Bionext Exporttrend Biologisch 2014 Biologische export nadert 1 miljardgrens Opdrachtgever: Ministerie van Economische Zaken
Bionext maakt zich sterk voor méér duurzame biologische voeding en landbouw. Samen met boeren, handelaren, winkels en consumenten. We geven informatie, zorgen dat biologisch beter verkrijgbaar wordt en we bewaken en verbeteren de kwaliteit van het biologische product. Samen met de biologische sector zorgen we ervoor dat de biologische landbouw en voeding zich steeds verder ontwikkelt. En, heel belangrijk: We brengen mensen in contact met de bron van hun voedsel: de biologische boeren en tuinders! Biologisch is goed voor mens, dier & milieu. Biologische boeren en tuinders werken niet ten koste van, maar samen mét de natuur. Dat levert lekkere en gezonde producten op én heeft grote voordelen voor dierenwelzijn, biodiversiteit, milieu en voedselzekerheid op de lange termijn (door het behoud van bodemvruchtbaarheid).
Opdrachtgever: Ministerie van Economische Zaken Auteurs: Arend Zeelenberg, Maurits Steverink en Bavo van den Idsert Februari 2014
Colofon De Bionext Exporttrend Biologisch 2014 is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken. Zij is samengesteld op basis van interviews met ruim 50 toonaangevende bedrijven in de biologische sector. Deze gegevens zijn volledig geanonimiseerd weergegeven en aangevuld met zeer voorzichtige inschattingen van exportstromen van resterende biologische bedrijven in Nederland. Bionext verstrekt geen aanvullende gegevens op basis van afspraken met de bedrijven die hebben meegewerkt aan de Exporttrend Biologisch 2014. Het onderzoek is uitgevoerd door Arend Zeelenberg, Maurits Steverink en Bavo van den Idsert. Woordvoerder: Bavo van den Idsert, directeur Bionext, tel. 0626160049 Het (gedeeltelijk) overnemen en/of kopiëren van dit rapport is uitsluitend toegestaan na overleg met het Ministerie van Economische Zaken. Bij overname of kopiëren van (delen van) dit rapport moet Bionext als auteur vermeld worden. Nadere informatie omtrent het project kan worden verkregen bij: Bionext Laan van Vollenhove 3221 3706 AR Zeist Telefoon 030 233 99 70 E-mail:
[email protected] website: www.bionext.nl
Bionext Exporttrend Biologisch 2014 Biologische export nadert 1 miljardgrens
Auteurs: Arend Zeelenberg, Maurits Steverink en Bavo van den Idsert
Inhoudsopgave
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Inleiding Totaalomzet biologische export stijgt met 11% naar 928 miljoen Exportvolume hoger dan binnenlandse consumptie Sterke groeicategorieën Belangrijkste exportmarkten: Duitsland absolute nummer 1 Kansen heersen Maar bedreigingen zijn er ook: tekorten en regionalisering Bedreiging: nieuw wetgevingsvoorstel uit Brussel Productie in EU landen blijft achter Verantwoording
2 3 4 4 4 5 5 6 6 6
1
Inleiding
De vraag naar biologische producten groeit al twee decennia wereldwijd en begint in een stroomversnelling terecht te komen. In 2013 is de omvang boven de 70 miljard Dollar gekomen en de verwachting is dat in 2014 de totale omvang naar 80 miljard Dollar doorgroeit. Hoewel ruim 90% van de omzet gerealiseerd wordt in de groeimarkten VS en de EU, neemt de aandacht voor biologische voeding ook in opkomende markten toe. Met name in Azië neemt de vraag naar biologische producten toe. Vooral in China, Zuid-Korea en Taiwan ontwikkelen zich binnenlandse markten voor bioproducten. De consumptie van biologische voeding versnelt zich vanaf 2013 in landen als de VS, Duitsland, Frankrijk, Scandinavië, Oostenrijk en Zwitserland met gemiddeld 10%. Grote uitschieter in 2014 is Zweden waar de biomarkt met meer dan 40% gegroeid is in een jaar tijd. Ook Nederland hoort bij de snelle groeiers: in de periode 2008-2013 is de omzet verdubbeld van een 500 miljoen naar meer dan een miljard Euro. Sinds de eerste Bionext Exportmonitor van 2012 is bekend geworden dat het Nederlandse biologische bedrijfsleven ook een sterke exportpositie heeft. Dankzij de vroege aanwezigheid van het Nederlandse bedrijfsleven in de biologische pioniersperiode van de laatste decennia van de vorige eeuw, hebben veel Nederlandse biologische bedrijven een sterke positie opgebouwd in de import en/of export van biologische grondstoffen en verwerkte biologische half- en eindfabricaten. Nederland heeft een duidelijke draaischijffunctie in de vraag en aanbod van biologische producten binnen de EU, mede in relatie tot biologische import uit Derdewereldlanden. Daarnaast heeft Nederland een aantal sterk ontwikkelde primaire biologische sectoren die ook exporteren, zoals de grove akkerbouw en volle grondsgroenten, de glastuinbouw, melk- en geitenhouderij, varkenshouderij en pluimvee (ei).
