Bijlage 1: Gezondheidsdoelstellingen Vlaamse Overheid
Concreet werden (voor volwassenen) volgende aanbevelingen geformuleerd: 1. met betrekking tot beweging: •
ofwel dagelijks minstens 30 minuten per dag matig aëroob (uithouding) fysieke activiteit, ofwel minimaal drie dagen per week minstens 20 minuten intens aëroob (uithouding) fysiek activiteit (Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, 2008b, p.15);
2. met betrekking tot voeding: •
dagelijks minstens 1,5 liter niet-alcoholische, niet-gesuikerde drank (bij voorkeur water);
•
dagelijks minstens 300 gram groenten;
•
dagelijks 2 tot 3 porties fruit;
•
dagelijks 3 tot 4 glazen (halfvolle) melkproducten of calciumverrijkte sojaproducten/1 tot 2 sneden magere kaas;
•
het matigen van producten uit de restgroep (maximum 250kcal per dag) (Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, 2008b, p.11).
Bijlage 2: Statistische analyses Korte termijn effect-studie: Continue variabelen (gewicht, BMI, voeding_gedrag, caloriecontrole_gedrag, beweging_gedrag, levensstijl_gedrag, aantal minuten fysieke activiteit) werden geanalyseerd met een 2x2 repeated measures ANOVA met ‘groep (KMC vs. CON)’ als tussensubjectvariabele en ‘meetmoment (t0 vs t1)’ als binnensubjectvariabele. Bij significante interactie-effecten werden contrasten getoetst met Bonferonni gecorrigeerde paarsgewijze
tussengroeps-
(percentage
deelnemers
en
dat
binnengroepsvergelijkingen. voldoet
aan
de
specifieke
Categorische
variabelen
aanbevelingen)
werden
geanalyseerd met Generalized Estimation Equations met ‘groep (KMC vs. CON)’ als tussensubjectvariabele en ‘meetmoment (t0 vs t1)’ als binnensubjectvariabele. Follow-up analyses bij significante interactie-effecten gebeurden aan de hand van χ2-toetsen. Effecten werden beschouwd als significant indien p<.05. Lange termijn effect-studie: De continue variabelen werden geanalyseerd met een repeated measures ANOVA met ‘meetmoment (t0 vs t1 vs t2)’ als binnensubjectvariabele. Bij een significant hoofdeffect van meetmoment werden contrasten getoetst met Bonferonni gecorrigeerde
paarsgewijze
binnengroepsvergelijkingen.
De
categorische
variabelen
werden geanalyseerd met Generalized Estimation Equations met ‘meetmoment (t0 vs t1 vs t2)’ als binnensubjectvariabele. Follow-up analyses bij een significant hoofdeffect van
meetmoment gebeurden aan de hand van χ2-toetsen. Effecten werden beschouwd als significant indien p<.05. Bij de beschrijving van de deelnemers, van de benutting van de coach en de evaluatie
van
de
coach
worden
groepsverschillen
(bv.
geslachtsverschillen,
leeftijdsverschillen, verschillen tussen gebruikerstypes) in geval van categorische variabelen getoetst aan de hand van χ2-toetsen en in geval van continue variabelen aan de hand van one-way ANOVA’s. De invloed van de benutting van de coach wordt geanalyseerd met een 3x2x2 repeated measures ANOVA met ‘gebruikerstype (receptieve gebruikers vs actieve gebruikers vs zeer actieve gebruikers)’ en ‘dagboekgebruik (ja vs nee)’ als tussensubjectvariabelen en ‘meetmoment (t0 vs t1)’ als binnensubjectvariabele. Bij significante interactie-effecten werden contrasten getoetst met Bonferonni gecorrigeerde paarsgewijze tussengroeps- en binnengroepsvergelijkingen. De invloed van de motivatie van de deelnemers worden getoetst aan de hand van hierarchische multiple regressie analyses waarbij eerst groep (KMC vs. CON), dan groep (KMC vs. CON) en motivatiescore, en dan groep, motivatiescore en de interactie tussen groep en motivatiescore als predictoren worden ingevoerd. Daarbij wordt getest of het toevoegen van een extra predictor een significante verbetering betekent in de variantie die door het model verklaard wordt (is Fchange significant?). Indien p<.05 wordt de toegevoegde predictor beschouwd als een significante predictor.
