Dankwoord Ik zou graag alle mensen willen bedanken die bijgedragen hebben tot de realisatie van deze scriptie. Eerst en vooral uit ik mijn oprechte dank aan het woon- en zorgcentrum ‘Mariaburcht’, die deze stage mogelijk maakte. Mijn dank gaat hierbij vooral uit naar Els Nachtergaele die energie nog moeite gespaard heeft om mij te begeleiden bij het realiseren van het ‘goed gevoel’- interview en het maken van mijn scriptie. Daarnaast zou ik ook graag de bewoners van het woon- en zorg centrum willen bedanken voor hun bereidwillige medewerking aan het ‘goed gevoel’ interview. Ik zou ook nog graag de leerkrachten van de afdeling ergotherapie willen bedanken. Zij hebben mij de kans gegeven om mij in die 3 jaar te ontplooien, zonder die achtergrond zou het maken van mijn scriptie onmogelijk geweest zijn. Speciaal wil ik mevr. Nuyttens bedanken voor de begeleiding van deze scriptie. Ook aan al diegene die steun geboden hebben aan mij en speciaal voor zij die instonden voor het vele naleeswerk, een woord van dank. Tenslotte wil ik niet in het minst een woord van dank richten aan mijn ouders, zij hebben mij de kans gegeven om deze studie te volgen en zij zijn mij in die 3 jaar blijven steunen. “Goed gevoel” moment
3
Inhoudsopgave DANKWOORD ..............................................................................................................................3 INHOUDSOPGAVE ....................................................................................................................4 INLEIDING..................................................................................................................................8 DEEL 1: THEORIE .....................................................................................................................9 Hoofdstuk 1: Kwaliteit in de zorgsector............................................................................................... 10 1.1 Algemeen ................................................................................................................................ 10 1.1.1 Kwaliteit van dienst en kwaliteit van dienstverlening.................................................... 10 1.1.2 Kwaliteit en klantenverwachting.................................................................................... 10 1.1.3 Optimale kwaliteit.......................................................................................................... 11 1.2 Het kwaliteitshandboek........................................................................................................... 11 1.3 Hoe kun je kwaliteit bevragen ................................................................................................ 11 1.3.1 Fysische metingen.......................................................................................................... 11 1.3.2 Streepjeskaart ................................................................................................................. 11 1.3.3 Klachtenregistratie ......................................................................................................... 12 1.3.4 Fouten en ongevalmelding ............................................................................................. 12 1.3.5 Enquête of vragenlijst .................................................................................................... 12 1.3.6 Interview ........................................................................................................................ 12 1.3.7 Checklist......................................................................................................................... 12 1.3.8 Observatieschalen .......................................................................................................... 12 1.3.9 Kostenstaten ................................................................................................................... 12 1.4 Wat wordt er al gedaan ........................................................................................................... 12 1.4.1 Fouten en ongevallenmelding ........................................................................................ 13 1.4.2 De kwaliteitstip .............................................................................................................. 13 1.4.3 Registratiesysteem.......................................................................................................... 13 1.4.4 Evaluatie bij grote activiteiten ....................................................................................... 13 1.4.5 Mondelinge bevraging ................................................................................................... 13 1.4.6 Bewonersraad................................................................................................................. 13 1.4.7 Familieraad..................................................................................................................... 14 1.4.8 Dagelijkse evaluatie ....................................................................................................... 14 1.4.9 Procedures ...................................................................................................................... 14 1.4.10 Besluit ............................................................................................................................ 14 1.5 De gekozen meettechniek: het interview ................................................................................ 15 1.5.1 Voordelen van de gekozen meettechniek....................................................................... 15 1.5.2 Nadelen van de gekozen meettechniek .......................................................................... 15 Hoofdstuk 2: De ergotherapeut en het interview ................................................................................ 17 2.1 De taak van de ergotherapeut in het woon- en leef team ....................................................... 17 2.2 Ergotherapeut als interviewer ................................................................................................. 18 2.2.1 Communicatieve vaardigheden ...................................................................................... 18 2.2.1.1 Empathie .................................................................................................................... 18 2.2.1.2 Authenticiteit ............................................................................................................. 18 2.2.2 Gesprekstechnieken........................................................................................................ 18 2.2.2.1 Waarom gesprekstechnieken ..................................................................................... 18 2.2.2.2 Verschillende soorten gesprekstechnieken ................................................................ 19 2.3 Het interview........................................................................................................................... 20 2.3.1 Komen tot activiteit........................................................................................................ 20
“Goed gevoel” moment
4
2.3.2
Goed voelen tijdens de activiteit .................................................................................... 21
