Bij het afsluiten van deze scriptie wens ik een dankwoord te richten tot iedereen die mij geholpen en gesteund heeft

Woord vooraf Bij het afsluiten van deze scriptie wens ik een dankwoord te richten tot iedereen die mij geholpen en gesteund heeft. Op de eerste plaats denk ik aan mijn eindwerkbegeleider, namelijk Gunther Van Ovenberghe, die me de kans heeft gegeven dit eindwerk tot een goed einde te brengen en die gezorgd heeft voor een aangename begeleiding. Mijn oprechte dank gaat ook uit naar de mensen van het ADMB Sociaal Bureau. Dankzij hen kon ik tijdens mijn stageperiode voldoende aandacht schenken aan deze scriptie. In het bijzonder wil ik Valerie Andries en Nele Vandenbroucke danken voor het nalezen van de scriptie. Verder wens ik ook mijn persoonlijke omgeving te danken die er was voor mij en die mij de nodige morele steun heeft gegeven.

Inhoudsopgave Woord vooraf..............................................................................................................................1 Inhoudsopgave............................................................................................................................2 Verklarende woordenlijst ...........................................................................................................4 Inleiding......................................................................................................................................5 Deel I: theoretisch deel ...............................................................................................................8 1 Definities .................................................................................................................9 2 Het tot stand komen van het stelsel van de dienstencheques.................................10 3 Waarom dit nieuw stelsel werd ingevoerd ............................................................13 4 Een federaal systeem .............................................................................................14 5 Buurtwerken of -diensten ......................................................................................15 6 De ondernemingen.................................................................................................16 6.1 6.2

Erkenningsvoorwaarden ................................................................................................... 16 Het bevoegd paritair comité.............................................................................................. 18

6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4

Eén activiteit ................................................................................................................................... 18 De werkgever valt niet onder een paritair comité ........................................................................... 18 Het paritair subcomité 322.01......................................................................................................... 19 Schema............................................................................................................................................ 20

6.3 6.4 6.5

Het RSZ-kengetal ............................................................................................................. 21 Cumulatie met andere tewerkstellingsmaatregelen .......................................................... 22 In verband met BTW ........................................................................................................ 22

7

De werknemers ......................................................................................................23

7.1 7.2 7.3 7.4 7.5

Werknemers categorie A .................................................................................................. 24 Werknemers categorie B................................................................................................... 25 Verwantschap met de gebruiker ....................................................................................... 25 Sociale zekerheid .............................................................................................................. 26 Verzekeringen................................................................................................................... 26

8 9 10

De gebruiker ..........................................................................................................27 Het uitgiftebedrijf ..................................................................................................29 De Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening ..............................................................30

10.1 10.2 10.3 10.4 10.5

Procedure tot toekennen van de erkenning ....................................................................... 30 Procedure tot schorsen of intrekken van de erkenning ..................................................... 32 Weigering van de tegemoetkoming .................................................................................. 33 De Adviescommissie Erkenningen en het Secretariaat van de Commissie ...................... 34 De driemaandelijkse listing .............................................................................................. 35

11 12

Het aankopen en het verloop van de dienstencheques ..........................................37 De arbeidsovereenkomst........................................................................................41

12.1 12.2

De arbeidsovereenkomst algemeen .................................................................................. 41 Specifieke bepalingen bij de arbeidsovereenkomst dienstencheques ............................... 42

12.2.1 12.2.2

Werknemers categorie A................................................................................................................. 42 Werknemers categorie B................................................................................................................. 42

13

Arbeidsvoorwaarden..............................................................................................43

13.1

De arbeidsduur.................................................................................................................. 43

13.1.1 13.1.2 13.1.3

De maximumduur ........................................................................................................................... 43 De minimumduur ............................................................................................................................ 43 Bijkomende uren............................................................................................................................. 44

13.2

Einde van de arbeidsovereenkomst .................................................................................. 45

14 Loonsvoorwaarden ................................................................................................46 15 Het model van de dienstencheque .........................................................................48 16 Gevolgen voor PWA-werknemers.........................................................................49 17 Welzijn op het werk...............................................................................................50 18 Toezicht op het naleven van de reglementering ....................................................52 Deel II: praktisch deel ..............................................................................................................53 1 Voordelen en nadelen ............................................................................................54 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

De werknemer................................................................................................................... 54 De onderneming ............................................................................................................... 55 De gebruiker ..................................................................................................................... 56 Samenvatting .................................................................................................................... 58 Besluit............................................................................................................................... 59

2

Evaluatie van het systeem......................................................................................60

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8

Het aantal erkende ondernemingen .................................................................................. 60 Het aantal aangeworven werknemers ............................................................................... 61 Het aantal ingeschreven gebruikers .................................................................................. 62 De door gebruikers aangekochte dienstencheques in 2004 .............................................. 64 De door gebruikers aangekochte dienstencheques: vergelijking met 2005 ...................... 66 Het aantal ingediende dienstencheques in 2004 ............................................................... 68 Het aantal ingediende dienstencheques: vergelijking met 2005 ....................................... 72 Besluit............................................................................................................................... 74

3 4 5 6 7

Besluit....................................................................................................................75 Literatuurlijst .........................................................................................................77 Lijst van tabellen ...................................................................................................80 Lijst van figuren.....................................................................................................81 Lijst van bijlagen ...................................................................................................82

Verklarende woordenlijst RSZ

Rijksdienst voor Sociale Zekerheid

PWA

Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap

FOD

Federale Overheidsdienst

OCMW

Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn

VZW

Vereniging Zonder Winstoogmerk

CAO

Collectieve Arbeidsovereenkomst

Gesco

Gesubsidieerde Contractuele

FSO

Fonds Sluiting Onderneming

SINE

Sociale Inschakelingseconomie

BTW

Belasting Toegevoegde Waarde

CV

Curriculum Vitea

RVA

Rijksdienst Voor Arbeidsvoorziening

DMFA

Déclaration Multifonctionnelle – Multifunctionele Aangifte

DIMONA

Déclaration Immédiate – Onmiddellijke Aangifte

INSZ

Identificatie Nummer Sociale Zekerheid

VDAB

Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding

FOREM

Office Wallon de la Formation Professionnelle et de l’emploi

BGDA

Brusselse Gewestelijke Dienst voor Arbeidsbemiddeling

ADG

Arbeitsamt der Deutschsprachigen Gemeinschaft

5

Inleiding Het federaal stelsel van de dienstencheques is een nieuw systeem dat sinds 1 januari 2004 werd ingevoerd. Voordien was het een systeem dat werd geregeld op vlak van de gewesten. Dankzij de overgang naar een federaal systeem, werd er meer aandacht aan geschonken. Toch zijn er nog veel onduidelijkheden en mensen die nog nooit hebben gehoord van de nieuwe maatregel. Deze scriptie schept duidelijkheid omtrent de werking van de dienstencheques. In deze scriptie wordt er even teruggegaan naar het verleden om te ontdekken hoe en waarom het systeem tot stand kwam. Hierdoor wordt duidelijk welk maatschappelijk belang de dienstencheques hebben. Het systeem is er niet enkel om te zorgen voor goedkope werkkrachten, maar ook om een achtergestelde groep terug te integreren in het legale werkcircuit. Deze scriptie handelt over het federaal systeem van dienstencheques. Er wordt duidelijkheid geschept over wat een federaal systeem is en wat er eventueel kan geregeld worden op vlak van gemeenschappen of gewesten. Vooraleer ik begon aan deze scriptie, werd er veel gesproken over kinderopvang die gefinancierd zou worden met dienstencheques. Dit zou geregeld worden door een decreet dat werd afgesloten door de Vlaamse Regering. Later werd duidelijk dat dit decreet wel bestaat, maar dat dit systeem nog niet in werking is. Er zijn dus nog geen specifieke bepalingen afgesloten op het niveau van de gemeenschappen of gewesten om de activiteiten uit te breiden. Het stelsel van dienstencheques is dus een federale materie. Verder wordt er ook aandacht geschonken aan de activiteiten die kunnen worden uitgeoefend en welke partijen er worden betrokken in het systeem. Er wordt steeds gesproken over drie partijen, namelijk de onderneming, de werknemer en de gebruiker. In werkelijkheid zijn er vijf partijen, want de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening en het uitgiftebedrijf hebben ook een belangrijke positie in het systeem. Zonder deze twee partijen zou het stelsel niet uitvoerbaar zijn. Het is dus belangrijk dat deze vijf partijen grondig worden besproken en dat duidelijk wordt welke rol zij spelen. Bij de ondernemingen is het belangrijk te weten welk paritair comité en RSZ1-kengetal van toepassing is. Er heerst hier verwarring over en daarom wordt er in deze scriptie duidelijkheid geschept hieromtrent.

1

Rijksdienst voor Sociale Zekerheid

6 Bij de werknemers zijn er twee categorieën. Het zal duidelijk worden waarom er een onderscheid wordt gemaakt tussen deze twee groepen en wat de verschillen zijn. In deze scriptie wordt er ook aandacht geschonken aan de procedure om erkend te worden als onderneming in het systeem van dienstencheques. Het is de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening die instaat voor deze taak. Niet enkel kan zij de erkenning toekennen, maar ook de erkenning schorsen of weigeren. Aangezien het deze instelling is die de tegemoetkoming vanwege de Staat uitkeert, heeft zij ook de bevoegdheid om de tegemoetkoming te weigeren in bepaalde gevallen. Hoe deze procedures verlopen, wordt duidelijk gemaakt in deze scriptie. Het aankopen en het verloop van de dienstencheques is ook een belangrijk onderwerp die uitgebreid wordt besproken. Hier wordt stap voor stap uitgelegd hoe het systeem in zijn werk gaat. Het is belangrijk dat iedereen die werkt of wil werken met dienstencheques dit goed weet, ongeacht het nu een gebruiker, onderneming of werknemer betreft. Ook belangrijk, is de arbeidsovereenkomst dienstencheques. Als dit er niet is, kan er niet worden gewerkt in het systeem. Het gaat namelijk om legaal werk waarbij er bepaalde arbeidsvoorwaarden en loonsvoorwaarden moeten worden nageleefd. Deze verschillende aspecten worden ook uitvoerig besproken. Vooraleer het systeem van dienstencheques tot stand kwam, was het vooral het Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap die activiteiten uitvoerde die nu kan met dienstencheques. Hier denken we vooral aan het schoonmaken van privé-woningen. Doordat het stelsel van dienstencheques nu van toepassing is, werd het stelsel van de PWA1 aangepast. Wat de gevolgen zijn voor de PWA wordt ook duidelijk uitgelegd. Als laatste in het theoretisch deel, wordt het welzijn op het werk en toezicht op het naleven van de reglementering besproken. Dit zijn namelijk ook aspecten die belangrijk zijn in het legaal werken. Het welzijn van de werknemer en de reglementering omtrent het systeem van dienstencheques moet natuurlijk worden nageleefd. In het praktisch deel van deze scriptie wordt aandacht geschonken aan de voordelen en nadelen van de drie belangrijkste partijen. Zowel de gebruiker als de werknemer en de onderneming hebben voor- en nadelen. Deze worden uitvoerig omschreven en indien mogelijk aangetoond via een voorbeeld.

1

Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap

7 Het belangrijkste onderdeel van het praktisch deel is de evaluatie van het systeem. Het stelsel van de dienstencheques bestaat nu bijna anderhalf jaar. Omdat nu alle cijfers voor 2004 bekend zijn, kan er een evaluatie worden gemaakt na één jaar dienstencheques. Het is belangrijk dat er een evaluatie kan worden gemaakt, zodat duidelijk wordt hoe het systeem evolueert en of het de beoogde doelstelling zal bereiken. De regering had namelijk als doelstelling om tegen 2006 niet minder dan 25 000 extra banen te scheppen. Dankzij deze evaluatie wordt duidelijk hoeveel erkende ondernemingen, hoeveel aangeworven werknemers en hoeveel ingeschreven gebruikers er zijn. We kunnen ook vaststellen hoeveel dienstencheques er werden aangekocht en hoeveel er werden verzilverd. De cijfers hebben betrekking op 2004. Voor 2005 zijn er cijfers bekend t.e.m. februari. In de wetgeving werd vastgelegd dat er in maart 2005 een grootschalige evaluatie moest plaatsvinden. Ik had deze evaluatie graag verwerkt in deze scriptie, maar tot op heden is er nog niets bekend hierover. Om deze scriptie grondig uit te werken, was het nodig om vroeg informatie op te zoeken. Dit was geen moeilijke opdracht, omdat er veel informatie beschikbaar was omtrent dit thema. Tijdens het maken van de scriptie werd al vlug duidelijk dat eerder opgezochte informatie reeds werd aangepast. Omdat het een redelijk nieuw onderwerp is en bijgevolg ook nog niet helemaal perfect was uitgewerkt, werden er wijzigingen aangebracht in de wetgeving. Dit was een moeilijkheid die ik vaak heb ondervonden tijdens het maken van deze scriptie. Het was daarom ook noodzakelijk om de actualiteit grondig te volgen.

8

Deel I: theoretisch deel

9

1

Definities

Definities volgens de Wet van 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen1: “Dienstencheque: het betaalmiddel uitgegeven door een uitgiftebedrijf, waarmee de gebruiker, met de financiële steun van de Staat in de vorm van een consumptiesubsidie, een prestatie van buurtwerken of –diensten kan vergoeden die door een erkende onderneming wordt geleverd. Buurtwerken of –diensten: banenscheppende activiteiten, met of zonder handelskarakter, die inspelen op individuele, persoonlijke of familiale noden die zich in het raam van het dagelijkse leven laten gevoelen en die betrekking hebben op thuishulp van huishoudelijke aard.”2 Deze definities worden veel overgenomen, zoals in allerlei brochures. Toch kunnen deze begrippen duidelijker worden omschreven. De dienstencheque is een betaalmiddel dat een persoon gebruikt om een werknemer te betalen die in dienst is van een erkende onderneming voor het verrichten van buurtwerken of – diensten ten behoeve van die persoon. Buurtwerken of –diensten zijn activiteiten die verricht worden in het kader van het dagelijkse leven en mensen helpen in hun noden van huishoudelijke aard. Deze buurtwerken of – diensten zijn dus activiteiten van privé-aard.

1

Wet 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen, B.S. 11 augustus 2001, gewijzigd bij Programmawet van 22 december 2003, B.S. 31 december 2003; en Programmawet van 9 juli 2004, B.S. 15 juli 2004. 2 Ibidem, Art. 2 § 1.

10

2

Het tot stand komen van het stelsel van de dienstencheques

Op 8 november 1996 werd er een wetsvoorstel ingediend om de handelscheque in te voeren1. Dit wetsvoorstel werd bij wijze van experiment opgenomen in de Wet van 26 maart 1999 betreffende het Belgisch actieplan voor de werkgelegenheid 1998 en houdende diverse bepalingen2. Hier werd de handelscheque omgevormd tot dienstencheque en was het enkel van toepassing op schilderen en behangen in de hoofdverblijfplaats van de gebruiker, waarvoor beroep wordt gedaan op een erkende onderneming. Afdeling 8, artikelen 50 tot 54 van de Wet van 26 maart 1999 betreffende het Belgisch actieplan voor de werkgelegenheid 1998 en houdende diverse bepalingen werd in 2000 opgeheven, vanwege budgettaire redenen. Het nieuw stelsel van de dienstencheques trad in werking op 11 augustus 2001 via de Wet van 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen. Na iets meer dan vier maanden, namelijk op 22 december 2001, trad het Koninklijk Besluit van 12 december 2001 betreffende de dienstencheques in werking3. De erkenning en financiering werd hier geregeld per gewest. “In Vlaanderen konden de ondernemingen een erkenning aanvragen voor de activiteit thuishulp van huishoudelijke aard, namelijk schoonmaken van de woning, wassen en strijken van huishoudlinnen, kleine naaiwerken, het doen van boodschappen en het bereiden van maaltijden. In Wallonië konden de ondernemingen een erkenning aanvragen voor: • hulp aan huis onder de vorm van huishoudelijke activiteiten (schoonmaken van de woning, opruiming inbegrepen; wassen en strijken van huishoudlinnen; kleine occasionele naaiwerken; doen van boodschappen; het bereiden van maaltijden, de afwas inbegrepen);

1

Wetsvoorstel 8 november 1996 betreffende de handelscheque, Parl. St. Kamer, 1996-1997, nr. 761/1. Wet 26 maart 1999 betreffende het Belgische actieplan voor de werkgelegenheid 1998 en houdende diverse bepalingen, B.S. 1 april 1999, gewijzigd bij Wet van 24 december 1999, B.S. 27 januari 2000; Wet van 12 augustus 2000, B.S. 31 augustus 2000; Wet van 2 januari 2001, B.S. 3 januari 2004; Wet van 19 juli 2001, B.S. 28 juli 2001; Wet van 10 augustus 2001, B.S. 15 september 2001; Wet van 30 december 2001, B.S. 31 december 2001; Wet van 24 december 2002, B.S. 31 december 2002; Wet van 1 april 2003, B.S. 16 mei 2003; en Wet van 22 december 2003, B.S. 31 december 2003. 3 KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001, gewijzigd bij KB van 9 januari 2004, B.S. 15 januari 2004; KB van 5 februari 2004, B.S. 16 februari 2004; KB van 31 maart 2004, B.S. 16 april 2004; KB van 14 juli 2004, B.S. 22 juli 2004; en KB van 10 november 2004, B.S. 19 november 2004. 2

11 • de begeleiding van bejaarden, zieken of gehandicapten bij hun huishoudelijke taken, bij hun verplaatsingen of bij hun vrijetijdsbestedingen. Voor wat betreft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest konden de ondernemingen zich laten erkennen voor: • hulp aan huis onder de vorm van huishoudelijke activiteiten (schoonmaken van de woning, opruiming inbegrepen; wassen en strijken van huishoudlinnen; kleine occasionele naaiwerken; doen van boodschappen; het bereiden van maaltijden, de afwas inbegrepen); • kinderoppas aan huis, afzonderlijk georganiseerd per gezin, mits voorafgaande erkenning van de onderneming door de Franse Gemeenschap, de Vlaamse Gemeenschap of de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie; • de begeleiding van bejaarden, zieken of gehandicapten bij hun huishoudelijke taken, bij hun verplaatsingen of bij hun vrijetijdsbestedingen mits voorafgaande erkenning van de onderneming door de Franse Gemeenschapscommissie, de Vlaamse Gemeenschap of de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie.”1 Vanaf 1 januari 2004 werd het stelsel volledig federale materie. Sinds de overschakeling werd het Koninklijk Besluit betreffende de dienstencheques vijf keer gewijzigd. De laatste keer gebeurde dit op 10 november 2004. De volgende aanpassingen werden voorzien: • occasionele verstelwerken bij het strijken zijn nu ook met dienstencheques betaalbaar; • de aanschafprijs voor de gebruiker werd opgetrokken van € 6,20 naar € 6,70. De tegemoetkoming van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening werd verlaagd van € 14,80 naar € 14,30. Dit gebeurde omwille van budgettaire redenen. Zo betaalt de gebruiker meer en de Staat minder, terwijl de onderneming hetzelfde bedrag blijft ontvangen, namelijk € 21. • De gebruiker krijgt 70% terugbetaald van niet gebruikte dienstencheques, waarvoor al een fiscaal attest werd afgeleverd. De resterende 30% betaalt het uitgiftebedrijf aan de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening.