Bijlage 3: Gezondheidsvragenlijst (©BrandNewDay, 2008) De Gezondheidsvragenlijst bevraagt: EETGEDRAG •
de consumptie van zuivel, calciumverrijkte sojaproducten of calciumrijk voedsel
•
de consumptie van vlees, vis, vleesvervangers, ei, noten, peulvruchten, …
•
de consumptie van groenten
•
de consumptie van fruit
•
de consumptie van aardappelen en graanproducten
•
het aandeel volgraanproducten
•
de consumptie van niet-alcoholische dranken
•
het type vet (boter, margarine, plantaardige olie)
•
de consumptie van producten uit de restgroep (suiker- en vetrijke tussendoortjes)
•
de ontbijtgewoonte
MOTIVATIE OM GEZOND EN EVENWICHTIG TE ETEN •
het belang van gezonde en evenwichtige voeding
•
self-efficacy (algemeen en situationeel)
•
de motivatie om gezond en evenwichtig te eten
FYSIEKE ACTIVITEIT •
cardiobeweging (matig intensief en intensief) (aantal dagen per week, aantal minuten per week)
•
krachtbeweging (aantal dagen per week; aandacht voor het hele lichaam of niet)
•
rekbeweging: (aantal dagen per week; aandacht voor het hele lichaam of niet)
MOTIVATIE OM REGELMATIG TE BEWEGEN •
het belang van regelmatige fysieke activiteit
•
self-efficacy (algemeen en situationeel)
•
de motivatie om regelmatig te bewegen
CALORIECONTROLE •
lengte, en gewicht ( BMI)
•
het onder controle houden van calorie-inname
MOTIVATIE TOT CALORIECONTROLE •
het belang van caloriecontrole
•
self-efficacy (algemeen)
•
motivatie tot caloriecontrole
Bijlage 4: Evaluatievragenlijst coach (©BrandNewDay, 2010)
Evaluatievragenlijst
In welke mate ga je akkoord met de volgende uitspraken? Ik vind de Kilootje minder-coach Helemaal niet akkoord n u t t i g gemakkelijk in gebruik a a n t r e k k e l i j k l e e r r i j k
Niet akkoord
Eerder niet akkoord
Geen mening
Eerder akkoord
Akkoor d
Helemaal akkoord
.
In welke mate ben je tevreden over de volgende onderdelen van de Kilootje minder-coach? Als je het onderdeel niet gebruikt hebt, kan je dat aangeven in de laatste kolom. erg ontevreden De gezondheidsmeting (de vragen rond gewicht, voeding en beweging) De wolk waarin je gedrags- en motivatiescores worden vergeleken met die van andere gebruikers De feedback op de gezondheidsmeting
ontevreden
eerder ontevreden
geen mening
eerder tevreden
tevreden
erg tevreden
niet gebruikt
In welke mate ben je tevreden over de volgende onderdelen van de Kilootje minder-coach? Als je het onderdeel niet gebruikt hebt, kan je dat aangeven in de laatste kolom. erg ontevreden
ontevreden
eerder ontevreden
geen mening
eerder tevreden
tevreden
erg tevreden
Het 'Ik eet evenwichtiger ' programma Het 'Ik beweeg meer' programma Het 'Ik controleer calorieën' programma De opsplitsing in 3 programma's
In welke mate ben je tevreden over de volgende onderdelen van de Kilootje minder-coach? Als je het onderdeel niet gebruikt hebt, kan je dat aangeven in de laatste kolom. erg ontevreden
ontevreden
eerder ontevreden
geen mening
eerder tevreden
tevreden
erg tevreden
niet gebruikt
De dagelijkse e-mailtips De maandrapporten Het dagboek en overzichten Vragen aan de expert H e t f o r u m De achtergrondinformatie in de bibliotheek Hoeveel invloed heeft de Kilootje minder-coach gehad? heel weinig
w e i n i g
een beetje
v
e
e
l
heel veel
op je gewichtscontrole op je bewegingspatroon o p j e e e t g e d r a g Bezoek je de Kilootje minder-coach nog?
