Bijeenkomst Netwerk “Hoe voorkom ik ziekte insleep?” thema: GEZONDHEID
d.d. 4 juni 2008 Uden
• Marrina Schuttert • Varkensdierenarts sinds 1993 • Veterinair Centrum Someren b.v. • Samenwerking met DGC Overlaet te Oss in De Varkenspraktijk
Onderwerpen 1. Wat is anders bij SPF? 2. Overbrenging en incubatietijd relevante pathogenen 3. Welke maatregelen om dierziektes buiten te houden 4. Monitoring 5. Wat als er toch iets binnenkomt?
Wat is er anders bij SPF? • Start met diermateriaal wat bepaalde, omschreven ziektekiemen niet bij zich draagt. • Dieren zijn dus niet steriel! • Aangepaste bedrijfvoering en/of -inrichting • Protocollen en discipline • Voeding (dieren minder belast, andere benutting; aminozuren). • Vrij opstarten en dan vrij blijven • Monitoring
High Health • Primaire SPF-dieren (keizersnede) • Secundaire SPF-dieren: via fokkerijgroepering • MD (=Minimal disease) • HHS (=High Health Status)
• Alleen waarde als bekend is welke ziektekiemen afwezig zijn en hoe dit gecontroleerd wordt! • Kweek, PCR of serologie • Afwezigheid kliniek • Herhalen en over langere periode
Overbrenging en incubatietijd relevante pathogenen • Aanvoer van dieren grootste risico • Varkensdichte gebieden: via de lucht en ongedierte groter risico dan in varkensarm • Varkensdicht gebied: beheersplan (bijv. Vaccinatie)
• • • • • • • •
PRRS-virus Mycoplasma hyopneumoniae APP (pathogene types (2 en 9)) Streptococcus suis (vaak type 2). Brachyspira hyodysenterica Schurft Atrofische rhinitis (PM+) (andere types streptococcen, Stafylococcus hyicus en Haemophilus parasuis vaak wel aanwezig).
PRRS (1) • Incubatietijd: niet altijd klinische verschijnselen • Eerste antistoffen (IgG) 7 tot 10 dgn p.i. • Na 14 dgn meeste dieren positief. • Maternaal: tot 8 wkn leeftijd • Uitscheiding virus 3 mnd tot half jaar.
PRRS (2) • • • • • •
Aanvoer van dieren. Via de lucht (=aerogeen). Vrachtwagens (mest) Sperma PRRS: geïnactiveerd door zeep! Kan lang overleven in water.
M.Hyo (1) • • • •
Incubatietijd sterk wisselend. Antistoffen 3 tot 11 wkn na infectie Maternaal: tot 2 tot 6 wkn leeftijd Vaccinatietiter: enkele weken aanwezig
M.Hyo (2) • Aanvoer dieren • Via de lucht • Vrachtwagens
APP (1) • Eerste antistoffen na ca. 10 dgn • Maternaal: tot 8 tot 10 wkn. • APP Elisa (APxIV-toxine): 14 typen
APP (2) • Aanvoer dieren!
