1
Inhoud Samenvatting ................................................................................................................... 3 1.
Achtergrond .............................................................................................................. 5
1.1 Het project ‘Elsbeek terug in Driene’ ................................................................................ 5 1.2 Participatiegericht werken binnen de gemeente Hengelo ..................................................... 5 2.
Doel en opzet van de evaluatie .................................................................................. 6
2.1 Wat willen we weten? ..................................................................................................... 6 2.2 Hoe is het onderzoek opgezet? ........................................................................................ 6 2.3 Leeswijzer: hoe is deze rapportage opgezet? ..................................................................... 6 3.
Inzicht in verloop en doelen van het participatieproces ............................................ 7
3.1 Het verloop van het participatie- en communicatieproces.................................................... 7 3.2 Wat valt op? Belangrijkste bevindingen uit deskresearch .................................................... 8 4.
Wat vinden de inwoners en gebruikers? ................................................................... 11
4.1 Opvattingen over participatie ......................................................................................... 11 4.2 Hoe het geworden is: beoordeling van het resultaat .......................................................... 13 Oordeel over project als geheel: goed ................................................................................... 14 Oordeel over het speelveld: ruim voldoende/goed .................................................................. 15 Oordeel over de speel- en sleeheuvels: goed ......................................................................... 16 Oordeel over de waterspeelplaats op kleurig schoolplein: goed ................................................ 17 Oordeel over de Swafertvijver: goed ..................................................................................... 18 Blote-voetenpad ................................................................................................................. 18 4.3 Overige opbrengsten ..................................................................................................... 19 5.
Kosten en baten van intensieve participatie ……………………………………………………20
5.1 De kosten .................................................................................................................... 20 5.2 De baten van intensieve participatie ................................................................................ 20 5.3 Kosten en baten vergeleken: conclusies........................................................................... 21 6. 7.
Bestuurlijke betrokkenheid ………………………………………………………………………… 22 Aanbevelingen……………………………………………………………………........................ 23
Bijlage 1: De participatieladder ............................................................................................ 24 Bijlage 2 Digitale vragenlijst evaluatie Elsbeek ....................................................................... 25
2
Samenvatting In het voorjaar van 2012 stonden de graafmachines en schaftketen nog langs de Swafertvijver en op de plek waar nu de Elsbeek loopt. Samen met het waterschap Regge en Dinkel heeft de gemeente Hengelo de beek weer teruggebracht. Die was bij de aanleg van de wijk Groot Driene in de jaren ’70 gedeeltelijk verdwenen. Niet alleen de beek en de vijver zijn aangepakt, maar ook het groen eromheen. Bovendien is er een waterspeelplaats aangelegd op het plein bij de scholen de Stiepel en het Kompas. Gemeente en waterschap zijn tevreden over het resultaat. Ook omdat dit via een bijzonder participatieproces, met zogenoemde schetssessies, tot stand is gekomen. In deze rapportage evalueren we het participatieproces. Daarbij hebben we onder meer gekeken of het proces ook heeft geleid tot een resultaat waar de buurt blij mee is. Deze evaluatie voeren we uit in het kader van participatiegericht werken binnen de gemeente Hengelo. Via participatie willen we als gemeente samen met onze inwoners zorgen voor een prettige en leefbare stad. Bij deze evaluatie hebben we diverse onderzoeksmethodes ingezet, namelijk: • deskresearch (om het uiteindelijke proces goed in beeld te brengen); • uitschrijven van een enquête; • oprichten van een focusgroep; • interviewen van de inhoudelijk verantwoord wethouder en buurtwethouder. Op basis van de uitkomsten van deze evaluatie kunnen we concluderen dat het participatieproces in het project Elsbeek terug in Driene een schoolvoorbeeld is van participatiegericht werken. Het is een succes dat navolging verdient. Positief over het resultaat De gebruikers van het gebied geven een vrij hoog rapportcijfer voor het project als geheel en ook voor de verschillende projectonderdelen: Swafertvijver, speelveld, speel- en sleeheuvels, waterspeelplek. Dit zijn de onderdelen die zijn toegevoegd of gewijzigd in het participatieproces. Dat is gedaan door een groep bewoners en betrokkenen, schoolkinderen en professionals van de scholen. Hier volgen de rapportcijfers die 84 gebruikers van het gebied geven in een digitale publieksenquête: Het project als geheel Het speelveld De speel- en sleeheuvels De waterspeelplaats op kleurig schoolplein De Swafertvijver
8,1 7,4 7,8 7,8 8,2
Opvallend is dat de gebruikers van het gebied bijna geen onvoldoendes hebben gegeven. Wel staan er lovende woorden in de open antwoorden. Tijdens een bijeenkomst met de zogenoemde focusgroep hebben we professionals en betrokken bewoners uit de schetsgroep bevraagd naar hun bevindingen. Zij waarderen het project en de verschillende projectonderdelen gemiddeld nog iets hoger. In de publieksenquête hebben we ook de vraag gesteld of men op de hoogte was van het participatieproces bij dit specifieke project. De bekendheid onder de respondenten met dit participatieproces was 70%. Beter resultaat door participatie We hebben verder aan inwoners gevraagd of zij van mening zijn dat het participatieproces van invloed is geweest op het uiteindelijke resultaat. Van de respondenten die hierover een oordeel geven (60%) is het overgrote deel ( 51%) van mening dat het resultaat beter is geworden doordat een groep bewoners heeft meegedacht en gepraat. Een groot deel (40%) geeft echter ook aan dit niet te kunnen beoordelen. De focusgroep levert een nog duidelijker beeld op. Conclusie daaruit is dat de intensieve participatie met bewoners en eindgebruikers heeft bijgedragen aan draagvlak voor het resultaat in de vorm van betrokkenheid en eigenaarschap van burgers en minder weerstand en formele bezwaren. Positieve houding bij betrokken bewoners Verder hebben we in de publieksenquête gevraagd naar opvattingen over participatie, vertrouwen in participatie in het algemeen en bereidheid tot eigen inzet daarbij. De uitkomsten zijn als volgt:
3
•
Goed geïnformeerd worden en mogen meepraten vindt men belangrijk
•
Een grote meerderheid denkt dat bewoners echt inbreng kunnen hebben en dat dit leidt tot betere resultaten
•
Een groot deel van de respondenten is bereid zelf eenmalig zijn of haar mening te geven over een project
•
Een meerderheid is bereid verder te gaan en wil ook zelf meedoen in een groep die meepraat en meedenkt over een project
•
Een ruime meerderheid is alleen bereid mee te praten en te denken over een project in de eigen buurt
•
Een kwart is bereid ook mee te denken en te praten over projecten buiten de eigen buurt
Baten van intensieve participatie duidelijk aan te wijzen De evaluatie van dit project geeft duidelijk steun voor de veronderstelling in ons beleid dat intensieve participatie, zoals coproduceren met bewoners en eindgebruikers, bijdraagt aan draagvlak voor het resultaat in de vorm van betrokkenheid en eigenaarschap van burgers en minder weerstand en formele bezwaren. Daarmee kunnen we kosten van procedures en aanpassingen vermijden. . Het resultaat van het project wordt dan ook beter en meer gebruikt. Ook verwachten we op basis van het onderzoek dat intensieve participatie leidt tot een positievere houding van betrokkenen en omwonenden ten opzichte van het gevolgde proces en ten opzichte van de gemeente en het waterschap. Meerkosten Uit de evaluatie blijkt dat intensieve participatie meer kosten met zich meebrengt. Gerekend moet worden op 6% van het uitvoeringsbudget. Deels betreft het personele inzet door intensievere communicatie en begeleiding van de interactieve werkvormen. Voor een ander deel betreft het meerkosten voor het kunnen honoreren van de wensen van inwoners die in dit proces naar boven komen. Hierbij is het overigens goed om te vermelden dat het project wel binnen de projectbegroting is uitgevoerd. Leerpunten De evaluatie levert ook leerpunten op voor de vormgeving van toekomstige participatietrajecten. Dit zijn de volgende: • • • •
Het is van belang om participatie vroegtijdig in het totale projectproces te verankeren en blijvend onder de aandacht te houden. Het participatieproces moet niet stoppen bij de fase van het ontwerpen, maar moet doorgaan tot de besteks- en opleverfase. Professionals moeten leren dat bewoners ‘kwaliteit’ van een gebied anders beoordelen. In communicatie tussen professionals en bewoners is vaak ‘vertaling’ nodig in beelden en eenvoudige taal.