Ja Nee
Waarom bezoek je de Kilootje minder-coach niet meer?
Ik ben van plan de Kilootje minder-coach opnieuw te gebruiken. Ik geloof niet dat de Kilootje minder-coach me kan helpen. Ik heb al gevonden wat ik wou weten. Ik ben mijn inloggegevens vergeten. Ik wil mijn gewicht niet (meer) veranderen. Ik heb niet genoeg tijd en/of het nam te veel tijd in beslag. Ik vind mijn weg niet in de Kilootje minder-coach. Er staat te veel tekst op de website.
Heb je anderen aangeraden de Kilootje minder-coach te bezoeken?
Ja Nee
Heb je nog suggesties of opmerkingen om de Kilootje minder-coach te verbeteren? ………………………………………
niet gebruik t
Bijlage 5: Deelnemers aan de coach tijdens inclusieperiode onderzoek In de periode oktober 2009 tot en met april 2010 (de inclusieperiode voor het onderzoek) registreerden zich 8061 gebruikers tussen 18 en 80 jaar. In deze groep zitten 1613 mannen (20.0%) en 6448 vrouwen (80.0%). De gemiddelde leeftijd van deze groep is 42 jaar (SD=13). Vrouwelijke KMC-gebruikers zijn gemiddeld 6 jaar jonger dan mannelijke KMCgebruikers, F(1,8060)=290.93, p<.001. Het gemiddelde gewicht bij registratie van alle deelnemers die zich in deze periode registreerden is 77.93 kg (SD=14.94). De mannen wegen gemiddeld 17.55 kg meer dan vrouwen, F(1,8060)=2307.73, p<.001. Mannen en vrouwen verschillen wat betreft de gewichtscategorie waarin ze vallen bij registratie, χ2(3)=408.65, p<.001 (Tabel 1). Er zijn meer mannen dan vrouwen die last hebben van overgewicht of obesitas, terwijl er meer vrouwen dan mannen met een normaal gewicht deelnemen aan de KMC. Bijna de helft van de Vlamingen (47.0%) heeft een BMI hoger dan 251, bij de KMCgebruikers is dat meer dan 2 op 3 (66.7%). De KMC-gebruikers hebben dus relatief gezien meer last van overgewicht/obesitas dan de Vlamingen, χ2(1)=78.32, p<.001. Tabel 1. Verdeling over de gewichtscategorieën
ondergewicht (BMI kleiner of gelijk aan 18.5)
normaal gewicht (BMI groter dan 18.5, kleiner of gelijk aan 25)
overgewicht (BMI groter dan 25, kleiner of gelijk aan 30)
obesitas (BMI groter dan 30)
KMC-gebruikers
mannen
vrouwen
(n=8061)
(n=1613)
(n=6448)
0.2%
0.0%
0.2%
33.1%
12.2%
38.3%
43.0%
54.5%
40.2%
23.7%
33.3%
21.3%
geslachtsverschil
χ2(3)=408.65, p<.001
Het opleidingsniveau in deze sample verschilt niet tussen mannen en vrouwen,
χ2(2)=7.52, p=.02 (Tabel 2). In vergelijking met de Vlaamse bevolking, zijn er bij de KMCgebruikers minder mensen die hoogstens een basisschooldiploma (3.8% bij KMC, 18.3% in Vlaanderen) of een middelbare school diploma (32.8% bij KMC, 55.7% in Vlaanderen) behaalden. De KMC-gebruikers hebben vaker een diploma hoger onderwijs (63.7% in KMC, 25.8% in Vlaanderen2). KMC-gebruikers zijn significant hoger opgeleid dan de Vlaamse bevolking, χ2(2)=314.87, p<.001. De werksituatie van de KMC-gebruikers verschilt tussen mannen en vrouwen, χ2(7)=353.33, p<.001. Er zijn meer vrouwelijke werknemers, huisvrouwen of studentes dan mannelijke, en zijn er meer mannelijke zelfstandigen en gepensioneerden dan vrouwelijke. In vergelijking met de Vlaamse bevolking, zijn er bij de KMC-gebruikers significant minder werkzoekenden (3.6% bij KMC, 7.0% in Vlaanderen3, χ2(1)=11.52, p=.001).