1

Marie-Sophie Hody, Adviseuse bij de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening – Directie Reglementering Tijdskrediet en Buurtdiensten

12 Ook de Wet tot bevordering van buurtdiensten en –banen werd enkele keren gewijzigd, dit gebeurde een keer in 2003 en in 2004. De laatste wijziging trad in werking op 15 juli 2004 en had betrekking op de volgende zaken: • hoelang een werknemer tot categorie A of B behoort en onder welke voorwaarden; • de voorwaarde voor een werknemer om ingeschreven te zijn als werkzoekende bij een gewestelijke dienst voor arbeidsbemiddeling verviel.

13

3

Waarom dit nieuw stelsel werd ingevoerd1

Het stelsel van de dienstencheques werd op 11 augustus 2001 ingevoerd om nieuwe banen te scheppen. Deze banen zijn bedoeld voor laaggeschoolde werknemers en in sectoren waar er veel zwartwerk is. Ook werklozen, genieters van het leefloon of werkzoekenden kunnen via dit stelsel volwaardig werk verrichten. Een voorbeeld van een sector met veel zwartwerk is de schoonmaaksector. Het zwartwerk ontstond doordat een bepaald deel van de bevolking behoefte had aan personeel om te helpen in het huishouden. Aan deze behoefte werd niet of weinig voldaan omdat de kostprijs te hoog lag, of omdat het moeilijk was om personeel te vinden die legaal wilde werken in deze sector. Het stelsel van de dienstencheques werd ingevoerd om in te gaan op deze behoeften en om de particulieren ertoe aan te zetten de activiteiten op een wettelijke manier te laten uitvoeren. Personen die vroeger zwartwerk verrichtten, kunnen door het stelsel van de dienstencheques volledig gedekt worden door de Sociale Zekerheid. Zo tellen o.a. de prestaties in het kader van de dienstencheques mee voor de berekening van het pensioen en heeft de werknemer recht op jaarlijkse vakantie. De werknemer zou hier geen recht op hebben indien hij bleef werken in het zwartwerkcircuit. De bedoeling van de dienstencheques is om tegen 2006 hiermee 25 000 extra banen te scheppen.2

1 2

X., Dienstencheques: gids voor de ondernemingen, Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening, 2004, blz. 4-5. VANDENBROUCKE, F., De dienstencheques: vereenvoudiging & bijkomende toelichting, brief, Federgon, 28 mei 2004.

14

4

Een federaal systeem

Bij de overschakeling naar het federaal systeem werden er overgangsbepalingen voorzien. Een belangrijke overgangsbepaling was dat de ondernemingen die erkend waren in 2003 voor activiteiten van huishoudelijke aard, erkend bleven in het nieuw federaal systeem. Deze ondernemingen moesten dus geen nieuwe erkenning aanvragen, behalve als de onderneming de activiteiten wil uitbreiden. In dit geval moet er wel een nieuwe aanvraag tot erkenning worden ingediend. Nu het stelsel van de dienstencheques federale materie is, wordt de erkenning en financiering geregeld op federaal niveau. Het systeem valt dan ook onder de bevoegdheid van een federale minister, namelijk Freya Van den Bossche die Minister van Werk is. “Het federale budget voor dienstencheques bedroeg 91 miljoen euro in 2004. In 2005 is dat 235 miljoen euro, 322 miljoen euro in 2006 en 354 miljoen euro in 2007. Het gaat hier om de bruto-kost van het dienstenchequesysteem. Omdat er terugverdieneffecten zijn (werknemers betalen belastingen en sociale bijdragen, er moeten minder werkloosheidsuitkeringen worden gegeven), schommelt de netto-kost van 17 miljoen euro in 2004 tot 163 miljoen euro in 2007.”1 De gewesten of gemeenschappen kunnen vrij bepalingen afsluiten voor bijkomende soorten van activiteiten. In dit geval berust de organisatie en financiering van die bijkomende activiteiten bij de betreffende gewesten of gemeenschappen. Het Vlaams Parlement heeft reeds een decreet2 goedgekeurd dat een systeem van dienstencheques voor kinderopvang regelt, maar de Vlaamse Regering moet de datum van inwerkingtreding nog bepalen. “Het ziet er naar uit dat dit nog een tijdje op zich zal laten wachten, en dit om twee redenen: • procedurele redenen: het betreft hier zowel een gewest- als gemeenschapsbevoegdheid, de tekst moet nog bekeken, besproken en goedgekeurd worden door de Vlaamse Regering én het erkenningsysteem moet nog in praktijk worden gebracht, wat allemaal veel tijd vraagt; • budgettaire redenen: de vraag is of er in de Vlaamse Begroting middelen beschikbaar zijn, over welke middelen het gaat en in welke ritme die middelen vrijkomen.” 3

1

X., Dienstenbanen: een sociaal experiment, Sociale Actualiteit, Kluwer, nr. 914, 5 december 2003, blz. 2. Decreet 7 mei 2004 houdende de toekenning van dienstencheques voor kinderopvang, B.S. 18 augustus 2004. 3 www.trefzeker.be 2

15

Buurtwerken of -diensten1

5

Dienstencheques mogen enkel gebruikt worden voor het verrichten van buurtwerken of – diensten. Activiteiten die in het huis van de particulier mogen worden verricht: • schoonmaken van de woning en de ramen; • wassen en strijken; • kleine naaiwerken; • het bereiden van maaltijden. Activiteiten die buiten het huis van de particulier mogen worden verricht: • boodschappendienst: boodschappen doen van dagdagelijkse middelen ten behoefte van de gebruiker. De aankoop van o.a. meubelen en huishoudtoestellen mag niet gebeuren; • mindermobielencentra: een dienst, erkend door het Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap, die mindervaliden onder begeleiding vervoert met een speciaal uitgerust voertuig waarvoor de FOD2 Mobiliteit en Vervoer een attest heeft afgeleverd. Bejaarden die een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden genieten en personen van minstens 60 jaar die een uitkering genieten van een erkende dienst voor gezins- en bejaardenhulp, worden met mindervaliden gelijkgesteld; • strijken en kleine verstelwerken, maar in een lokaal van de werkgever en niet bij de particulier thuis. Deze activiteiten in het kader van de dienstencheques, mogen enkel worden uitgevoerd in België en niet in het buitenland. Klusjes laten opknappen mag niet, zoals bijvoorbeeld de tuin onderhouden en kleine verbouwingen. Ook het schoonmaken van een dokterspraktijk of een kamer die de gebruiker verhuurd mag niet gebeuren via de dienstencheques. Dit zijn namelijk geen activiteiten van privé-aard.

1 2

Art. 1 KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001. Federale Overheidsdienst

16

6

De ondernemingen

Buurtwerken of –diensten mogen enkel uitgevoerd worden door een werknemer die is tewerkgesteld door een erkende onderneming. Het moet gaan om ondernemingen die zich volledig of gedeeltelijk bezighouden met buurtwerken of –diensten. Deze ondernemingen kunnen zowel commercieel als nietcommercieel zijn1: • commerciële ondernemingen: uitzendkantoren, schoonmaakbedrijven, enz.; • niet-commerciële ondernemingen: PWA’s, OCMW’s2, gemeenten, VZW’s3, ziekenfondsen, enz.

6.1

Erkenningsvoorwaarden4

Om erkend te worden moet de betrokken onderneming een aanvraag richten tot het Secretariaat van de Commissie bij de RVA (cfr. infra p. 30) en voldoen aan bepaalde voorwaarden. Als de onderneming nog andere activiteiten verricht, buiten de buurtwerken of –diensten, moet die onderneming een “sui generis afdeling” oprichten. “Deze afdeling wordt behandeld als een aparte onderneming. De regelgeving dienstencheques stelt immers dat het moet gaan om een afzonderlijke afdeling binnen de onderneming die zich specifiek inlaat met de tewerkstelling in het kader van de dienstencheques. Deze afdeling werkt dus met aparte werknemers met een arbeidsovereenkomst dienstencheques, voor een eigen cliënteel en voor afzonderlijke activiteiten.”5 Verder moet de sui generis afdeling voldoen aan de volgende voorwaarden: • er moet een verantwoordelijke worden aangeduid voor de afdeling; • de afdeling verbindt zich ertoe om herkenbaar te zijn als erkende onderneming en de publiciteit daaromtrent;

1

www.rva.be Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn 3 Vereniging Zonder Winstoogmerk 4 Art. 2quater KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001 en Art. 2 § 2 Wet 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen, B.S. 11 augustus 2001. 5 VANDENBROUCKE, F., De dienstencheques: vereenvoudiging & bijkomende toelichting, Federgon, 28 mei 2004, blz. 2. 2

17 • de activiteiten die worden uitgevoerd in het kader van dienstencheques moeten apart worden geregistreerd, ten behoeve van de sociale overlegstructuren in de onderneming en de sociale inspectie. De onderneming moet ook de specifieke bepalingen omtrent de arbeidsovereenkomst dienstencheques en de loon- en arbeidsvoorwaarden naleven. Daarnaast moet de onderneming ook in orde zijn met zijn sociale en fiscale verplichtingen. Er mogen dus geen achterstallige belastingen zijn en achterstallige bijdragen aan de RSZ of de fondsen voor bestaanszekerheid. Bedragen die regelmatig worden terugbetaald in het kader van een aflossingsplan, worden niet beschouwd als achterstallig. De onderneming mag zich ook niet in staat van faillissement verkeren. Er zijn ook nog bijkomende voorwaarden: • de buurtwerken of –diensten mogen niet worden uitgevoerd door een andere onderneming in onderaanneming; • werknemers of klanten mogen niet worden gediscrimineerd; • de arbeidsvoorwaarden, arbeidssituaties, arbeidsinvulling en arbeidsverhoudingen moeten overeenkomstig zijn aan de CAO’s1 en de reglementeringen die van toepassing zijn; • de onderneming mag de werknemers niet laten werken in een omgeving met risico’s, gevaren of in een omgeving waar de werknemer zou kunnen worden misbruikt of gediscrimineerd; • enkel de activiteiten die werden toegekend vanaf de erkenning mogen worden betaald met dienstencheques; • activiteiten die worden betaald met dienstencheques mogen niet worden uitgevoerd door een werknemer die wordt tewerkgesteld in het kader van de gesco’s2 of de sociale maribel.

1 2

Collectieve Arbeidsovereenkomst gesubsidieerde contractuele

18

6.2

Het bevoegd paritair comité1

Het soort van activiteit dat de onderneming uitoefent is bepalend bij het vaststellen van het bevoegd paritair comité. Aangezien de sui generis afdeling beschouwd wordt als een aparte onderneming, hebben de activiteiten buiten het kader van de dienstencheques geen invloed op het bepalen van het bevoegd paritair comité voor deze afdeling. “Als de sui generis afdeling afhangt van een ander paritair comité dan deze van het moederbedrijf, blijven de bestaande sociale overlegorganen en de syndicale afvaardiging van dit bedrijf bevoegd voor alle werknemers, met inbegrip van de werknemers binnen de sui generis afdeling.”2 De loon- en arbeidsvoorwaarden voor de betrokken werknemers die werken in het kader van de dienstencheques, hangen wel af van het bevoegde paritair comité.

6.2.1

Eén activiteit

Als de onderneming of de sui generis afdeling zich beperkt tot één activiteit in het kader van de dienstencheques, zal het bevoegd paritaire comité voor deze activiteit van toepassing zijn. Voorbeeld: als de onderneming of de sui generis afdeling werknemers tewerkstelt die wassen en strijken in het huis van de particulier, zal het paritair comité voor de wasserij (PC 110) van toepassing zijn. Als het een activiteit betreft die niet ressorteert onder een werkend paritair comité, zoals de boodschappendienst, is het nieuwe paritair subcomité 322.01 van toepassing (cfr. infra p. 19).

6.2.2

De werkgever valt niet onder een paritair comité

Als de werkgever niet ressorteert onder een paritair comité, zoals een OCMW of een gemeente, is de regeling van toepassing die geldt voor de contractuele van gemeenten en OCMW’s. Deze regeling kan verschillen naargelang de gemeente of het OCMW dat betrokken is.

1

VANDENBROUCKE, F., De dienstencheques: vereenvoudiging & bijkomende toelichting, Federgon, 28 mei 2004, blz. 4 en www.trefzeker.be 2 idem, blz. 3.

19

6.2.3

Het paritair subcomité 322.01

Er is een paritair subcomité opgericht, nl. het paritair subcomité voor de uitzendarbeid en erkende ondernemingen die buurtwerken of –diensten leveren1. Dit paritair subcomité zal bevoegd zijn als de onderneming of de sui generis afdeling gemengde activiteiten levert in het kader van de dienstencheques of als het een activiteit betreft die niet tot een werkend paritair comité behoort. Voorbeeld: als de onderneming werknemers tewerkstelt die schoonmaken, wassen en strijken in het huis van de particulier, is het paritair subcomité 322.01 van toepassing. “Als een onderneming gemengde activiteiten aanbiedt, maar in afzonderlijke afdelingen, dan zal voor elke afdeling afzonderlijk de activiteit van die afdeling het paritair comité bepalen. Het moet wel gaan om duidelijk afgescheiden afdelingen, met eigen personeel dat niet uitgewisseld wordt, in aparte gebouwen, … Als een onderneming gemengde activiteiten aanbiedt, maar na de opstartfase blijkt dat één bepaalde activiteit de bovenhand heeft, dan kan het PC 322.01 veranderen naar het van toepassing zijnde paritair comité voor de hoofdactiviteit.” 2 Het paritair subcomité 322.01 is ook van toepassing voor de erkende uitzendkantoren. Dit is altijd zo, ongeacht het soort activiteit dat de werknemer verricht. Dit paritair subcomité is nog niet samengesteld en in afwachting dat de nodige collectieve arbeidsovereenkomsten worden afgesloten, zijn de loon- en arbeidsvoorwaarden van toepassing die bepaald zijn door het Koninklijk Besluit van 12 december 2001 betreffende de dienstencheques.3

1

KB van 8 april 1988 tot oprichting en tot vaststelling van de benaming en van de bevoegdheid van het Paritair Comité voor de uitzendarbeid en de erkende ondernemingen die buurtwerken of –diensten leveren en tot vaststelling van het aantal leden ervan, B.S. 19 april 1988, gewijzigd bij KB van 20 januari 2004, B.S. 28 januari 2004; en bij KB van 12 mei 2004, B.S 3 juni 2004. 2 VANDENBROUCKE, F., De dienstencheques: vereenvoudiging & bijkomende toelichting, Federgon, 28 mei 2004, blz. 2-3. 3 Hoofdstuk 3bis KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001.

20

6.2.4

Schema

De uiteenzetting over het bevoegd paritair comité, kan worden samengevat in het volgende schema1. (zie tabel 1: Het bevoegd paritair comité) Tabel 1: Het bevoegd paritair comité

bevoegd paritair comité in het kader van de dienstencheques nieuwe onderneming met enkel activiteiten dienstencheques of bestaande onderneming met sui generis afdeling dienstencheques één hoofdactiviteit met dienstencheques hoofdactiviteit

gemengde activiteiten met dienstencheques gemengd

Schoonmaken*/ramen lappen*

121

Wassen*/strijk/naaiwerkjes

110

in afzonderlijke afdelingen 121 110

322.01 Maaltijden bereiden*

302

302

Mindermobielencentra

140

140

Boodschappen

322.01

322.01

(* = enkel ten huize van de gebruiker) Uitzendkantoren

Altijd 322.01

Publieke sector

Eigen reglementering

1

VANDENBROUCKE, F., De dienstencheques: vereenvoudiging & bijkomende toelichting, Federgon, 28 mei 2004, blz. 3.