Nader onderzoek Voor verdere ontwikkeling van participatiegericht werken in Hengelo willen we graag meer onderzoek doen naar: • De omvang en samenstelling van de groep bewoners die bereid is om mee te doen in participatietrajecten; • randvoorwaarden en succesfactoren bij intensieve vormen van participatie om te bepalen wanneer die succesvol kunnen worden toegepast.
Gemeente Hengelo, september 2013 Wim de Jong (onderzoeker) & Hilde Spek (programmaregisseur Participatie) met medewerking van: Marco Lode (projectleider) & Nicole Hoogeveen (communicatieadviseur)
4
1. Achtergrond In dit hoofdstuk schetsen we op hoofdlijnen het project en geven we het kader weer van participatief werken binnen de gemeente Hengelo.
1.1 Het project ‘Elsbeek terug in Driene’
Door de aanleg van de wijk Groot Driene in Hengelo in de jaren ’70 van de vorige eeuw, is de Elsbeek gedeeltelijk verdwenen en afgesneden van het oorspronkelijke stroomgebied. Op dit moment stroomt de bovenloop in de Koppelleiding, die het water afvoert om Hengelo heen. De gemeente Hengelo en het waterschap Regge en Dinkel hebben gezamenlijk het plan ontwikkeld om de Elsbeek terug te brengen door de wijk Groot Driene, langs de Kasbah, de basisscholen De Stiepel en Het Kompas, de Swafertvijver, langs de sportvelden en langs de spoorzone richting het centrum van Hengelo. Een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerpen van de nieuwe beek was, dat de beek een natuurvriendelijke uitstraling moest krijgen. Daarnaast moest de beek een bijdrage leveren aan de belevings-, recreatieve en esthetische waarde van het traject.
1.2 Participatiegericht werken binnen de gemeente Hengelo Als gemeente zetten we in op participatiegericht werken om meer mogelijkheden te geven aan inwoners, bedrijven en organisaties etc. om mee te doen met het realiseren van publieke opgaven en door middel van samenwerking beleid te maken, uit te voeren of te evalueren. We gaan meer toe naar een samenleving waarin inwoners zelf maatschappelijke problemen en opgaven oplossen en bepalen. Aan inwoners wordt gevraagd om meer gebruik te maken van hun eigen kracht (oplossing met hulp van de omgeving). Hier krijgen zij ook meer ruimte voor. Inwoners willen ook steeds meer zelf bepalen en meedoen met de overheid. Participatie gaat over (strategisch) samenwerken en allianties; over loslaten en lef hebben. Onze samenleving vraagt erom en als gemeente hebben wij de kennis en kunde van de samenleving nodig. Via participatie willen we samen met de inwoners zorgen voor een prettige en leefbare stad.
5
2. Doel en opzet van de evaluatie 2.1 Wat willen we weten? De evaluatie van het proces rondom ‘Elsbeek terug in Driene’ is met verschillende doelen opgezet. Ten eerste doen we het om lessen te leren uit de sterke en zwakke punten van het proces. Hiermee willen we processen in het vervolg verbeteren en participatie beter organiseren en ook verantwoording afleggen aan de gemeenteraad. Daarnaast willen we weten hoe de ontwikkeling van projecten is bij participatiegericht werken. Wat kost participatiegericht werken en wat levert het op? Positieve resultaten kunnen het draagvlak in de organisatie verhogen om participatiegericht te werken. En tot slot willen we zien of onze inwoners goed bediend worden op het gebied van participatie. Dat is belangrijk voor hen als kiezer en als opdrachtgever van de politiek. Daarom zijn de volgende onderzoeksvragen voor dit onderzoek: • Wat zijn de lessen die we van dit project hebben geleerd? • Wat kost participatie (extra) en wat levert het op? Binnen de antwoorden op deze onderzoeksvragen wordt gekeken naar het proces en de interactie tijdens het project. Daarnaast wordt gekeken naar hoe de communicatie is geweest en of de doelstellingen zijn gehaald. Ook kijken we naar de invloed van het participatieproces op het resultaat. Tot slot komt ook de rol van het bestuur aan de orde.
2.2 Hoe is het onderzoek opgezet? Voor het onderzoek zijn een aantal methoden gebruikt. Een deel van de informatie is verzameld door de projectleider, de projectmedewerker, de communicatieadviseur van het project en de onderzoekers via een zogenaamde deskresearch. Als tweede methode was voor alle inwoners van de gemeente Hengelo een digitale vragenlijst opgezet die drie weken online heeft gestaan. Via twitter, de weekkrant en een bericht op de website van de gemeente zijn bewoners geïnformeerd over de vragenlijst en gestimuleerd mee te doen. Daarnaast hebben circa 400 bewoners een flyer thuis gehad. Naast de digitale vragenlijst is er een evaluatie gehouden middels een groepsdiscussie of een zogenoemde focusgroep. Hierin zijn tijdens een avond de destijds betrokken bewoners, belanghebbenden en professionals bevraagd over het verloop van het proces en het eindresultaat. Tijdens de focusgroep was ook aandacht voor de opbrengsten van het participatieproces. Tot slot zijn de wijkwethouder en inhoudelijk verantwoordelijke portefeuillehouder geïnterviewd over het verloop van het proces en het resultaat.