Bacteriële infecties i.h.a. • Vóórkomen van dragers. • Uitscheiding onder invloed van stress • Incubatietijd zeer wisselend
3. Welke maatregelen om dierziekten buiten de deur te houden? EXTERNE BIOVEILIGHEID/BIOSECURITY
Externe bioveiligheid • Toegangsbeperkingen • Dieren en dierlijk materiaal – Aanvoer – Afvoer
• Personen – Eigenaar/werknemers – Adviseurs/monteurs
• Voer • Materialen • Ongedierte/huisdieren
Toegangsbeperkingen • Erf afscheiding • Toegangshek/-deur • Informatievoorziening – Huisregels – Bel of telefoonnummer bij ingang
• Los- en laadpunten
Aanvoer dieren en dierlijk materiaal – Aanvoer dieren • Aanvoer: ja/nee • Aantal toeleveringsbedrijven • Gezondheidstatus toeleveringsbedrijven • Transport • Quarantaine
– Sperma
Afvoer dieren en dierlijk materiaal • Afvoer dieren – Routing – Transport – Desinfectie – Droog! – Loading bay – Sluizen en deuren
Afvoer dieren en dierlijk materiaal • Destructiemateriaal – Opslag – Kadaverplaats – Reiniging en desinfectie
Afvoer dieren en dierlijk materiaal • Mest – Opslag – Afzuigpunt – Transport
Personen • Contact andere varkensbedrijven • Down-tijd • Geen persoonlijke bezittingen mee op bedrijf (mobiele telefoon, horloge, etc.) • Verplicht douchen • Bedrijfskleding per bedrijfseenheid • Ontsmettingsbak per bedrijfseenheid • Geen onbehandeld (varkens)vlees binnenbrengen
Voer • Producten • Transport • Losplaats
Materialen • Verbruiksmaterialen – Afgifte
• Gereedschap – Bedrijfseigen – Reiniging en desinfectie
Ongedierte/huisdieren • Ongediertebestrijding • Wering vogels • Geen huisdieren op bedrijf
Waar kan het fout gaan? 1. Aanvoer dieren met kiemen 2. Transportmiddelen (seizoen, overleving bij lage temperaturen in vochtige omstandigheden). 3. Kruisinfectie op laadplaatsen 4. Vuile materialen; personen zonder down tijd. Dus: falende (externe) biosecurity
Hoe weet ik/kan ik weten dat het fout is gegaan? 4. MONITORING
Monitoring • • • • •
Meten/definiëren gezondheidsstatus Klinische inspectie Secties Slachtlijnonderzoek Bloed / mest / swabs
Beperkingen diagnostiek • Sensitiviteit (indien deze laag is dan risico op vals-negatieven) • Specificiteit (indien deze laag is dan risico van vals-positieven) • Bacteriële testen: sensitiviteit <100%
Sensitiviteit <100% • Redenen van vals negatieve resultaten: – – – –
monstername te vroeg of te laat er laag antistoffen-niveau subtypes binnen serotypes test zelf
Specificiteit <100% • Redenen van vals positieve resultaten: – kruisreacties tussen verwante pathogenen – Test zelf
Even wat voorbeelden • ZvA: >99% sensitief en specifiek • PRRSV: sensitiviteit 95% specificiteit 99% ● PIA: sensitiviteit 65% specificiteit 85% ●
Belang van vals-positieven • Hangt af van het doel van de test (bewaking vrij-status, Export, Lijst Aziekte) • Confirmatietest.
Algemene beperkingen • Incubatietijd en antilichaamrespons variëren binnen de populatie. • Het aantal benodigde monsters om de afwezigheid van een infectie met zeer lage prevalentie aan te tonen moet vaak zo groot zijn dat dit voor de praktijk te duur is. • Dragers en dieren die af en toe uitscheiden zijn moeilijk op te sporen • Herhaling onderzoek in de tijd geeft grotere betrouwbaarheid!
Voorbeeld • Bevolking nieuwbouw bedrijf • Aanvoer van 1000 gelten (25 kg tot dekrijp) • Herkomstbedrijf (2000 zeugen) vrij van: -APP, PRRSV, M.hyo, B.hyodysenteriae, Str.suis 2 en 9
• Garantie gevraagd op ademhalingsziekten • Steekproefgrootte bij prevalentie van 1% -zekerheid 95%: 227 monsters -zekerheid 99%: 294 monsters n.b. APP, PRRS en M.hyo: ca. 30 Euro PCR vibrio: 50 Euro, PCR Str. Suis: 100 Euro
Conclusie: Opzetten en interpreteren van correct (bloed)onderzoek is werk voor de dierenarts
5. Wat als er toch iets binnenkomt? Denk hier van te voren over na! Standard Operating Procedure
1. Weer ziektevrij worden (niet altijd mogelijk). Ruimen en herbevolking. 2. Ziektebeheersing (voorkomen economische schade) - optimaliseren interne bio-security -vaccinatie -medicatie 3. Infectieroute traceren
• Van tevoren al rekening houden met insleep en preventief vaccinatieschema toepassen.
Aanrader: Praktijkboek 29: Gezond starten, gezond blijven http://www.praktijkonderzoekveehouderij.nl/index.asp?producten/ boeken/praktijkboek/var/29.asp
VRAGEN EN DISCUSSIE