21

6.3

Het RSZ-kengetal1

Het RSZ-werkgeverskengetal dat van toepassing is, hangt af van het bevoegd paritair comité. Welk kengetal van toepassing is, kan worden weergegeven in een tabel. Hier wordt er een onderscheid gemaakt tussen uitzendkantoren, VZW’s en niet-VZW’s. (zie tabel 2: Het toepasselijk RSZ-kengetal) Tabel 2: Het toepasselijk RSZ-kengetal

één hoofdactiviteit

gemengde activiteiten

uitzendkantoren

597

597

VZW’s

gewoon kengetal + N (N wegens geen FSO2)

597N (N wegens geen FSO)

niet VZW’s

gewoon kengetal

597

Aan de hand van deze tabel kan worden afgeleid dat het gewone kengetal van toepassing is in twee gevallen, namelijk bij VZW’s en niet VZW’s met één hoofdactiviteit. De gewone RSZkengetallen kunnen worden weergegeven per activiteit. (zie tabel 3: Overzicht van de RSZkengetallen) Tabel 3: Overzicht van de RSZ-kengetallen

hoofdactiviteit

RSZ-kengetal

schoonmaken/ramen lappen 066 wassen/strijk/naaiwerkjes

049

maaltijden bereiden

017

mindermobielencentra

068

boodschappen

597

In uitzonderlijke gevallen kunnen er aan een werkgever twee kengetallen worden toegekend. Daarvoor moeten de activiteiten duidelijk omschreven worden en het aantal werknemers die zich bezighouden met die activiteit moeten duidelijk worden aangeduid.

1 2

X., Het stelsel van de dienstencheques, ADMB Studiedienst, 7 december 2004, blz. 15. Fonds Sluiting Onderneming

22 Voorbeeld: bij een schoonmaakbedrijf die werknemers tewerkstelt om te gaan poetsen bij gebruikers in het kader van de dienstencheques, zal het kengetal 066 van toepassing zijn. Dit is het gewone kengetal bij de schoonmaak. Voorbeeld: bij een onderneming die geen VZW is en die werknemers tewerkstelt om te strijken en te poetsen, zal het kengetal 597 van toepassing zijn. Als er een duidelijk onderscheid is tussen werknemers die poetsen en werknemers die strijken, zouden twee kengetallen kunnen worden toegekend, nl. 049 voor het strijken en 066 voor de schoonmaak.

6.4

Cumulatie met andere tewerkstellingsmaatregelen1

Het stelsel van de dienstencheques kan worden gecumuleerd met de volgende tewerkstellingsmaatregelen: • doelgroepvermindering langdurig werkzoekenden; • doelgroepvermindering eerste werknemer, tweede werknemer en derde werknemer; • SINE2; • doorstromingsprogramma’s. Het systeem kan evenwel niet gecumuleerd worden met het stelsel van de gesubsidieerde contractuele. Het is onmogelijk om een subsidie te ontvangen voor een werknemer die werkt met dienstencheques én een vrijstelling van werkgeversbijdrage voor Sociale Zekerheid in het kader van de gesco’s. Ook werknemers met het sociaal maribelstatuut kunnen niet worden aangeworven om te werken in het kader van de dienstencheques, omdat ook hier de beide subsidies niet gecumuleerd kunnen worden.

6.5

In verband met BTW3

“Het uitvoeren van buurtwerken of –diensten in het kader van de dienstencheques vormen prestaties die geen enkel recht openen op aftrek van de BTW.” 4

1

www.rva.be Sociale Inschakelingseconomie 3 Belasting Toegevoegde Waarde 4 www.rva.be 2

23

7

De werknemers

Om als werknemer te kunnen werken in het stelsel van de dienstencheques, is het niet meer noodzakelijk om als werkzoekende te zijn ingeschreven. Deze voorwaarde is vervallen, omdat in de praktijk bleek dat dit immers een eerder overbodige handeling was1. Enkele voorbeelden van personen die in aanmerking komen zijn: • “de volledig uitkeringsgerechtigde werklozen; • de begunstigden van een leefloon; • de niet-werkenden die geen uitkering genieten; • de deeltijds werkenden; • de personen die meer uren willen werken of een bijkomende activiteit willen uitoefenen; • de personen die gelijkaardige activiteiten uitoefenen via het stelsel van de PWA’s; • de personen wiens werkloosheidsuitkering werd geschrapt of geschorst; • de personen die zwartwerk verrichten.” 2 Als een persoon wil werken in het systeem van de dienstencheques moet die eerst worden aangeworven door een erkende onderneming. Hiervoor kan de werknemer op drie manieren te werk gaan3: • hij kan zich aanbieden bij een erkende onderneming; • hij kan zoeken tussen de vacatures die ter beschikking staan op de website van Accor Services; • hij kan zijn CV4 on-line inbrengen. Bij de tewerkstelling van werknemers in het kader van de dienstencheques, wordt er een onderscheid gemaakt tussen twee categorieën. Waarom er een onderscheid wordt gemaakt tussen twee groepen, heeft te maken met de minimum arbeidsduur en de verplichting om bijkomende uren te aanvaarden (cfr. infra p. 43-45).

1

VANDENBROUCKE, F., De dienstencheques: vereenvoudiging & bijkomende toelichting, Federgon, 28 mei 2004, blz. 1. 2 X., Wegwijs in…werken in het stelsel van de dienstencheques, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 15 april 2004, blz. 6. 3 www.dienstencheques.be 4 Curriculum Vitae

24 Als de werknemer tijdens de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst dienstencheques moeilijkheden ondervindt, moet hij zijn werkgever hiervan op de hoogte brengen. Er kan dan samen naar een oplossing worden gezocht, zoals wisselen van opdracht bij een andere gebruiker.

7.1

Werknemers categorie A1

Werknemers die behoren tot categorie A, zijn werknemers die vóór hun tewerkstelling met dienstencheques een werkloosheidsuitkering, leefloon of financiële sociale hulp ontvingen. Tijdens de tewerkstelling blijven deze werknemers verder aanspraak maken op hun uitkering. Een werknemer die valt onder categorie A, ontvangt dus tijdens zijn tewerkstelling met een arbeidsovereenkomst dienstencheques niet enkel het loon verschuldigd door zijn werkgever, maar ook nog elke maand een werkloosheidsuitkering, leefloon of financiële sociale hulp. Een werknemer die tijdens de eerste maand van zijn tewerkstelling bij een werkgever behoort tot categorie A, blijft behoren tot categorie A tot en met de eerste gewerkte dag van de zevende maand van zijn tewerkstelling bij dezelfde werkgever. Na die zevende maand van zijn tewerkstelling bij dezelfde werkgever behoort hij enkel nog tot categorie A voor elk kalendermaand waarin hij een werkloosheidsuitkering, een leefloon of financiële sociale hulp geniet. Voor de maanden dat hij geen uitkering krijgt, behoort de werknemer dus tot categorie B. Als niet kan uitgemaakt worden of de werknemer een uitkering zal genieten voor een bepaalde maand, zal die werknemer behoren tot categorie A als hij behoorde tot deze categorie in de voorafgaande maand.

1

Art.2 § 1, 7° en 8° Wet 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen, B.S. 11 augustus 2001; X., Wegwijs in…werken in het stelsel van de dienstencheques, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 15 april 2004, blz. 6-7 en Art. 2bis KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001.

25

7.2

Werknemers categorie B1

Werknemers die vallen onder categorie B, zijn alle werknemers die werken in het kader van de dienstencheques en die niet vallen onder categorie A. Een voorbeeld van een werknemer die valt onder categorie B is een persoon die “in het zwart” schoonmaakt, die geen uitkering ontvangt en die wenst om haar activiteiten verder te zetten in een wettelijk stelsel. Een werknemer die tijdens de eerste maand van zijn tewerkstelling bij een werkgever behoort tot categorie B, blijft behoren tot categorie B tot en met de eerste gewerkte dag van de vierde maand van zijn tewerkstelling bij dezelfde werkgever. Na die vierde maand van zijn tewerkstelling bij dezelfde werkgever kan hij behoren tot categorie A voor elk kalendermaand waarin hij een werkloosheidsuitkering, een leefloon of financiële sociale hulp geniet. Voor de maanden dat hij geen uitkering krijgt, behoort de werknemer dus tot categorie B. Als niet kan uitgemaakt worden of de werknemer een uitkering zal genieten voor een bepaalde maand, zal die werknemer behoren tot categorie B als hij behoorde tot deze categorie in de voorafgaande maand.

7.3

Verwantschap met de gebruiker

“De werknemer mag geen bloed- of aanverwant zijn tot in de tweede graad van de particulier waarvoor hij prestaties verricht. Hij mag ook geen lid zijn van het gezin van de particulier, noch dezelfde hoofdverblijfplaats hebben. Het is dus verboden te werken: • bij de eigen ouders, grootouders, schoonouders, schoongrootouders; • bij de eigen kinderen en kleinkinderen; • bij de eigen zussen en broers, schoonzussen en schoonbroers; • bij om het even wie waarmee men samenwoont op hetzelfde adres.” 2

1

Art.2 § 1 Wet 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen, B.S. 11 augustus 2001; X., Wegwijs in…werken in het stelsel van de dienstencheques, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 15 april 2004, blz. 6-7 en Art. 2bis KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001. 2 X., Wegwijs in…werken in het stelsel van de dienstencheques, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 15 april 2004, blz. 8.

26

7.4

Sociale zekerheid1

Op vlak van sociale zekerheid is er geen enkel verschil of het nu een gewone werknemer betreft of een werknemer die werkt in het kader van dienstencheques. Een werknemer die buurtdiensten of –banen uitoefent, is o.a. ook gedekt door de ziekte- en invaliditeitsverzekering en heeft ook recht op jaarlijks verlof.

7.5

Verzekeringen2

De werknemer is volledig gedekt voor arbeidsongevallen of ongevallen van en naar het werk. Hiervoor is niet de gebruiker verantwoordelijk, maar wel de werkgever. De erkende onderneming moet er dus voor zorgen dat er een arbeidsongevallenverzekering is voor de werknemers die werken in het stelsel van de dienstencheques. De particulier moet wel de werknemer waarschuwen op gevaren, zoals gevaarlijke producten die in het huis aanwezig zijn. Indien de werknemer schade veroorzaakt ten opzichte van de gebruiker, is de werkgever aansprakelijk. Dit betekent dat de werknemer de veroorzaakte schade niet moet terugbetalen, behalve in geval van een zware fout, opzet of een regelmatige lichte fout. De gebruiker zal dus nooit de kosten van de schade moeten dragen. In principe heeft de werkgever een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid genomen om kosten te dekken voor schade die de werknemer heeft veroorzaakt bij derden.

1

X., Wegwijs in…werken in het stelsel van de dienstencheques, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 15 april 2004, blz. 16. 2 www.rva.be

27

8

De gebruiker

Enkel privé-personen kunnen beroep doen op het systeem van de dienstencheques. Deze personen moeten een verblijfplaats hebben in België, maar hier niet effectief gedomicilieerd zijn1. Voorbeeld: een buitenlandse student van 21 jaar die studeert in België en hier een studio huurt. Deze student mag zijn studio laten schoonmaken door een werknemer die is tewerkgesteld door een erkende onderneming. De verhuurder daarentegen zou de studio niet mogen laten schoonmaken door een werknemer in het kader van de dienstencheques, omdat dit geen activiteit van privé-aard zou zijn. De gebruiker moet zich eerst inschrijven bij het uitgiftebedrijf Accor Services. Deze inschrijving kan on line gebeuren via de website van het uitgiftebedrijf, maar je kan ook het aanvraagformulier (zie bijlage I) afdrukken of verkrijgen via de PWA-dienst of de lokale werkwinkel. De inschrijvingsaanvraag moet dan per post verstuurd worden naar Accor Services2. De inschrijving is volledig gratis. Na de inschrijving krijgt de particulier een inschrijvingsbevestiging en een inschrijvingsnummer. Vooraleer dienstencheques te bestellen moet de gebruiker op zoek gaan naar een erkende onderneming. Hij kan hiervoor gebruik maken van de lijst van erkende ondernemingen die geraadpleegd kan worden via de website van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening of de website van het uitgiftebedrijf3. Tussen de gebruiker en de erkende onderneming moet er een overeenkomst (zie bijlage II) worden afgesloten. “De overeenkomst die de gebruiker aan de onderneming bindt, wordt ontbonden: • wanneer de onderneming haar erkenning verliest; • wanneer er geen dienstencheques meer worden uitgegeven en de gebruiker er geen meer bezit.”4 Als de gebruiker een erkende onderneming heeft gevonden, kan hij dienstencheques bestellen (cfr. infra p. 37). Daarvoor heeft hij het inschrijvingsnummer nodig.

1

Accor Services, afdeling dienstencheques, Tel.: 02 678 28 79 Accor TRB – Afdeling Dienstencheques, Herrmann-Debrouxlaan 54 b5, 1160 Brussel 3 www.rva.be en www.dienstencheques.be 4 Art. 6 Wet 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen, B.S. 11 augustus 2001. 2

28 De gebruiker kan genieten van een belastingsvermindering voor de aangekochte dienstencheques1. Er is een forfaitaire fiscale aftrek van 30% van toepassing2. Dit wil zeggen dat één dienstencheque € 4,69 kost voor de gebruiker. Enkel de aanschafprijs van de dienstencheques die op naam van de belastingplichtige zijn uitgegeven en die tijdens het belastbaar tijdperk bij het uitgiftebedrijf zijn aangekocht, komen in aanmerking voor de belastingsvermindering. De aanschafprijs van dienstencheques die in de loop van hetzelfde belastbaar tijdperk door het uitgiftebedrijf aan de belastingplichtige werden terugbetaald, komen niet in aanmerking. Deze belastingsvermindering kan enkel worden toegekend, indien de belastingplichtige een fiscaal attest kan voorleggen dat wordt uitgereikt door het uitgiftebedrijf. Er is een limiet op de fiscale aftrekbaarheid en die bedraagt € 2200.

1

KB 2 april 2002 tot wijziging van het KB/WIB 92 op het vlak van de belastingsvermindering voor uitgaven betaald voor prestaties betaald met dienstencheques, B.S. 25 april 2002. 2 Art. 145.21 Wetboek 10 april 1992 van de inkomstenbelasting 1992, B.S. 30 juli 1992; ingevoegd bij Wet van 30 maart 1994, B.S. 31 maart 1994; vervangen bij de Wet van 21 december 1994, B.S. 23 december 1994; gewijzigd bij de Wet van 7 april 1999, B.S. 20 april 1999; bij KB van 20 juli 2000, B.S. 30 augustus 2000; bij Wet van 20 juli 2001, B.S. 11 augustus 2001; en bij Programmawet van 22 december 2003, B.S. 31 december 2003.

29

Het uitgiftebedrijf1

9

Accor Services is het uitgiftebedrijf dat belast is met het uitgeven van de dienstencheques. Accor Services België maakt deel uit van de groep Accor. Deze groep is aanwezig in 140 landen en zorgt naast het uitgeven van de dienstencheques ook voor opleidingscheques. “Het uitgiftebedrijf maakt jaarlijks vóór 1 maart aan de gebruiker een fiscaal attest over, met de vermelding van de aanschafprijs van de dienstencheques die op zijn naam werden opgesteld en die betaald werden tijdens het voorafgaande kalenderjaar. Van dit bedrag wordt de aanschafprijs van de dienstencheques die niet werden gebruikt en die tijdens hetzelfde kalenderjaar door het uitgiftebedrijf aan de gebruiker terugbetaald werden, in mindering gebracht. De gegevens vermeld in de fiscale attesten worden door het uitgiftebedrijf eveneens vóór 1 maart overgemaakt aan de Administratie tot wiens bevoegdheid de inkomstenbelasting behoort.”2 Het uitgiftebedrijf heeft de volgende taken: • het registreren van de gebruiksaanvraag en toekennen van het persoonlijk gebruiksnummer; • opsturen van de dienstencheques naar de gebruiker; • afleveren van het fiscaal attest aan de gebruiker en de gegevens die hierop vermeld staan overmaken aan de Administratie tot wiens bevoegdheid de inkomstenbelasting behoort; • het ontvangen van de gebruikte dienstencheques vanwege de onderneming; • het uitbetalen van de tegemoetkoming vanwege de RVA3 en de waarde van het aantal ingeleverde dienstencheques aan de onderneming; • minstens tweemaandelijks de RVA inlichten over het aantal aan de gebruikers toegestuurde dienstencheques en het aantal gevalideerde en aan de erkende onderneming terugbetaalde dienstencheques.

1

Accor Services – afdeling dienstencheques, Herrmann-Debrouxlaan 54 b5, 1160 Brussel, Tel.: 02 678 28 79, Fax.: 02 678 28 28, www.dienstencheques.be 2 Art. 9 KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001. 3 Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening

30

10

De Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening

De RVA is naast de onderneming, de werknemer, de gebruiker en het uitgiftebedrijf nog een partij die betrokken is met de werking van de dienstencheques. De Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening is belast met de volgende taken: • toekennen van de erkenning aan de ondernemingen; • schorsen of intrekken van de erkenning; • het betalen van de tegemoetkoming aan het uitgiftebedrijf Accor Services; • het verzamelen van gegevens over de tewerkstelling bij erkende ondernemingen.