2.3 Leeswijzer: hoe is deze rapportage opgezet? De uitkomsten en bevindingen van het onderzoek worden in de volgende hoofdstukken per onderzoeksmethode uitgewerkt. In hoofdstuk 3 leest u de uitkomsten van de deskresearch, waarbij met name inzicht wordt gegeven in het verloop van het participatieproces en ook in de doelen daarvan: wat waren de beweegredenen voor de gemeente Hengelo en het waterschap Regge en Dinkel om dit project participatief op te pakken. In hoofdstuk 4 leest u de opvattingen van de bewoners en gebruikers. Daarbij is gebruik gemaakt van de uitkomsten van de enquête en van de focusgroep. In hoofdstuk 5 leest u meer over de kosten en baten van participatief werken binnen dit project, waarbij gebruik is gemaakt van gegevens uit de deskresearch én de focusgroep. Hoofdstuk 6 geeft de bevindingen weer van de bestuurlijke gesprekken. Dit rapport wordt vervolgens afgesloten met de aanbevelingen in hoofdstuk 7.
6
3. Inzicht in verloop en doelen van het participatieproces In dit hoofdstuk geven we op basis van het deskresearch inzicht in het verloop van het participatieen communicatieproces en geven we antwoord op de vraag met welk doel participatie binnen dit project is ingezet.
3.1 Het verloop van het participatie- en communicatieproces Gemeente Hengelo en het Waterschap Regge en Dinkel hebben de Elsbeek teruggebracht in Groot Driene. Bij de aanleg van de wijk in de jaren ’70 is de beek gedeeltelijk verdwenen. De verdwenen beek is herstelt , omdat daarmee onder andere de waterkwaliteit van de Swafertvijver verbetert. De oorsprong van het hele project ligt in juni 2006. Toen is het Waterplan vastgesteld in de gemeenteraad. Het traject loopt tot en met de feestelijke afsluiting en ingebruikname in oktober 2012. Het participatie- en communicatieproces tijdens dit hele traject beschrijven we in dit hoofdstuk. We verdelen het in vier fasen: Fase 1 Groei van de participatie-ambitie: naar niveau van ‘co-produceren’ en ‘advisering’ Fase 2 Ambitie concreet vertaald: Arcadis krijgt opdracht o.b.v. onderscheidende offerte Fase 3 Participatie-activiteiten uitgevoerd: coproduceren in schetsgroep en met de scholen Fase 4 Uitvoering van het werk: betrokkenheid bevorderd met start- en slotfeest De kern van het participatieproces is gelegen in fase 3. In die periode is een bijzonder participatieproces vormgegeven. We beginnen met een korte beschrijving van deze kern. Ongeveer 20 mensen hebben tijdens twee workshops actief meegedacht over het ontwerp. De deelnemers, bewoners van Kasbah en de Jaques Perkstraat, de directeuren van de basisscholen Het Kompas en De Stiepel, ouders van leerlingen, vertegenwoordigers van de Stichting Groene Binnenstadsbeken, visvereniging en de (kanovereniging) beekbusters, vormden een goede mix van belanghebbenden die betrokken zijn bij het gebied. In een periode van drie maand hebben zij meegedacht, - gepraat en geschetst over het ontwerp van de Elsbeek: van beekloop tot de vormgeving van bankjes. De landschapsontwerper is hiermee aan de slag gegaan en heeft zoveel mogelijk suggesties overgenomen. Hierdoor is een ontwerp tot stand gekomen, dat aansluit bij de wensen uit de buurt. Het ontwerp is overwegend positief ontvangen. Een onderdeel van het ontwerp is een waterspeelplaats bij de scholen Het Kompas en De Stiepel. Kinderen van deze basisscholen hebben heel actief meegedacht over de inrichting van deze waterspeelplaats. Aan de hand van voorbeelden en sfeerbeelden gingen de kinderen zelf aan de slag. Dit heeft geresulteerd in mooie maquettes. Daarbij hebben ze allerlei materialen gebruikt, zoals klei, piepschuim, hout en karton. Dit heeft goede ideeën opgeleverd, die vertaald werden in het uiteindelijke ontwerp. Op de volgende pagina’s vindt u in een schematisch overzicht de verschillende stappen die in alle vier de fasen gezet zijn, toegespitst. Daarbij wordt aangegeven welke afspraken en uitgangspunten benoemd zijn op het gebied van participatie en hoe ze zijn uitgevoerd.
7
3.2 Wat valt op? Belangrijkste bevindingen uit deskresearch 3.2.1 De doelen van het participatieproces In het communicatieplan van maart 2010 staat benoemd wat men voor ogen had. Door het inzetten van een juiste communicatie- en participatiestrategie wilde men het volgende bereiken: • Er wordt draagvlak gecreëerd • Doelgroepen zijn op de juiste momenten geïnformeerd over het project en het proces, en hun rol daarin • Doelgroepen zijn op het juiste moment bereid een bijdrage te leveren aan het project • Zoveel mogelijk betrokkenen zijn positief over het proces en hun bijdrage daarin • Het beste resultaat wordt gerealiseerd binnen de gestelde kaders (geld, tijd, wettelijke en ruimtelijke kaders, etc.). Daarbij is ‘ het beste’ beredeneerd vanuit gebruikers. Dus de mensen die ernaar kijken, die het moeten beheren • Proces en resultaat leiden uiteindelijk tot een positieve houding en gevoel bij de doelgroepen over project en de partners (Waterschap Regge en Dinkel en gemeente Hengelo). Deze doelstellingen sluiten goeddeels aan bij de motieven voor participatie die we in de literatuur tegenkomen [In actie met burgers, evaluatie van burgerparticipatie, Hein Albeda • Utrecht, oktober 2009, p.3]Als de vragen en behoeften van burgers bekend zijn, kan een project worden gerealiseerd die aan de vragen en behoeften van burgers adequaat tegemoet komt. • Het vergroten van het draagvlak bij de keuzen binnen een project. Zeker als er sprake is van tegengestelde belangen bij verschillende groepen burgers en belanghebbenden, draagt het meenemen van deze doelgroepen of het aansluiten bij de initiatieven van deze doelgroepen bij aan het begrip dat men uiteindelijk heeft voor de gemaakte keuzes. • De burger heeft er principieel recht op om mee te praten over zaken die hen aangaan of om te bepalen hoe zaken in hun directe leefomgeving worden geregeld. Als extra motief wordt daar ook nog genoemd het democratische motief dat burgers er recht op hebben. Dat komen we in Hengelo als zelfstandig benoemd motief niet tegen. Verder valt op de nadrukkelijke aandacht voor de wens om bij te dragen aan een positief imago voor de gemeente en het waterschap. 3.2.2 Participatie als integraal onderdeel van het totale projectproces Uit deze beschrijving van het proces blijkt al direct dat vanaf het begin duidelijk ingezet is op ruime communicatie en intensieve participatie. En dat dit uitgangspunt gedurende het gehele proces blijvend onder de aandacht is gebleven. Ook blijkt een zorgvuldig zoeken naar de juiste vorm. Daarbij werd direct aangesloten bij het gemeentelijk beleid op dit punt: de participatieladder (zie bijlage 1). Het streven in dit project was van meet af aan om hoog op de ladder te presteren.
