Bijlage 3. Aanpak scholingslening 2015-2017 gemeente Tilburg In deze nota wordt een nadere toelichting gegeven op de argumentatie bij de Regeling scholingslening 2015-2017 gemeente Tilburg en wordt tevens beschreven hoe de uitvoering van de regeling verder vorm krijgt. 1 Aanleiding en doel Eind 2014 heeft de raad de motie van D66 aangenomen om te verkennen welke mogelijkheden er zijn om een scholingslening in te voeren. Op 16 december 2014 informeerde het College de raad reeds over de mogelijkheden voor een scholingslening. Het College beoogt met de scholingslening alle inwoners van Tilburg de mogelijkheid te bieden om zich kennis en vaardigheden eigen te maken die nodig zijn om maximaal economisch zelfstandig te worden of te blijven, en daarmee te voorzien in een toekomstbestendig arbeidsaanbod. Doel De bedoeling van een scholingslening is om (her)intreders op de arbeidsmarkt die slechts beperkte eigen financiële middelen hebben en geen aanspraak kunnen maken op een studiefinanciering, de mogelijkheid te bieden om zich (voldoende) te scholen zodat zij weer op eigen kracht betaald werk kunnen vinden. Aanleiding voor de motie is de wens om de participatiegraad van de Tilburgse beroepsbevolking te vergroten, om mensen in een financieel zwakkere positie de kans te geven om hun sociaaleconomische situatie te verbeteren en om de eigen verantwoordelijkheid van mensen voor hun toekomst te benadrukken. Gedachte achter de scholingslening is dat opleiding de positie op de arbeidsmarkt van mensen met een uitkering of laag inkomen kan verbeteren. Niet alleen de persoon die gebruik maakt van de scholingslening heeft hier profijt van. Ook potentiële werkgevers hebben profiteren hiervan, evenals de gemeente Tilburg vanwege het potentieel gunstige effect op het aantal bijstandskeringen. 2 Een leven lang leren In de Wet Studievoorschot hoger onderwijs die op 20 januari 2015 door de Eerste Kamer is aangenomen is voorzien in de invoering van het Levenlanglerenkrediet. Het Levenlanglerenkrediet vindt zijn oorsprong in het onderzoeksrapport 'Flexibel hoger onderwijs voor volwassenen' van de Commissie Rinnooy Kan over een leven lang leren. In dit rapport wordt het belang aangegeven van voortdurende kennis- en talentontwikkeling van de beroepsbevolking. Dit is noodzakelijk voor de versterking van het innovatievermogen en de concurrentiekracht van de Nederlandse economie. Daarnaast is het benutten en ontplooien van talent ook van belang voor het welzijn en de sociale samenhang van onze samenleving. Tegelijkertijd wordt in dit rapport gesignaleerd dat er een langjarige trend is van dalende instroom en deelname van volwassenen aan het deeltijd hoger onderwijs. "De deelname van volwassenen aan het hoger onderwijs in Nederland blijft sterk achter bij de deelname in andere vooraanstaande kenniseconomieën, terwijl ook het percentage hoger opgeleiden in de beroepsbevolking in Nederland achterblijft." Eén van de adviezen van de Commissie Rinnooy Kan is om "het collegegeldkrediet ook open te stellen voor deeltijdstudenten, omdat dit de toegankelijkheid van deeltijdopleidingen vergroot tegen relatief beperkte kosten en naar verwachting een positief effect zal hebben op de instroom van volwassenen in deeltijd hoger onderwijs." Het Levenlanglerenkrediet wordt ingevoerd per 1 september 2017. Dit krediet beoogt het opnemen van een lening voor de kosten van les- of collegegeld voor een ruimere doelgroep mogelijk te maken, namelijk:
deeltijdstudenten in het hoger onderwijs (bekostigd en niet-bekostigd onderwijs); studenten die een tweede studie willen volgen (ook onder de 30 jaar); studenten aan voltijd- en duaal hoger onderwijs, ook zij die 30 jaar of ouder zijn op het moment van aanvang van hun studie; studenten aan een beroepsopleidende leerweg in het mbo die 30 jaar of ouder zijn op het moment van aanvang van hun studie.