10.1

Procedure tot toekennen van de erkenning1

De onderneming moet haar aanvraag richten tot het Secretariaat van de Commissie bij de RVA2. De aanvraag van de onderneming moet een dossier bevatten met de volgende zaken: • het uniek ondernemingsnummer, de identiteit of de sociale benaming van de onderneming en de verblijfplaats of de maatschappelijke zetel; • de meest recente versie van de statuten van de onderneming; • een verklaring op erewoord, waarmee de onderneming zich verbindt om de erkenningsvoorwaarden na te leven; • het financieel plan voor een onderneming in oprichting; • als het gaat om een aanvraag die betrekking heeft op een sui generis afdeling, moet ook de identiteit en de persoonlijke gegevens van de verantwoordelijke worden vermeld. Een nieuw erkenningsformulier moet worden ingediend bij3: • een eerste erkenningsaanvraag; • een aanvraag om de eerder toegekende erkenning te wijzigen, namelijk tot een uitbreiding naar activiteiten buiten de woonplaats. Als de onderneming al erkend was door het Gewest in het kader van het vorige systeem van de dienstencheques, krijgt deze onderneming automatisch de federale erkenning voor activiteiten van huishoudelijke aard. Voor activiteiten buiten de woonplaats moet er dus een nieuwe aanvraag worden ingediend; 1

Art. 2sexies KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001. RVA, Secretariaat van de Adviescommissie Erkenningen – Dienstencheques, Keizerslaan 7, 1000 Brussel, Tel.: 02/515 40 20, Fax.: 02/515 44 39 3 JANSSENS, P., en NIJS, K., Te koop: dienstencheques (prijs: niet o.t.k.), Kijk Uit, Acerta Uitgeverij, jaargang 10, mei 2004, blz. 5. 2

31 • de oprichting van een sui generis afdeling binnen een bestaande onderneming. Het Secretariaat van de Commissie bevestigt dat de aanvraag is ontvangen. Als het dossier onvolledig is, wordt dit in dezelfde brief vermeld aan de onderneming. De onderneming moet dan het dossier vervolledigen binnen de maand die volgt op de verzending van bovenvermelde brief. Gebeurt dit niet, dan stuurt het Secretariaat van de Commissie een aangetekende brief als herinnering met een overzicht van de gegevens die ontbreken. Als het Secretariaat binnen de maand na de herinnering de ontbrekende gegevens nog niet ontvangt, wordt de aanvraag als nietig beschouwd. Zodra het Secretariaat van de Commissie over het volledig dossier beschikt, stuurt die het dossier over aan de Adviescommissie Erkenningen bij de RVA. Deze commissie moet advies verstrekken over de eventuele erkenning van de onderneming. Het advies moet binnen een termijn van twee maanden na ontvangst van het dossier worden verstrekt. Als er geen advies werd gegeven binnen die termijn, is het advies niet langer vereist. Daarna bezorgt het Secretariaat het dossier en het eventuele advies aan de Minister van Werk, die dan overgaat tot de erkenning van een onderneming die voldoet aan de erkenningsvoorwaarden. De Minister van Werk moet een beslissing nemen binnen de twee maanden na ontvangst van het dossier. Ontbreekt die beslissing na de termijn, dan wordt de beslissing geacht gunstig te zijn. Het Secretariaat van de Commissie maakt de beslissing over aan de betrokken onderneming en aan de Adviescommissie van de RVA. De erkenning wordt toegekend aan de onderneming voor onbepaalde duur. Afwijkend hiervan wordt de erkenning toegekend voor zes maanden aan ondernemingen die een erkenning aanvragen voor activiteiten die niet vermeld zijn in de statuten. Als die onderneming een erkenning wil verkrijgen voor onbepaalde duur, moeten de statuten worden aangepast. Deze aangepaste statuten moeten dan aan het Secretariaat van de Commissie worden bezorgd, binnen de drie maanden na de ingangsdatum van de erkenning voor zes maanden. Het Secretariaat van de Commissie stuurt de aangepaste statuten ter advies aan de Adviescommissie Erkenningen. Dan volgt opnieuw dezelfde procedure als hierboven beschreven, maar hier geldt er een termijn van één maand voor de Adviescommissie om advies te geven en voor de Minister van Werk om een beslissing te nemen. Elke erkende onderneming krijgt een erkenningsnummer en hun gegevens worden opgenomen in de lijst van erkende ondernemingen. Deze lijst kan geraadpleegd worden op de website van Accor Services of op de website van de RVA.

32 De aanvraag tot erkenning als dienstenonderneming (zie bijlage III) kan worden afgedrukt via de website van de RVA of kan bij de RVA worden aangevraagd.

10.2

Procedure tot schorsen of intrekken van de erkenning1

De ambtenaren die belast zijn met het toezicht op het naleven van de wet en zijn uitvoeringsbesluiten, lichten de RVA in bij eventuele vaststellingen die invloed kunnen hebben op de erkenning van de onderneming. Bij een erkende onderneming die niet meer voldoet aan de erkenningsvoorwaarden, kan de erkenning dus worden geschorst of ingetrokken. Het Secretariaat van de Commissie brengt de Minister van Werk en de Adviescommissie op de hoogte van het feit dat een erkende onderneming niet langer voldoet aan één of meerdere erkenningsvoorwaarden. Binnen een termijn van twee maanden verstrekt de Adviescommissie een advies aan de Minister van Werk. Bij het ontbreken van een advies na die termijn, is het advies niet langer nodig. Daarna wordt het dossier bezorgd aan de Minister van Werk, die een beslissing neemt. Deze beslissing wordt dan door het Secretariaat van de Commissie bezorgd aan de betrokken onderneming en de Adviescommissie Erkenningen. De Minister van Werk kan de erkenning voor een duur van zes maanden schorsen. Hij kan deze schorsing opheffen na een spoedadvies van de Adviescommissie, wanneer de onderneming het bewijs levert dat hij voldoet aan alle erkenningsvoorwaarden. Na advies van de Adviescommissie kan de Minister van Werk ook overgaan tot de intrekking van de erkenning. Dit gebeurt in de volgende gevallen: • als de onderneming op het einde van de schorsingsperiode van zes maanden nog steeds niet voldoet aan alle voorwaarden; • in geval van herhaling; • als de tekortkomingen van de onderneming een zodanige vorm hebben aangenomen dat er ernstig getwijfeld mag worden aan de goede trouw van de onderneming.

1

Art. 2septies en Art. 2octies KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001.

33 Wanneer één van de bovenvermelde gevallen zich voordoet, dan deelt het Secretariaat van de Commissie dit mee aan de Minister van Werk en de Adviescommissie Erkenningen. Vanaf deze mededeling moet de Adviescommissie binnen de twee maanden een advies verstrekken aan de Minister van Werk. Bij het ontbreken van een advies na die termijn, is het advies niet langer nodig. Het dossier wordt dan bezorgd aan de Minister van Werk, die een beslissing neemt. Het Secretariaat van de Commissie geeft kennis van de beslissing aan de betrokken onderneming en de Adviescommissie.

10.3

Weigering van de tegemoetkoming1

Als de activiteiten werden uitgevoerd zonder dat de wettelijke of reglementaire voorwaarden werden gerespecteerd, kan de RVA het uitgiftebedrijf verbieden om de tegemoetkoming te betalen aan de onderneming die de dienstencheques heeft ingediend. Dit kan gebeuren als: • de onderneming die de buurtwerken of –diensten heeft laten uitvoeren, niet erkend was of indien zij het was op basis van valse documenten of verklaringen; • de buurtwerken of –diensten op andere domeinen werden uitgevoerd dan voorzien; • het werk werd uitgevoerd door een werknemer die niet in het personeelsregister was ingeschreven en wiens arbeidsprestaties niet aan de RSZ werden aangegeven. De RVA stuurt aan de onderneming en de gebruiker een aangetekende brief die deze beslissing motiveert. Indien de onderneming ten onrechte tegemoetkomingen heeft ontvangen, moeten ze deze tegemoetkomingen binnen de 30 dagen na ontvangst van de aangetekende brief terugbetalen. De RVA stuurt de dossiers van de schuldenaars met het oog op de terugvordering naar de Administratie van het Kadaster, de Registratie en de Domeinen. De ingevorderde bedragen worden dan overgemaakt aan het Hoofdbestuur van de RVA. Er kan geheel of gedeeltelijk worden afgezien van de nog terug te geven bedragen.

1

Art. 10 § 2 en 3 KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001.

34

10.4

De Adviescommissie Erkenningen en het Secretariaat van de Commissie

De Adviescommissie Erkenningen moet advies verstrekken omtrent het toekennen, het opschorten of het intrekken van de erkenning van de ondernemingen. Het Secretariaat van de Commissie zorgt voor het papierwerk, zoals zorgen dat het dossier van de onderneming volledig in orde is. “De Adviescommissie Erkenningen is samengesteld als volgt: • een voorzitter als vertegenwoordiger van de Minister van Werk en een plaatsvervanger; • drie werkende leden en drie plaatsvervangende leden die zijn voorgedragen door de meest representatieve werknemersorganisaties; • drie werkende leden en drie plaatsvervangende leden die zijn voorgedragen door de meest representatieve werkgeversorganisaties; • een werkend lid en een plaatsvervangend lid als vertegenwoordiger van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening; • een werkend lid en een plaatsvervangend lid als vertegenwoordiger van de Algemene Directie Werkgelegenheid en Arbeidsmarkt – Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. De Minister van Werk, of de ambtenaar van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg die hij aanduidt, benoemt de Commissieleden en waakt erover dat maximum twee derden van de leden van hetzelfde geslacht zijn. Het mandaat van de leden geldt voor een hernieuwbare duur van vier jaar die een einde neemt: • in geval van ontslag; • wanneer de mandaterende instantie die een lid heeft voorgedragen om zijn vervanging verzoekt; • wanneer een lid niet langer de hoedanigheid heeft die zijn mandaat rechtvaardigde. Het lid dat afstand doet van zijn mandaat vóór de geplande einddatum, wordt vervangen door zijn plaatsvervanger, die het mandaat voleindigt. In dat geval wordt een nieuw plaatsvervangend lid aangewezen.

35 Om op geldige wijze een advies te kunnen uitbrengen moeten aanwezig zijn: • de voorzitter of zijn plaatsvervanger; • een lid dat de werknemers vertegenwoordigt of zijn plaatsvervanger; • een lid dat de werkgevers vertegenwoordigt of zijn plaatsvervanger; • een lid dat de RVA vertegenwoordigt of een lid dat de Algemene Directie Werkgelegenheid en Arbeidsmarkt vertegenwoordigt of hun plaatsvervanger.”1

10.5

De driemaandelijkse listing

De RVA is belast met het verzamelen van gegevens over de tewerkstelling bij erkende ondernemingen. Dit werd vastgelegd bij KB van 12 december 2001 betreffende de dienstencheques2. Deze taak is noodzakelijk voor de evaluatie die voorzien is in de Wet van 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen3. “Dit evaluatieverslag zal betrekking hebben op: • het werkgelegenheidseffect van de maatregel; • de globale bruto en netto kostprijs van de maatregel, met bijzondere aandacht voor de terugverdieneffecten, onder meer inzake werkloosheidsuitkeringen; • de specifieke bepaling met betrekking tot de arbeidsovereenkomst dienstencheques; • de toepasselijke loons- en arbeidsvoorwaarden.”4 Deze evaluatie wordt opgemaakt om de bevoegde instanties en het publiek te informeren en om een duidelijker zicht te krijgen op de effecten van het stelsel. De ondernemingen die personeel tewerkstellen met dienstencheques, moeten driemaandelijks een listing (zie bijlage IV) opmaken. Deze lijst moet gelijktijdig met de DMFA-aangifte5 worden doorgestuurd. Hiervoor is er een bestand beschikbaar op de website van de RVA, dat moet worden doorgemaild naar [email protected]. Deze listing moet zich beperken tot het opvragen van gegevens die niet kunnen bekomen worden op basis van de DMFA-aangifte, namelijk: • naargelang het arbeidsovereenkomsten van onbepaalde duur of bepaalde duur betreft; 1

Art. 2ter KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001. Art. 12 KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001. 3 Art.10 Wet 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen, B.S. 11 augustus 2001. 4 idem 5 Déclaration Multifonctionnelle – Multifunctionele Aangifte 2

36 • naargelang het werknemers van categorie A of categorie B betreft; • het aantal gepresteerde uren in dat kwartaal gedekt door een arbeidsovereenkomst dienstencheques. “Tijdens de overgangsfase die zal lopen tot midden 2005, blijft deze gescheiden gegevensverzameling (RVA en DMFA) noodzakelijk. Van zodra alle nuttige parameters inzake de tewerkstelling met dienstencheques volledig via de DMFA-aangifte kunnen verkregen worden, zal deze aparte bevraging door de RVA komen te vervallen.”1

1

www.rva.be

37

11

Het aankopen en het verloop van de dienstencheques1

Een particulier die diensten wil laten uitvoeren door een werknemer die is tewerkgesteld in het kader van de dienstencheques, moet die werknemer ook effectief betalen met dienstencheques. Deze moeten worden aangekocht via het uitgiftebedrijf Accor Services. Bij de inschrijvingsbevestiging die de gebruiker kreeg, staat het persoonlijk gebruiksnummer en het nummer van de bankrekening waarop het geld moet worden gestort. Er moeten minstens tien dienstencheques worden aangekocht en elke dienstencheque kost € 6,70, wat neerkomt op een minimum van € 67. Er is geen maximum aantal dat mag worden aangekocht. Bij elke storting moet de particulier het gebruikersnummer in de mededeling vermelden. In de volgende gevallen wordt de betaling geweigerd en het bedrag teruggestort aan de gebruiker: • het gebruiksnummer is onvolledig, onjuist of niet vermeld. Het uitgiftebedrijf kan hierdoor niet weten wie de gebruiker is; • er worden minder dan tien dienstencheques aangekocht; • het betaalde bedrag is niet juist in verhouding met de gevraagde dienstencheques. Als dit gebeurt, wordt de gebruiker hiervan op de hoogte gebracht per brief of e-mail. Als alles in orde is in verband met de overschrijving, ontvangt de gebruiker de bestelling via priorzending binnen de 15 dagen na ontvangst van de betaling. De dienstencheques hebben voor de particulier een geldigheidsduur van acht maanden, te rekenen vanaf de uitgifte. Als de dienstencheques niet worden ontvangen, moet daarvan aangifte worden gedaan via een formulier dat verkrijgbaar is op aanvraag. Dit moet gebeuren ten laatste in de maand die volgt op de maand van betaling. De gebruiker krijgt dan gratis nieuwe cheques als vervanging van de verloren cheques.

1

Hfst. III KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001 en www.dienstencheques.be

38 “Minstens tweemaal per maand en door middel van een geïnformatiseerde overzichtslijst, licht het uitgiftebedrijf de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening in over het aantal aan de gebruikers toegestuurde dienstencheques, opgesplitst volgens het Gewest waar de gebruiker gedomicilieerd is. De Minister van Werk kan, op basis van de evolutie van het aantal bestelde dienstencheques en van het aantal aan de erkende ondernemingen terugbetaalde dienstencheques, beperkingen opleggen aan het uitgiftebedrijf inzake de uitgifte van dienstencheques. Binnen de 15 werkdagen na ontvangst van de overzichtslijst betaalt de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening een voorschot aan het uitgiftebedrijf. Dit voorschot is gelijk aan het aantal aan de gebruikers toegestuurde dienstencheques vermenigvuldigd met de per dienstencheque overeengekomen tegemoetkoming.”1 Per gepresteerd uur geeft de particulier een dienstencheque af aan de werknemer die bij hem buurtdiensten uitvoert. Als de werknemer 2,5 uren zou gewerkt hebben, kan de particulier drie dienstencheques overhandigen aan de werknemer. Als de werknemer de volgende dag terug 2,5 uren werkt, is het de gebruiker toegelaten om slechts twee dienstencheques af te geven. De dienstencheques moeten gedateerd en ondertekend worden door de particulier. Ook de werknemer moet de dienstencheques handtekenen en zijn identificatiegegevens vermelden. De werknemer geeft dan de dienstencheques af aan zijn werkgever, nl. de erkende onderneming. De verantwoordelijke van de erkende onderneming vult op de bovenste en de onderste strook het erkenningsnummer, de naam en het adres van de onderneming in en tekent de dienstencheques. De onderneming moet de bovenste strook bewaren. Daarna moeten de dienstencheques worden overgemaakt aan het uitgiftebedrijf. Dit moet gebeuren binnen de negen maanden vanaf de uitgifte van de dienstencheques en samen met een afgifteborderel (zie bijlage V). Nadat de onderneming voor de eerste keer dienstencheques heeft teruggestuurd naar het uitgiftebedrijf, krijgt die onderneming een aansluitingsnummer. Dat kan de onderneming gebruiken om via een programma op internet, “extra-net” genaamd, de terugbetaling te volgen.

1

Art. 4 en Art 5 KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001.

