Politievakblad
n
n
n
Blauw
·
·
Jaargang 10 26 juli 2014 7
Ontvoerd door een ouder ‘Bij de TR had je het gemaakt’ Al jong op dievenpad
GHB
■ Drugs
GHB in de politiecel GHB-verslaafden zijn in een politiecel niet te handhaven. Ook op straat zorgen zij voor problemen. Sinds kort zijn er speciale cellen, is er een behandelingsprotocol en een training.
Arrestanten met de indicatie ‘GHB afhankelijk’ worden in eerste instantie beoordeeld door een forensisch arts.
G “
istermiddag raakte een GHB-verslaafde
voor GHB-verslaafden. Geppaart: “We kunnen deze camera’s recht-
arrestant plotseling volkomen in
streeks doorschakelen naar verslavingszorginstelling Novadic-Ken-
paniek. Net toen de forensisch arts erbij
tron Breda. Arrestanten met de indicatie ‘GHB afhankelijk’ worden
kwam, kreeg ze een ademstilstand. Ze is direct
in eerste instantie beoordeeld door een forensisch arts. Die begint
met een ambulance afgevoerd naar het zie-
zo mogelijk een behandeling met een benzodiazepine en bepaalt
kenhuis, maar daarna weer teruggebracht naar onze specialistische cel. Daar is ze met medicinale GHB behandeld tot we het onderzoek tegen haar konden afronden.” Aan het woord is Hans Geppaart, unithoofd Arrestantenzorg van de eenheid Zeeland-West-Brabant. In de cellenlocatie Mijkenbroek in Breda heeft de politie vier observatiecellen met twee camera’s specifiek
8
of de arrestant door de politie kan worden afgehandeld. De arts kan ook besluiten direct medicinale GHB toe te dienen. Dan komt er een verpleegkundige bij die in het cellencomplex blijft tot de arrestant stabiel lijkt. Daarna vindt elke drie uur een controle plaats en kan zonodig opnieuw medicinale GHB worden toegediend.” De gespecialiseerde opvang in Breda maakt het voor de politie mogelijk om GHB-verslaafde arrestanten in de cel te houden en ze niet voortijdig te hoeven heenzenden. Dat laatste was tot voor kort noodgedwongen in veel korpsen meer regel dan uitzondering. Blauw 26 juli 2014 – nr. 7
Tekst: Fred Kruijer · Foto’s: Harro Meijnen / Blauw
Verslavend
Onno Sijperda is forensisch arts en jeugdarts en
gebruik van GHB neemt hand over hand toe. In mijn dagelijkse
betrokken bij het GHB-project dat loopt binnen de Penitentiaire
praktijk is het aantal GHB-verslaafden verveelvoudigd. De versla-
Inrichting Zwolle. “GHB is een zeer verslavende stof, ooit gebruikt als
vingskans is heel groot en de terugvalkans na afkicken schatten wij
narcoticum bij operaties, maar daar al snel te gevaarlijk bevonden.
op 85 procent. De afhankelijkheid is dusdanig dat een verslaafde
Het verschil tussen de werkzame dosis en de toxische dosis van
elke twee tot drie uur opnieuw moet gebruiken om abstinentie
GHB is minimaal. De toxische verschijnselen zijn bovendien zeer
(onthouding, red.) te voorkomen. Iedere sociale structuur van de
ernstig en het gebruik is dan ook enorm risicovol. De dosering moet
gebruiker gaat dus ten gronde. GHB is verslavender en ontwrichten-
uiterst nauwkeurig per persoon - en in de praktijk dus proefon-
der dan heroïne. Het sloopt het hart, geeft hartritmestoornissen en
dervindelijk - worden vastgesteld. Dat is al levensgevaarlijk, maar
ademhalingsproblemen en tast de lever aan. De fysieke verschijn-
aangezien iedereen het zelf maakt, weet de gebruiker nooit wat
selen van de abstinentie zijn bloeddrukstijging, ernstige hartrit-
de precieze sterkte van de aangeboden drug is. Soms wordt het
mestoornissen, leverfunctiestoornissen, psychische verschijnselen
aangelengd met water, soms niet.”