Hoofdstuk 3: Het CMOP als denkkader .............................................................................................. 22 3.1 Uitleg CMOP...................................................................................................................... 22 3.1.1 Uitgangspunten .............................................................................................................. 22 3.1.2 Structuur van het model ................................................................................................. 22 3.2 CMOP toegepast op de taak van de ergotherapeut en op het interview ............................. 23 3.2.1 De persoon ................................................................................................................. 24 3.2.1.1 Spiritualiteit ............................................................................................................... 24 3.2.1.2 Affectiviteit................................................................................................................ 25 3.2.1.3 Cognitief .................................................................................................................... 26 3.2.1.4 Fysiek......................................................................................................................... 28 3.2.2 Handelen .................................................................................................................... 29 3.2.2.1 Zelfredzaamheid ........................................................................................................ 29 3.2.2.2 Vrije tijd..................................................................................................................... 30 3.2.2.3 Productiviteit.............................................................................................................. 30 3.2.3 Omgeving .................................................................................................................. 30 3.2.3.1 Cultureel .................................................................................................................... 30 3.2.3.2 Sociaal of institutioneel ............................................................................................. 31 3.2.3.3 Fysieke....................................................................................................................... 31 Hoofdstuk 4: Ouderen ........................................................................................................................... 33 4.1 Theorieën over het ouder worden ........................................................................................... 33 4.2 Geheugen ................................................................................................................................ 34 4.2.1 De functie van het geheugen .......................................................................................... 34 4.2.2 Normaal verouderingsproces ......................................................................................... 35 4.2.2.1 Veranderingen in het geheugen ................................................................................. 35 4.2.2.2 Aspecten die het geheugen beïnvloeden .................................................................... 36 4.2.3 Pathologisch verouderen: dementie ............................................................................... 37 4.2.3.1 Het geheugen bij dementie ........................................................................................ 37 4.2.3.2 Aspecten die het geheugen beïnvloeden .................................................................... 37 4.2.3.3 Andere cognitieve verschijnselen bij dementie ........................................................ 38 4.3 Ontwikkelingstaak van het ouder worden............................................................................... 39 4.3.1 Zingeving ....................................................................................................................... 39 4.3.2 Verlieservaringen ........................................................................................................... 40 4.3.2.1 Verlieservaringen bij relaties ..................................................................................... 41 4.3.2.2 Dreigende vereenzaming ........................................................................................... 41 4.3.2.3 Verlieservaringen van functies .................................................................................. 42 4.3.2.4 Toenemende afhankelijkheid..................................................................................... 42 4.3.3 Zingeving bij dementerenden......................................................................................... 42 4.3.3.1 Dementeringsproces................................................................................................... 42 4.3.3.2 Zingeving in het dementeringsproces ........................................................................ 43 4.3.3.3 Gevoelens in het dementeringsproces........................................................................ 43 4.4 Stoornissen in de zintuiglijke waarneming ............................................................................. 44 4.4.1 De verminderde visuele waarneming............................................................................. 44 4.4.2 De verminderde auditieve waarneming.......................................................................... 44 4.4.3 Visuele ondersteuning.................................................................................................... 44 Hoofdstuk 5: Respondenten .................................................................................................................. 46 5.1 Mini Mental State Examination .............................................................................................. 46 5.1.1 Wat wordt er getest ........................................................................................................ 46 5.1.2 Hoe wordt de test afgenomen ........................................................................................ 47 5.1.3 Score en interpretatie...................................................................................................... 48 5.2 Gnosie test .............................................................................................................................. 48
“Goed gevoel” moment
5
5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.4.1 5.2.4.2
Wat wordt er getest ........................................................................................................ 49 Hoe wordt de test afgenomen......................................................................................... 49 Score............................................................................................................................... 49 Ontwikkeling van de gnosie test .................................................................................... 49 Foto’s ......................................................................................................................... 49 Aantal foto’s .............................................................................................................. 50
Hoofdstuk 6: Besluit theoriehoofdstuk................................................................................................. 51 DEEL 2: PRAKTIJK .................................................................................................................52 Hoofdstuk 1: Informatie over de context waarin het interview is afgenomen.................................. 53 1.1 De ruimtes waarin de bewoner kan vertoeven ........................................................................ 53 1.2 Voorbereidende handelingen om tot activiteit te komen ........................................................ 54 1.2.1 Hoe blijven de bewoners op de hoogte van het activiteitenaanbod ............................... 54 1.2.2 Welke vorm van hulp hebben de bewoners nodig bij verplaatsingen ............................ 55 1.3 Activiteiten en motivatie......................................................................................................... 55 1.4 Variabelen............................................................................................................................... 58 1.4.1 Duur activiteit ................................................................................................................ 