Tabel 2. Sociodemografische gegevens voor de KMC-gebruikers die zich registreerden in de periode oktober 2009april 2010.
1 bron: http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/Cijfers/Exceltabellen/gezondheid/Ziektepreventie/Overgewicht.xls 2
bron: http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/index.jsp http://vdab.be/trends/berichten/Werkloosheidsbericht_oktober_2010.pdf
3bron:
geregistreerd okt 2009-apr 2010
mannen
vrouwen
aantal
8061
leeftijd
M=42, SD=13
1613 (20.0%) M=47, SD=13
6448 (80.0%) M=41, SD=13
M=77.91, SD = 14.88 38 – 167 kg
M=91.95, SD = 13.56 57 – 167 kg
M=74.40, SD = 13.01 38 – 156 kg
3.6% 32.8% 63.7%
4.1% 35.1% 60.8%
3.4% 32.2% 64.4%
gewicht in kg gewichtsrange opleidingsniveau lagere school middelbare school hoger onderwijs werksituatie werknemer
geslachtsverschil
F(1,8060)=290.93, p<.001 F(1,8060)=2307.73, p<.001
χ2(2)=7.52, p=.02
χ2(7)=353.33, p<.001
60.2%
56.5%
zelfstandige
7.1%
9.6%
61.1% 6.4%
werkzoekend
3.6%
3.2%
3.7%
arbeidsongeschikt
2.5%
2.4%
2.5%
huisvrouw-/man
5.4%
0.2%
6.7%
gepensioneerd
9.6%
19.5%
7.1%
student
4.9%
2.5%
5.5%
anders
6.7%
6.0%
6.9%
Bijlage 6: Sociodemografische gegevens van de volledige Controlegroep Tabel 9. Sociodemografische gegevens voor de mensen die reageerden op de oproep om deel te nemen aan een CM-onderzoek over gezondheid. controlegroep
mannen
vrouwen
aantal
26506
leeftijd
M=41, SD=10
8958 (33.8%) M=43, SD=10
17548 (66.2%) M=40, SD=10
18 – 86 jaar
18 – 86 jaar
18 – 85 jaar
leeftijdsrange opleidingsniveau lagere school middelbare school hoger onderwijs werksituatie werknemer
F(1,26505)=412.68, p<.001
χ2(2)=190.23, p<.001
2.3% 31.2% 66.5%
3.3% 35.4% 61.3%
1.8% 29.0% 69.2%
75.0%
75.8%
74.5%
χ2(7)=570.23, p<.001
zelfstandige
6.7%
7.6%
6.3%
werkzoekend
3.2%
3.3%
3.2%
arbeidsongeschikt
4.2%
4.1%
4.2%
huisvrouw-/man
2.7%
0.2%
4.0%
gepensioneerd
2.0%
3.75%
1.1%
student
1.0%
0.9%
1.1%
anders
5.3%
4.5%
5.7%
Bijlage 7: Additionele analyses
geslachtsverschil
Verschilt het interventie-effect voor mannen en vrouwen en/of voor verschillende leeftijdsgroepen?4 Gewicht en BMI: Het interventie-effect van de coach op gewicht en BMI (significante IE meetmoment x groep, F(1,968)=3.92, p=.05 voor gewicht, F(1,976)=6.15, p<.001 voor BMI) wordt niet beïnvloed door het geslacht en/of de leeftijdscategorie van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x geslacht, F(1,968) =0.10, p=.75, geen significante IE meetmoment x groep x leeftijdscategorie F(5,968) =0.67, p=.65, geen significante vierwegsinteractie, F(5,968) =0.86, p=.51 voor gewicht; geen significante IE meetmoment x groep x geslacht, F(1,965) =0.05, p=.83, geen significante IE meetmoment x groep x leeftijdscategorie F(5,965) =0.61, p=.69, geen significante vierwegsinteractie, F(5,965) =0.79, p=.56 voor BMI). Eetgedrag en caloriecontrole: Het interventie-effect van de coach op eetgedrag en caloriecontrole (significante IE meetmoment x groep, F(1,972)=184.26, p<.001 voor eetgedrag, F(1,972)=4.50, p=.03 