tot en met psychose. Uiteindelijk kunnen mensen sterven aan de
Sijperda legt uit waarom zoveel jongeren de drugs toch gebrui-
abstinentie op zichzelf.”
ken. “GHB is makkelijk te produceren en de basisstof, GBL, is niet
GHB- en GBL-gebruikers kunnen dan ook niet langdurig in
verboden en niet duur (zie kader GHB en GBL, red.). Ook de roes
een politiecel verblijven zonder specialistische zorg. En er bestaat
is aantrekkelijk. Het middel heeft dezelfde uitwerking als alcohol
geen echt effectieve medicinale behandeling tegen de abstinen-
en heroïne en bovendien een seksueel stimulerende werking. Het
tie van GHB. Sijperda: “Bij heroïne werkt methadon, bij alcolhol librium en valium, maar voor GHB is er feitelijk niets. Een doorsnee
GHB en GBL
politiecel is niet geschikt om psychoses, exploderende bloeddruk en bezwijken van het hart op te vangen. Een GHB-dode in de cel is niet ondenkbaar.”
Sinds 9 mei 2012 staat GHB op lijst I van de Opiumwet.
Cellen
De afgelopen jaren moest de politie aangehouden ver-
De afkorting GHB staat voor gamma-hydroxyboterzuur ofwel
dachten die bij voorgeleiding aangaven verslaafd te zijn aan GHB,
4-hydroxybutaanzuur. Het komt van nature in kleine hoe-
dan ook vaak zonder verhoor heenzenden. In Breda en Rotterdam
veelheden voor in het menselijk lichaam. GHB is ook bekend
ging de politie op zoek naar een oplossing. Marc Mulders is foren-
onder namen als liquid E, liquid X, everclear en g-riffic. Het
sisch arts bij FARR, Forensisch Artsen Rotterdam Rijnmond. De FARR
wordt verkocht als kleurloos drankje, in een plastic buisje, in
vervult sinds 2002 voor de eenheid Rotterdam de rol die in andere
een (Flugel)flesje of soms als poeder. GHB smaakt zout en is
steden doorgaans de lokale GGD heeft. Mulders: “Rond 2010 begon
moeilijk in een (alcoholisch) drankje te herkennen. GHB wordt
het GHB-probleem in de Rotterdamse politiecel voor het eerst te
in het uitgaansleven, maar ook thuis gebruikt, bijvoorbeeld
spelen. Al snel zagen we de enorme en afwijkende gezondheidsri-
bij seks.
GHB is geen vloeibare XTC, al wordt het soms wel als
sico’s van GHB. Verslaafden raken al drie uur na het laatste gebruik
vloeibare XTC verkocht. GHB kost gemiddeld 5 euro voor 5 ml.
in een staat van totale verwardheid en hallicinaties. Daarnaast is
GBL
de sterk verhoogde bloeddruk gevaarlijk. Er bestaat een risico op Soms wordt GHB verkocht waar (nog) GBL in zit, omdat
ernstige hartritmestoornissen of hartstilstand. De onthouding van
het niet op de juiste wijze is geproduceerd. GBL staat voor
GHB lijkt in vele opzichten op die van alcohol, maar alle symptomen
gamma-butyrolacton, een grondstof van GHB. GBL is een or-
verschijnen veel sneller en veel heviger. Naast zweten, trillen, onrust
ganische verbinding die te gebruiken is als oplosmiddel voor
en hartkloppingen kan al na een halve dag het delier ontstaan. Bij
polymeren, bijvoorbeeld velgenreinigingsmiddelen, maar
een alcoholist is dat pas na drie dagen. In Rotterdam waren we zo
ook in secondelijm, nagellakverwijderaars, verfafbijtmiddelen
bang voor de gevolgen van deze abstinentie, dat we de politie in
en dergelijke. Sommige mensen gebruiken GBL in plaats van
veel gevallen adviseerden om verslaafden heen te zenden. Zeker
GHB. Dit geeft extra gezondheidsrisico’s.
degenen die het weekend moesten blijven voor een eenvoudige
Gebruik
voorgeleiding op maandagmorgen. Maar in sommige zaken kan de GHB wordt puur gedronken of gemixt met
verdachte niet worden heengezonden. We bezochten deze patiënt-
frisdrank. Het effect treedt op na vijftien tot dertig minuten.