58 1.4.2 Groepsgrootte................................................................................................................. 58 1.4.3 Dagindeling .................................................................................................................... 58 1.4.4 Mening geven................................................................................................................. 58 1.5 Het woon- en leefteam ............................................................................................................ 58 Hoofdstuk 2: De evolutie om te komen tot het meetinstrument......................................................... 59 2.1 Het niveau van de vragen........................................................................................................ 59 2.1.1 Eerste gedachtegang....................................................................................................... 59 2.1.2 Vernieuwde gedachtegang ............................................................................................. 60 2.2 Respondentengroep................................................................................................................. 60 2.2.1 Eerste gedachtegang....................................................................................................... 60 2.2.2 Vernieuwde gedachtegang ............................................................................................. 61 Hoofdstuk 3: De vragen en respondentengroep ................................................................................. 62 3.1 Opbouw van het interview ...................................................................................................... 62 3.1.1 Inleiding en afsluiting .................................................................................................... 62 3.1.2 De vragen ....................................................................................................................... 62 3.1.3 Woordkeuze ................................................................................................................... 64 3.2 Respondentengroep................................................................................................................. 64 3.2.1 Het cognitief functioneren.............................................................................................. 64 3.2.2 Visuele mogelijkheden................................................................................................... 65 3.2.3 Deelname aan georganiseerde activiteiten ..................................................................... 65 3.2.4 Duur opname.................................................................................................................. 66 3.2.5 Geslacht.......................................................................................................................... 66 3.2.6 Leeftijd ........................................................................................................................... 66 Hoofdstuk 4: Het interview ................................................................................................................... 67 4.1 Oriëntatie en tijdsinvulling ..................................................................................................... 67 4.1.2 Verblijfplaats als er georganiseerde activiteiten zijn ..................................................... 68 4.2 Voorbereidende activiteiten .................................................................................................... 69 4.2.1 Middelen om te weten te komen dat er activiteiten georganiseerd worden ................... 69 4.2.2 Mate van zelfstandigheid bij lange verplaatsingen ........................................................ 70 4.3 Activiteiten en motivatie......................................................................................................... 72 4.3.1 Totaalbeeld activiteiten .................................................................................................. 72 4.3.2 Overzicht motivatie bij alle activiteiten ......................................................................... 77
“Goed gevoel” moment
6
4.3.3 Hobby’s en nieuwe activiteiten ...................................................................................... 81 4.4 Variabelen............................................................................................................................... 81 4.4.1 Duur van een activiteit ................................................................................................... 81 4.4.2 Groepsgrootte................................................................................................................. 82 4.4.3 Dagindeling m.b.t. activiteiten ....................................................................................... 83 4.4.4 Mening geven................................................................................................................. 84 4.4.5 Animatie......................................................................................................................... 85 4.5 Antwoorden van de bewoners................................................................................................. 85 4.5.1 Algemeen i.p.v. specifiek............................................................................................... 86 4.5.2 Veel positief ................................................................................................................... 86 4.5.3 Sociaal wenselijk antwoorden........................................................................................ 86 4.5.4 Veel neutraal .................................................................................................................. 86 4.5.5 Kenmerken ..................................................................................................................... 86 4.6 Mogelijke veranderingen rond het interview .......................................................................... 87 4.6.1 Respondentengroep ........................................................................................................ 87 4.6.2 Praktisch zaken in het interviewblad.............................................................................. 87 4.6.3 Interview splitsen ........................................................................................................... 89 Hoofdstuk 5: Voorstellen naar werkpunten ........................................................................................ 90 5.1 Oriëntatie en tijdsbesteding .................................................................................................... 90 5.2 Voorbereidende activiteiten .................................................................................................... 91 5.2.1 Middelen om te weten te komen dat er activiteiten georganiseerd worden ................... 91 5.2.2 Mate van zelfstandigheid bij het naar een activiteit komen. .......................................... 91 5.3 Activiteiten en motivatie......................................................................................................... 91 5.4 Variabelen............................................................................................................................... 92 5.4.1 Duur activiteit ................................................................................................................ 92 5.4.2 Groepsgrootte................................................................................................................. 92 5.4.3 Dagindeling .................................................................................................................... 92 5.4.4 Mening geven................................................................................................................. 93 5.5 Animatie ................................................................................................................................. 93 Hoofdstuk 6: Besluit praktijkhoofdstuk .............................................................................................. 94 ALGEMEEN BESLUIT .............................................................................................................95 LIJST MET BIJLAGEN ............................................................................................................97 LIJST MET DE FIGUREN ......................................................................................................157 LIJST MET DE GRAFIEKEN .................................................................................................157 LIJST MET DE TABELLEN ...................................................................................................157 DE BRONVERMELDING .......................................................................................................158
