELFT
‘There is no progress without competition’
meer abonnementen op het vakblad Bouwen met Staal en gratis deelname aan avondsessies. Als (bedrijfs)lid ontvangt u ook korting op studiedagen, excursies en op andere producten en diensten van Bouwen met Staal (zoals publicaties, cursussen, opleidingen en de Nationale Staalbouwdag). Er zijn vijf mogelijkheden (prijzen per jaar): (1) Staalkaarthouder (studentlid) à € 20 incl. btw; (2) Juniorlid à € 58 incl. btw; (3) Persoonlijk lid à € 87,50 incl. btw; (4) Bedrijfslid à € 515 excl. btw; (5) Bedrijfslid ‘klein’ à € 275 excl. btw; (6) Gold Member € 3390 excl. btw. Annuleren voor 2016 is mogelijk tot 1 december 2015.
12 16 18
Foto cover Ossip van Duivenbode. Foto p. 7, Elise van Westenbrugge-Bilardie Pieter de Swart.
Metafoor van een hoogspringer TRANSITIE (11)
Cradle to cradle-ambitie TRANSITIE (12)
CO2-prestatie
Voor meer informatie en aanmelding www.vakbladbouwenmetstaal.nl. Foto p. 3, links Kenneth Stamp.
TRANSITIE (10)
34
WONEN MET STAAL (59): BOSVILLA, VELDHOVEN
Constructie en beelddrager P.F. van Deelen
© Bouwen met Staal 2015
52
VRAAG & ANTWOORD #342-343
53
VRAAG & ANTWOORD #240 (2)
55
ACTIVITEITEN BOUWEN MET STAAL
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, in enigerlei vorm, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 2
JUNI 2015 | BOUWEN MET STAAL 245
06 15 245
BOUWEN MET
STAAL vakblad over staal en staalconstructies
28 | PROJECTEN
38 | TECHNIEK
20
38
SPORTCOMPLEX ZUIDERPARK, DEN HAAG
Bouwen op sportieve bodem R.P. Lam
40 23
TRANSFORMATIE EN UITBREIDING WINKELCENTRUM GELDERLANDPLEIN, AMSTERDAM
Fundamenteel (on)veranderd P. Peters en D. Rietdijk
28
Sublimatie print op voorgelakt metaal ONTWIKKELINGEN IN DE METALEN GEVELBOUW (3)
Glas in beweeglijke kabelnetgevel 44
CONSTRUCTIEVE LIJMVERBINDINGEN
De geheimen van verlijmen
ARCHEOLOGISCH CENTRUM HUIS VAN HILDE, CASTRICUM
Op grond van historische waarde
ONTWIKKELINGEN IN DE METALEN GEVELBOUW (2)
J.H.J. Floor en R. Nijsse
48
GEBOUWINFORMATIE IN BIM ONDERBENUT
Adaptief vermogen komt in lagen T.J.J. Huijsmans en N.W. Krämer
Bouwen op expertise
Ontwerpen, berekeningen, calculaties, overzicht- en productietekeningen, hoe complex ook, wij zorgen van visie tot uitvoering voor dé volkomen staalconstructie! Vertrouw op onze ervaring en bel ons: +31 (0)26 3620352 www.evr-anssems.nl
ARCHEOLOGISCH CENTRUM HUIS VAN HILDE, CASTRICUM
Op grond van historische waarde
Het langgerekt paviljoen van Huis van Hilde heeft een lichte stalen kap met weervast stalen bekleding refererend naar de lokale, vroegmiddeleeuwse boerderijen: een bootvormige (omgekeerd) houtconstructie bedekt met riet. De koepel van de ondergrondse tentoonstellingszaal heeft vanwege de overspanning stalen spanten met staalplaat-betonvloeren. Huis van Hilde tegenover NS-Station Castricum is sinds de opening op 15 januari 2015 het nieuwe archeologisch centrum van Noord-Holland. Het gebouw heeft ondergronds een depot (voor 12.000 dozen met bodemvondsten) en tevens vaste tentoonstellingsruimte (± 2.200 m2). In het deels verdiept paviljoen (± 2.000 m2) zijn de expeditie (achter) en ontvangstruimte (voor) onder28
gebracht, maar ook winkelruimte, kantoren, restaurant, laboratorium, conferentiezalen en een auditorium met daarin een ‘versteende’ doorsnede van de ondergrond van Castricum. Het archeologisch centrum ligt deels onder een glooiende grondpakket (± 1-1,5 m) voor duurzaamheid (Rc = 6 m2K/W) en de klimaatbeheersing in het depot, maar ook om aan te sluiten op het Noord-Hollands Duinreservaat en als symbolische verwijzing naar de vindplaatsen. Stramien Vijf voorstudies zijn binnengekomen op de onderhandse aanbesteding voor het ontwerp van het archeologisch centrum. De winnend architect neemt op basis van eerdere, succesvolle samenwerking de hoofdconstructeur vanaf voorontwerp in de arm. Het stramien wordt in de schetsfase al vastgelegd en ook
