Bos ’t Ename Foto’s: Diane Appels, Leo Janssen en Hugo Willocx
Ten oosten van Ename, op de heuvels van de Vlaamse Ardennen, ligt het legendarische Bos t’Ename. Al in de middeleeuwen was dit bos nauw verbonden met de havenstad Ename en later met de abdij. Hier kan je genieten van prachtige vergezichten op Oudenaarde en de Scheldevallei. Natuurpunt en de werkgroep Bos t’Ename werken samen aan een bosuitbreidingsproject dat zelfs Europa bekoort. Rijke geschiedenis De archieven van de abdij van Ename, van de elfde eeuw tot de achttiende eeuw eigenaar van het gebied, gaven het verhaal van het bos prijs. Eeuwenlang liet de lokale bevolking er vee grazen, zodat het deels veranderde in een grasland met bomen en struiken. Vanaf de dertiende eeuw plantte de abdij terug bomen aan. Het grootste deel van die bomen werd om de negen jaar gekapt. Enkele bomen mochten doorgroeien tot heuse woudreuzen. Zo ontstond een lichtrijk en halfopen bos. Tijdens de hongersnoden in de tweede helft van de negentiende eeuw werd een groot deel van het bos omgezet in akker. Gelukkig bleven er nog houtkanten over zodat de bosflora kon overleven. Op de steile helling bracht akkerbouw weinig op en werd het bos terug aangeplant. Vanuit de houtkanten koloniseren de overgebleven zeldzame soorten nu het nieuwe bos zodat hun gebied langzaam vergroot. In het bos wordt historisch middelhoutbeheer toegepast. Een middelhout of middenbos bestaat dan uit een ijle bovenetage van opgaande bomen met daaronder een hak houtlaag. Deze bedrijfsvorm is doorheen de vroegere bosgeschiedenis heel belangrijk geweest, omdat de mens in het middelhout regelmatig brandhout kon oogsten en ook nog dikkere opgaande bomen had voor constructietoepassingen. Het middelhout was dan een soort 'winkeltje' waarin altijd wel iets te vinden was met bruikbare afmetingen. De boomlaag van het middelhout bestaat typisch uit bomen die 'kort van stuk zijn', dus met een diepe kruin en een korte onderstam.) Vervagend landschap Vandaag breiden we het bos uit door spontane bosontwikkeling. Oost-Vlaamse roodbonte runderen en konikpaarden helpen om de situatie van weleer te imiteren, waarbij het vee een boslandschap met weilanden en struiken creëerde. Ook een Brabants trekpaard helpt bij het beheer van het bos. Bewonder ook de goudbrakels, deze kippen liepen vroeger op vele boerderijen in de Vlaamse Ardennen en waren gewend om hun eigen kostje bij elkaar te scharrelen.
De vroeger scherpe bosrand met hoog opgroeiende bomen naast de akkers of weilanden is al geëvolueerd naar een langzaam overgaande bosrand met een brede struik- en kruidlaag waarin het wemelt van het leven. Een prachtige oude knotwilgenrij omzoomt de weides. In de lente hult het bos zich in haar mooiste kleedje. Tapijten van bosanemoon en boshyacint bedekken de bosbodem. Her en der steken slanke sleutelbloem en veelbloemige salomonszegel hun kopje op. Paarse schubwortel is een zeldzame gast in de Vlaamse Ardennen, net als breed longkruid. Die laatste plant is mogelijk door of voor de monniken als geneeskrachtige plant vanuit Zuid-Oost-Frankrijk meegebracht. Als je achter de bank even het bos in loopt, merk je twee kleine ontginningsputten. Hier werd "kleem" gestoken, een mengeling van klei en leem die werd gebruikt als hittebestendige laag in potkachels. Konijnenberg Na de laatste IJstijd leefden in Vlaanderen geen wilde konijnen meer. In de middeleeuwen werd het konijn terug bij ons ingevoerd vanuit het zuiden. Die konijnen konden zelf geen holen meer graven. Daarom wierpen de paters in Ename een heuvel op met aangelegde holen. Het konijn leverde