39 De onderneming kan ook een e-mail sturen naar het uitgiftebedrijf met de vraag om een koerier te sturen om de dienstencheques af te halen op een bepaald tijdstip. Deze dienst kost € 10.1 Nadat het uitgiftebedrijf de dienstencheques heeft gevalideerd, stort Accor Services binnen de tien werkdagen een bedrag op de rekening van de erkende onderneming. Dit bedrag is gelijk aan de aanschafprijs van de dienstencheque, vermeerderd met een tegemoetkoming vanwege de RVA. Die tegemoetkoming werd vastgesteld op een bedrag van € 14,30 per dienstencheque. Het komt er dus op neer dat het uitgiftebedrijf Accor Services een bedrag van € 21 per dienstencheque overmaakt aan de erkende onderneming. Om de afrekening van de voorschotten mogelijk te maken, moet het uitgiftebedrijf ook hier minstens tweemaal per maand de RVA inlichten over het aantal gevalideerde en aan de erkende onderneming terugbetaalde dienstencheques. “De gebruikers kunnen bij het uitgiftebedrijf de terugbetaling aanvragen van dienstencheques die nog niet werden gebruikt en die nog geldig zijn. Dienstencheques waarvoor reeds door het uitgiftebedrijf een fiscaal attest werd afgeleverd aan de gebruiker, kunnen slechts ten belope van 70% van de aanschafprijs worden terugbetaald aan de gebruiker. In dat geval wordt 30% van de aanschafprijs door het uitgiftebedrijf betaald aan de RVA. Het uitgiftebedrijf kan een vergoeding voor administratiekosten vragen aan de gebruiker die een terugbetaling vraagt. De dienstencheques kunnen ook omgeruild worden tegen nieuwe cheques met een nieuwe geldigheidsduur van acht maanden voor de gebruiker en negen maanden voor de erkende onderneming. De gebruiker kan de omruiling vragen van niet-gebruikte nog geldige dienstencheques of van dienstencheques waarvan de geldigheidsduur nog geen zes maand is verstreken. Ook voor de omruiling van dienstencheques kan het uitgiftebedrijf administratiekosten aanrekenen. De gebruiker die zijn dienstencheques heeft verloren (verlies of diefstal) kan de terugbetaling of vervanging ervan vragen.”2 (zie tabel 4: Het omruilen of laten terugbetalen van dienstencheques)3

1

Accor Services – afdeling dienstencheques, Tel: 02 678 28 79 Art. 3 § 3 KB 12 december 2001betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001. 3 X., Alles wat u moet weten over de dienstencheques, folder, Accor Services, blz.4. 2

40 Tabel 4: Het omruilen of laten terugbetalen van dienstencheques

Omruilen

Kosten

Terugbetaling

Kosten

Verloren of gestolen dienstencheques

Ja

€ 0,25 /cheque

Ja

€ 0,25 /cheque

Niet gebruikte nog geldige dienstencheques

Ja

€ 0,25 /cheque

Ja

€ 0,25 /cheque

Niet gebruikte Ja dienstencheques die minder dan 6 maanden verlopen zijn

€ 0,25 /cheque

Neen

/

41

12

De arbeidsovereenkomst1

12.1

De arbeidsovereenkomst algemeen

Een werknemer die werkt in het kader van dienstencheques, moet een “arbeidsovereenkomst dienstencheques” hebben. Het is een gewone arbeidsovereenkomst die wordt geregeld door de Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten2. Er zijn ook enkele specifieke bepalingen omtrent de arbeidsovereenkomst dienstencheques die worden geregeld door de Wet van 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen3. Via de arbeidsovereenkomst dienstencheques verbindt de werknemer zich om te werken onder het gezag van een werkgever en om tegen loon prestaties te verrichten. De Wet van 20 juli vermeldt dat de bedoeling om een arbeidsovereenkomst dienstencheques af te sluiten schriftelijk moet worden vastgelegd. Dit moet ten laatste gebeuren op het moment dat de werknemer voor de eerste keer prestaties gaat leveren voor de erkende onderneming onder het stelsel van dienstencheques. De arbeidsovereenkomst zelf moet ook schriftelijk worden opgemaakt binnen twee werkdagen vanaf het tijdstip waarop de werknemer in dienst treedt. De arbeidsovereenkomst voor dienstencheques bevat ten minste volgende specifieke vermeldingen: • de identiteit van de partijen; • het erkenningsnummer van de werkgever; • de datum waarop de uitvoering van de overeenkomst wordt aangevat; • de einddatum van de overeenkomst als die voor bepaalde duur wordt gesloten; • de arbeidsduur en het werkrooster. Een arbeidsovereenkomst dienstencheques kan zowel worden afgesloten voor onbepaalde duur als voor bepaalde duur, zowel voltijds als deeltijds.

1

Afd. 2 Wet 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen, B.S. 11 augustus 2001 en X., Wegwijs in werken in het stelsel van de dienstencheques, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 15 april 2004, Blz. 9. 2 Wet 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst, B.S. 22 augustus 1978. 3 Afd. 2 Wet 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen, B.S. 11 augustus 2001.

42 Een overeenkomst voor bepaalde duur (zie bijlage VI) kan een proefperiode van drie dagen bevatten of geen proefperiode. Bij een overeenkomst voor onbepaalde duur (zie bijlage VII) gelden de algemene bepalingen omtrent de proefperiode. Indien de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur wordt afgesloten, bepaalt de overeenkomst hoe en binnen welke termijn de werknemer over zijn werkrooster wordt geïnformeerd. Bij het ontbreken van een bepaling in de overeenkomst moet de werknemer ten minste zeven dagen vooraf op de hoogte worden gebracht van de uurregeling.

12.2

Specifieke bepalingen bij de arbeidsovereenkomst dienstencheques

12.2.1

Werknemers categorie A

Voor een werknemer van categorie A mogen er tijdens de eerste zes maanden onbeperkt opeenvolgende overeenkomsten van bepaalde duur worden afgesloten. Deze periode start vanaf de dag van de eerste voorafgaandelijke aangifte van tewerkstelling van de arbeidsovereenkomst dienstencheques bij dezelfde werkgever. Vanaf de zevende maand is de werkgever verplicht een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur aan te bieden. Deze overeenkomst moet een voltijdse of deeltijdse tewerkstelling omvatten en bedraagt minstens de helft van de wekelijkse arbeidsduur van een voltijdse werknemer.

12.2.2

Werknemers categorie B

Voor een werknemer van categorie B mogen er slechts tijdens de eerste drie maanden onbeperkt opeenvolgende overeenkomsten van bepaalde duur worden afgesloten. Deze periode start eveneens bij de DIMONA-aangifte1. Bij werknemers uit categorie B is de werkgever verplicht om vanaf de vierde maand een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur aan te bieden. Voor deze werknemers is er geen minimumduur van toepassing. Het kan dus gaan om een arbeidsovereenkomst dienstencheques voor een voltijdse prestatie als om deeltijds werk voor enkele uren per week. De werkgever mag bij beide categorieën werknemers op een vroeger tijdstip een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur aanbieden. 1

Déclaration Immédiate – Onmiddellijke Aangifte

43

13

Arbeidsvoorwaarden

13.1

De arbeidsduur

13.1.1

De maximumduur

In België bedraagt de wettelijke maximale arbeidsduur 38 uren per week. De maximale wekelijkse arbeidsduur kan worden beïnvloed door CAO’s die zijn afgesloten in het paritair comité waarbij de erkende onderneming ressorteert of die zijn afgesloten op ondernemingsvlak. Voor het paritair subcomité 322.01 werd de wekelijkse maximale arbeidsduur ook vastgesteld op 38 uren1.

13.1.2

De minimumduur

De wettelijke minimumduur is afhankelijk of het een werknemer uit categorie A of categorie B betreft. We kunnen de bepalingen hieromtrent weergeven in een schema. (zie tabel 5: De wettelijke minimumduur) 2 Tabel 5: De wettelijke minimumduur

minimumnormen

werknemer categorie A eerste 6 maanden

vanaf 7e maand

werknemer categorie B eerste 3 maanden vanaf 4de maand

minimumduur per werkperiode

minimum 3u

minimum 3u

geen minimum (kan dus minder zijn dan 3u)

geen minimum (kan dus minder zijn dan 3u)

minimum wekelijkse arbeidsduur

geen minimum (kan dus minder zijn dan 1/3 van een voltijdse betrekking)

min. 50% arbeidsduur voltijdse WN

geen minimum (kan dus minder zijn dan 1/3 van een voltijdse betrekking)

geen minimum (kan dus minder zijn dan 1/3 van een voltijdse betrekking)

1 2

Art. 9ter KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001. JANNSSENS, P., NIJS, K., Te koop: dienstencheques (prijs: niet o.t.k.), Kijk Uit, Acerta Uitgeverij, mei 2004, jaargang 14, blz. 10.

44 voorbeeld van een werkrooster, waarbij een voltijdse tewerkstelling 38u/wk is

13.1.3

ma.: 3u

ma.: 8u

ma.: 1u

ma.: 1u

andere dagen: geen prestaties

di.: 8u

andere dagen: geen prestaties

andere dagen: geen prestaties

woe.: 3u andere dagen: geen prestaties

Bijkomende uren

Naargelang de categorie waartoe de werknemer behoort, moet deze wel of geen bijkomende uren aanvaarden. Een werknemer die behoort tot categorie B is niet verplicht om bijkomende uren te aanvaarden. Deze werknemers hebben geen werkloosheidsuitkering, leefloon of financiële sociale hulp. Ze bepalen dus zelf hoeveel ze willen werken, niemand kan hen verplichten meer te werken. “Iemand die geen bijkomende uitkering vraagt, is misschien tevreden met minder werkuren. Voor bepaalde categorieën in de geestelijke gezondheidszorg, zoals mensen in begeleidingsprojecten, is een halftijdse tewerkstelling niet haalbaar. Iemand die recht heeft op een invaliditeitsuitkering kan soms wel een beetje werken, maar misschien niet meer dan enkele uren per week.”1 Een werknemer die behoort tot categorie A krijgt naast zijn loon ook nog een werkloosheidsuitkering, leefloon of financiële sociale hulp en is verplicht om bijkomende uren te aanvaarden. Er wordt namelijk verondersteld dat deze persoon daadwerkelijk naar meer werk zoekt. “Deze werknemer moet op het ogenblik dat hij zijn arbeidsovereenkomst dienstencheques ondertekent bij zijn werkgever schriftelijk een aanvraag indienen tot het bekomen van bijkomende arbeidsuren, zodat hij zo vlug mogelijk een voltijdse dienstbetrekking kan verkrijgen. Deze aanvraag wordt geacht deel uit te maken van de arbeidsovereenkomst.”2

1 2

Vr. en Antw. Senaat, 2003-2004, 12 februari 2004, (vr. nr. 3-132 Christel Geerts) Art. 2quater § 3 KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001.

45 Hierbij stelt de werknemer zich kandidaat voor: • bijkomende uren bij dezelfde werkgever; • een andere deeltijdse job bij dezelfde werkgever die meer uren oplevert; • een voltijdse job indien de werkgever dat zou aanbieden. “De werkgever moet de werknemer van categorie A schriftelijk elke vacante voltijdse of deeltijdse dienstbetrekking prioritair aanbieden die dezelfde of een gelijkaardige functie betreft als die welke de werknemer reeds uitoefent, waarvoor hij de vereiste kwalificaties bezit en waarvoor hij in het kader van de arbeidsorganisatie in de onderneming in aanmerking kan komen.”1 Als de werknemer ten onrechte bijkomende uren weigert, moet de werkgever de RVA of het OCMW hiervan verwittigen. De werknemer loopt dan het risico om zijn aanvullende werkloosheidsuitkering of leefloon te verliezen.

13.2

Einde van de arbeidsovereenkomst

Enkel voor een arbeidsovereenkomst dienstencheques die is afgesloten voor bepaalde duur geldt er een specifieke bepaling. Deze arbeidsovereenkomst kan2: • een proefperiode van drie dagen bevatten waarin de partijen het contract zonder opzegging of vergoeding kunnen beëindigen; • buiten de proefperiode, door één van de partijen beëindigd worden door middel van een opzegging van zeven dagen die aanvangt de dag na de kennisgeving. Voor alle andere overeenkomsten dienstencheques gelden de algemene bepalingen zoals bij gewone arbeidsovereenkomsten.

1 2

Art. 2quater § 3 KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001. Art. 7 sexies Wet 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen, B.S. 11 augustus 2001.

46

14

Loonsvoorwaarden

De loonsvoorwaarden zijn afhankelijk van de CAO’s die zijn afgesloten in het paritair comité waarbij de erkende onderneming ressorteert of die zijn afgesloten op ondernemingsvlak. Zoals reeds vermeld zijn er erkende ondernemingen die ressorteren onder het paritair subcomité 322.01 (cfr. supra p. 19). Dit paritair subcomité is nog niet samengesteld en er zijn ook nog geen CAO’s afgesloten. De minimumlonen voor dit paritair subcomité werden vastgelegd bij KB1 en zijn gebaseerd op wat van toepassing is in het paritair comité 318 voor de gezins- en bejaardenzorg. Deze lonen zijn gekoppeld aan het indexcijfer der consumptieprijzen van de maand juni 2003. De betrokken werknemers genieten vanaf 01/12/2004 minimum van het volgende uurloon2: • minder dan één jaar anciënniteit: € 8,49; • ten minste één jaar anciënniteit: € 8,83; • ten minste twee jaren anciënniteit: € 8,95. De anciënniteit van de werknemers begint te lopen vanaf de startdatum van de uitvoering van de eerste arbeidsovereenkomst dienstencheques bij dezelfde werkgever. De periodes tussen twee arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur die een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur voorafgaan, tellen mee bij de berekening van de anciënniteit. De periodes tussen twee arbeidsovereenkomsten die werden afgesloten voor onbepaalde duur, tellen niet mee bij de berekening van de anciënniteit. Ook periodes van schorsing van de arbeidsovereenkomst die niet gedekt zijn door een gewaarborgd loon tellen niet mee. De loonsverhoging wordt toegekend op de eerste dag van de maand volgend op de maand waarin de nodige anciënniteit bereikt wordt. Voorbeeld: “Een werknemer van categorie B gaat voor de eerste maal bij een particulier prestaties leveren in het kader van dienstencheques op 1 maart 2004. Zijn werkgever is een VZW die een erkenning heeft voor het bereiden van maaltijden aan huis. Het loon van deze werknemer wordt bijgevolg vastgesteld op € 8,49.

1 2

Art. 9quater § 1 KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001. X., Het stelsel van de dienstencheques, Brugge, ADMB-studiedienst, 7 december 2004, blz. 13.

47 De VZW biedt aan deze werknemer volgende overeenkomsten aan: • van 1 maart tot 31 maart 2004: arbeidsovereenkomst bepaalde duur; • op 7 april 2004: arbeidsovereenkomst bepaalde duur; • van 13 april tot 23 april 2004: arbeidsovereenkomst bepaalde duur; • van 10 mei tot 28 mei 2004: arbeidsovereenkomst bepaalde duur; • vanaf 1 juni 2004: arbeidsovereenkomst onbepaalde duur (verplicht, want dit is de eerste dag van de vierde maand). Wanneer de werknemer in dienst blijft van dezelfde werkgever, zal hij zijn eerste loonsverhoging mogen verwachten op 1 april 2005, nl. de maand volgend op de maand waarin één jaar anciënniteit bereikt wordt (de tussenperiodes waarin niet gepresteerd werd, worden immers meegerekend).”1 Indien de werkgever niet ressorteert onder een paritair comité, zoals een OCMW, is de regeling van toepassing die ook geldt voor de contractuele van dat OCMW. Dit komt omdat de loonsvoorwaarden hier niet bepaald worden door CAO’s.

1

JANNSSENS, P., NIJS, K., Te koop: dienstencheques (prijs: niet o.t.k.), Kijk Uit, Acerta Uitgeverij, mei 2004, jaargang 14, blz. 12.

48

15

Het model van de dienstencheque

Een dienstencheque ziet er als volgt uit1:

1. de gebruiker dateert en tekent de dienstencheque. De naam, voornaam en het adres werden reeds ingevuld door het uitgiftebedrijf toen de dienstencheques werden opgestuurd naar de gebruiker; 2. de werknemer vult hier zijn naam, voornaam en INSZ2 in en tekent de dienstencheque; 3. de verantwoordelijke van de erkende onderneming vult hier de naam, het adres en het erkenningnummer in van de onderneming en tekent de dienstencheque. Op de bovenste strook worden dezelfde gegevens ingevuld en die strook moet worden bewaard door de onderneming; 4. op de dienstencheque wordt ook vermeld binnen welke termijn de onderneming de cheque moet indienen bij het uitgiftebedrijf; 5. ook de termijn binnen welke de gebruiker de dienstencheque moet gebruiken wordt vermeld. Omdat de manuele behandeling van duizenden cheques een grote werklast vormt, is er nood aan administratieve vereenvoudiging. Dit kan gebeuren via de invoering van elektronische cheques. Dit is nog niet geregeld, maar zal in de toekomst zeker worden toegepast.3

1

www.dienstencheques.be Identificatie Nummer Sociale Zekerheid 3 X., Succes van de dienstencheques via de uitzendsector in 2004, Federgon, 14 maart 2005, blz.7. 2

49

16

Gevolgen voor PWA-werknemers1

Via het systeem van de PWA heeft men een duidelijke maatschappelijke behoefte ingevuld, want in dit systeem konden PWA-werknemers activiteiten van huishoudelijke aard uitoefenen op een legale manier. Toch waren er maar nauwelijks PWA-werknemers die doorstroomden naar het normale arbeidscircuit. De doelstelling om langdurig werklozen te laten herintreden in het normale arbeidscircuit werd nauwelijks gerealiseerd. Bovendien werd vastgesteld dat de vraag van de privé gebruikers het aanbod aan PWA-werknemers veruit overtrof waardoor vele gebruikers niet werden bediend. Op basis hiervan werd beslist om een nieuw systeem van dienstencheques in te voeren en het systeem van de PWA te hervormen. Vanaf 1 maart 2004 konden er geen nieuwe PWA-werknemers en PWA-gebruikers meer worden ingeschreven voor diensten die kunnen worden uitgevoerd met dienstencheques, zoals het schoonmaken. PWA-werknemers die vóór het invoegen van het nieuwe stelsel van de dienstencheques deze activiteiten uitoefenden, mogen dit wel blijven doen. Vanaf 1 oktober 2004 zijn de PWA-werknemers niet meer vrijgesteld van de sollicitatieplicht. Vroeger werden ze hiervoor vrijgesteld als ze 180 uur werkten in zes maanden. Ze worden nu automatisch ingeschreven bij VDAB2, FOREM3, BGDA4 of ADG5. Dat betekent dat deze werknemers vacatures zullen ontvangen en kansen zullen worden aangeboden om een reguliere job te vinden binnen het stelsel van de dienstencheques. Voor PWA-werknemers is het goed om over te stappen naar een dienstenbaan, want zo krijgen ze een volwaardig contract met volledige Sociale Zekerheidsrechten.