8
fase 1
Groei van de participatie-ambitie: naar niveau van ‘coproduceren’ en ‘advisering’
6-2006
Raadsbesluit Waterplan: • er worden geen uitspraken gedaan over participatie • het terugbrengen van de beek moet ook mogelijkheden bieden voor ‘sociale activiteiten’ Opdrachtformulering: • het doel van participatie wordt benoemd – verkrijging van draagvlak • participanten worden in beeld gebracht • hoofdlijnen van het proces wordt geschetst Overeenkomst met waterschap/ collegebesluit: • er moet een gezamenlijk communicatieplan komen • voorbereiding en uitvoering moet in nauw overleg met betrokken partijen, o.a. scholen en omwonenden Project Start up: • de intentie is uitgesproken om participatie toe te passen, met name door scholen op niveau coproduceren en bij inrichting openbare ruimte op niveau advisering. Ambitie concreet vertaald: Arcadis krijgt opdracht o.b.v. onderscheidende offerte
7-2007
5-2008
10-2009
fase 2 2-2010 3-2010
Projectplan Elsbeek: • Er wordt verwezen naar het communicatieplan Communicatieplan: In dit project wordt zo hoog mogelijk ingestoken op participatie waar nuttig en noodzakelijk. Over doel van communicatie/participatie staat opgenomen: • doelgroepen zijn op het juiste moment bereid een bijdrage te leveren • betrokkenen zijn positief over het proces en hun bijdrage daarin • beste resultaat (beredeneerd vanuit gebruiker) bereiken binnen de gestelde kaders • positieve houding en gevoel bij de doelgroepen over project en de partners (waterschap en gemeente). Over de uitvoering staat het volgende beschreven dat er een grote startbijeenkomst moet komen om belanghebbenden te informeren en zij hun mening, wensen en adviezen kunnen aangeven. Deze meningen, wensen en adviezen gelden als input voor het voorlopig schetsontwerp (VO). Voor het projectonderdeel inrichten van de schoolpleinen en traject 1 van de aanleg van de nieuwe beek, moet participatie plaatsvinden op niveau “meedenken, meebeslissen (coproductie)”. In de projectcommunicatie wordt zoveel mogelijk gestreefd naar persoonlijke communicatie.
4-2010
4-2010
4-2010
fase 3 6-2010
6-2010 7-2010
Dit deel wordt extern uitbesteed tot aan de uitvoering van de werkzaamheden, waarbij de gemeente en het waterschap de regie houden. Het is van groot belang dat de scholen hun medewerking willen verlenen en mee willen werken zodat de projectpartners het deelproject uit kunnen voeren. Externe uitvraag maken ontwerp: • Bij de offerte-aanvraag is communicatie en participatie als belangrijk aspect benoemd en bureaus worden gevraagd zijn hoe zij de participatie zouden vormgeven Offerte Arcadis: • ‘wij stellen interactie met de omgeving centraal … door ze de mogelijkheid te geven om eigen ideeën aan te dagen en mee te kunnen denken over de toekomst van hun leefomgeving.’ Arcadis stelt concreet voor: • te werken met schetsgroepen waarbij diverse belanghebbenden gemixt, in kleine groepjes aan de slag gaan. • met schoolkinderen een bezoek te brengen aan een vergelijkbaar waterpark, om te kijken welke onderdelen kinderen aanspreken. • een aantal bewonersbijeenkomsten te houden om de resultaten terug te koppelen. Opdrachtverlening: • Arcadis krijgt opdracht mede door de manier waarop zij het participatietraject willen vormgeven en het vertrouwen dat zij daarmee wekken. Participatie-activiteiten uitgevoerd: coproduceren in schetsgroep en met de scholen Nieuwsbrief 1: • toelichting op het project, uitnodiging voor de startbijeenkomst • oproep aan bewoners om mee te denken bij het ontwerp in een schetsgroep • melding dat Arcadis met basisscholen in gesprek gaat over het ontwerp Startbijeenkomst: • bezocht door omwonenden en belanghebbenden Samenstellen schetsgroep: • Door de projectgroep is uit de aanmeldingen 20 leden geselecteerd. Gestreefd is naar een
9
evenwichtige samenstelling De schetsgroep bestond uit bewoners van de Kasbah en de Jacques Perkstraat, de directeuren van het Kompas en de Stiepel, ouders van de scholen, vertegenwoordigers van de stichting Binnenstadsbeken, de visvereniging, de Beekbusters en de Natuur en Milieu 1e Schetsgroep aan het werk: • Doel van de avond was: inventariseren van de wensen, mogelijkheden en bezwaren voor het terugbrengen van de Elsbeek in Groot Driene. • Opzet was: 20 vrijwilligers, een handje vol ontwerpers, drie grote tafels, potloden, stiften, schetspapier en luchtfoto’s van het gebied. • Voordat de schetssessie begon hebben projectleiders kort het belang van het project verteld, de landschapsarchitect een start-presentatie gegeven, waarin zij twee ‘uitersten’ heeft gepresenteerd • De opbrengsten van de avond zijn goed om mee aan de slag te gaan. ‘We hebben een duidelijke richting meegekregen’, aldus de landschapsontwerper. 2e Schetsgroep aan het werk: • terugkoppeling op eerste sessie • meer diepte aanbrengen in op de invulling openbare ruimte Ontwerpsessies op scholen • De scholen hebben zelf een projectvoorstel gedaan over hoe zij graag bij dit project betrokken wilde worden. Dit leidde tot een ‘overeenkomst’ voor de ontwikkelingsfase, de bouwfase en de fase van ingebruikname. Scholen krijgen hiervoor € 10 per kind •
8-2010
10-2010
10-2010
11-2010
12-2010 2-2011
7-2011
7-2011 fase 4 10-2011
11-2011 3-2012
7-2012 9-2012 10-2012
Sessies met groepen 5, 6 en7. • Doel van de ontwerpsessies is dat het winnende ontwerp vertaald wordt in een 'maakbaar' ontwerp en uitvoeringstekening, zodat het daadwerkelijk uitgevoerd kan worden • Per school komen de ontwerpers van Arcadis langs. De kinderen mogen dan tekenen, knutselen en bouwen. • De projectorganisatie bepaalt samen met de leerkrachten het winnende ontwerp. • De gemeente en waterschap hebben uitgangspunten en randvoorwaarden geformuleerd: Het ontwerp moet praktisch en financieel gezien uitvoerbaar zijn Eén gezamenlijke waterspeelplaats voor beide scholen te gebruiken Duurzaamheid is een belangrijk aspect bij het inrichten van de waterspeelplaats. Er is sprake van co-productie. Het winnende ontwerp wordt verder uitgewerkt in een voorstel, dat aan de projectgroep wordt voorgelegd voor akkoord. Nieuwsbrief 2: • bewoners hebben meegedacht tijdens workshops • gemeente en waterschap respectievelijk een deelnemer kijken daar positief op terug. Presentatie definitief ontwerp: • Bijeenkomst voor bewoners Nieuwsbrief 3: • terugblik op participatieproces met melding dat ideeën zijn verwerkt in definitieve ontwerp • melding dat projectplan ter inzage komt en dat mensen zienswijzen kunnen indienen. Ontwerpsessies op scholen specifiek over waterspeelplaats: • dit element is ontworpen door een medewerker van de gemeente Nieuwsbrief 4: • melding dat maquettes waterspeelplaatsen van de scholen zijn gebruikt als inspiratie voor het ontwerp Overleg met scholen over activiteiten bij de start uitvoering • Directies actief betrokken bij bedenken en uitwerken Uitvoering van het werk: betrokkenheid bevorderd met start- en slotfeest Start werkzaamheden: • feestelijke startbijeenkomst op scholen Activiteiten scholen • de kinderen maken rapportages die worden gebundeld in een boek Nieuwsbrief nr 5 en 6 met alleen praktische informatie over uitvoering Nieuwsbrief nr 7: • melding over blotevoetenpad: inwoner deed dit verzoek en kreeg van gemeente een buurtbon om het binnen het project Elsbeek uit te voeren. • melding dat gemeente het parkje Beethovenlaan opknapt op verzoek van bewoners • verslag van bezoek aan bewonerscommissie Swafert en presentatie plannen. Nieuwsbrief nr 8: terugblik opknappen parkje en aanleggen blotevoetenpad Uitnodigingskaart voor het openingsfeest Opening Elsbeek: • feestelijke bijeenkomst met bewoners en op scholen. Afgesproken was dat het een spectaculaire opening zou zijn waarbij het initiatief bij de scholen lag.