“Goed gevoel” moment
7
Inleiding Als ergotherapeuten moeten we kunnen reflecteren op ons eigen handelen. Bij reflecteren is de aandacht eerst op onszelf gericht, daarna op de effecten van de hulpverlener op de bewoner. In deze scriptie willen we een antwoord op het tweede deel krijgen. Daarnaast willen we weten of we goed bezig zijn, met andere woorden: bieden we kwaliteit in onze acties en interventies aan deze bewoner? In het begin van het schooljaar zaten we met een grote vraag: “ Hoe kunnen we de kwaliteit van leven van de bewoners in kaart brengen en verhogen”. Die eerste vraag was al snel opgelost. De bewoners zelf zijn de deskundigen op dit gebied, zij kunnen al of niet kwaliteit ervaren. Het ervaren van kwaliteit hangt nauw samen met het ‘goed voelen’. De ergotherapeut in het woonen zorg centrum streeft naar het goed voelen van de bewoners . Vooraleer men zich goed kan voelen moet er aan sommige voorwaarden voldaan worden. De kwaliteit van leven is echter een heel ruim onderwerp waarbij alle personen die op een of andere manier betrokken zijn bij de werking van het woon- en zorgcentrum kunnen kwaliteit bieden of geen kwaliteit bieden. Hieronder valt de keuken, de verpleging, het woon- en leefteam, de vrijwilligers, de administratie en nog veel meer. De ergotherapeut werkt samen met al deze personen en heeft door zijn achtergrondinformatie meestal een adviserende functie. De therapeut kan klachten ontvangen of observeren en deze dan naar deze personen doorsturen. De therapeut kan advies geven over het gebruik van hulpmiddelen, rugschool, nieuwe theorieën,… die direct of indirect inwerking hebben op de kwaliteit van leven van de bewoners. Omdat de ergotherapeut alleen advies heeft aan deze personen/diensten hebben we besloten om ons te richten op onszelf: de ergotherapeut. De ergotherapeut richt zich op het handelen; hij gebruikt het handelen als aangrijpingspunt of therapeutisch middel om tot verandering te komen. In het woon- en zorg centrum ligt de taak van de ergotherapeut er vooral in om een kwalitatief aangepast activiteitenbod aan te bieden aan de bewoners. In deze scriptie wordt het handelen van de bewoners bevraagd; specifiek de participatie aan activiteiten die georganiseerd worden door het woon- en leefteam. Door middel van een gestructureerd interview met visuele ondersteuning worden de bewoners bevraagd. Door het interview zouden we graag een beter zicht krijgen op de motivatie en de mogelijke problemen die men kan ondervinden om naar een activiteit te gaan. Kort gezegd: “Hoe ervaren de bewoners de positieve en negatieve factoren die het naar activiteiten gaan en participeren beïnvloeden?” Daarnaast willen we ook een zicht krijgen over hoe mondig de bewoners zijn. Als we een goed zicht krijgen op hoe bepaalde factoren invloed hebben, kunnen we deze in onze dagdagelijkse werking gebruiken. Door middel van een groter inzicht kunnen we deze factoren dan naar onze hand zetten. Daaronder zien we het behouden en verder uitwerken van de positieve invloeden. Daarnaast zien we ook het bewust worden en als het mogelijk is wegwerken van de negatieve invloeden. Het feit dat je als ergotherapeut een aandeel hebt in de kwaliteit van leven van ouderen sprak ons aan. De ouderen daarover bevragen en zo een beter zicht krijgen op factoren die een positieve of negatieve invloed hebben, was een uitdaging. Ook stelden we ons de vraag hoe mondig de bewoners zijn. Het zich kunnen uitdrukken is heel belangrijk in het dagelijks leven en tijdens de activiteiten. Deze scriptie bevat heel wat vragen en hopelijk ook antwoorden waar men als ergotherapeut een zicht wil op krijgen om zo naar een betere kwaliteit in het WZC streven en zo de bewoners een ‘goed gevoel’ bezorgen. “Goed gevoel” moment
8
DEEL 1: Theorie
“Goed gevoel” moment
9
Hoofdstuk 1: Kwaliteit in de zorgsector Hoofdstuk 1 geeft het proces weer hoe we van kwaliteit naar het idee zijn gekomen om de bewoners te gaan bevragen. We beginnen met een uiteenzetting over kwaliteit in de zorgsector. Daarna wordt er meer informatie gegeven over hoe de kwaliteit gemeten kan worden en over de verschillende initiatieven die nu al in het woon- en zorg centrum gedaan worden. Als laatste geven we de voor- en nadelen weer van onze gekozen meettechniek, namelijk het interview. 1.1 Algemeen Kwaliteit is een moeilijk te definiëren gegeven. Hoe duidelijker en concreter de definitie is, hoe minder de definitie een allesomvattende definitie is voor ‘kwaliteit’. Uiteindelijk wordt er gekozen voor de volgende definitie. Definitie kwaliteit: “verantwoorde zorg die tegemoetkomt aan de reële wensen en behoeften van de patiënt en die doeltreffend, doelmatig en patiëntgericht wordt verleend”1 In de zorgsector zijn er verschillende domeinen waarop kwaliteit van toepassing is. We bekijken deze verschillende domeinen even van dichtbij2. Dit vanuit het perspectief van de bewoner, die hier de cliënt voorstelt, want het is de cliënt die best kan opmaken of er al dan niet (aandacht wordt besteed aan) kwaliteit. 1.1.1
Kwaliteit van dienst en kwaliteit van dienstverlening
“Een dienst = een activiteit die de zorgverlener levert ten behoeve van de cliënt. - Bij een dienst gaat het erom wat er gebeurt - Voorbeeld: een wond verzorgen, activiteit geven, … - De kwaliteit van de dienst kan bepaald worden door registratie van gegevens: tijd, nauwkeurigheid,… om de kwaliteit te weten te komen. De dienstverlening = het proces van het leveren van de dienst en dit in aanwezigheid van de cliënt. - Het gaat erom hoe de dienst geleverd is. - Voorbeeld: vriendelijkheid, respect voor privacy,… - De kwaliteit van de dienstverlening meet men door opinieonderzoek De beleving van de cliënt slaat zowel op de dienst als op de dienstverlening. Meestal is de cliënt eerder in staat om te oordelen over de dienstverlening dan over de dienst zelf. 1.1.2 Kwaliteit en klantenverwachting Dit onderdeel gaat over het luisteren naar de behoeften en noden van de cliënten. Waar de hulpverlener vroeger vanuit zijn inlevingsvermogen en zijn contacten met de cliënten de behoeften ging formuleren, zal men nu in het werken aan kwaliteit van zorg de cliënt zoveel 1
SWAAY-BUTTER, M.G., STIKKERS, C.A., Verplegen van geriatrische zorgvragers, niveau 5, blz.21-22 VOCA, Totaal kwaliteitsmanagement – handleiding voor het systematisch werken aan kwaliteit in gezondheidsen welzijnsvoorzieningen, blz. 34-37
2
“Goed gevoel” moment
10
mogelijk expliciet bevragen. De ‘klantenverwachtingen’ zullen geconfronteerd moeten worden met de visie en doelstellingen van de organisatie. Hieruit ontstaan de kwaliteitseisen. 1.1.3
Optimale kwaliteit
De behoeften van cliënten zijn eindeloos. Kwaliteitszorg is niet alle behoeften van de cliënt zo goed mogelijk proberen in te vullen, er zijn grenzen aan de dienstverlening. Maximale kwaliteit leveren zou te duur worden, de zorg moet betaalbaar blijven voor de cliënt en de samenleving. Het komt erop neer om binnen de financiële mogelijkheden zoveel mogelijk kwaliteit te leveren. Dit kwaliteitsniveau noemen we optimale kwaliteit.”