verdachten elke vier uur om ze te beoordelen en met een benzodi-
De ‘top’ wordt bereikt na een half uur tot drie kwartier. De
azepine zoals diazepam te behandelen. In de meeste gevallen ging
effecten houden ongeveer twee tot drie uur aan. GHB is in
dat wel goed.”
bloed maximaal acht uur aantoonbaar en in urine maximaal twaalf uur. In de praktijk is het binnen enkele uren niet meer
Toestand
aantoonbaar aanwezig.
instantie ontwikkelde Mulders een behandelingsprotocol voor
In samenwerking met de lokale verslavingszorg
GHB-verslaafde verdachten in de politiecel. Mulders: “Aangemelde Blauw 26 juli 2014 – nr. 7
>>
9
■ Drugs GHB-gebruikers die om de paar uur moeten gebruiken, bezoeken
>>
we binnen twee à drie uur. Bij die intake stellen we het precieze gebruik vast en we beoordelen de verdachte psychisch en somatisch. We stellen vast of hij in de war of achterdochtig is en of hij zijn aandacht bij het gesprek kan houden. We letten op hallucinerend gedrag en we brengen bloeddruk, hartritme en hartfrequentie in kaart. We meten het zuurstofgehalte in het bloed. We zijn ook altijd bedacht op mensen die naast de GHB nog andere middelen gebruiken. En verslaafden die regelmatig psychotisch zijn, lopen ook een groter risico delirant te worden. Bij de eerste ontwenningsverschijnselen starten we met diazepam, direct in een hoge dosis. Als ze daar slaperig van worden, is er geen sprake van zware abstinentie en bouwen we weer af. We evalueren onze behandeling om de twee uur, vaak telefonisch. De politie geeft aan de hand van onze vragen door hoe de toestand is. Indien nodig komen we onmiddellijk zelf langs en verhogen we de dosis. Is de lichamelijke toestand accuut bedreigend, dan wijken we direct uit naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Maar anders proberen we deze verdachte in de penitentiaire inrichting Zwolle of het Justitieel Centrum voor somatische zorg in Scheveningen te plaatsen. Daar kunnen ze GHB-verslaafden ook afbouwen met medicinale GHB. Dat doen wij in Rotterdam niet in de politiecel. Daarvoor is de marge tussen de werkzame dosering en overdosering te klein. Eén druppel kan hier letterlijk de emmer doen overlopen.”
Horen
Uiteraard bestaat er ook behoefte aan tweedelijnsbe-
handeling, voor arrestanten die in verzekering of voor langere tijd in bewaring gaan. Die tweedelijnszorg vindt plaats in de penitentiaire inrichtingen in Zwolle en Scheveningen. Onno Sijperda: “Wij ontvangen hier in de PI Zwolle - vanwege de centrale ligging - detentieplichtigen vanuit het hele land. Ook degenen tegen wie het onderzoek loopt, die bijvoorbeeld langer dan een dag blijven. We hebben daartoe drie plaatsen, met mogelijk een vierde extra plek. Vaak kunnen of durven rechercheurs het risico niet te nemen om een verdachte ter plaatse te houden. Ze komen de verdachte dan hier in de PI in Zwolle horen, omdat dagelijks vervoer van verdachten met dit soort ontwenningsverschijnselen ondoenlijk is. In de PI kunnen verdachten ook worden voorgeleid voor de officier van justitie of voor de rechtbank in Zwolle, als dat binnen drie uur kan. Zolang de dosering nog niet vaststaat – wanneer cameratoezicht geïndiceerd is – raden wij dat trouwens af en kan de rechterlijke macht de PI bezoeken.” In de PI Zwolle is een professionele detoxafdeling, waar verdachten met medicinale GHB worden afgebouwd met vijf procent per dag. Afhankelijk van de starthoogte kan de gebruiker fysiek in een tot drie weken ontgiften. Sijperda: “Maar de geestelijke verslaving kunnen wij moeilijker meten en valt ook buiten de competentie van de kliniek. Dat blijft een zaak
In Breda, Zwolle en Scheveningen is speciale opvang voor GHB-verslaafde arrestanten. 10
van de verslavingszorg, die overigens binnen de PI ambulant de nazorg kan opstarten. Wij Blauw 26 juli 2014 – nr. 7
proberen de koppeling wel te leggen, maar daar stopt het voor ons. We zijn bereikbaar voor alle forensisch artsen en andere justitiële inrichtingen, voor opnamen waar een vorm van detentie nodig is. Ondanks het grote aantal gevallen van zware GHB-verslaving worden vrij weinig mensen naar ons doorverwezen. Dat betekent dat de politie nog steeds mensen heenzendt, want het probleem is lang niet overal succesvol opgelost. Vanuit sommige regio’s in Nederland is nog nooit iemand doorverwezen.” De drie plaatsen in Zwolle zijn overigens niet altijd voldoende. “De laatste tijd komt het voor dat de PI Zwolle justitiabelen moet weigeren omdat de GHB-bedden bezet zijn en uitwijken naar bijvoorbeeld het justitieel centrum voor somatische zorg ook niet mogelijk blijkt.”