2 Totaalomzet biologische export stijgt met 11% naar 928 miljoen Bionext, de ketenorganisatie voor de duurzame biologische landbouw en voeding, heeft in opdracht van het ministerie van EZ voor het derde opeenvolgende jaar onderzoek verricht naar de omvang van de export van biologische producten. Uit dit onderzoek, dat gebaseerd is op interviews met ruim 50 leidende bedrijven in de biologische sector en gegevens vanuit de primaire productiesectoren, blijkt dat de totale omzet van de biologische export in 2014 ruim 928 miljoen Euro bedraagt. Een stijging van 11% ten opzichte van 2013, toen de omzet 826 miljoen Euro bedroeg. Het exacte bedrag is niet helemaal nauwkeurig te bepalen omdat er geen statistische omzetgegevens beschikbaar zijn voor het meten van de biologische export. Bio export 2014 in cijfers
2014
2013
2012 Plus-Min
2014
2014
Aantal bio gecertificeerde telers en bedrijven in Nederland: 3603 Export
Export
Export
Plus-Min 2013-2014
Re-export Nederlands prod
4.380.000
1.700.000
2.800.000
2.680.000
4.380.000
KASGROENTEN
78.230.000
71.230.000
76.500.000
7.000.000
28.130.000
50.100.000
VOLLEGRONDSGROENTEN
63.360.000
63.660.000
48.800.000
-300.000
9.865.000
53.495.000
230.780.000
227.450.000
222.200.000
3.330.000
218.445.000
12.335.000
24.815.000
22.020.000
15.000.000
401.565.000
386.060.000
365.300.000
Hoofdgroep AGF
Totaal
AARDAPPEL
FRUIT Divers toeleveranciers agf (waaronder zaadgoed) TOTAAL
401.565.000
2.795.000 15.505.000
24.815.000 256.440.000
145.125.000
0,040
Hoofdgroep grondstoffen en merkproducten
Totaal
Houdbare grondstoffen en halffabrikaten Merk- en private label producten TOTAAL
380.812.380
Re-export Nederlands prod 313.750.000
239.121.000
195.500.000
74.629.000
67.062.380
64.660.000
58.810.000
2.402.380
380.812.380
303.781.000
254.310.000
77.031.380
298.062.500
15.687.500 67.062.380
298.062.500
82.749.880
0,25
Hoofdgroep Dierlijke sector
Re-export Nederlands prod 41.282.500
Mengvoer
41.282.500
37.225.000
35.156.000
4.057.500
Ei (incl. opfokhen en uitgelegde hen)
46.080.000
43.260.000
62.170.000
2.820.000
46.080.000
Zuivel
38.343.752
36.250.000
36.448.124
2.093.752
38.343.752
Vlees
20.569.000
19.515.140
15.550.000
1.053.860
20.569.000
146.275.252
146.275.252
136.250.140
149.324.124
10.025.112
Handels waarde
Consumenten waarde
2013
TOTAAL 2014
928.652.632
1.392.978.948
826.091.140
Groei in miljoenen
102.561.492
57.157.016
11,0%
7%
TOTAAL
41.282.500
104.992.752
2012
Re-export
NL-product
768.934.124
595.785.000
332.867.632
64%
36%
0,07
Groei in percentage t.o.v. 2013
Tabel 1: Bio export in 2014 in cijfers (in €)
3
Exportvolume hoger dan binnenlandse consumptie
Het bedrag aan biologische export is kleiner dan de binnenlandse consumptie aan biologische producten in 2014, dat ruim boven de 1 miljard omzetwaarde ligt. Het volume aan biologische exportproducten daarentegen is fors hoger dan de binnenlandse consumptie, enerzijds omdat een substantieel deel van de producten halffabricaten en grondstoffen zijn en anderzijds, omdat de opslag vanuit de verkoopschakels aan de eindverbruiker, zoals retail, speciaalzaak en catering, niet in de exportbedragen verwerkt zijn. Omgerekend naar consumentenwaarde binnenlandse consumptie ligt de export naar schatting tussen de 1,4 en 1,6 miljard Euro.