Het Levenlanglerenkrediet is een generieke regeling waar mensen tot 55 jaar gebruik van kunnen maken. De grens is door het Ministerie van OCW gesteld op 55 jaar, om daarmee de gebruiker in de gelegenheid te stellen de lening terug te betalen tijdens zijn of haar werkend leven. Dit Levenlanglerenkrediet komt grotendeels overeen met de sociale leenvoorwaarden van het bestaande collegegeldkrediet binnen de studiefinanciering. Belangrijke kenmerken zijn de duur van vier jaar voor maximaal de hoogte van het les- of collegegeld, een gunstige rente en sociale leenvoorwaarden. De regeling wordt uitgevoerd door de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Het krediet kan aangewend worden vanaf het collegejaar 2017/2018. Op 3 maart heeft de Minister van Onderwijs de Tweede Kamer geïnformeerd dat het niet mogelijk is de regeling versneld in te voeren. Met invoering van het Levenlanglerenkrediet in september 2017 is het hebben van een Tilburgse variant van de scholingslening in principe niet meer nodig, omdat beiden hetzelfde beogen. De scholingslening moet daarom gezien worden als een overbrugging naar het Levenlanglerenkrediet. Om te bezien welke doelgroepen gebruik hebben gemaakt van de regeling en of het Levenlanglerenkrediet hier voldoende in blijft voorzien, zal een evaluatie van de regeling worden uitgevoerd. 3
Aanpak scholingslening
Scholingslening De scholingslening wordt ingezet als een voorloper van het Levenlanglerenkrediet. De scholingslening wordt daarom ingericht als een tijdelijke regeling met sociale leenvoorwaarden, bestaand uit onder andere een laag rentepercentage van 0,5%. Door een laag rentepercentage te hanteren, worden de kosten van de lening voor de aanvrager beperkt en wordt de drempel om een opleiding te volgen aanmerkelijk verlaagd. Wens is dat de scholingslening uiteindelijk zal kunnen bijdragen aan het verhogen van de participatiegraad van onze samenleving en op de middellange termijn verminderen van de uitkeringslasten en kosten als gevolg van sociaal isolement. Gezien de omvang van deze regeling is de verwachting nog niet dat dit effect op de korte termijn al zal bijdragen aan een substantiële verandering in deze cijfers. Immers, het kan enkele jaren duren voordat mensen een opleiding hebben afgerond en voordat de opleiding kan bijdragen aan arbeidsparticipatie. Na het aflopen van deze maatregel kunnen mensen gebruik maken van het Levenlanglerenkrediet. Doelgroep De regeling wordt ingesteld als een generieke regeling bedoeld voor iedereen die middels opleiding zijn positie op de arbeidsmarkt wil en kan verbeteren. Iedereen die niet meer in aanmerking komt voor studiefinanciering kan in aanmerking komen voor de scholingslening. Op het moment van aanvraag dient de aanvrager niet ouder te zijn dan 59 jaar. We kiezen er voor om geen inkomens- of vermogenscriteria te hanteren. Met dergelijke criteria worden doelgroepen uitgesloten van deelname voor wie dit wel degelijk waardevol kan zijn. Daarnaast verhoogt dit de uitvoeringskosten en regeldruk van de regeling. Doelgroepen die onder andere gebaat zouden kunnen zijn bij de scholingslening zijn bijvoorbeeld herintreders op de arbeidsmarkt en (oudere) werkenden met een opleiding die niet meer aansluit op de arbeidsmarkt. Deze doelgroepen zijn niet af te bakenen middels het stellen van een inkomenscriterium.