1.2 Het kwaliteitshandboek Het kwaliteitshandboek is verplicht in de zorgsector, we geven hier wat meer informatie over. Het kwaliteitshandboek bevat de missie of visie van de organisatie, de geschreven neerslag van het kwaliteitsbeleid en van het kwaliteitssysteem. Het kwaliteitsbeleid bevat 2 grote delen: - Een visie op kwaliteit en de doelen die men wil bereiken met kwaliteitsmanagement. - De strategie die de organisatie wil volgen om deze doelen te bereiken en de middelen die hiervoor nodig zijn. Een kwaliteitssysteem helpt in een organisatie het kwaliteitsbeleid te concretiseren. Alle activiteiten om te werken aan de kwaliteit van zorg worden hierin beschreven. Vb. het uitschrijven van werkprocedures.
1.3 Hoe kun je kwaliteit bevragen Men bevraagt kwaliteit door bepaalde aspecten te meten die men belangrijk vindt. Hieronder bespreken we kort een aantal meettechnieken die in gezondheids- en welzijnsvoorzieningen bruikbaar zijn. Bij het kiezen voor een bepaalde meettechniek moet er met twee dingen rekening gehouden worden: - wie willen we bevragen of wiens gegevens willen we meten. - welke meettechniek is het meest geschikt voor de gegevens die we willen bevragen. 1.3.1 Fysische metingen Hierbij ga je fysische gegevens gaan opmeten, zoals temperatuur, tijdsduur, afstand,… De instrumenten die hiervoor gebruikt worden zijn de thermometer, de chronometer,de meter,… 1.3.2
Streepjeskaart
Een streepjeskaart bestaat uit een kaart waarop men alle belangrijke gegevens in de aangewezen kolom kan aanduiden d.m.v. een streepje. Hiermee krijg je inzicht in aantal of frequentie van bepaalde handelingen, materialen, personen,…
“Goed gevoel” moment
11
1.3.3
Klachtenregistratie
Het registreren van klachten is een belangrijke bron van informatie. De klachten geven aan waar de kwaliteit nog kan verbeteren. Klachtenregistratie kan onder verschillende vormen bestaan: klachtenboek, klachtenbus, ombudsman, vertrouwenspersoon,… 1.3.4
Fouten en ongevalmelding
Hieronder verstaan we een meldplicht. Die verplicht het personeel om fouten en ongevallen te melden, zodat ze geregistreerd kunnen worden. Dit kan gaan over : het vallen van een ouder, een activiteit die niet kan doorgaan, afwezigheid van de hulpverlener op een gemaakte afspraak. 1.3.5
Enquête of vragenlijst
Een vragenlijst is een lijst met vooropgestelde vragen. Deze lijst wordt meestal naar de personen die men wil bevragen opgestuurd. De bevraagde stuurt na het invullen de vragenlijst terug naar de onderzoeker. 1.3.6
Interview
Tijdens een interview leidt de interviewer het gesprek. De interviewer kan meer uitleg geven over bepaalde vragen en hij kan bijvragen stellen om meer informatie te verkrijgen. Een interview kan ook met een vaste vooropgestelde vragenlijst gebeuren. 1.3.7
Checklist
Dit is een lijst waarop de aspecten staan die moeten gecontroleerd, onderzocht of uitgevoerd worden. Deze lijst is een samenvatting van alle aspecten die moeten onderzocht worden. Je kan eventueel bij ieder aspect een vooropgestelde of gewenste kwaliteitsnorm kwijt. 1.3.8
Observatieschalen
Dit is een schaal waarbij men enkele aspecten moet observeren. Die aspecten bestaan uit een aantal gedragskenmerken of kenmerken van ziektebeelden. De observaties worden gekoppeld aan een bepaalden waarde, score, kenmerk of ziektebeeld. Vb. Katz – schaal 1.3.9
Kostenstaten
Hierbij wordt er een raming gemaakt van alle kosten die gemaakt worden door kwaliteitsproblemen. Men kan bijvoorbeeld fouten, wachttijden, verspillingen omzetten in uurlonen, kosten van herstelling of vervanging,…
1.4 Wat wordt er al gedaan Er zijn al enkele initiatieven waarbij de kwaliteit van de activiteiten gemeten wordt, of waarbij men tracht om de kwaliteit te verhogen.