10
4. Wat vinden de inwoners en gebruikers? In dit hoofdstuk geven we antwoord op misschien wel de belangrijkste vraag van dit onderzoek: heeft het participatieproces en de inspanningen die daarbij zijn geleverd ook geleid tot een resultaat waar de buurt blij mee is? Om deze vraag te kunnen beantwoorden is een digitale enquête uitgeschreven. Digitale enquête Voor alle inwoners van de gemeente Hengelo een digitale enquête opgezet die drie weken online heeft gestaan. Via twitter, de weekkrant en een bericht op de website van de gemeente zijn bewoners geïnformeerd over de vragenlijst en gestimuleerd mee te doen. Daarnaast hebben circa 400 bewoners een flyer thuis gehad. Dit waren de bewoners die ook de informatiebrieven hebben gehad tijdens de loop van het project ‘Elsbeek terug in Driene’. De vragen in de enquête hadden betrekking op de opvattingen van de respondenten over participatie en over het uiteindelijke projectresultaat. Response De digitale vragenlijst is 84 keer ingevuld vanaf 84 verschillende computeradressen. Twee keer geeft de invuller aan ingevuld te hebben namens een belangengroep. De onderzoekers zijn tevreden met deze respons. Uiteraard is dit geen doorsnee van de bevolking in Driene e.o. Het zijn allemaal personen die zich kennelijk zo betrokken voelen bij het project of het onderwerp participatie dat zij de moeite hebben genomen om op internet een digitale vragenlijst in te vullen. De respondenten behoren tot de frequente gebruikers van het gebied Elsbeek of ze hebben een huisgenoot die dat is. 76 procent komt er dagelijks en 17 procent gebruikt het gebied wekelijks. Het zijn niet noodzakelijk bewoners in het gebied rond de beek. Ook een oppas-oma en langsrijdende fietsers hebben de vragenlijst ingevuld.
4.1 Opvattingen over participatie Sluiten de gedachten over participatie ‘op het stadhuis’ aan bij de opvattingen van bewoners? Dat lijkt inderdaad in voldoende mate het geval te zijn, al moet ermee worden rekening gehouden dat de respondenten in deze enquête niet representatief zijn voor de Hengelose bevolking. Hieronder staan de resultaten
Goed geïnformeerd worden en mogen meepraten zijn belangrijk. Bijna alle respondenten zijn het eens met de volgende stellingen: • Het is belangrijk dat bewoners goed worden geïnformeerd over projecten in hun eigen buurt • Het is belangrijk dat bewoners mogen meepraten en meedenken over projecten in hun eigen buurt Vertrouwen in participatie door burgers Een grote meerderheid van de respondenten denkt dat bewoners echt inbreng kunnen hebben bij projecten en dat dit leidt tot betere resultaten. Dat blijkt uit de scores bij de volgende stellingen: • Bewoners kunnen echt invloed hebben op projecten in hun eigen buurt •
Door de inbreng van inwoners wordt het resultaat van projecten echt beter
Geïnformeerd worden belangrijk 99% Meepraten belangrijk
98%
Echt invloed, mee eens Mee oneens
77% 13%
Resultaat beter, mee eens Mee oneens
81% 6%
11
Bereidheid tot zelf participeren Een groot deel van de respondenten is bereid zelf eenmalig zijn of haar mening te geven over een project.
Bereid om eenmalig een mening te geven Niet bereid
86% 5%
Een meerderheid is bereid verder te gaan en wil ook zelf meedoen in een groep die meepraat en meedenkt over een project.
Bereid tot deelname in groep voor meepraten/denken 55% Niet bereid 18%
Een ruime meerderheid is alleen bereid mee te praten en te denken over een project in de eigen buurt. Een kwart is bereid ook mee te denken en te praten over projecten buiten de eigen buurt.
Alleen over eigen buurt
56%
Ook buiten de eigen buurt
26%
Tips Als tips voor verbetering van het participatietraject zijn nog de volgende suggesties gedaan: Experimenteer eens zonder kaders vooraf: “Geef de burger eens de macht om een plan af te schieten, of met iets totaal anders te komen.” Betrek “niet alleen mensen die er pal aan wonen maar betrek ook andere buurtbewoners die er regelmatig langs wandelen, fietsen etc. erbij”.
Werk met meer permanente vormen van participatie, zoals 'buurtproat'. 4.1.2. Wat burgers vinden van participatieproces Elsbeek De meeste respondenten wisten dat er een groep bewoners heeft meegepraat en meegedacht in project Elsbeek. Bij de respondenten is er wat terughoudendheid om uit te spreken dat ze in dit concrete geval hadden willen mee denken en praten. Slechts een derde heeft deze vraag beantwoord. Een meerderheid daarvan antwoordt positief.