Op dit moment zijn er geen redelijke alternatieven beschikbaar om een opleiding te financieren, afgezien van de inzet van eigen middelen. Mensen met een voldoende inkomen zouden in principe commerciële leningsfaciliteiten kunnen gebruiken in de vorm van een persoonlijke lening. Of mensen hiervoor in aanmerking komen is echter niet alleen afhankelijk van hun inkomen, maar tevens van de maandelijkse uitgaven die zij doen aan bijvoorbeeld woonlasten, kinderen of alimentatie. Voorbeelden van personen die niet of moeilijk in aanmerking komen voor een persoonlijke lening zijn: Een herintreder met een werkende partner met een bruto inkomen van € 2.500 en kinderen, waarvan de netto huur- of hypotheeklasten €750 of meer bedragen; Zelfstandigen met een variabel inkomen; Ondernemers die minder dan drie jaar een eigen bedrijf hebben. Conclusie is dat een ruimere doelgroep niet in aanmerking komt voor krediet voor scholing, dan op basis van het inkomen alleen verondersteld zou kunnen worden. Ander argument om geen inkomens- en vermogenscriteria te stellen is dat de kosten voor een persoonlijke lening aanzienlijk zijn. Kosten voor een lening van € 4.000 kunnen afhankelijk van de aflossing oplopen tot € 3.000. Daarmee nemen de kosten voor het volgen van een studie aanmerkelijk toe. Een opleiding van € 4.000 kost in werkelijkheid dan € 7.000. Dit verhoogt de drempel voor het volgen van een opleiding aanzienlijk. Dit alles in afweging nemend, lijkt het stellen van een inkomensgrens een te grote beperking te zijn voor het gewenste bereik van dit instrument. De leeftijd wordt begrensd op 59 jaar. Dit is hoger dan de leeftijdsgrens van het Levenlanglerenkrediet van 55 jaar. Daarmee doet dit voorstel ook een handreiking naar de oudere werknemer die middels een korte opleiding zijn positie op de arbeidsmarkt nog wil verbeteren. Het ligt dus niet in de rede dat mensen van 59 jaar nog een volledige vierjarige opleiding gaan volgen om zo hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Deze regeling zal uiterlijk 1 april 2017 worden geëvalueerd. Deze evaluatie heeft tot doel om inzicht te krijgen in de doelgroepen die gebruik hebben gemaakt van de regeling. De uitkomst van deze evaluatie kan tevens benut worden om te bezien of het wenselijk is een Tilburgse aanvulling op het Levenlanglerenkrediet te houden voor de doelgroep van 55 tot en met 59 jaar. NB: Aanvragers dienen er rekening mee te houden dat zij alleen in aanmerking komen voor het wettelijk vastgelegde collegegeldtarief, indien zij niet eerder een opleiding op vergelijkbaar niveau hebben gevolgd. Iemand die bijvoorbeeld een bachelor opleiding wil volgen, terwijl hij of zij al een bachelor heeft behaald, zal instellingscollegegeld moeten betalen in plaats van wettelijk collegegeld. Vaak is dit aanzienlijk hoger. De hoogte van de scholingslening is daarvoor niet toereikend. Daarom is dit instrument met name geschikt voor mensen die een opleiding willen volgen op een hoger opleidingsniveau dan zij nu hebben. Voorwaarden Voor de scholingslening gelden de volgende voorwaarden: Het maximaal leenbedrag voor de totale opleiding bedraagt € 4.000. Het leenbedrag wordt vastgesteld op basis van de werkelijk gemaakte kosten. Deelnemers komen niet in aanmerking voor andere regelingen (zoals studiefinanciering, collegegeldkrediet) die voor een opleiding aangewend kunnen worden. Indien aanvragers over een uitkering beschikken, dienen zij goedkeuring te hebben van hun uitkeringsinstantie voor het volgen van een opleiding. De regeling heeft een looptijd tot en met augustus 2017. Indien een aanvraag wordt gedaan voor een meerjarige opleiding, wordt de lening enkel verstrekt voor de lesgeld- of collegegeldperiode
4