4
Sterke groeicategorieën
De groep die het snelst groeit is de trade omzet in houdbare grondstoffen, zoals granen, noten & zuidvruchten, peulvruchten, sappen, suiker en oliën. Nederland heeft een draaischijffunctie in de voorziening van de EU markt van biologische grondstoffen. Exporterende bedrijven melden dat ook de VS en Azië in toenemende mate afzetkansen bieden. In deze categorie nam de export met meer dan 30% toe naar 313 miljoen Euro. Ook in biologische fruitproducten hebben Nederlandse handelsbedrijven een sterke import-export functie voor de EU markt. Deze categorie nam slechts met 1% toe naar 230 miljoen Euro. Van de producten die in Nederland geproduceerd worden, zijn de biologische kasgroenten de sterkste stijger met 15% van ruim 43 naar 50 miljoen Euro. De export van in Nederland geproduceerde kruidenierswaren (merken en Private label) is met 3,7% gestegen van 64,6 naar ruim 67 miljoen Euro. De export van de betrekkelijke kleine categorie biologisch vlees stijgt met 15% naar 25 miljoen Euro. TOP 5 productcategorieën van NL-bodem
2012
2013
2014
1. Merkproducten en private label (houdbaar)
58.810.000 64.660.000
67.062.380
2. Vollegrondsgroenten (vers)
46.360.000 54.335.000
53.495.000
3. Kasgroenten (vers)
45.900.000 43.620.000
50.100.000
4. Eieren (vers)
62.170.000 43.260.000
46.080.000
5. Zuivel
36.448.124 36.250.000
38.343.752
Totaal ontwikkeling top 5 NL-producten
249.688.124
242.125.000
255.081.132
Tabel 2: Top 5 Productcategorieën van NL bodem (in €)
5
Belangrijkste exportmarkten: Duitsland absolute nummer 1
Voor de Nederlandse export in biologische producten zijn en blijven de omringende landen tevens de belangrijkste exportmarkten. Duitsland staat veruit bovenaan met een omzetaandeel van 41%, ofwel bijna 380 miljoen Euro. Bedrijven constateren dat de samenwerking tussen Nederlandse en Duitse bedrijven groeit in kwaliteit. Dat vertaalt zich enerzijds in hechtere samenwerkingsverbanden en anderzijds in opening van vestigingen in Duitsland door Nederlandse bedrijven.