Bekendheid participatieproces
Van de respondenten die hierover een oordeel durven te geven (60%) is het overgrote deel (51%) van mening dat het resultaat beter is geworden doordat een groep bewoners heeft meegedacht en gepraat. Een groot deel (40%) geeft echter aan dit niet te kunnen beoordelen
Beter door inbreng groep Niet beter Geen mening
70%
Had willen meedenken en praten 52%
51% 8% 40%
“Ik vind het super hoe alles is verlopen” “Blijven handelen en overleggen zoals het bij de Elsbeek ook is gedaan”
12
4.2 Hoe het geworden is: beoordeling van het resultaat In dit hoofdstuk geven we de resultaten van de digitale publieksenquête en van de focusgroep met de schetsgroep. Eerst komt aan de orde wat zij vinden van het totaalresultaat. Daarna komt aan de orde de beoordeling van de onderdelen die specifiek zijn gewijzigd door de inbreng van bewoners in de schetsgroep en de scholen in ontwikkelsessies. De selectie welke onderdelen dat betreft is door de projectleider gedaan. De schetsgroep ziet ook het blote-voetenpad als een resultaat van participatie. Daar is in de digitale enquête niet naar gevraagd. Aan de beoordeling van dat onderdeel wordt aan het eind van dit hoofdstuk nog aandacht aan besteed. Samengevat is het resultaat van de digitale publieksenquête op het totaalresultaat en op de onderdelen uitgedrukt in rapportcijfers als volgt: Het project als geheel Het speelveld De speel- en sleeheuvels De waterspeelplaats op kleurig schoolplein De Swafertvijver
8,1 7,4 7,8 7,8 8,2
13
Oordeel over project als geheel: goed De respondenten van de digitale publieksenquête beoordelen het eindresultaat van het gebied Elsbeek en omgeving als goed. Er wordt zelfs zeven maal een cijfer “10” gegeven. Er wordt slechts vier maal een onvoldoende gegeven. Tweemaal is zelfs een cijfer “1” uitgedeeld. Dat hangt blijkens de open antwoorden samen met het feit dat men het verspilling van overheidsgeld vindt of geen vertrouwen in de openheid van het proces. Gecorrigeerd voor deze twee extremen komt het gemiddelde uit op een 8,1. (ongecorrigeerd: 7,9)
Rapportcijfer 8,1
“Er is niets zo mooi als wanneer je op een zomerdag komt aanrijden en de kinderen met de voeten in de beek staan of zitten te vissen. De beek zorgt voor een prachtige aanblik van de Kasbah en verhoogt het woongenot.” “Het is supermooi geworden, de speelplekken, de beek en de vijver zijn echt mooi geworden!” “Er is vaak wat te zeuren in Hengelo, maar nogmaals dit is prachtig.” De bewoners en professionals in de focusgroep geven ongeveer hetzelfde cijfer. “Mooi eindresultaat” De gebrekkige afwerking zorgt voor een aftrekpunt bij een bewoner. In de open antwoorden bij de digitale publieksenquête wordt het punt van de afwerking ook drie maal in kritische zin genoemd in relatie tot het speelveld en de zandwal.
8,0 (gewogen)
14
Oordeel over het speelveld: ruim voldoende/goed De respondenten van de digitale publieksenquête beoordelen het speelveld als ruim voldoende tot goed. Toch is er ook kritiek dat het kleiner is geworden en niet goed afgewerkt. Anderen betreuren de kap van de bomen die daar stonden.
Rapportcijfer 7,4
“Het speelveld is slecht ingezaaid en niet geëgaliseerd” “Aan de rand van de speelvelden mis ik zeker nu in het voorjaar die prachtige bomen die daar stonden en die daar nu zo prachtig in bloei zouden staan.” De bewoners en professionals in de focusgroep geven samen gemiddeld ongeveer hetzelfde cijfer, maar er is een opmerkelijk verschil. Er zijn professionals die lage cijfers geven. Zij vinden het speelveld een saai onderdeel met weinig belevingswaarde.
7,1 / 7,9
“Het is te weinig een eenheid in het stuk” Er is een bewoner daarentegen die een cijfer 9,5 geeft voor dit onderdeel vanwege het vele en diverse gebruik. “Het wordt volop gebruikt. Erg functioneel. BBQ- feestjes voor mensen die geen tuin hebben. Dat zijn er veel. Er is van alles vliegers, voetbal, vuurwerk etc.”
15
Oordeel over de speel- en sleeheuvels: goed De respondenten van de digitale publieksenquête beoordelen de speel- en sleeheuvels als goed. “De sleeheuvels waren afgelopen winter een groot succes.” De bewoners en professionals in de focusgroep geven samen gemiddeld een hoger cijfer dan de respondenten uit de publieksenquête. Maar ook hier is er een opmerkelijk verschil. De professionals zijn positief, maar niet zo uitbundig als enkele bewoners. Dat blijkt ook uit de citaten hierna.
Rapportcijfer 7,8
7,8 / 8,5
“Mooi om heuvels te laten staan en beek er doorheen” “Veel gebruikt bij de sneeuw. Kinderen gaan er met de slee op en dan over het ijs, fantastisch!”. Opvallend is dat het gebruik aanleiding is tot waardering
16
Oordeel over de waterspeelplaats op kleurig schoolplein: goed De respondenten van de digitale publieksenquête beoordelen de waterspeelplaats als goed. Er is ook kritiek op het vandalismegevoelig zijn van de pompen.
Rapportcijfer 7,8
“De waterspeelplaats is echt mooi, maar de pompen zijn al kapot (geweest) en de reparatie laat erg lang op zich wachten”. De bewoners en professionals in de focusgroep geven samen gemiddeld een duidelijk hoger cijfer dan de respondenten uit de publieksenquête.
8,6 / 8,3
“Een mooi schoolplein, kleurig en vrolijk” “Kinderen gebruiken bootjes om in de speelplaats te gebruiken. Wordt ook door buurtkinderen gebruikt. Veel betrokkenheid”
Opvallend is weer dat het gebruik aanleiding is tot hoge waardering maar ook –en dan van de pompen- tot negatieve waardering.
17
Oordeel over de Swafertvijver: goed De respondenten van de digitale publieksenquête beoordelen de Swafertvijver als goed.
Rapportcijfer 8,2
“Ik vind de Swafertvijver erg mooi geworden”. De bewoners en professionals in de focusgroep geven samen gemiddeld een iets lager cijfer dan de respondenten uit de publieksenquête. Hieronder nog enkele citaten van professionals en bewoners.
7,9
“Kroon op het project, want het was een zwart gat” “Het blijft een compromis. Het bastion is blijven staan” “Het is een prachtige verbetering. De wandelpaden zijn wel vrij lineair”
Blote-voetenpad De bewoners in de focusgroep benoemen daarnaast ook het Blote-voetenpad als duidelijk resultaat van participatie in het kader van Elsbeek. Dit element was formeel geen onderdeel van het project en kende andere procedures. Het blote-voetenpad is via de zogenaamde buurtbonnen gegaan. Kennelijk is deze afbakening voor bewoners niet van belang en sluit niet aan op hun beleving. De focusgroep geeft als waardering voor dit onderdeel het rapportcijfer 7,5.
18
4.3 Overige opbrengsten 4.3.1. Digitale publieksenquête Wensen en het managen van de verwachtingen. Het merendeel van de opmerkingen in ruimte voor toelichting heeft betrekking op tegenvallende verwachtingen, een ander deel gaat over wensen om zaken alsnog te regelen binnen het project. Genoemd werden: • het alsnog plaatsen van bankjes op bepaalde punten. • een informatieve folder maken om meer bekendheid te geven aan de beek • aanpak van de rest van de Elsbeek. Kwaliteit en gebruik Opvallend is dat het gebruik aanleiding is tot hoge waardering van onderdelen, maar ook tot negatieve waardering (kapotte pompen). Ook de betrokkenheid van de kinderen leidt tot een positieve waardering. Bewoners waarderen dat overigens hoger dan professionals. 4.3.2. Focusgroep De focusgroep heeft veel inzicht en concrete aanbevelingen opgeleverd. Kortheidshalve hebben we ervoor gekozen om deze inzichten direct te plaatsen in het hoofdstuk Aanbevelingen. Een aanvullend aandachtspunt is dat de professional abstracter kijkt naar het project en meer naar het grotere geheel. Dat is bij de bewoner niet in beeld. Wel is er begrip voor. De professional heeft soms geen beleving bij een projectonderdeel. Waardering van onderdelen is daardoor ook lager. Bewoner kijkt meer naar het gebruik en de functionaliteit van een projectonderdeel. Verder kijken ze ook naar de afwerking en of het er mooi uitziet.