1

VANDENBROUCKE, F., Het nieuwe federaal systeem van dienstencheques en de daarmee samenhangende nieuwe dynamiek voor het Plaatselijk Werkgelegeheidsagentschap,19 december 2003, blz.3 en www.freyaweb.be, www.meta.fgov.be en RVA Oostende, tel.: 059 80 27 10. 2 Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding 3 Office Wallon de la Formation Professionnelle et de l’ emploi 4 Brusselse Gewestelijke Dienst voor Arbeidsbemiddeling 5 Arbeitsamt der Deutschsprachigen Gemeinschaft

50

17

Welzijn op het werk1

De werkgever is verplicht om de veiligheid en de gezondheid van de werknemer te garanderen bij de uitvoering van het werk en hij moet risico’s op de werkplek voorkomen. Als er zich een risico voordoet, moet de werkgever ervoor zorgen dat de werknemer onder medisch toezicht staat. Een risico kan ontstaan als de werknemer bijvoorbeeld werd blootgesteld aan chemische producten, zoals schoonmaakproducten. Daarom is ook het gebruik van sommige chemische producten verboden. De werkgever moet ook passende maatregelen nemen om risico’s op de werkplek te vermijden, zoals beschermingskledij voorzien. Voor activiteiten waarbij er geen kans is op een risico, moet de werkgever de werkkledij bezorgen aan de werknemer, reinigen, verstellen en in een behoorlijke staat onderhouden. Er moeten ook sanitaire voorzieningen zijn voor de werknemer en hij heeft recht op een pauze voor het nuttigen van zijn maaltijden. De werkgever zorgt ook het best voor de informatie of opleiding van de werknemers met betrekking tot de werkuitrusting. De gebruiker mag geen defecte werkuitrusting ter beschikking stellen van de werknemer. Informatie en opleiding van de werknemer is dus belangrijk, vooral omdat de preventieadviseur onmogelijk elke plek kan bezoeken om een risicoanalyse te verrichten. De werkgever moet wel alle werknemers op de hoogte brengen van de mogelijke risico’s en de preventiemaatregelen hiervoor. Bij een ernstig en onmiddellijk gevaar moet de werknemer de werkplek verlaten en zijn werkgever op de hoogte brengen. De werkgever moet de nodige maatregelen treffen in verband met de eerste hulp, zoals ervoor zorgen dat de werknemer over een EHBO-kistje beschikt. Ook de bescherming tegen geweld en morele of seksuele intimidatie op het werk moet door de werkgever gegarandeerd worden. De wet betreffende het geweld en de pesterijen op het werk is ook van toepassing voor de gebruiker, want die bevindt zich immers op de werkplek.

1

X., Wegwijs in…werken in het stelsel van de dienstencheques, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 15 april 2004, blz. 14-15.

51 Bij een zwangere werkneemster moet de werkgever in samenspraak met de arbeidsgeneesheer een risicoanalyse verrichten. Worden er risico’s vastgesteld, zal de werkgever maatregelen moeten stellen, zoals bijvoorbeeld het aanpassen van de arbeidsomstandigheden.

52

18

Toezicht op het naleven van de reglementering1

Het specifieke toezicht op de regelgeving van de dienstencheques werd toevertrouwd aan: • het Toezicht op de Sociale Wetten van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg; • de Sociale Inspectie van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid; • de Inspectiediensten van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid; • de RVA. Als deze instanties een inbreuk vaststellen op de reglementering, lichten zij de Adviescommissie Erkenningen in. De inbreuken kunnen een invloed hebben op de erkenning van de onderneming. Voor wat betreft de veiligheid en gezondheid op het werk, wordt het toezicht uitgeoefend door het Toezicht op het Welzijn op het Werk.

1

Art. 10 KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001 en X., Wegwijs in…werken in het stelsel van de dienstencheques, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 15 april 2004, blz. 17.

53

Deel II: praktisch deel

54

1

Voordelen en nadelen

1.1

De werknemer

Het grootse voordeel voor een werknemer die werkt in het kader van dienstencheques, is ongetwijfeld het legaal werken. Het is volwaardig werk waardoor de werknemer ook alle rechten verwerft omtrent de Sociale Zekerheid en waarvoor hij een volwaardig loon ontvangt. Een werknemer die werkt in het zwartwerkcircuit, heeft geen arbeidsovereenkomst, geen rechten omtrent Sociale Zekerheid en loopt steeds het risico om ontdekt te worden als zwartwerker. Hij is er ook nooit zeker van dat zijn ‘werkgever’ hem effectief zal uitbetalen voor zijn verrichte prestaties. Als dit niet gebeurt, kan die persoon ook geen loon eisen omdat er geen arbeidsovereenkomst is en niet kan bewijzen dat hij prestaties heeft verricht. Mensen die werken in het zwartwerkcircuit hebben er dus alle voordeel bij om over te schakelen naar het stelsel van dienstencheques. De berekening van het loon voor een werknemer die werkt in het kader van de dienstencheques loopt gelijk met een gewone werknemer. Op zich voelt de werknemer geen verschil of hij nu werkt in het stelsel of niet. Het enige verschil is dat de werknemer dienstencheques ontvangt van de gebruiker en ze moet afgeven aan de werkgever. Toch zijn er bepaalde zaken die sommige mensen tegenhouden om over te stappen naar het legale circuit. Omdat het gaat over legaal werk met een volwaardig loon, moet er RSZbijdragen en bedrijfsvoorheffing worden ingehouden op het loon. Dit heeft dan tot gevolg dat er minder wordt verdiend dan als men “in het zwart” werkt. Ook moet de betrokken persoon op zoek gaan naar een erkende onderneming die hem wil aanwerven. Dit wordt wel vergemakkelijkt omdat er vacatures kunnen worden geraadpleegd op de website van het uitgiftebedrijf Accor Services.

55

1.2

De onderneming

Het grootste voordeel voor de onderneming is de tegemoetkoming die hij krijgt ten laste van de Staat. Deze tegemoetkoming staat vast op € 14,30 per ingediende dienstencheque. Daarboven wordt ook nog eens de waarde van de dienstencheque geteld, wat de gebruiker heeft betaald aan het uitgiftebedrijf bij het bestellen van de cheques. Het komt er dus op neer dat de onderneming per dienstencheque € 21 ontvangt. Dit is een redelijk grote tegemoetkoming, vooral als je het verschil in loonkost berekent tussen een gewone werknemer en een werknemer die werkt in het stelsel van de dienstencheques. (zie tabel 6: Studie loonkostprijs) Tabel 6: Studie loonkostprijs

STUDIE LOONKOSTPRIJS Geboortedatum: 17/03/1975 Datum in dienst: 01/01/2005 Functie: ruitenwasser Loon: 11,3565 EUR/uur Paritair comité: 121.00 schoonmaak en ontsmetting Bruto uurloon

€ 11,3565

Gewone RSZ-bijdrage

€ 4,7049

38,36% x (11,3565 x 108%) RSZ-bijdrage vakantie voor ondernemingen met + 10 werknemers

€ 0,2073

1,69% x (11,3565,x 108%) RSZ-bijdrage FSO

€ 0,0601

0,49% x (11,3565 x 108%) RSZ-bijdrage tewerkstellingsfonds

€ 0,0061

0,05% x (11,3565 x 108%) RSZ-bijdrage anciënniteittoeslag 0,10% x (11,3565 x 108%)

€ 0,0123

56 RSZ-bijdrage Fonds Voor Bestaanszekerheid

€ 2,1218

17,30% x (11,3565 x 108%) TOTAAL

€ 18,47

- tegemoetkoming dienstencheques

- € 21,00

OVERSCHOT

€ 2,53

Dit is een prognose! Er werd geen rekening gehouden met eventuele doelgroepverminderingen, arbeidsongevallenverzekering en andere bijkomende verzekeringen. Aan de hand van deze prognose is het duidelijk dat de onderneming dankzij de tegemoetkoming de loonkost van de werknemer volledig kan dekken. Er is hier zelfs een overschot, waardoor duidelijk wordt dat het gaat om een redelijk grote tegemoetkoming. Hiermee worden veel ondernemingen gestimuleerd om werknemers aan te werven in het stelsel van dienstencheques. Een nadeel voor de onderneming is onwaarschijnlijk het papierwerk die nodig is om volledig te kunnen meewerken in het stelsel, zoals de erkenningsaanvraag en de driemaandelijkse listing aan de RVA. Toch denk ik dat er niet veel ondernemingen zijn die daarvoor zouden laten om te werken in het stelsel.

1.3

De gebruiker

Een eerste voordeel is dat het systeem van dienstencheques een oplossing biedt aan behoeften die heerst bij een bepaald deel van de bevolking. Het was namelijk moeilijk om een werknemer te vinden die legaal wilde poetsen. Dankzij het stelsel van dienstencheques heeft de gebruiker een persoon die legaal werkt in zijn huishouden, en zal de gebruiker niet worden beschuldigd van het tewerkstellen van een persoon “in het zwart” en zal zo ook geen sanctie krijgen. Een volgend voordeel is de eenvoud om zich in te schrijven als gebruiker. Ik nam de proef op de som en ging na hoe eenvoudig het zou zijn om mij als gebruiker te laten inschrijven. Op de website van het uitgiftebedrijf is het eenvoudig om de gebruiksaanvraag terug te vinden. Ook het invullen van de aanvraag is eenvoudig en neemt niet veel tijd in beslag.

57 Na ongeveer één week kreeg ik een inschrijvingsbevestiging (zie bijlage VIII) van Accor Services. In deze brief wordt mijn persoonlijk gebruiksnummer vermeld en de procedure om dienstencheques te bestellen. Samen met de brief werd er ook een folder (zie bijlage IX) meegestuurd die de werking van de dienstencheques beschrijft. Het is zeer eenvoudig om je in te schrijven als gebruiker en het is volledig gratis. Na de inschrijving als gebruiker ben je niet verplicht om dienstencheques aan te kopen. Dit heeft wel zijn nadelen bij het registreren van het aantal gebruikers. Er wordt namelijk enkel rekening gehouden met het aantal geregistreerde gebruikers en niet met het aantal gebruikers die effectief dienstencheques aankopen. Het is ook eenvoudig om een erkende onderneming te vinden. Op de website van het uitgiftebedrijf en de RVA kan gezocht worden via het postnummer. Bij elke erkende onderneming wordt het adres, telefoonnummer, het eventuele e-mail adres vermeld en welke activiteiten de onderneming levert. Een volgend voordeel is de belastingsvermindering die de gebruiker kan genieten als hij dienstencheques aankoopt. Hij kan genieten van een fiscale aftrek van 30% van de kostprijs van de dienstencheque. Dit wil dus zeggen dat één dienstencheque na de fiscale aftrek € 4,69 kost voor de gebruiker. Hiermee wil de overheid mensen stimuleren om dienstencheques aan te kopen. Voor de gebruiker zijn werknemers die werken in dit stelsel goedkope werkkrachten. Waarschijnlijk zou een werknemer die “in het zwart” werkt meer kosten voor de gebruiker dan een werknemer die werkt in het stelsel van de dienstencheques. Er is dus een verschil in belastingsbijdrage tussen een gewone persoon die geen dienstencheques heeft aangekocht en een persoon die wel dienstencheques heeft aangekocht. Om aan te tonen hoe groot het verschil is, wordt er een voorbeeld uitgewerkt. Het gaat om een gehuwd koppel die twee kinderen ten laste heeft. Bij de eerste belastingsberekening (zie bijlage X) wordt er geen rekening gehouden met dienstencheques. Hier krijgt het koppel € 2 894,73 terug vanwege de Staat.

58 Bij de tweede belastingsberekening (zie bijlage XI) wordt er wel rekening gehouden met dienstencheques. Het koppel heeft in 2004 namelijk 70 dienstencheques aangekocht. Aangezien er een belastingsvermindering van 30% van toepassing is, kan € 140,70 worden afgetrokken. Dit bedrag wordt pro rata verdeeld over de twee personen en samen met andere verminderingen afgetrokken van de basisbelasting. Op dit bedrag zal de gemeentebelasting worden berekend. Het komt er dus op neer dat er ook minder gemeentebelasting zal moeten worden betaald omdat de vermindering dienstencheques reeds werd afgetrokken. In totaal krijgt het gezin € 3 041,92 terug vanwege de Staat. Het verschil tussen beide belastingsberekeningen bedraagt € 147,19. Er zijn dus twee voordelen, namelijk de belastingsvermindering van 30% op de aankoopprijs van de dienstencheques en de gemeentebelasting die wordt berekend op een lagere basis wegens de vermindering dienstencheques. Een nadeel voor de gebruiker is dat het systeem enkel gebruikt kan worden voor activiteiten van privé-aard. Een dokterspraktijk mag niet worden schoongemaakt via het stelsel, terwijl het vaak een deel uitmaakt van de woning. Waarschijnlijk zullen de activiteiten in de toekomst worden uitgebreid, waardoor ook beroepsplaatsen en gemeenschappelijke ruimtes mogen worden schoongemaakt via het stelsel.

1.4

Samenvatting

De bovenvermelde voor- en nadelen kunnen samengevat worden in een tabel. (zie tabel 7: Voor- en nadelen) Tabel 7: Voor- en nadelen

Voordelen Werknemer

Onderneming

Arbeidsovereenkomst;

Nadelen

legaal werken;

Minder verdienen door RSZbijdrage en bedrijfsvoorheffing;

rechten omtrent Sociale Zekerheid.

op zoek gaan naar een erkende onderneming.

Tegemoetkoming;

papierwerk

59

Gebruiker

Werknemer die legaal werkt;

Enkel voor activiteiten van privé-aard

Eenvoudig om in te schrijven en om een onderneming te zoeken; Belastingsvermindering

1.5

Besluit

Het is duidelijk dat het systeem van dienstencheques voordelen heeft voor alle drie de partijen. Een onderneming en een gebruiker die het systeem van dienstencheques wil toepassen, wordt nauwelijks tegengehouden door één of ander nadeel. Deze partijen hebben er alle voordelen bij om het stelsel toe te passen. Of de werknemer wil werken in het systeem van dienstencheques, hangt af van de persoonlijke ingesteldheid van die persoon. De werknemer moet een keuze maken tussen legaal werken en daardoor minder verdienen, maar wel alle rechten hebben inzake de Sociale Zekerheid, ofwel zwartwerken, meer verdienen, maar geen rechten hebben inzake Sociale Zekerheid. Sommigen zullen een beslissing nemen op korte termijn en in het zwartwerkcircuit blijven werken. Als er wordt gekeken op lange termijn, zal er beslist worden om legaal te werken. Uiteraard biedt het legaal werken de beste voordelen.

60

2

Evaluatie van het systeem

De cijfers die ik in deze evaluatie gebruik zijn afkomstig van de RVA1. Het uitgiftebedrijf heeft namelijk als taak de RVA op de hoogte te houden van het aantal ingeschreven gebruikers, aangekochte dienstencheques en ingediende dienstencheques. Ook de erkende ondernemingen moeten driemaandelijks een listing doorsturen naar de RVA met de vermelding hoeveel werknemers er worden tewerkgesteld in het stelsel. Al deze gegevens worden verwerkt door de RVA. In deze evaluatie wordt er aandacht geschonken aan het aantal erkende ondernemingen, het aantal aangeworven werknemers, het aantal ingeschreven gebruikers, de door gebruikers aangekochte dienstencheques en het aantal ingediende dienstencheques. De evaluatie heeft betrekking op het jaar 2004. Voor 2005 zijn er cijfers bekend tot en met februari.

2.1

Het aantal erkende ondernemingen

Het aantal erkende ondernemingen in 2004 en 2005 (t.e.m februari) kan worden weergegeven via een tabel. (zie tabel 8: Het aantal erkende ondernemingen) Tabel 8: Het aantal erkende ondernemingen

Vlaams Gewest

Waals Gewest

Brussels Hoofdst. Gewest Totaal België

2004

497

246

42

785

2005 (t.e.m februari)

511

254

43

808

De ondernemingen zijn verdeeld tussen de drie gewesten volgens de sociale zetel van de erkende onderneming en niet volgens de plaats waar de onderneming zijn activiteiten aanbiedt. Het is duidelijk dat er in het Vlaams Gewest meer erkende ondernemingen zijn dan in de andere gewesten. In vergelijking met het Waals gewest zijn er dubbel zoveel en in vergelijking met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn er in het Vlaams Gewest ongeveer 12 keer meer erkende ondernemingen.

1

Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening, Dienst Statistieken, [email protected]

61 Er is ook een stijging merkbaar. In februari 2005 werd het aantal erkende ondernemingen in België vastgesteld op 808, wat een stijging is van 2,93% in vergelijking met december 2004. Niets belet er om het aantal erkende ondernemingen nog te doen stijgen tijdens de volgende maanden. Een effectieve vergelijking tussen 2004 en 2005 zal maar kunnen gebeuren als 2005 is afgelopen. Als we uitgaan van de veronderstelling dat het aantal erkende ondernemingen blijft stijgen met 2,93% per twee maanden, komen we tot de vaststelling dat er op het eind van december 2005 ongeveer 934 erkende ondernemingen zullen zijn. Dit is een voorspelling en het is niet zeker dat er effectief zoveel erkende ondernemingen zullen zijn eind december 2005.