“Goed gevoel” moment
12
1.4.1
Fouten en ongevallenmelding
Fouten ten behoeve van de bewoner worden inschreven in zijn dossier, ook ongevallen van de bewoner worden ingeschreven in dit dossier. Ongevallen van een personeelslid worden doorgegeven aan het diensthoofd. 1.4.2
De kwaliteitstip
Er wordt iedere maand een tip meegegeven aan de medewerkers. Die tip heeft concrete informatie over hoe er kwaliteit kan bereikt worden, dit telkens gespecificeerd naar een bepaald aspect van de zorgverlening. 1.4.3
Registratiesysteem
In het registratiesysteem wordt er opgetekend wie er aan welke activiteiten deelneemt. Hierdoor word er een beter zicht gekregen op zogenaamde ‘blinde vlekken’ dit zijn bijvoorbeeld bewoners die meer gestimuleerd moeten worden om bijvoorbeeld vereenzaming te voorkomen. Een voorbeeld van dit formulier vindt u in bijlage 12: Registratieformulier. 1.4.4
Evaluatie bij grote activiteiten
Bij grote activiteiten wordt er gevraagd aan de verpleging en verzorging hoe zij de activiteit ervaren hebben. Daarnaast kunnen ze ook observaties invullen over hoe zij denken dat de bewoners de activiteit ervaren hebben. Ook het woon en leefteam vult deze evaluatie in. De evaluatie geeft de positieve punten en de werkpunten van een bepaalde activiteit weer. Deze evaluatie kan gebruikt worden voor het organiseren van volgende (gelijkaardige) activiteiten. Waarop moet er gelet worden, liep er ergens iets mis, hoe reageerden de bewoners,… 1.4.5
Mondelinge bevraging
Er zijn enkele momenten voorzien van bevraging. Bij een bevraging wordt er naar de mening en het gevoel van de bewoners gepolst. Na een activiteit wordt de algemene tevredenheid bevraagd. Er wordt gepeild of de bewoner de activiteit leuk vind. 1.4.6
Bewonersraad
Er is maandelijks een bewonersraad waar de bewoners hun mening kunnen uiten en informatie krijgen. De bewonersraad bestaat uit 3 delen: - De voorbije activiteiten worden besproken: wat was er goed? Wat was er niet goed? - Daarna wordt er informatie gegeven over de komende activiteiten. - Daarna komt het onderdeel varia: hierin kan men klachten uiten en voorstellen doen. Hieronder vallen alle aspecten die de bewoners nog niet in de vorige punten kwijt konden.
“Goed gevoel” moment
13
1.4.7
Familieraad
Driemaandelijks is er een familieraad. Op deze vergadering krijgt de familie informatie over het reilen en zeilen in het woon- en zorg centrum. Ze krijgen de kans om agendapunten aan te vragen, vragen te stellen en aspecten die moeten verbeteren of die goed zijn in de kijker te zetten. Het woon- en zorg centrum wordt vertegenwoordigd door de directeur, een afdelingshoofd en een hoofdverpleger. 1.4.8
Dagelijkse evaluatie
Dagelijks is er een overdracht. De persoon die de activiteit gaf deelt zijn ervaringen mee aan de andere leden van het woon- en leef team. Dit gaat van praktische zaken, reacties van de bewoners, maar ook observaties en mogelijke veranderingen naar de toekomst toe. 1.4.9
Procedures
Er bestaan werkprocedures en een klachtenprocedure. Een werkprocedure omschrijft hoe iemand moet handelen in een bepaalde situatie. Enkele voorbeelden hiervan zijn: werkprocedure bij decubitus en werkprocedure bij arbeidsongeschiktheid. De klachtenprocedure gaat als volgt:alle personeelsleden van het woon- en zorg centrum kunnen klachten neerschrijven in het klachtenboek. Onder een klacht verstaan we minpunten die de bewoners benoemen, aspecten die de bewoners uiten, waar ze ontevreden over zijn. De personeelsleden die tijdens hun werk klachten opvangen schrijven dit in het klachtenboek. Voorbeelden hiervan zijn: ik lust die yoghurt niet, ik ga liever niet naar beneden,… Dit is een laagdrempelige methode waarbij de medewerkers hun ‘goede wil’ moeten tonen. Het is de medewerker die beslist of er iets ingeschreven wordt of niet. 1.4.10 Besluit Je zal nu zeggen “Er wordt toch al veel gedaan ?”. Hierop kan ik maar één antwoord geven: “Ja, er wordt al veel gedaan”. Maar hierbij zijn er wel enkele opmerkingen. De bewoners kunnen hun mening uiten op verschillende manieren. De mondelinge bevraging en de bewonersraad zijn directe manieren. DE klachtenregistratie en de familieraad behoren tot de indirecte manieren. Helaas krijgen we op al deze kanalen maar weinig feedback over wat er beter kan. In de familieraad krijg je het meeste feedback: maar dit gaat meestal over praktische zaken en niet specifiek over activiteiten. Hier wordt ook meer de mening van de familie bevraagd, de bewoners kunnen hierin indirect iets zeggen maar dit wordt niet altijd gedaan. Bij de evaluatie van het personeel en het woon- en leefteam krijg je het meeste informatie. Maar dit is informatie over hoe zij een bepaalde activiteit ervaren en niet hoe de bewoner dit doet. Dit kan je alleen te weten komen door dit aan de bewoner zelf te vragen. Naast evaluatie heb je ook nog de kwaliteitstip en het registratiesysteem. Die hebben beiden tot doel om de kwaliteit van de activiteiten te verhogen. De bewoners worden wel in groep bevraagd maar dit leidt maar weinig tot werkpunten. Omdat we hieraan iets willen doen hebben we een interview opgesteld. Het interview is een individuele bevraging waarbij er minder invloeden zijn uit de groep en waarbij de bewoner gestimuleerd wordt om een eigen mening te formuleren.