vlees, toen vooral voor de adel en de abdij, en bont waarvan kleding en hoeden werden gemaakt. Naast de konijnenberg ligt in Ename het Hoedemakersveld, een middeleeuws akkertje met afgeronde hoeken, wat een duidelijke verwijzing is naar de bontwerker die dit veld in pacht had. Vlakbij wandel je over een holle weg. In de buurt van de Konijnenberg kan je twee oude monumentale beuken bewonderen. Ten zuiden van de Konijnenberg vind je de hakhoutstoven. Verderop het wandelpad ligt de historische houtwal en de koolput waar vroeger naar steenkool is gezocht. Mariette Thielemans Het pad werd vernoemd naar de botaniste die een groot deel van haar erfenis schonk voor de aankoop van het natuurgebied. Nieuw bos Ter hoogte van Volkegem, een deelgemeente van Oudenaarde, kon Natuurpunt samen met de stad Oudenaarde ongeveer twintig ha grond aankopen. Rond 2000 startte de aanleg van een nieuw bos, deels via aanplant, deels via spontane bosontwikkeling. Paarden en runderen zorgen voor een ‘vertraging’ van de bosvorming om een afwisseling tussen open en gesloten bos te bereiken. Een wandelpad dat start in Volkegem voert je door dit gebied. Archeologische site Bos t’Ename is gemakkelijk te combineren met het Provinciaal Archeologisch Museum (pam) en de site van de abdij van Ename. In het Provinciaal Archeologisch Museum, wordt de rijke historiek van het stadje op een schitterende wijze tot leven gewekt. Het zustermuseum in Velzeke, minder dan vijftien kilometer hiervandaan, dompelt je onder in het Romeinse verleden en is zeker een bezoek waard!
Trek er op uit 2 wandelingen vertrekken aan het Provinciaal Archeologisch Museum (pam) Ename, Lijnwaadmarkt 20, 9700 Ename (Oudenaarde): • •
5,5 km, Mariette Tielemanspad (rode wandeling) 6,2 km, Aardgas-natuurwandeling (blauw op de kaart)
Bos ‘t Ename – Praktisch Algemene informatie Gemeente: Oudenaarde Grootte: zeer groot gebied (+ 80 ha) Toegankelijkheid Vrij toegankelijk op de bewegwijzerde paden. Beginpunt en parking Provinciaal Archeologisch Museum (pam) Ename, Lijnwaadmarkt 20, 9700 Ename (Oudenaarde). Ruime parking en fietsenstalling. Schoeisel Laarzen zijn aangewezen in de winter. Rolstoelgebruikers Niet geschikt voor rolstoelgebruikers. Het Provinciaal Museum bij het startpunt is wél uitgerust om personen met een beperking te ontvangen (ook blinden en slechtzienden). Honden Honden welkom, aan de leiband. Kinderwagens Delen van de paden zijn niet toegankelijk voor kinderwagens. Openbaar vervoer · ·
NMBS: station Oudenaarde De Lijn: lijn 41 (Oudenaarde-Zottegem) van NMBS-station Oudenaarde tot halte Ename Dorp + 300 meter wandelen, lijn 42 (Oudenaarde-Mater-Horebeke) van NMBS-station Oudenaarde tot halte Ename Lijnwaadmarkt, belbus 445 van NMBS-station Oudenaarde tot halte Ename Lijnwaadmarkt. Reserveer tijdig op 09211 91 91.
Meer info · ·
Guido Tack, 055-30 25 89, 0474-90 02 30,
[email protected] Pieter Blondé, 055-33 54 49,
[email protected]
Steun Natuurpunt met een gift Vermeld projectnummer project gift project 6121, Bos t’Ename bij elke gift voor dit natuurgebied op rekeningnummer 293-0212075-88 (IBAN = BE56 2930 2120 7588, BIC = GEBABEBB). Vanaf 40 euro wordt een fiscaal attest afgeleverd.
Legende wandelkaart (1) Bos in historisch middelhoutbeheer (2) Brabants trekpaard dat helpt bij het beheer in het bos (3) Prachtige oude knotwilgenrij die de weides omzoomen (4) Goudbrakelkippen (5) Kleemputten (6) De historische galgenberg waar je een uitzicht hebt over Oudenaarde. (7) Hoedemakersveld (8) Holle weg (9) Konijnenberg (10) Oude monumentale beuken (11) Hakhoutstoven (12) Historische houtwal en koolput