2.2

Het aantal aangeworven werknemers

Hiervan zijn enkel nog maar de cijfers van 2004 bekend. Aangezien de ondernemingen per kwartaal de listing moeten doorsturen naar de RVA en het eerste kwartaal van 2005 nog niet was afgelopen, zijn er geen cijfers bekend voor 2005. (zie figuur 1: Het aantal aangeworven werknemers) Figuur 1: Het aantal aangeworven werknemers

4702 1273 4911

0

1000

2000

Vlaams Gewest

3000

Waals Gewest

4000

5000

6000

Brussels Hoofdst. Gewest

Uit deze grafiek kan worden afgeleid dat de meeste werknemers werden aangeworven in het Vlaams Gewest, namelijk 4911 werknemers. Daarna volgt het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, met 4702 aangeworven werknemers. Als laatste volgt het Waals Gewest met 1273 werknemers. In totaal zijn er in België 10 886 werknemers aangeworven door erkende ondernemingen om diensten te verrichten in het stelsel van dienstencheques.

62 Nu we weten hoeveel erkende ondernemingen en aangeworven werknemers er zijn in 2004, kunnen we berekenen hoeveel werknemers er gemiddeld werken per erkende onderneming. In het Vlaams Gewest heeft één onderneming gemiddeld 9 à 10 werknemers in dienst. In het Waals Gewest is dit 5 à 6 werknemers. Opmerkelijk is het gemiddelde in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Hier is dat 111 à 112 werknemers per onderneming. We kunnen hieruit besluiten dat er in het Vlaams Gewest en het Waals Gewest veel ondernemingen zijn, maar kleine ondernemingen. In het Brussels Hoofdstedelijke Gewest zijn er dan weer weinig erkende ondernemingen, maar grote ondernemingen met veel werknemers in dienst. Het was de doelstelling om tegen 2006 niet minder dan 25 000 extra banen te scheppen. In december 2004 stond de stand op 10 886 werknemers. Dit betekent dat er in de loop van 2005 minimum 14 114 werknemers moeten worden aangeworven. In praktijk zullen er dit meer moeten zijn, want er wordt hier geen rekening gehouden met werknemers die reeds aangeworven zijn, maar uit dienst gaan in 2005.

2.3

Het aantal ingeschreven gebruikers

Hier wordt er geen rekening gehouden met het aantal gebruikers die effectief dienstencheques aankopen, maar het aantal gebruikers die zich hebben ingeschreven bij het uitgiftebedrijf. Deze gebruikers worden verdeeld over de verschillende gewesten aan de hand van de domicilie van de gebruiker. (zie tabel 9: Het aantal ingeschreven gebruikers) Tabel 9: Het aantal ingeschreven gebruikers

Vlaams Gewest

Waals Gewest

Brussels Hoofdst. Gewest

Totaal België

2004

86 541

29 288

4 418

120 247

2005 (t.e.m februari)

98 821

33 522

5 060

137 403

Het is duidelijk dat de meeste gebruikers afkomstig zijn uit het Vlaams Gewest. Het aantal gebruikers uit het Waals Gewest omvat ongeveer 1/3 van het aantal gebruikers uit het Vlaams Gewest. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft het laagst aantal gebruikers.

63 Net als bij het aantal erkende ondernemingen is er ook hier een stijging zichtbaar. In december 2004 werd de stand vastgelegd op 120 247 gebruikers, in februari 2005 waren er dat 137 403. Er was dus een stijging van ongeveer 14,27%. Als we ook hier uitgaan van de veronderstelling dat het aantal ingeschreven gebruikers zal blijven stijgen met 14,27% per twee maanden, komen we tot de vaststelling dat er op het eind van december 2005 ongeveer 267 705 gebruikers ingeschreven zullen zijn. Dit is maar een veronderstelling, het is niet zeker dat het aantal gebruikers zal blijven stijgen met 14,27% per twee maanden. Nu geweten is hoeveel aangeworven werknemers en hoeveel ingeschreven gebruikers er zijn, kunnen we nagaan bij hoeveel gebruikers één werknemer gemiddeld werkt. In het Vlaams Gewest staat één werknemer in voor 17 à 18 gebruikers. Als we uitgaan dat de betrokken werknemer 38 uren per week werkt, kan hij maar ongeveer twee uren per week werken per gebruiker. In het Waals Gewest staat één werknemer in voor ongeveer 23 gebruikers. Als ook hier de 38 urenweek van toepassing is, kan de werknemer maar ongeveer anderhalf uur per week werken per gebruiker. In deze twee gewesten kunnen we vaststellen dat er te weinig werknemers zijn in vergelijking met het aantal gebruikers. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het dan weer anders. Hier zijn er iets meer werknemers dan gebruikers, waardoor er een overschot is aan werknemers. Het is natuurlijk altijd mogelijk dat werknemers die zijn aangeworven door een onderneming waarvan de sociale zetel gevestigd is in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, ook activiteiten uitvoeren in de andere gewesten. Omdat werknemers uit de verschillende gewesten in gelijk welk gewest activiteiten mogen uitvoeren, is het beter om op federaal niveau een vergelijking te maken tussen vraag en aanbod. In België staat één werknemer gemiddeld in voor 11 gebruikers. In de 38 urenweek kan één werknemer 3,5 uren per week werken per gebruiker. In werkelijkheid is dit nog minder, want niet iedere werknemer werkt voltijds. We kunnen pas een juistere berekening maken als gekend is hoeveel uren er werd gewerkt in 2004 (cfr. infra p. 71).

64

2.4

De door gebruikers aangekochte dienstencheques in 2004

Het aantal dienstencheques dat werd aangekocht tijdens 2004, kan worden weergegeven per maand en per gewest. (zie tabel 10: Door gebruikers aangekochte dienstencheques in 2004) Tabel 10: Door gebruikers aangekochte dienstencheques in 2004

Vlaams Gewest

Waals Gewest

Brussels Hoofdst. Gewest

Totaal België

226 475

26 583

410

253 468

Februari 2004 250 038

45 903

2 734

298 675

Maart 2004

296 449

64 709

5 810

366 968

April 2004

387 786

106 026

8 796

502 608

Mei 2004

362 215

103 621

10 137

475 973

Juni 2004

440 020

127 259

13 784

581 063

Juli 2004

465 213

150 580

15 211

631 004

Augustus 2004

410 806

139 246

14 899

564 951

September 2004

734 210

233 730

26 357

994 297

Oktober 2004 683 712

228 263

25 926

937 901

November 2004

1 226 490

372 054

41 111

1 639 655

December 2004

611 355

223 198

30 145

864 698

Totaal 2004

6 094 769

1 821 172

195 320

8 111 261

Januari 2004

In 2004 werden er in België maar liefst 8 111 261 dienstencheques verkocht, goed voor ongeveer 51 miljoen EUR. Als we januari en december vergelijken, kunnen we vaststellen dat er in december 2004 ongeveer 3,5 keer meer dienstencheques werden verkocht. Globaal bekeken is het aantal flink gestegen tijdens de loop van 2004. (zie figuur 2: Het aantal aangekochte dienstencheques in België 2004)

65

Duizenden

Figuur 2: Het aantal aangekochte dienstencheques in België 2004

1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400

december

oktober

september

augustus

juli

juni

mei

april

maart

februari

januari

0

november

200

Aan de hand van deze grafiek is het duidelijk dat er in januari relatief weinig dienstencheques werden aangekocht, namelijk 253 468 cheques. Dit steeg in de volgende maanden, behalve in de maanden mei, augustus, oktober en december waar er zich een daling voordeed. In de maand november is er een forse stijging merkbaar en in december dan weer een forse daling. Dit kan in verband gebracht worden met de wijziging van het Koninklijk Besluit van 12 december 2001 betreffende de dienstencheques1. In deze wijziging werd er een verhoging van de aanschafprijs van de cheques voorzien, namelijk een verhoging met € 0,50 per dienstencheque. Daarom werd er begin november massaal dienstencheques aangekocht, want vanaf 19 november 2004 zou de kostprijs stijgen. Doordat de gebruikers een groot aantal dienstencheques hebben aangekocht in november, werden er minder cheques verkocht in december. Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen de drie gewesten. Het gewest met het grootste aandeel in het aankopen van dienstencheques, is het Vlaams Gewest met een aandeel van ongeveer 75%. Daarna komt het Waals Gewest met ongeveer 22,5% en als laatste het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met ongeveer 2,5%. (zie figuur 3: Aandeel gewesten in het totaal van aangekochte dienstencheques in 2004)

1

KB 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001; laatst gewijzigd bij KB 10 november 2004, B.S. 19 november 2004.

66 Figuur 3: Aandeel gewesten in het totaal van aangekochte dienstencheques in 2004

2,41% Vlaams Gewest

22,45%

Waals Gewest Brussels Hoofdst. Gewest

75,14%

Het aandeel van de verschillende gewesten in het totaal van aangekochte dienstencheques, is afhankelijk van het aantal ingeschreven gebruikers in die gewesten. De meeste gebruikers zijn gedomicilieerd in het Vlaams Gewest en daardoor worden de meeste cheques ook aangekocht in het Vlaams Gewest. We kunnen vaststellen dat één gebruiker in het Vlaams Gewest gemiddeld 70 à 71 dienstencheques heeft gekocht gedurende 2004. In het Waals Gewest is dat gemiddeld 62 cheques en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is dat gemiddeld 44 dienstencheques.

2.5

De door gebruikers aangekochte dienstencheques: vergelijking met 2005

Tot op heden zijn voor 2005 de cijfers beschikbaar tot en met februari. (zie tabel 11: Door gebruikers aangekochte dienstencheques t.e.m februari 2005) Tabel 11: Door gebruikers aangekochte dienstencheques t.e.m februari 2005

Vlaams Gewest

Waals Gewest

Brussels Hoofdst. Gewest

Totaal België

723 723

248 088

31 814

1 003 625

Februari 2005 847 722

294 640

38 989

1 181 351

Januari 2005

Voor België is er een heel groot verschil tussen 2004 (cfr. supra p. 64) en 2005 voor deze twee maanden. (zie figuur 4: verschil in aangekochte dienstencheques voor België)

67

Duizenden

Figuur 4: Verschil in aangekochte dienstencheques voor België

1400

1 181 351

1200

1 003 625 1000

800 2004 2005 600

400 298 675 253 468 200

0 januari

februari

In januari 2004 werden er slechts 253 468 dienstencheques aangekocht en in januari 2005 waren er dat 1 003 625. In februari 2004 werden er 298 675 cheques gekocht. In 2005 waren er dat 1 181 351. Voor de beide maanden kunnen we vaststellen dat er in 2005 bijna vier keer meer dienstencheques werden aangekocht in vergelijking met 2004. Dit is een heel groot verschil en dat kan waarschijnlijk verklaard worden door het feit dat het systeem van dienstencheques meer en meer ingeburgerd raakt. In 2004 was het een nieuw systeem waar weinig mensen mee vertrouwd waren. Nu is het een systeem waar veel over gepraat wordt en die vooral dankzij de media het vertrouwen heeft gewonnen bij de bevolking. We kunnen ook hier een onderscheid maken tussen de verschillende gewesten. Voor het Vlaams Gewest kunnen we vaststellen dat er in januari en februari 2005 ongeveer driedubbel zoveel dienstencheques werden aangekocht in vergelijking met 2004. Voor het Waals Gewest werd er in januari 2005 ongeveer negen keer meer dienstencheques aangekocht dan in 2004. Voor de maand februari is dat ongeveer zes keer meer. Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werden er in de maand januari 2005 maar liefst 77,5 keer meer dienstencheques verkocht in vergelijking met januari 2004. In februari 2005 was dat ongeveer 14 keer meer. In vergelijking met de andere gewesten is dit het gewest die de grootste stijging kende in het aankopen van dienstencheques.

68 Als januari 2005 en februari 2005 met elkaar worden vergeleken, kan ook worden vastgesteld dat er zich een stijging voordeed. We spreken hier van een stijging van ongeveer 17,70%. Of het aantal zal blijven stijgen tijdens de loop van 2005 is momenteel nog een raadsel. In het algemeen zal het waarschijnlijk nog stijgen, maar er kunnen zich ook dalingen voordoen. Waarschijnlijk zal het aantal aangekochte dienstencheques steeds schommelen boven het miljoen.

2.6

Het aantal ingediende dienstencheques in 2004

Naast het aantal aangekochte dienstencheques, kunnen we ook vaststellen hoeveel dienstencheques er werden ingediend door erkende ondernemingen. Dit komt overeen met het aantal uren dat werknemers hebben gepresteerd in het stelsel van de dienstencheques. Het totaal van ingediende cheques kan worden weergegeven per maand en per gewest. (zie tabel 12: Het aantal ingediende dienstencheques in 2004) Tabel 12: Het aantal ingediende dienstencheques in 2004

Vlaams Gewest

Waals Gewest

Brussels Hoofdst. Gewest

Totaal België

94 573

11 736

12 063

118 372

Februari 2004 106 112

14 692

38 433

159 237

Maart 2004

145 928

30 952

25 214

202 094

April 2004

163 526

33 720

72 460

269 706

Mei 2004

251 277

51 814

53 236

356 327

Juni 2004

267 214

77 065

92 641

436 920

Juli 2004

531 017

116 127

123 835

770 979

Augustus 2004

138 518

59 758

76 479

274 755

September 2004

288 717

89 328

84 745

462 790

Oktober 2004 423 550

126 330

123 910

673 790

November 2004

137 058

178 244

765 934

Januari 2004

450 632

69 December 2004

664 080

229 074

235 687

1 128 841

Totaal 2004

3 525 144

977 654

1 116 947

5 619 745

In 2004 hebben alle erkende ondernemingen in totaal 5 619 745 dienstencheques ingediend. Dit komt neer op een totaal van meer dan 80 miljoen EUR aan tegemoetkomingen ten laste van de staat. Als we het aantal bekijken per maand, kunnen we vaststellen dat er op het eind van 2004 meer cheques werden ingediend dan in begin 2004. In januari werden er 118 372 cheques ingediend, in december waren er dat maar liefst 1 128 841. Dit is ongeveer 9,5 keer meer. (zie figuur 5: Het aantal ingediende dienstencheques in België 2004)

1200 1000 800 600 400 200

december

november

oktober

september

augustus

juli

juni

mei

april

maart

februari

0 januari

Duizenden

Figuur 5: Het aantal ingediende dienstencheques in België 2004

70 Van januari tot juni 2004 steeg het aantal ingediende dienstencheques op een regelmatige wijze. In juli steeg het aantal met ongeveer 76,46% in vergelijking met juni, wat toch een forse stijging is. In augustus werden er opmerkelijk weinig cheques ingediend, namelijk ongeveer 64,40% minder in vergelijking met juli. De reden waarom er in juli meer dienstencheques werden verzilverd dan in juni kan te maken hebben met de wijziging van de wetgeving1. Op 22 juli 2004 werd de tegemoetkoming ten last van de Staat verhoogt met € 1,53 per dienstencheque. Het is evenwel niet duidelijk waarom er in augustus zo weinig dienstencheques werden verzilverd. Misschien heeft de forse daling te maken door vakantie van werknemers en particulieren in de maand augustus. Of dit de effectieve reden is voor de daling, is niet duidelijk. Na augustus stijgt het aantal terug en in december is er opnieuw een forse stijging merkbaar, namelijk met 47,38% in vergelijking met november. Dit kan verklaard worden doordat er in november veel dienstencheques werden aangekocht, die dan vooral werden uitgegeven in december. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen de verschillende gewesten. (zie figuur 6: Aandeel gewesten in het totaal van ingediende dienstencheques in 2004) Figuur 6: Aandeel gewesten in het totaal van ingediende dienstencheques in 2004

19,88%

Vlaams Gewest Waals Gewest

17,40%

1

62,73%

Brussels Hoofdst. Gewest

KB 14 juli 2004 tot wijziging van het Koninklijk Besluit van 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 juli 2004.

71 Net zoals bij het aantal aangekochte dienstencheques, heeft het Vlaams Gewest het grootste aandeel met ongeveer 62,5%. Daarna komt het Brussels Hoofdstedelijk gewest, met een aandeel van ongeveer 20%. In het Waals Gewest werden het minst aantal dienstencheques ingediend. Hier bedraagt het aandeel ongeveer 17,5%. De reden waarom er in het Vlaams Gewest de meeste dienstencheques werden ingediend, kan verklaard worden doordat er in dit gewest het meest aantal werknemers werden aangeworven. We kunnen hier vaststellen dat één werknemer die is tewerkgesteld in het Vlaams Gewest gemiddeld 717 à 718 uren heeft gewerkt in 2004. Als we dit per gebruiker bekijken, kunnen we vaststellen dat één werknemer gemiddeld 40 à 41 uren per gebruiker heeft gewerkt tijdens 2004. Het komt er dus op neer dat één werknemer per maand ongeveer 3 uren heeft gewerkt per gebruiker. Het is dus duidelijk dat de werknemers uit het Vlaams Gewest de vraag niet aankunnen. Gelukkig kunnen de werknemers die zijn tewerkgesteld door een onderneming in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest of het Waals Gewest ook activiteiten uitoefenen in het Vlaams Gewest. Het is dus beter om te kijken op federaal niveau. Hier heeft één werknemer gemiddeld 516 uren gewerkt in 2004, wat neerkomt op 46 uren per gebruiker. Op maandbasis heeft één werknemer gemiddeld 3,8 uren gewerkt per gebruiker. Er is dus duidelijk geen goede verhouding tussen vraag en aanbod en er kan niet worden voldaan aan de behoeften. Het is opvallend dat er in alle gewesten minder dienstencheques werden ingediend dan dat er werden aangekocht. (zie figuur 7: Vergelijking ingediende en aangekochte dienstencheques in 2004)

ingediende dienstencheques aangekochte dienstencheques

december

november

oktober

september

augustus

juli

juni

mei

april

maart

februari

1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 januari

Duizenden

Figuur 7: Vergelijking ingediende en aangekochte dienstencheques in 2004

72 In twee maanden werden er meer dienstencheques ingediend dan dat er werden aangekocht, namelijk in juli en december. Op het eind van 2004 kunnen we vaststellen dat er een verschil is van 2 491 516 dienstencheques. Er zijn dus nog heel wat cheques in het bezit van gebruikers, maar een juist aantal is niet duidelijk aangezien niet gekend is hoeveel dienstencheques er werden terugbetaald door het uitgiftebedrijf. Als we per gewest vergelijken hoeveel dienstencheques er werden aangekocht en ingediend (cfr. supra p. 64 en 68-69), kunnen we vaststellen dat er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest veel meer dienstencheques werden ingediend dan dat er werden aangekocht. In januari 2004 werden er ongeveer 30 keer meer dienstencheques ingediend door erkende ondernemingen dan dat er werden aangekocht door gebruikers. Dit heeft waarschijnlijk te maken met pendelaars uit het Vlaams of Waals Gewest die werken het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Zij kunnen beroep doen op een erkende onderneming die gevestigd is in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest om de activiteiten te laten uitvoeren in het Vlaams of Waals Gewest waar de gebruiker zijn woonplaats heeft.1 In het Vlaams en Waals Gewest worden er dan weer minder dienstencheques ingediend dan dat er worden aangekocht. Aan de hand van de gegevens die we hebben, kunnen we vaststellen hoeveel dienstencheques er gemiddeld werden ingediend per onderneming. In het Vlaams gewest heeft één onderneming ongeveer 7 093 dienstencheques ingediend. In het Waals Gewest zijn dat ongeveer 3 974 cheques en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn er dat ongeveer 26 593.