tot en met augustus 2017. Met ingang van september 2017 kunnen mensen aanspraak maken op het Levenlanglerenkrediet dat wordt aangeboden door de Dienst Uitvoering Onderwijs. De lening wordt toegekend voor de totale periode, onder voorbehoud van aanlevering van de definitieve factuur. Uitkering vindt plaats per lesgeld / collegegeldperiode. De lening wordt verstrekt tegen een gunstige rente van 0,5%. Dit komt bij een leenbedrag van € 4.000 neer op € 12 per maand en na aflossing aflopend. Terugbetaling vindt plaats in 60 maandelijkse termijnen. Bij een leenbedrag van € 4.000 is dat €67 per maand exclusief rente. De gemeente Tilburg kan bij mensen met een laag inkomen besluiten om 50% van de lening kwijt te schelden als de helft is afgelost en het diploma is behaald. Dit is bedoeld als stimulans om gebruik te maken van de lening en de opleiding te voltooien. Leningen worden verstrekt tot het door de raad ter beschikking gestelde budget van € 400.000. Voor de lening geldt het 'wie het eerst komt, het eerst maalt'-principe. Gebaseerd op ervaringen van andere gemeenten en rekening houdend met de ruimere voorwaarden ligt het in de lijn der verwachting dat dit toereikend is voor de omvang van de groep die hier gebruik van zou willen maken. Voorwaarde is dat de opleiding voldoende arbeidsmarktperspectief biedt aan de deelnemers. Aanvragers worden tevens getoetst op geschiktheid in een intake- en loopbaangesprek. Deelnemers dienen bij machte te zijn om de lening terug te betalen. Daarom worden aanvragers onderworpen aan een toets bij het Bureau Krediet Registratie. Deelnemers dienen zowel bij start als na afloop mee te werken aan monitoring, middels het invullen van een vragenlijst. Uitvoering
Uitvoering van de lening vindt plaats door de gemeente Tilburg (Werk en Inkomen). Het Leerwerkloket wordt gevraagd om een advies te geven voor het verstrekken van de lening, op basis van een intakegesprek dat tevens dienst doet als loopbaangesprek. Scholingslening en het Leerwerkloket De scholingslening biedt de kans om een koppeling te maken met de doelen van het Leerwerkloket. Een leven lang leren is ook het uitgangspunt van het Leerwerkloket. Bij aanvraag van de scholingslening ontstaat een kansrijk moment om mensen niet alleen te toetsen op de voorwaarden van de lening, maar tevens advies te kunnen geven over de kansen op de arbeidsmarkt in relatie tot de gewenste opleiding. Vanwege deze koppeling van doelen, zal het Leerwerkloket verantwoordelijk worden voor de toetsing van de aanvragers van de scholingslening. Doelstelling van het Leerwerkloket is om de leercultuur bij bedrijven en inwoners te bevorderen. Niet alleen rechtstreeks, maar ook als expertteam voor professionals in de eerste lijn. Het Leerwerkloket heeft expertise in huis om een inhoudelijk toets gesprek en een test te kunnen aanbieden aan inwoners van Tilburg in brede zin (werkenden/niet werkenden). Hiermee kan de keuze voor een opleiding voorzien worden van een arbeidsmarktrelevantie toets en kan gekeken worden naar de geschiktheid van de scholing voor de betrokkene. Middels deze toets wordt de investering voor de betrokkene minder riskant en wordt geborgd dat de lening wordt aangewend om de positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Vanwege deze meer algemene functie op het gebied van leren en werken en de verbinding met leven lang leren is dit een logische plek voor een toets van aanvragers van de scholingslening. De Scholingslening wordt daarmee een extra dienst die wordt aangeboden door het Leerwerkloket. De implementatie kent de volgende stappen: 1. het bereiken van de doelgroepen middels communicatie en informatie 2. intake en toets van aanvragers