19
5. Kosten en baten van intensieve participatie 5.1
De kosten
Op basis van de projectbegroting en eindafrekening van het project (inclusief inzet van personeel) is getracht om inzicht te geven in de meerkosten van participatie. Dit is een lastige opgave gebleken, omdat het niet makkelijk te benoemen is welke onderdelen en inzet toe te dichten zijn aan het participatieproces. Om toch een inschatting te kunnen geven van de kosten is gebruikt gemaakt van aannames over het aandeel van het budget dat is geïnvesteerd in participatie
Onderdeel Planvoorbereiding Uitvoering Communicatie Afdeling Projecten en subsidies Afdeling WGW
Aandeel van budget voor participatie 10% 5% 25% 25% 10%
Kosten Waterschap Totaal
Kosten participatie (afgerond) € 20.000 € 47.000 € 7.500 € 24.000 € 12.500 € 16.000 € 125.000
Het participatieproces binnen het project heeft in totaal € 125.000,- gekost op een totaalbudget voor het hele werk van € 2,2 miljoen is dat 5,7%. De kosten voor de planvoorbereiding zitten voor het grootste deel in de begeleidingskosten van Arcadis en een wat kleiner deel in het maken van landschapsontwerpen. Binnen het aandeel uitvoering zijn de kosten berekend die gemaakt zijn voor het daadwerkelijk realiseren van de (fysieke) onderdelen die door bewoners zijn ingebracht. Binnen het onderdeel communicatie zitten de kosten in de uren die twee medewerkers communicatie hebben gemaakt voor het proces. Binnen het aandeel van de afdeling Projecten en subsidies zijn extra kosten gemaakt door extra inzet binnen de uren van de projectleider en de projectondersteuner. Daarnaast heeft de afdeling Wegen, groen en water ook extra uren gemaakt om de onderdelen te realiseren die door bewoners zijn ingebracht. Hierbij is het overigens goed om te vermelden dat het project wel binnen de projectbegroting is uitgevoerd.
5.2 De baten van intensieve participatie Om goed in beeld te krijgen wat de baten zijn van een intensieve bewonersparticipatie is aan de focusgroep van bewoners en professionals de volgende vraag voorgelegd: “Zouden zij zich hebben verzet tegen het plan indien het zonder bewonersinbreng zou zijn uitgevoerd?” De onderzoekers hebben als denkoefening de oorspronkelijke schetsen gehanteerd voor het gebied van het externe bureau. Zowel bewoners als betrokken professionals konden moeilijk uit de voeten met deze vraag. Voor het bureau was het betrekken van gebruikers en bewoners een fundamenteel onderdeel van het ontwerpproces. Iets anders kunnen zij zich nauwelijks voorstellen. Dat geldt in meer gematigde vorm ook voor de gemeentelijke professionals. “Als je iets plompverloren invoert krijg je altijd verzet”. Voor bewoners was het vanzelfsprekend dat het ontbreken van bewonersinbreng tot weerstand zou leiden en een negatieve houding ten opzichte van het project. Nu constateren zij het tegenovergestelde: betrokkenheid van bewoners in de vorm van alertheid op vandalisme door gezamenlijk "een oogje in het zeil houden" en direct melden van zaken die kapot zijn. De vertegenwoordiger van de visvereniging zou formeel bezwaar hebben aangetekend vanwege het ontbreken van geschikte schuil- en paaiplekken in de vijver voor de vissen in het oorspronkelijke plan. Anderen zouden bezwaren hebben geuit tegen het doorsnijden van het speelveld. Een andere bewoner stelde dat het ontbreken van bewonersinbreng ook betekent dat er
20
ontwikkelingen in de buurt langs je heen gaan. Het ligt dan niet voor de hand dat je dan zover komt om formeel bezwaar te gaan maken. Bewoners worden nog niet betrokken bij de uitvoering van projecten. Vanuit bewoners is aangegeven dat zij inschatten dat de uitvoering mogelijk in dat geval goedkoper kan. Aanpassingen achteraf hadden dan voorkomen kunnen worden.
5.3 Kosten en baten vergeleken: conclusies Op grond van het bovenstaande kan gezegd worden dat de intensieve participatie met bewoners en eindgebruikers heeft bijgedragen aan draagvlak voor het resultaat in de vorm van betrokkenheid en eigenaarschap van burgers en minder weerstand en formele bezwaren. Daarmee zijn kosten van procedures en van aanpassing vermeden. Het resultaat van het project wordt dan ook beter en meer gebruikt. Met dit beperkte onderzoek kunnen wij geen uitspraken doen over de omvang van de baten van de hier gekozen vorm van bewonersparticipatie in termen van voorkomen van bezwaarschriften of van andere vormen van verzet. Dat geldt nog meer voor de vraag wat het effect is van deze vorm van participatie (coproductie) ten opzichte van andere vormen van participatie op andere treden van de participatieladder. Op basis van dit onderzoek kunnen geen uitspraken worden gedaan over welke projecten zich lenen voor intensieve participatieprocessen. Maar het onderzoek laat wel zien dat áls gekozen wordt voor participatie, dat het dan van belang is dat dit al in een vroegtijdig stadium in de uitgangspunten van het projectproces wordt meegenomen en dat er vanaf het begin van het project budget en tijd vrijgemaakt wordt voor de uitvoering.
21
6. Bestuurlijke betrokkenheid We hebben ook betrokken portefeuillehouders naar hun ervaringen gevraagd bij dit project. Beiden zijn zeer tevreden met het eindresultaat. De inhoudelijk verantwoordelijke wethouder is ook zeer te spreken over het proces. Daar heeft ze met plezier een rol in gespeeld: "Op de belangrijke momenten in zo’n proces moet je er zijn. Op andere momenten moet je er juist niet zijn... Als bewoners aan het werk zijn, is het hùn proces". Ze is er van overtuigd dat goede bewonersparticipatie tijd en geld kost. Dat wordt onderschat. Ze is tevreden met de deskundigheid die de gemeente in huis heeft om dit goed te doen. De buurtwethouder was nauwelijks betrokken bij het proces. Wel heeft hij nieuwsbrieven gekregen. Dat niveau van betrokkenheid is prima zolang er geen bijzondere problemen zijn. Beiden vinden het van belang dat de buurtwethouder op de hoogte is. Hij kan erover aangesproken worden in buurt- en wijkbijeenkomsten. De informatievoorziening aan raadsleden behoeft weinig verandering. Het is nu gedaan met nieuwsbrieven en later nog met een fietstocht van de raad. Dit project is de verantwoordelijkheid van het college; het is uitvoering van beleid. Wel blijft het algemene vraagstuk hoe raadsleden op de hoogte te houden van zaken die onder de verantwoordelijkheid vallen van het college. Raadsleden krijgen informatie over heel veel onderwerpen. Wellicht zijn creatieve middelen in te zetten.
