BOUWEN AAN EEN PERSONAGE VOOR THEATER, TELEVISIE EN FILM
BOUWEN AAN EEN PERSONAGE VOOR THEATER, TELEVISIE EN FILM
BOUWEN AAN EEN PERSONAGE VOOR THEATER, TELEVISIE EN FILM.
EDDY VEREYCKEN
BOUWEN AAN EEN PERSONAGE VOOR THEATER, TELEVISIE EN FILM
MET DANK AAN MIJN STUDENTEN DIE ME DEDEN BESLISSEN OM DIT BOEK TE SCHRIJVEN. ALL RIGHTS RESERVED TO JABULON PRODUCTIONS. NOVEMBER 2014 ISBN:
BOUWEN AAN EEN PERSONAGE VOOR THEATER, TELEVISIE EN FILM
01.ONTDEK JE DROOM. Altijd goed om eerst jezelf een aantal belangrijke vragen te stellen:
Waarom wil je theater of film studeren? Wat verwacht je van een opleiding? Waar heb je de meeste interesse voor en daarmee bedoel ik welk genre? Toneel, komedie, film, musical… Welke acteurs of actrices bewonder je en wil je ook zo goed worden? Doe je het voor als hobby en heb je geen verdere ambities? Wil je een jeugddroom waar maken? (op acteren staat geen leeftijd!) Wil je ‘alles’ ondergeschikt maken voor je keuze? Wil je terug leren spelen? Wil je extra inspanningen doen om goed te leren acteren of volstaat de middelmaat? Hoe hoop leg je de lat? Wil je jezelf leren kennen via theater of film? Wil je naast acteren ook regisseren? Wil je naast acteren ook schrijven aan een toneelstuk of film?
Als je deze vragen voor jezelf hebt beantwoord, dan krijg je meer zicht op je doelstellingen. Dit kan een lijstje worden waar je rekening mee houdt en dat je zelf aanvult naarmate je vorderingen maakt. Wees kritisch, eerlijk en moedig bij het beantwoorden van deze vragen. Je zult er baat bij hebben. Na 40 jaar in het vak ongeveer alle takken die met toneel of film te maken hebben, heb ik enkele sterke indrukken over gehouden. De meest indringende ervaringen wil ik met jullie delen. Dat er een acteur in mij schuil ging ontdekte ik toen ik op twee kinderen van een dokter paste. Terwijl hun ouders naar een feest waren, hield ik als een echte ‘au‐pair’ de wat verwende kindjes bezig. Ik was amper 12 jaar en buiten wat poppenkastvertoningen van PATS‐ POPPENSPEL ging ik weinig of nooit naar het theater. Toen was er nog geen televisie en ik kon dus geen afleiding zoeken door het vijfjarige jongetje en het zevenjarig meisje te entertainen. Na een lange stilte vroeg ik of ze een poppenkast hadden. Het jongetje rende naar boven en
BOUWEN AAN EEN PERSONAGE VOOR THEATER, TELEVISIE EN FILM
keerde prompt terug met een licht houten poppenkastje. In een kartonnen doos zaten allerlei handpoppen waar je duim in het linker poppenhandschoentje paste, je wijsvinger bediende het poppenkopje en met het topje van de middelvinger vulde je het rechterhandje. Je volledige hand werd bedekt met een katoenen kleedje aangepast aan het personage. Mijn geliefde poppenfiguur was de bloedrode duivel met een geitenbaard en grote opengesperde ogen onder dikke zwarte wenkbrauwen. In mijn verhaal trachtte hij het naïeve meisje, voorgesteld als roodkapje met blonde krulletjes te winnen van de wat onnozele jongen die als twee druppels water die ook een Ariër was met blauwe oogjes. Was het nu het plezier om die twee onschuldigen door een duivel te laten verleiden tot het kwade of was dat gewoon mijn eerste stap naar het toneel? Maakt niet zoveel uit, hét grote moment van mijn poppenkast spel was de vondst om me in volle lengte (toen schatte ik mijn lichaamslengte op 1m60, nu meet ik 1m86) plots vanachter de poppenkast te komen met een neutraal wit masker en improviseerde in mijn verhaal een soort allegorische figuur die over goed en kwaad regeerde. Alleen hij kon de duivelse krachten ondermijnen en de twee lieve popjes weer tot het goede te bekeren. Na dit Faustiaanse optreden waren de twee toeschouwertjes zo onder de indruk dat ze een spontaan applaus gaven. Meer zelfs ik zag bewondering in hun gretige oogjes. ‘Meer, meer, meer!’, riepen ze en gelukkig kwamen hun ouders terug van het feestje zodat ik gespaard bleef van een volgende vertoning – en ja, ik schrok ervan hoe inspannend deze pop‐ en toneelperformance was geweest. Later vertelden de ouders op een tuinfeest dat ik toneel‐ moest‐ gaan‐ doen. Dat leek me eerder iets om je hobby van te maken en waar je geen brood mee kon verdienen. Ik beschouwde het niet als een echt compliment. Nu meen ik dat ik toen mijn eerste aanzet kreeg om te acteren. Maar eerst wilde ik topvoetballer worden want zo kon ik de liefde van mijn ouders voor mij behouden. Een verlamming aan mijn