2.7

Het aantal ingediende dienstencheques: vergelijking met 2005

Ook voor het aantal ingediende dienstencheques zijn de cijfers voor 2005 tot en met februari beschikbaar. (zie tabel 13: Het aantal ingediende dienstencheques t.e.m februari 2005) Tabel 13: Het aantal ingediende dienstencheques t.e.m februari 2005

Vlaams Gewest

Waals Gewest

Brussels Hoofdst. Gewest

Totaal België

441 426

160 916

300 837

903 179

Februari 2005 495 375

179 953

282 237

957 565

Januari 2005

1

DE SMET, F., Dienstencheques fenomenaal succes, Het nieuwsblad, 6 maart 2005, blz. 1.

73 Er is een heel groot verschil tussen 2004 (cfr. supra p. 68-69) en 2005. (zie figuur 8: Verschil in ingediende dienstencheques voor België) Figuur 8: Verschil in ingediende dienstencheques voor België

D u iz e n d e n

1200 1000

957 565 903 179

800 2004

600

2005

400 200

159 237 118 372

0 januari

februari

In januari 2004 werden er 118 372 dienstencheques ingediend. In januari 2005 waren er dat 903 179, wat ongeveer 7,5 keer meer is in vergelijking met januari 2004. In februari 2004 werden er 159 237 dienstencheques ingediend en in februari 2005 waren er dat 957 565, wat ongeveer 6 keer meer is. Voor beide maanden kunnen we dus vaststellen dat er zich een grote stijging heeft voorgedaan gedurende het jaar 2004. We kunnen ook een verschil maken tussen de verschillende gewesten. In het Vlaams Gewest werden er in januari en februari 2005 ongeveer 4,5 keer meer dienstencheques ingediend door erkende ondernemingen in vergelijking met 2004. Voor het Waals Gewest is dat ongeveer 13 keer meer. Opvallend is het verschil in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Hier werd er in januari 2005 ongeveer 25 keer meer dienstencheques ingediend in vergelijking met januari 2004, wat toch een heel groot verschil is. Voor de maand februari werd er in 2005 maar ongeveer 7 keer meer dienstencheques ingediend in vergelijking met 2004.

74 Als januari en februari 2005 met elkaar worden vergeleken, kan ook worden vastgesteld dat er zich een stijging voordeed. In februari was er een stijging van ongeveer 6% in vergelijking met januari. Het is nog niet duidelijk of dit aantal zal blijven stijgen tijdens de volgende maanden in 2005. Waarschijnlijk zal het aantal ingediende dienstencheques steeds schommelen net onder het miljoen of zelfs stijgen tot net boven het miljoen.

2.8

Besluit

Uit de zaken die we nu weten, kunnen we vaststellen dat het systeem van dienstencheques een groot succes is. De cijfers omtrent het aantal erkende ondernemingen, het aantal aangeworven werknemers en het aantal ingeschreven gebruikers zijn gunstig en zullen waarschijnlijk op een positieve manier blijven evolueren. De vraag of de doelstelling om tegen 2006 niet minder dan 25 000 extra banen te scheppen zal worden bereikt, blijf momenteel onopgelost. Er zal hier maar een antwoord op kunnen gegeven worden als 2005 op zijn einde loopt. Als we ervan uitgaan dat het aantal banen gelijk staat met het aantal werknemers, zullen er minstens 14 114 werknemers moeten worden aangeworven in 2005. Dit is een groot aantal en het is niet zeker of dit bereikt zal worden. Toch zal het aantal werknemers nog stijgen in 2005. Dit kan al met zekerheid worden gezegd, want het aantal erkende ondernemingen is al gestegen in februari 2005. Hoe meer ondernemingen er worden erkend, hoe meer werknemers er zullen worden tewerkgesteld in het systeem van dienstencheques. Het is ook nodig dat er meer werknemers worden aangeworven, want in het Vlaams Gewest en het Waals Gewest is er geen goede verhouding tussen vraag en aanbod. Dit wordt wel goedgemaakt door het overaanbod aan werknemers in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Deze werknemers kunnen activiteiten verrichten in de andere gewesten waar de vraag het grootst is. Er worden ook meer vacatures zichtbaar gemaakt door erkende ondernemingen om werknemers aan te werven, wat tot op heden niet zoveel voorkwam. Blijkbaar wordt het nieuwe systeem goed aanvaard in onze samenleving en wordt er ook veel gebruik van gemaakt. De evolutie in het aantal aangekochte en ingediende dienstencheques toont aan dat er meer en meer mensen de weg vinden naar het nieuwe systeem. Het is vooral dankzij de media dat mensen vertrouwd raken met het stelsel. Waarschijnlijk zullen de dienstencheques nog meer ingeburgerd raken en zodanig evolueren dat het bijna niet meer onmisbaar zal zijn in onze samenleving.

75

3

Besluit

Sinds de invoering van het nieuw federaal systeem van dienstencheques, wordt er veel aandacht geschonken aan het stelsel. Het is ook heel eenvoudig om informatie te vinden omtrent deze materie. Er zijn allerlei brochures beschikbaar en ook op het internet is er veel informatie te vinden. Daarbij denk ik vooral aan het uitgiftebedrijf Accor Services die een volledige website heeft gewijd aan de dienstencheques. Het is belangrijk dat er veel informatie beschikbaar is, om zo het systeem goed te laten integreren in de maatschappij. Door de vele informatiebronnen, vooral de media, wordt de bevolking op de hoogte gehouden van het systeem en worden ze gestimuleerd om het stelsel toe te passen. Dankzij de evaluatie in deze scriptie is het duidelijk dat het systeem steeds meer wordt toegepast. Ondanks de vele beschikbare informatie, zijn er nog onduidelijkheden. Het is opvallend dat sommige informatiebronnen elkaar tegenspreken. Dit komt waarschijnlijk omdat de wetgeving veel is veranderd sinds de invoering van het federaal systeem, en sommige bronnen hun informatie nog niet hebben aangepast. Het is dus belangrijk om de actualiteit omtrent dit thema te volgen. Dankzij deze scriptie is duidelijk dat het systeem van dienstencheques een eenvoudig stelsel is om toe te passen. Dankzij deze eenvoud groeit het aantal werknemers, gebruikers en ondernemingen. Deze drie belangrijkste partijen in het systeem worden nauwelijks tegengehouden om te werken in het kader van de dienstencheques. De voordelen voor deze partijen zijn duidelijk. De gebruiker heeft zijn goedkope legale werkkracht, de werknemer heeft een arbeidsovereenkomst in het legale werkcircuit en de onderneming krijgt een hoge tegemoetkoming ten laste van de Staat. Dit zijn belangrijke voordelen die deze partijen moeten stimuleren om het systeem toe te passen. Er zijn natuurlijk ook nadelen die de volledige integratie van het systeem kunnen tegenwerken. Hierbij denk ik vooral aan de werknemers. Door een arbeidsovereenkomst dienstencheques moeten zij Sociale Zekerheidsbijdragen en bedrijfsvoorheffing betalen. Daardoor zouden ze minder verdienen in vergelijking met hun verdienste in het zwartwerkcircuit en ook minder geneigd zijn om te werken voor een erkende onderneming. Er zijn nog veel zwartwerkers die omwille hiervan niet willen werken in het systeem van de dienstencheques, vooral als zij hun vaste ‘klanten’ hebben. Daar staat wel tegenover dat ze dan geen rechten hebben inzake Sociale Zekerheid.

76 Of iemand wil overschakelen van het zwartwerkcircuit naar het legaal werken, zal volledig afhangen van de persoonlijke ingesteldheid van die persoon. Iemand die enkel geld wil verdienen, zal meer geneigd zijn om “in het zwart” te blijven werken. Een persoon die een beslissing wil nemen op lange termijn, zal meer geneigd zijn over te stappen naar een arbeidsovereenkomst dienstencheques. Deze persoon zal zekerheid hebben als hij ziek wordt en zal ook meer zekerheid hebben omtrent zijn pensioen. Het stelsel van dienstencheques heeft reeds veel werknemers tewerkgesteld, maar zal waarschijnlijk nooit de volledige groep zwartwerkers laten verdwijnen. Het is een fenomeen die steeds zal blijven bestaan. Toch is dit een stap in de goede richting om deze groep te laten slinken. Het is ook afwachten of de doelstelling van de regering om tegen 2006 niet minder dan 25 000 extra banen te scheppen zal worden bereikt. In december 2004 waren er iets minder dan 11 000 werknemers tewerkgesteld in het systeem, wat toch een stap in de goede richting is. Het aantal werknemers zal in 2005 nog stijgen. Dit kan al met zekerheid worden gezegd, want het aantal erkende ondernemingen is al gestegen in februari 2005. Hoe meer ondernemingen er worden erkend, hoe meer werknemers er zullen worden tewerkgesteld in het systeem van dienstencheques. We kunnen vaststellen dat het systeem van dienstencheques een groot succes is. Dit is niet enkel duidelijk door de evaluatie, maar ook in het dagelijks leven wordt er veel gesproken over het fenomeen dienstencheques. De media heeft voldoende aandacht aan het succes van het systeem en er worden ook veel meer vacatures zichtbaar gemaakt door erkende ondernemingen. Niet enkel worden er vacatures op internet geplaatst, maar ook in de locale kranten staan vacatures voor werknemers die willen werken voor een erkende onderneming. Er zijn zelfs ondernemingen die reclame maken via het ronddelen van folders of via radiospots. Hierbij wordt er zowel aandacht geschonken aan het zoeken van nieuwe werknemers als het stimuleren van particulieren om het systeem toe te passen. Waarschijnlijk zal het systeem van dienstencheques nog meer ingeburgerd raken en zodanig evolueren dat het bijna niet meer onmisbaar zal zijn in onze samenleving.

77

4

Literatuurlijst

Wetgeving: WET van 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en –banen, B.S. 11 augustus 2001, gewijzigd bij Programmawet van 22 december 2003, B.S. 31 december 2003; en Programmawet van 9 juli 2004, B.S. 15 juli 2004. WETBOEK van 10 april 1992 van de inkomstenbelasting 1992, B.S. 30 juli 1992; ingevoegd bij Wet van 30 maart 1994, B.S. 31 maart 1994; vervangen bij de Wet van 21 december 1994, B.S. 23 december 1994; gewijzigd bij de Wet van 7 april 1999, B.S. 20 april 1999; bij KB van 20 juli 2000, B.S. 30 augustus 2000; bij Wet van 20 juli 2001, B.S. 11 augustus 2001; en bij Programmawet van 22 december 2003, B.S. 31 december 2003. KB van 2 april 2002 tot wijziging van het KB/WIB 92 op het vlak van de belastingsvermindering voor uitgaven betaald voor prestaties betaald met dienstencheques, B.S. 25 april 2002. KB van 12 december 2001 betreffende de dienstencheques, B.S. 22 december 2001, gewijzigd bij KB van 9 januari 2004, B.S. 15 januari 2004; en KB van 5 februari 2004, B.S. 16 februari 2004; en KB van 31 maart 2004, B.S. 16 april 2004; en KB van 14 juli 2004, B.S. 22 juli 2004; en KB van 10 november 2004, B.S. 19 november 2004. KB van 8 april 1988 tot oprichting en tot vaststelling van de benaming en van de bevoegdheid van het Paritair Comité voor de uitzendarbeid en de erkende ondernemingen die buurtwerken of –diensten leveren en tot vaststelling van het aantal leden ervan, B.S. 19 april 1988, gewijzigd bij KB van 20 januari 2004, B.S. 28 januari 2004; en bij KB van 12 mei 2004, B.S 3 juni 2004. Parlementaire stukken: Wetsvoorstel 8 november 1996 betreffende de handelscheque, Parl. St. Kamer, 1996-1997, nr. 761/1. Vr. en Antw. Senaat, 2003-2004, 12 februari 2004, (vr. nr. 3-132 Geerts Christel)

78 Tijdschriften: JANNSSENS, P., NIJS, K., Te koop: dienstencheques (prijs: niet o.t.k.), Kijk Uit, Acerta Uitgeverij, mei 2004, jaargang 10, 10 blz. Krantenartikels: DE SMET, F., Dienstencheques fenomenaal succes, Het nieuwsblad, 6 maart 2005, blz. 1. Brochures: X., Het stelsel van de dienstencheques, ADMB Studiedienst, 7 december 2004, 22 blz. X., Dienstencheques: gids voor de ondernemingen, Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening, 2004, 32 blz. X., Wegwijs in…werken in het stelsel van de dienstencheques, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 15 februari 2005, 21 blz. Folders: X., Alles wat u moet weten over de dienstencheques, folder, Accor Services, 6 blz. Losbladige werken: X., Dienstenbanen: een sociaal experiment, Sociale Actualiteit, Kluwer, 5 december 2003, nr. 914, jaargang 21, 3 blz. X., P.W.A.’ers moeten (diensten)baan zoeken, Sociale Actualiteit, Kluwer, 2004, nr. 948, jaargang 22, 1 blz. X., Paritair Subcomité voor de erkende ondernemingen die buurtwerken of –diensten, Sociaal Recht Pimeurs, Kluwer, 2004, nr. 1104, jaargang 22, 1 blz. Verklarende nota’s: VANDENBROUCKE, F., De dienstencheques: vereenvoudiging & bijkomende toelichting, Federgon, 28 mei 2004, 4 blz. VANDENBROUCKE, F., Het nieuwe, federaal systeem van dienstencheques en de daarmee samenhangende nieuwe dynamiek voor het Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap (PWA), 19 december 2003, 10 blz.

79 VANDENBROUCKE, F., Behoud van erkenning als onderneming binnen het nieuwe, federaal systeem van dienstencheques, 29 december 2003, 4 blz. Websites: www.trefzeker.be www.rva.be www.federgon.be www.meta.fgov.be www.vlaanderen.be www.dienstencheques.be www.accorservices.be www.freyaweb.be

80

5

Lijst van tabellen

Tabel 1: Het bevoegd paritair comité .......................................................................................20 Tabel 2: Het toepasselijk RSZ-kengetal ...................................................................................21 Tabel 3: Overzicht van de RSZ-kengetallen.............................................................................21 Tabel 4: Het omruilen of laten terugbetalen van dienstencheques...........................................40 Tabel 5: De wettelijke minimumduur.......................................................................................43 Tabel 6: Studie loonkostprijs....................................................................................................55 Tabel 7: Voor- en nadelen ........................................................................................................58 Tabel 8: Het aantal erkende ondernemingen ............................................................................60 Tabel 9: Het aantal ingeschreven gebruikers............................................................................62 Tabel 10: Door gebruikers aangekochte dienstencheques in 2004...........................................64 Tabel 11: Door gebruikers aangekochte dienstencheques t.e.m februari 2005 ........................66 Tabel 12: Het aantal ingediende dienstencheques in 2004.......................................................68 Tabel 13: Het aantal ingediende dienstencheques t.e.m februari 2005 ....................................72

81

6

Lijst van figuren

Figuur 1: Het aantal aangeworven werknemers .......................................................................61 Figuur 2: Het aantal aangekochte dienstencheques in België 2004 .........................................65 Figuur 3: Aandeel gewesten in het totaal van aangekochte dienstencheques in 2004 .............66 Figuur 4: Verschil in aangekochte dienstencheques voor België.............................................67 Figuur 5: Het aantal ingediende dienstencheques in België 2004............................................69 Figuur 6: Aandeel gewesten in het totaal van ingediende dienstencheques in 2004................70 Figuur 7: Vergelijking ingediende en aangekochte dienstencheques in 2004..........................71 Figuur 8: Verschil in ingediende dienstencheques voor België ...............................................73

82

7

Lijst van bijlagen

Bijlage I

aanvraag voor gebruik

Bijlage II

overeenkomst tussen gebruiker en aanbieder van thuishulp van huishoudelijke aard

Bijlage III

aanvraag tot erkenning als dienstenonderneming

Bijlage IV

driemaandelijkse listing

Bijlage V

afgifteborderel

Bijlage VI

arbeidsovereenkomst dienstencheques voor bepaalde duur

Bijlage VII

arbeidsovereenkomst dienstencheques voor onbepaalde duur

Bijlage VIII

inschrijvingsbevestiging

Bijlage IX

folder

Bijlage X

berekening personenbelasting zonder dienstencheques

Bijlage XI

berekening personenbelasting met dienstencheques