“Goed gevoel” moment
14
1.5 De gekozen meettechniek: het interview 1.5.1
Voordelen van de gekozen meettechniek
Een interview geeft ons de kans om vragen specifiek te richten naar de gebruikers van onze dienstverlening en diensten. De gebruikers, in deze situatie de bewoners, zijn de personen die kwaliteit ervaren. Een interview als meetinstrument heeft verscheidene voordelen: -
Ondersteuning Het is mogelijk om te antwoorden op eventuele vragen van de bewoner. Je kan de bewoner tijdens het interview op zijn gemak stellen. Bij eventuele problemen kan je hulp bieden.
-
Motiveren In het contact die je met de bewoner hebt kun je de bewoner beter motiveren en persoonlijke interesse in zijn inbreng tonen.
-
Correctere informatie Je voorkomt misverstanden. Je kan ingrijpen wanneer de bewoner de vraag niet juist verstaan heeft. Je kan tevens feedback vragen aan de bewoner, vragen aan de bewoner of je het antwoord juist interpreteert.
-
Meer informatie Je krijgt ook non-verbale informatie tijdens het interview. Is de bewoner op zijn gemak, zit hij te wiebelen, is hij afgeleid.
1.5.2
Nadelen van de gekozen meettechniek
Een interview heeft als meettechniek echter ook nadelen, we bespreken deze hieronder. -
De doelgroep verkleint Door een interview als meetinstrument te kiezen kunnen we de zwaar dementerende bewoners niet bevragen. Zij kunnen moeilijk gericht op vragen antwoorden. Zeker als deze vragen over aspecten uit het verleden gaan en niet over de basisbehoeften gaan. Vragen over basisbehoeften bijvoorbeeld toiletbezoek kunnen langer juist beantwoord worden. Ook de aandacht en concentratie is moeilijk te onderhouden bij zwaar dementerende bewoners.
-
Subjectiviteit Het contact met de interviewer heeft niet alleen voordelen. Je krijgt een bijkomende factor, namelijk subjectiviteit. De interviewer kan onbewust subjectief zijn. Door de factor ‘subjectiviteit’ kan je de antwoorden van de bewoner onbewust gaan beïnvloeden.
-
Tijd Een interview neemt veel tijd in beslag. Naast het interview zelf moet je ook nog extra tijd rekenen voor een goede verwerking van de verkregen informatie.
-
Relatie Met de ene bewoner heb je al een betere relatie en contact dan met een andere. De bewoners waarbij je al een goede relatie hebt zullen zich meer op hun gemak voelen in het contact.
“Goed gevoel” moment
15
Voor bewoners die je voor de eerste keer ontmoet zal dit contact nieuw zijn. De mate van contact kan het antwoord van de bewoner beïnvloeden. -
Vast stramien Om de verschillende bewoners gelijke kansen te geven,moet het interview op een vast stramien afgenomen worden. De interviewer moet telkens op dezelfde manier te werk gaan. Het is hierbij ook best dat het steeds dezelfde interviewer is die het interview afneemt.