linkervoet zorgde ervoor dat mijn voetbalcarrière een andere wending kreeg. Waarschijnlijk had ik mijn talent geen kans gegeven want ik ruilde voetbal voor acteren. Mijn droom om de beste voetballer van Europa te worden wisselde ik noodgedwongen voor een nieuwe droom: ‘de beste acteur in Vlaanderen te worden’. Ik had er alles voor over om mijn brood te verdienen met acteren. Zelfs wanneer ik er armoede moest voor leiden. Uiteindelijk lukte het me toch om er mijn brood mee te verdienen. Het koste veel inspanningen om mijn doel te realiseren. In feite werd alles ondergeschikt om die droom waar te maken. Daarover later meer. Hoewel we in onze opleiding weinig of geen duidelijke methode kregen, leerde ik gretig van al de acteurs en regisseurs die ons les gaven zonder methodiek. Tussen twee repetities gaven ze ons les in theaterkneepjes en daar bleef het dan bij. Ze hadden geen structuur en ik vrees dat bijna niemand ooit een boek over acteren had gelezen. Ze lieten ons in hun eigen toneelervaring delen en dat gaf ons de leidraad om hun kennis in ons acteerspel te integreren met als gevolg dat we gekloonde spelers werden. ‘Je lijkt wel op die of die topacteur!’, kreeg ik meermaals als compliment te horen. Ik liet het me welgevallen, meer zelfs ik was trot om op die of die topacteur te lijken. Maar wie was ik dan? Waarom wilde ik niet mezelf tonen? Waar lagen mijn persoonlijke krachten om te acteren? Ik was een imitator zonder innerlijke betrokkenheid. Ik speelde mijn personage zoals die of die topacteur het zou spelen, maar ik kende mijn innerlijke motor niet via mijn personage in een scène of toneelstuk uit te beelden. Ik bleef in de oppervlakkige fase vastzitten en gebruikte die onbewust om mezelf te verbergen achter de stem of het ritme van een bekende acteur. Mijn eigenheid aanwenden in een rol was mij vreemd en nooit aangeleerd. Dit is de reden waarom ik hartstochtelijk betrokken ben bij de lessen die ik aan mijn studenten wil geven. Door zelfstudie kreeg ik vat op mijn innerlijke en fysieke mogelijkheden. Ik leerde niet alleen door mezelf beter te kennen beter spelen, maar
BOUWEN AAN EEN PERSONAGE VOOR THEATER, TELEVISIE EN FILM
vooral door het gebruik van diverse technieken die ik putte uit de geschriften van Konstantin Stanislawski en Michael Tjechov. Later ontdekte ik dat deze Russische leermeesters leerlingen hadden die allemaal naar Amerika uitzwermden en daar de ACTORS STUDIO vestigden. Lee Strasberg, Stella Adler, Sanford Meisner vormden de topacteurs van Hollywood en waren in feite de basisleggers voor de hele Hollywood filmindustrie. Niet toevallig waren het allemaal Joden die de producers, regisseurs en scenaristen waren. Iets verenigde hen en iets zat er in hun opvoeding die op een professionele wijze mensen leerden spelen: de tweede wereldoorlog of was het hun geloof dat onze Joods‐christelijke beschaving kenmerkte? Met dank aan deze voorlopers zal ik in dit boek een samenvatting van hun methoden geven waardoor je een eigen methode kan bedenken die op jouw maat past. We beginnen met de belangrijkste voorwaarden om een rol geloofwaardig en vooral eerlijk te spelen: lees eerst aandachtig je script of scène. Analyse is de basis voor alles wat je doet. We maken trouwens in gedachte een heel plan hoe onze dagen zullen verlopen. We houden van regelmaat en hebben een heel eigen ‘ochtendritueel’. Tandborstels, zeep, handdoeken alles weten we blindelings staan en gebruiken we op automatische piloot. Stel dat ik morgen in je badkamer kom en alle objecten verplaats, hoe zal je daar dan op reageren? Wel, je zult alles weer plaatsen op dezelfde plekjes waar jij het kon terugvinden. Even was je dagelijks ritueel verstoord, maar je bedacht weer hoe je het opnieuw kon terugvinden. Liefst op dezelfde wijze zoals voordien. Je maakt spontaan een analyse hoe je het terug op zijn oorspronkelijke plek kon krijgen en zo kon je de orde weer herstellen. Wij zijn gewoontedieren die zelden buiten de lijntjes durven lopen. Toch vereist elke rol die je speelt dat je telkens weer een analyse maakt en je eigen maakt om zo de rol te kunnen spelen alsof je hem al jaren hebt gespeeld. Zonder zichtbare inspanningen speel je zoals je zonder moeite in je badkamer stapt en van het ene voorwerp naar het andere gaat tot je weer de badkamer verlaat. Daarom leidt analyse tot zelfzekerheid en een correcte rolinterpretatie.
★