voor caloriecontrole) wordt niet beïnvloed door het geslacht en/of de leeftijdscategorie van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x geslacht, F(1,972) =0.79, p=.56, geen significante IE meetmoment x groep x leeftijdscategorie F(5,972) =0.79, p=.56, geen significante vierwegsinteractie, F(5,972) =0.64, p=.67 voor eetgedrag; geen significante IE meetmoment x groep x geslacht, F(1,972) =0.20, p=.65, geen significante IE meetmoment x groep x leeftijdscategorie F(5,972) =1.91, p=.09, geen significante vierwegsinteractie, F(5,972) =0.30, p=.91 voor caloriecontrole). Beweging: Het interventie-effect van de coach op fysieke activiteit (significante IE meetmoment x groep, F(1,972)=5.76, p=.02) wordt niet beïnvloed door het geslacht en/of de leeftijdscategorie van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x geslacht, F(1,972) =0.12, p=.74, geen significante IE meetmoment x groep x leeftijdscategorie F(5,972) =1.83, p=.10, geen significante vierwegsinteractie, F(5,972) =0.85, p=.52. Levensstijl: Het interventie-effect van de coach op de levensstijl (significante IE meetmoment x groep, F(1,972)=48.15, p<.001) wordt niet beïnvloed door het geslacht en/of de leeftijdscategorie van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x geslacht, F(1,972) =0.33, p=.57, geen significante IE meetmoment x groep x leeftijdscategorie F(5,972) =2.05, p=.07, geen significante vierwegsinteractie, F(5,972) =1.04, p=.40.
Verschilt het interventie-effect voor verschillende opleidingsniveaus? Gewicht en BMI: Het interventie-effect van de coach op gewicht en BMI (significante IE meetmoment x groep, F(1,968)=12.56, p<.001 voor gewicht, F(1,976)=14.92, p<.001 voor BMI ) wordt niet beïnvloed door het opleidingsniveay van de deelnemers (geen significante IE
deelnemers werden ingedeeld in volgende leeftijdsgroepen : 18-24 jaar, 25-34 jaar, 35-44 jaar, 44-54 jaar, 55-64 jaar, 65 en ouder
4
meetmoment x groep x opleiding, F(2,968) =0.42, p=.66 voor gewicht, F(2,968)=0.92, p=.40 voor BMI). Eetgedrag en caloriecontrole: Het interventie-effect van de coach op eetgedrag en caloriecontrole (significante IE meetmoment x groep, F(1,990)=266.02, p<.001 voor eetgedrag, F(1,990)=11.74, p=.001 voor caloriecontrole) wordt niet beïnvloed door het opleidingsniveau van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x opleiding, F(2.990) =1.29, p=.28 voor eetgedrag, F(2,990) =0.40, p=.67 voor caloriecontrole). Beweging: Het interventie-effect van de coach op fysieke activiteit (significante IE meetmoment x groep, F(1,990)=7.76, p=.005) wordt niet beïnvloed door het opleidingsniveau van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x opleiding, F(2,990) =2.01, p=.13). Levensstijl: Het interventie-effect van de coach op de levensstijl (significante IE meetmoment x groep, F(1,990)=2.98, p<.001) wordt niet beïnvloed door het opleidingsniveau van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x opleiding, F(2,990) =2.98, p=.05).