zo gehanteerd: voor depot en tentoonstellingsruimte 7,2x7,2 m en die voor het paviljoen: 3,6 m in de lengterichting en in de breedte een hoofdopzet van 4,5-6,3-6,3-4,5 m die echter met de dakvorm mee in curves verloopt. De staalconstructies en bekledingen zijn verder (3D-)berekend en getekend door het staalconstructiebedrijf. Betonconstructie De ondergrondse delen hebben een hoofddraagconstructie van waterdicht beton, oorspronkelijk bedacht in volledig in het werk gestort. Voor het bouwtempo maakt de aannemer de betonwanden met holle prefabwanden (25 cm); kolommen (40x40 cm) en dakvloer (35 cm) zijn wel volledig in het werk gestort. De depotvloer is 30 cm dik, en alles staat gefundeerd op relatief veel, maar korte heipalen met paalpuntniveaus van 7 tot 8 m–NAP en JUNI 2015 | BOUWEN MET STAAL 245
De entree ligt op hetzelfde niveau als het tegenover gelegen stationsplein.
De staalplaat-betonvloeren werken samen met de staalconstructie van de koepel.
De gelamineerde liggers in het restaurant volgen de momentlijn.
De drukboog bovenin heeft een verloren stalen bekisting.
maximale paalbelastingen van 400 tot 850 kN. Daar waar de horizontale gronddruk op de betonwanden te hoog zou worden, zijn delen grond vervangen door eps-blokken die naar boven toe taps oplopend zijn gestapeld om een natuurlijk, zelfstandig stabiel talud (45 °) te maken. Depot en paviljoen zijn constructief gescheiden door een waterdicht dilatatieprofiel op glijfolie. Koepeldak De vaste rechthoekige tentoonstellingsruimte van 21,6x21,6 m heeft een stalen dakconstructie met een rond daklicht in het centrum. Een eerste gedachte naar een vlakke constructie valt af door de hoogtebeperking en een schaalconstructie wordt vanwege de kosten verlaten, temeer omdat een gebogen, uitgetimmerd plafond voordeliger is voor de opname van de speciale verlichting en BOUWEN MET STAAL 245 | JUNI 2015
installaties. De spanten van HEB 500 hebben één knik en zijn met voetplaat en aangelaste verankering op de betonvloer geplaatst. Daarbij is voor de hoge spatkrachten een extra gewapende ringbalk ontworpen. De spanten zijn bekleed met staalplaat-betonvloeren op doken voor samenwerking met het beton. Met een tijdelijke constructie wordt de staalconstructie gesteund, waarna het dak, de ringboog onderin en de bovenin gelegen betonnen drukboog met een stalen verloren bekisting in één werkgang worden gestort. Kapconstructie De met weervast staal beklede kap wordt vanwege de ronde vormen en de wens naar een slank uiterlijk uitgevoerd als staalconstructie. De kap is slechts beschutting, de bouwfysische schil ligt op het feitelijke gebouw (l = 61,2 m) eronder. De kap is in lengte- en breedte-rich-
ting symmetrisch, maar de spanten met een h.o.h.-maat van 3,6 m zijn nergens gelijk. Tussen de spanten liggen extra sporen h.o.h. 1,2 m. Bij de entree aan de voorzijde loopt de kap 25,2 m buiten het gebouw door, aan de boszijde 14,4 m, waarbij de krachten van de buitenconstructies aan weerszijden met gebouwdbrede- en hoge kruizen verticaal worden afgevoerd via Willemsankers in het interieur. De kap heeft twee type spanten: polonceau-spanten voor de buitendelen, drie bij de entree en één aan de andere kant, de overige spanten zijn een samenstel van stalen buiskolommen op de betonwanden, een gelamineerde ligger op 2e verdiepinghoogte, en stalen sporen die halverwege steunen op een rechthoekige raamwerk van ronde en vierkante kokerprofielen. De dilataties in de kap om temperatuurseffecten op te nemen zijn op twee stramienassen gemaakt door een dubbel 29