Na Duitsland zijn de landen België, Frankrijk, Scandinavië en het Verenigd Koninkrijk de belangrijkste exportlanden voor Nederlandse biobedrijven. Buiten de EU zijn de belangrijkste afnemende landen de VS en de Aziatische landen Zuid-Korea, Japan, Taiwan en China. Vooral de VS en China stijgen stevig en bieden goede exportkansen. Top 5 landen EU: 1. Duitsland AGF
Handelsomzet
Aandeel
176.688.600
Grondstoffen en merkproducten
88.348.472
Dierlijke producten
114.526.893
Totaal
379.563.965
41%
2. België 3. Frankrijk 4. Scandinavische landen 5. UK
Buiten EU: 1. US 2. China
Tabel 3: Top 5 Landen in EU en buiten de EU (in €)
6
Kansen heersen
Uit de positieve groeiverwachtingen van het exporterende biologische bedrijfsleven voor 2014 (plus 10% groei), kan worden afgeleid dat vooral kansen gezien worden. Veel genoemd worden kansen in opkomende landen, met name Oost-Europa en China, maar het belangrijkste blijft Duitsland, dat de meeste bio producten uit Nederland afneemt. De bedrijven stellen zich in op langdurige groei, omdat biologisch en duurzaamheid zich in de blijvende belangstelling van burger en maatschappij mogen verheugen. In de VS en de EU wordt tot 2018 een jaarlijkse groei van plus 10% verwacht. De bedrijven constateren dat de doorgroei van biologisch in de afzetkanalen retail, horeca en catering steeds verder doorzet in veel landen. Opvallend is de toenemende vraag naar biologische producten met extra kwaliteitseisen, zoals Demeter producten, vooral in de vers categorieën. Deze vraag komt vooral uit de Duitse markt waar een tweedeling begint te ontstaan tussen “goedkoop” discount bio en volwaardige bio-bio, ook wel aangeduid als “Verbandswaren” (producten van boerencoöperaties zoals Bioland, Naturland en Demeter).
7
Maar bedreigingen zijn er ook: tekorten en regionalisering
Bedreigingen zijn er ook volgens de biologische ondernemers. Zeer belangrijke belemmering is de local for local trend in heel Europa, waar exportland Nederland last van heeft. Een andere belemmering die veel wordt genoemd is een tekort aan biologische producten. Het komt meer dan eens voor dat de vraag naar een biologisch product van een grotere retailer niet ingevuld kan worden, omdat er te weinig bioproduct beschikbaar is. Hierdoor gaan veel kansen verloren. Een stimulans van de productie in Nederland kan daarbij uitkomst bieden.
Veel genoemd worden verder hoge prijzen voor bepaalde grondstoffen zoals cacao en koffie, gebrek aan harmonisatie op detailgebieden van de biologische wetgeving, zoals interpretatie van residu-analyses en procedures bij tegenstrijdige uitslagen van residu-analyses, en handelsbelemmeringen door private standards en kwaliteitsproblemen. Bedrijven bepleiten verdere harmonisatie van (de interpretatie van) regelgeving, verplichte kwaliteitsborging op bedrijfsniveau en risicogerichte controlehandhaving door certificeerders en veel betere internationale samenwerking tussen certificeerders onder toezicht van de overheden.
8
Bedreiging: nieuw wetgevingsvoorstel uit Brussel
Veel bedrijven waarschuwen verder dat de nieuwe wetgevingsvoorstellen vanuit Brussel tot een daling van de biologische productie in Nederland en andere EU-landen zullen leiden en tot sterke stijging van de prijzen, waardoor biologisch niet verder kan groeien. Onder meer de voerprijzen voor veehouderij bedrijven in omschakeling zouden onbetaalbaar worden en de opname van een rigide afkeuringsgrens op residuen in biologische producten zou de aansprakelijkheidsrisico’s voor biologische boeren ernstig verhogen. Bionext werkt nauw samen met BioHuis, VBP en de IFOAM EU om de nieuwe wetgevingsvoorstellen in deze vorm van tafel te krijgen.
9
Productie in EU landen blijft achter
Tenslotte kan opgemerkt worden dat de opschaling van biologische productie in Nederland en andere EUlanden, zoals Duitsland, al een aantal jaren achtereen achterblijft bij de sterk stijgende binnenlandse consumptie. Op termijn kan dit de exportpositie van biologische producten die in Nederland geteeld worden onder druk zetten.
10
Verantwoording
De Bionext Exporttrend Biologisch 2014 is gemaakt in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken. Zij is gemaakt op basis van de Delphi-methode. Er zijn ruim 50 leidinggevende bedrijven in de biologische sector geïnterviewd. Deze gegevens zijn volledig geanonimiseerd weergegeven en aangevuld met zeer voorzichtige inschattingen van exportstromen van resterende biologische bedrijven in Nederland. De eerder gepubliceerde cijfers voor 2012 en 2013 zijn op basis van de nieuwe interviewronde gecorrigeerd en naar beneden bijgesteld. Bionext verstrekt geen aanvullende gegevens op basis van afspraken met de bedrijven die hebben meegewerkt aan de Exporttrend Biologisch 2014.