Verschilt het interventie-effect voor verschillende beroepsgroepen? Gewicht en BMI: Het interventie-effect van de coach op gewicht en BMI (significante IE meetmoment x groep, F(1,976)=11.42, p<.001 voor gewicht, F(1,976)=10.89, p=.001 voor BMI ) wordt niet beïnvloed door de beroepsgroep van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x beroepsgroep, F(7,976) =0.51, p=.83 voor gewicht, F(7,976, =0.45, p=.87) voor BMI). Eetgedrag en caloriecontrole: Het interventie-effect van de coach op eetgedrag (significante IE meetmoment x groep, F(1,980)=284.59, p<.001) wordt niet beïnvloed door de beroepsgroep van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x beroepsgroep, F(7,980) =0.67, p=.71). Het interventie-effect van de coach op caloriecontrole (significante IE meetmoment x groep, F(1,980)=6.75, p=.01) verschilt tussen de verschillende beroepsgroepen (significante IE meetmoment x groep x beroepsgroep, F(7,980) =2.76, p=.01). In de CON-groep is er enkel voor de beroepscategorie ‘andere’ een significante verbetering in caloriecontrole (Mdiff=7.91, SE=3.58, t(490)=2.21,p=.03). Bij CON-deelnemers in de andere beroepscategorieën is er geen significant verschil tussen caloriecontrole op t0 en t1. In de KMC-groep is er een significante verbetering in caloriecontrole bij werknemers (Mdiff=7.42, SE=1.14, t(490)=6.51, p<.001), zelfstandigen (Mdiff=9.87, SE=3.29, t(490)=3.00, p=.003) en arbeidsongeschikten (Mdiff=9.27, SE=3.65, t(490)=2.54, p=.01), maar niet bij KMC-deelnemers uit andere beroepscategorieën. Beweging: Het interventie-effect van de coach op fysieke activiteit (significante IE meetmoment x groep, F(1,980)=9.68, p=.002) wordt niet beïnvloed door de beroepsgroep
van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x beroepsgroep, F(7,980) =0.98, p=.45). Levensstijl: Het interventie-effect van de coach op de levensstijl (significante IE meetmoment x groep, F(1,980)=84.95, p<.001) wordt niet beïnvloed door de beroepsgroep van de deelnemers (geen significante IE meetmoment x groep x beroepsgroep, F(7,990) =1.83, p=.08).
Verschilt het interventie-effect voor mensen met verschillend BMI bij t0? Gewicht: Het interventie-effect van de coach op gewicht wordt niet beïnvloed door de gewichtscategorie waarin de deelnemers vielen bij t0 (geen significante IE meetmoment x groep x gewichtscategorie, F(6,981) =2.01, p=.06). Eetgedrag en caloriecontrole: Het interventie-effect van de coach op eetgedrag (significante IE meetmoment x groep, F(1,985)=62.78, p<.001) wordt niet beïnvloed door de gewichtscategorie waarin de deelnemers vielen bij t0 (geen significante IE meetmoment x groep x gewichtscategorie, F(6,985) =0.74, p=.62). Het interventie-effect van de coach op caloriecontrole is anders voor mensen uit de verschillende gewichtscategorieën (significante IE meetmoment x groep x gewichtscategorie, F(7,985) =10.26, p<.001). In de CON-groep is er een significante verbetering in caloriecontrole voor mensen met ondergewicht (Mdiff=37.5, SE=12.69, t(492)=2.96,p=.003) en met overgewicht, Mdiff=3.10, SE=1.44, t(492)=2.15,p=.03), en een significante verslechtering voor mensen met normaal gewicht, Mdiff=-5.18, SE=1.19, t(492)=2.21,p<.001), voor mensen met obesitas, is er geen significante verandering, Mdiff=1.96, SE=1.69, t(492)=1.16,p=.25). In de KMC-groep is er een significante verbetering in caloriecontrole bij mensen met overgewicht (Mdiff=9.37, SE=1.21, t(490)=6.51, p<.001), en bij mensen met obesitas (Mdiff=7.18, SE=1.61, t(490)=3.00, p=.003, maar niet bij mensen met ondergewicht (Mdiff=0.00, SE=12.64, t(490)=0.00, p=1.00) of normaal gewicht (Mdiff=0.53, SE=1.46, t(490)=0.36, p=.72). Beweging: Het interventie-effect van de coach op fysieke activiteit wordt niet beïnvloed door de gewichtscategorie waarin de deelnemers vielen bij t0 (geen significante IE meetmoment x groep x gewichtscategorie, F(6,985) =0.37, p=.90). Levensstijl: Het interventie-effect van de coach op levensstijl (significante IE meetmoment x groep, F(1,985)=11.66, p<.001) wordt niet beïnvloed door de gewichtscategorie waarin de deelnemers vielen bij t0 (geen significante IE meetmoment x groep x gewichtscategorie, F(6,985) =1.33, p=.24).