22
7. Aanbevelingen In de groepsdiscussie met professionals en de betrokken bewoners uit de schetsgroep zijn veel verbeterpunten genoemd. Door die punten te combineren met de andere bevindingen konden de volgende aanbevelingen worden geformuleerd. Daarbij is uiteraard ook de expertise van de onderzoekers ingebracht. 1. Blijf tijdens de hele projectperiode communiceren. Het managen van verwachtingen kan veel onnodige teleurstelling voorkomen. 2. Hou het team van in- en externen dat communiceert met bewoners klein en zorg voor betrokken leden. 3. Zorg ervoor dat het participatieproces niet stopt bij de fase van het ontwerpen, maar zich ook uitstrekt tot de besteks- en opleverfase. 4. Leer professionals dat bewoners ‘kwaliteit’ van een gebiedsinrichting anders beoordelen. 5. Wees in de communicatie tussen professionals en bewoners alert op de noodzaak van eenvoudige taal, schaalmodellen en beelden. 6. Ontwikkel een inkooprelatie met de aannemer waarbij wijzigingen op het laatste moment niet direct leiden tot meerwerk en dus meerkosten. 7. Heb bij de start van projecten altijd aandacht voor de plek van participatie daarin, veranker de keuzes daarover vroegtijdig in het totale projectproces en hou participatie blijvend onder de aandacht . 8. Focus bij vormgeving van participatieprocessen niet alleen op participanten in de buurt. Er zijn vaak ook anderen die mee willen denken, praten en doen bij projecten die niet in hun eigen buurt liggen. 9. Speel in op de bereidheid van inwoners om mee te doen als hun deelname eenmalig is. 10. Bevorder dat toepassing van intensievere vormen van participatie, zoals coproductie meer gebruikelijk worden bij de gemeente. 11. Doe nader onderzoek naar de omvang en samenstelling van de groep bewoners die bereid zijn om mee te doen in participatietrajecten. 12. Doe nader onderzoek naar randvoorwaarden en succesfactoren bij meerdere projecten om te bepalen wanneer intensieve vormen van participatie succesvol kunnen worden toegepast.
23
Bijlage 1: De participatieladder Trede 1: informeren Op deze trede stelt de gemeente de inwoner op de hoogte van haar plannen. Men kan vragen stellen, maar de gemeente vraagt niet om een mening. Bij alle hogere treden is dit wel het geval. Trede 2: raadplegen Op deze trede wil de gemeente graag de mening horen van de Hengeloërs. Wat leeft er, zijn er nieuwe ideeën? De gemeente is niet verplicht de ideeën over te nemen of de plannen aan te passen, maar houdt er wel zoveel mogelijk rekening mee. Trede 3: adviseren Bij de derde trede krijgen de inwoners alle gelegenheid om problemen en oplossingen aan te dragen. Hun mening speelt een volwaardige rol bij de ontwikkeling van beleid. College en raad moeten goede argumenten hebben om hun adviezen niet op te volgen. Trede 4: coproduceren Bepaalde op de eerste drie treden de politiek de inhoud, hier hebben alle betrokkenen samen de touwtjes in handen. De partijen zoeken samen met de gemeente naar oplossingen. Het college houdt zich aan deze oplossingen. De raad kán nog anders beslissen, als zal dat in de praktijk niet vaak voorkomen. Trede 5: meebeslissen Op deze trede is de invloed van betrokkenen het grootst. Het gemeentebestuur laat het maken van keuzes – binnen de gestelde kaders – aan de betrokken partners (zoals bewonersorganisaties) over. De ambtenaren hebben een adviserende rol. College en raad doen deze besluitvorming niet nog eens over.
24
Bijlage 2 Digitale vragenlijst evaluatie Elsbeek [Het beeldmateriaal van de enquête is hier weggelaten. Het is hierboven verwerkt in de hoofdtekst] Waar gaat het over? Deze vragenlijst gaat over het project ‘Elsbeek terug in Driene’. Op 2 oktober 2012 is het project Elsbeek feestelijk opgeleverd. Daarmee is het stromende water van de beek weer zichtbaar gemaakt in Driene. Het gaat om het gebied tussen de Swafertvijver en de Kasbah. Waarom evalueren? Bewoners hebben veel invloed gehad op hoe het gebied er uiteindelijk uitziet. Het was een bewuste keuze van de gemeente en het waterschap om dit zo te doen. Ongeveer 20 mensen, bewoners én belanghebbenden, hebben tijdens twee workshops actief meegedacht over het ontwerp. De gemeente en het waterschap willen deze manier van werken graag evalueren, om te kijken of dit proces ook heeft geleid tot een resultaat waar de buurt blij mee is. Bovendien gebruiken gemeente en waterschap de uitkomsten van de enquête om te kijken of ze deze werkwijze ook bij andere projecten kunnen toepassen. Wat kunt u verwachten? Het invullen van de vragenlijst kost niet meer dan tien minuten. De lijst bestaat uit 17 vragen. Alvast bedankt voor het meedoen!
25
Wij zijn benieuwd naar uw mening over de invloed van bewoners op projecten die de gemeente doet in uw eigen buurt. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Mee eens
Mee oneens
Geen mening
Het is belangrijk dat bewoners goed worden geïnformeerd over projecten in hun eigen buurt
()
()
()
Het is belangrijk dat bewoners mogen meepraten en meedenken over projecten in hun eigen buurt
()
()
()
Door de inbreng van inwoners wordt het resultaat van projecten echt beter
()
()
()
Bewoners kunnen echt invloed hebben op projecten in hun eigen buurt
()
()
()
Ik ben zelf ook bereid eenmalig mijn mening te geven
()
()
()
Ik ben zelf ook bereid mee te doen in een groep die meepraat en meedenkt
()
()
()
Ik wil alleen meepraten over projecten in mijn directe (leef)omgeving
()
()
()
26
Over de inrichting van de Elsbeek en het gebied er omheen is meegedacht en meegepraat door een groep bewoners. De deelnemers waren een mix van belanghebbenden in het gebied: bewoners van Kasbah en de Jaques Perkstraat, de directeuren van de basisscholen Het Kompas en De Stiepel, ouders van leerlingen, vertegenwoordigers van de Stichting Groene Binnenstadsbeken, de visvereniging en de Beekbusters. Hieronder volgen enkele vragen over hoe het gegaan is bij het project Elsbeek. Wist u dat een groep bewoners heeft meegepraat en meegedacht in dit project? ( ) Ja ( ) Nee Vindt u het belangrijk dat bewoners hebben meegedacht en gepraat in dit project? ( ) Ja ( ) Nee ( ) Geen mening Had u zelf mee willen praten en denken in het project? ( ) Ja ( ) Nee ( ) Geen mening Vindt u dat het resultaat beter is geworden doordat een groep bewoners heeft meegedacht en gepraat? ( ) Ja ( ) Nee ( ) Geen mening
27