3. verstrekken van leningen 4. innen van terugbetaling 5. monitoring en evaluatie 1. Het bereiken van de doelgroepen middels communicatie en informatie De scholingslening wordt op verschillende manieren onder de aandacht gebracht. 1.1 Algemene informatie zal te vinden zijn op de website van de gemeente Tilburg, het UWV en onderwijsinstellingen. Daarnaast worden verschillende partners in de stad gevraagd hier tevens naar te verwijzen op hun website. 1.2 Er zal een folder worden gedrukt en ter beschikking gesteld aan betrokken partijen, waaronder UWV, Werkplein, Leerwerkloket, mbo, hbo en universiteiten. 1.3 De scholingslening wordt opgenomen in de reguliere begeleiding van mensen met een uitkering / laag inkomen, daar waar dat kansrijk kan zijn. Onder andere Werk en Inkomen en het UWV hebben contact met mensen met een uitkering. Zij begeleiden mensen bij het verbeteren van hun inkomensen arbeidsmarktpositie. Het wijzen op het bestaan van de scholingslening en de mogelijkheid een opleiding te volgen om zo de positie op de arbeidsmarkt te versterken wordt onderdeel van de reguliere begeleidingsgesprekken. 2. Indienen van de aanvraag en toets van de aanvrager 2.1 Geïnteresseerden kunnen een aanvraag indienen bij de gemeente Tilburg. De aanvrager wordt getoetst op leeftijd, of hij/zij ingeschreven is in de gemeente Tilburg en op kredietwaardigheid. 2.2. Het Leerwerkloket toetst de aanvrager op geschiktheid en adviseert over de loopbaan. Tijdens deze intake worden aanvragers getoetst op de criteria: motivatie, studievaardigheden en commitment. Het Leerwerkloket toetst de aanvraag tevens op de voorwaarden van de regeling: toets arbeidsmarktrelevantie van de opleiding erkende opleiding komt niet in aanmerking voor studiefinanciering of kan nog maar te beperkt aanspraak maken op studiefinanciering in relatie tot de gewenste opleiding 3. Verstrekken van de lening Op basis van de uitkomst van de intake en toets, zal het Leerwerkloket de gemeente Tilburg adviseren over het verstrekken van de lening. De lening wordt verstrekt, onder voorbehoud van definitieve inschrijving van de aanvrager voor de opleiding en de totale factuur. In specifieke gevallen kan worden besloten om het les- of collegegeld direct te voldoen aan de betreffende onderwijsinstelling. De aanvrager dient een formeel bewijs van inschrijving en factuur aan te leveren, waarna de lening definitief wordt vastgesteld. 4. Innen van de terugbetaling Bij wanbetaling kan besloten worden over te gaan tot incasso. Aangezien doel is ook mensen met een laag inkomen te bereiken, bestaat er een risico dat kosten gemaakt moeten worden voor vordering van de terugbetaling van rente en aflossing. 5. Monitoring en evaluatie Om te toetsen wat het effect is van de maatregel en welke doelgroep wordt bereikt zal deelnemers zowel vooraf als achteraf een aantal vragen worden voorgelegd. Daarnaast wordt gemonitord bij mensen met een uitkering of zij na verloop van tijd een baan hebben kunnen vinden. De evaluatie wordt uiterlijk 1 april 2017 uitgevoerd, zodat bezien kan worden of met invoering van het Levenlanglerenkrediet het wenselijk is om bijvoorbeeld een regeling te houden voor de oudere werknemer boven 55 jaar.
5 Financiën Bij een krediet van € 400.000 kunnen minimaal 100 leningen worden verstrekt van maximaal € 4.000. Omdat het leningen zijn komt het geld van de leningen in een periode van 5 jaar weer terug. De kosten worden geraamd op maximaal € 126.000 voor de totale looptijd. Kosten voor de implementatie bestaan uit: Uitvoeringskosten Verleende rentekorting Het eventueel kwijt schelden van de helft van de waarde van de lening voor mensen met een laag inkomen. Daarnaast is er een risico dat een deel van de leningen niet teruggevorderd kan worden. Raming van de maximale kosten voor de totale looptijd:
Communicatie en informatie (folder) Intakegesprekken door Leerwerkloket (inclusief afwijzingen) Uitvoeringskosten van de regeling, waaronder toets kredietwaardigheid Incasso Monitoring Rentekorting van 3% over maximaal 100 verstrekte leningen Raming 20 keer kwijtschelden van leningen voor 50% Totale kosten
Kosten € 10.000,00 € 32.500,00 pm € 8.000,00 € 5.000,00 € 30.500,00 € 40.000,00 € 126.000,00