Agressief
Het aantal GHB-gebruikers stijgt explosief. De
Nationale Drugs Monitor 2012 spreekt over 761 geregistreerde probleemgevallen in 2012 tegen 59 in 2007. Opvallend is dat afgekickte GHB-gebruikers vaak terugvallen. Die cijfers bevestigt Henk Ferwerda van het Arnhemse Bureau Beke, onderzoeksbureau voor veiligheidsvraagstukken en criminaliteit. “Het gebruik van GHB is nog altijd relatief laag. Qua gebruik staan alcohol, canna-
De forensisch arts let op hallucinerend gedrag en brengt bloeddruk, hartritme en hartfrequentie in kaart.
bis, speed, cocaine en XTC bovenaan, pas daarna komt GHB. Maar GHB wordt veel gebruikt in het uitgaansleven en
persoon ongevoelig voor pijn blijft doorvechten, soms
daar lopen politiemensen er relatief
zelfs tot het hart het begeeft. Dit extreme gedrag
wel steeds vaker tegenaan. GHB-gebruikers zijn voor
komt voor bij mensen die veel middelen ge-
politiemensen lastig te herkennen. Zeker als ze in een
bruiken. We leren cursisten dat ze derge-
coma verkeren. Als ze uit hun roes komen, zijn ze verward en
lijke personen niet op hun buik moeten
soms extreem agressief.” Het gebruik en het gedrag herkennen, is
leggen en dat ze de GGD erbij moeten
dus essentieel voor professioneel optreden.
halen.” ADA wordt aangeboden door het
Bureau Beke onderzocht naar aanleiding
Trimbos Instituut en wordt gegeven door
van de rellen op het strand van Hoek van
twee trainers, een middelenexpert van Trimbos
Holland - samen met het Trimbos
en een oud-IBT-trainer van de politie. Horecateams,
Instituut - de werking van verschillende middelen op het gedrag
evenemententeams of openbare orde-teams kunnen de training volgen, evenals IBT-trainers van de politie.
van mensen en hoe zij toezichthouders, zoals politie en beveiligers bejegenen. Het onderzoeksrapport heet
Wilt u reageren op dit artikel? Mail naar
[email protected]
‘De juiste snaar’. Voor de praktijk ontwikkelde Beke - in opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie en samen met het Trimbos Instituut - de training Alcohol Drugs en Agressie, kortweg de ADA. De signalering en werking van middelen en de omgang met personen onder invloed staan hierin centraal.
Voor meer informatie: ‘De juiste snaar’, Bureau Beke, 2012 ‘Doorvechten tot de dood’, Blauw 19/20, 2013 Meer informatie over ADA: Trimbos Instituut, trainingspagina PKN > Arrestantentaken > Arrestantenzorg > Toezicht op / verzorging
Ferwerda: “Eén van de dingen die we behandelen is het opwin-
van arrestanten
dingsdelier (zie Blauw nr 19/20, 2013, red.). Dat wil zeggen onge-
PKN > Drugs > Synthetische drugs > Aanpak GBL / GHB
richte agressie, die moeilijk onder controle te krijgen is en waar de
PKN > Drugs > Drugsgebruik > Gebruik synthetische drugs herkennen
Blauw 26 juli 2014 – nr. 7
11