“Goed gevoel” moment
16
Hoofdstuk 2: De ergotherapeut en het interview 2.1 De taak van de ergotherapeut in het woon- en leef team 3 De ergotherapeut maakt deel uit van het woon- en leefteam. Dit wil zeggen dat de ergotherapeut samenwerkt met twee animatoren. Hieronder bespreken we de taken van het woon- en leef team: De hoofdopdracht van het woon en leef team is het aanbieden van een zinvolle dagbesteding aan elke bewoner binnen het kader van het zorg- en woonbeleid van de instelling. Zo tracht het woon- en leef team bij te dragen tot een aangename woon – en leefsfeer, waarin de bewoner zich gewaardeerd voelt. Dit sluit aan bij de visie van de ergotherapie: “de mens is een bezig wezen”, de ergotherapeut gebruikt betekenisvolle activiteiten (handelen) als therapiemiddel. Daarnaast zijn er nog enkele coördinerende en organiserende taken: - de bewoners op individuele basis ondersteunen vb. door persoonlijke begeleiding in de dagbesteding aan te bieden. - een activiteitenaanbod uitwerken en deze activiteiten evalueren - groepsactiviteiten begeleiden: bewoners uitnodigen, activiteit voorbereiden en aanpassen aan de bewoners, goede groepssfeer ontwikkelen en activiteiten in goede banen leiden - contacten onderhouden met het sociaal netwerk van de bewoner om zo een beter beeld te krijgen van de leefwereld van de bewoner - samenwerken met verenigingen, scholen, artiesten,… wanneer ze betrokken zijn bij de uitvoering van activiteiten - de vrijwilligerswerking coördineren. Vrijwilligers staan in voor de begeleiding tijdens de wandelingen en de uitstappen en ze steken een handje toe bij sommige grote activiteiten. Daarnaast staan zij het hele jaar in voor het openhouden van de cafetaria. - deelnemen aan overleg. Dit betekent op een professionele manier samenwerken met alle disciplines, met hen overleggen en aan hen rapporteren. - Het volgen van opleidingen en vormingsdagen om hun kennis te onderhouden en uit te breiden. - Het uitvoeren van verschillende administratieve taken: registratieformulier, beheren van materiaal, redactie van ’t gazetje en rapportage in de bewonersdossiers. - Ondersteunen van de verschillende aspecten van de algemene opdracht en de werking van de instelling, dit gebeurt steeds in functie van de animatie. - Letten op veiligheids-, hygiëne- en milieuvoorschriften. Bij de coördinerende en organiserende taken staat alles op één of andere manier in verbinding met activiteiten. Hoewel het woon en leef team ook bezig is met de passiviteiten van het dagelijkse leven en met de bewoners die tussen de passiviteiten en activiteiten van het dagelijks leven zweven, werkt ze in de hoofdzaak aan activiteiten en alle verschillende aspecten daar rond. Deze manier van werken maakt dat deze plaats interessant is om een “goed gevoel” interview uit te werken. De activiteiten staan centraal en het is juist daarin dat we de kwaliteit wil evalueren. Dit omdat we het actief zijn, een belangrijk aspect vinden in ‘de kwaliteit van leven’ van de bewoners.
3
Jaarverslag 2003: animatie, Woon- en zorg centrum Mariaburcht, Dentergem, 2003
“Goed gevoel” moment
17
2.2 Ergotherapeut als interviewer 2.2.1
Communicatieve vaardigheden4
Empathie en authenticiteit zijn twee begrippen die ervoor zorgen dat hulpverlening niet verengd wordt tot het mechanisch toepassen van technieken. Deze 2 manieren zijn de basisvoorwaarden voor hulpverlening. Ik heb ondervonden dat deze elementen tijdens het interview niet te verwaarlozen zijn. 2.2.1.1 Empathie Tijdens het interview is het belangrijk dat de ergotherapeut empathisch is. De therapeut moet zich kunnen inleven in de gevoelens en gedachten van die anderen. Hij moet dit aanvoelen en kenbaar maken aan de bewoner dat hij hem begrijpt. Empathie is belangrijk om een defensieve of terughoudende houding te vermijden in een contact. 2.2.1.2 Authenticiteit Authenticiteit of echtheid is de capaciteit om je te gedragen zoals je echt bent. Het is de mate waarin men zich conform zijn of haar karakter kan gedragen. Dit gaat samen met een zeer goed bewustzijn, bereidheid om zich te tonen zoals men is en acceptatie van eigen kwaliteiten en beperkingen. Als je als hulpverlener authentiek bent, dan toon je je specifieke kwaliteiten en kom je het best tot uiting. In een beginnende situatie, zoals bij het afnemen van een interview is het bijna vanzelfsprekend dat er afwachtend gereageerd wordt. Van de therapeut mag verwacht worden dat hij hierbij sturend is en met die begin-onzekerheid weet om te gaan. 2.2.2
Gesprekstechnieken
2.2.2.1 Waarom gesprekstechnieken5 Er worden verschillende gesprekstechnieken gehanteerd tijdens het interview, deze hebben verschillende doelen. - om de bewoner te stimuleren om deel te nemen aan het interview - om interne en externe communicatie van de bewoner in de gewenste richting te sturen. Onder interne communicatie verstaan we communicatie met jezelf vb. nadenken over wat je gezegd hebt, mening vormen. Onder externe communicatie verstaan we hier het gesprek tussen de interviewer en de bewoner. - Om de aandacht van de bewoners te richten op het interview en op wat er hierbij belangrijk is: mening uiten, motivatie,… - Om het gesprek te sturen zodat er geen ongewenste spanningen gevormd worden of toenemen. - Om het inzicht van de bewoner in het eigen functioneren te vergroten en op die manier zo waarheidsgetrouw mogelijk informatie te kunnen verzamelen - Om de bewoner steun te geven in het vormen en uiten van zijn mening. 4 5
CLARISSE, C., Basisattitudes en -vaardigheden van de begeleider, blz. 61 - 63 FINLAY, L., Ergotherapie in de psychiatrie, blz. 30
“Goed gevoel” moment
18
-
Om een relatie van wederzijds vertrouwen vorm te geven.
Al deze doelen werken mee aan ons hoofddoel: informatie krijgen over hoe de bewoners zich voelen bij de georganiseerde activiteiten. 2.2.2.2 Verschillende soorten gesprekstechnieken -
Doelgericht luisteren De therapeut moet in staat zijn om te luisteren en om over te brengen aan de bewoner dat hij luistert. Zo krijgt de bewoner het gevoel dat hij gehoord wordt; hij wordt opener en je krijgt een relatie waar gevoelsmatige informatie meegedeeld kan worden.
-
Doelgericht stilzwijgen Dit wordt gebruikt om de bewoner tijd te geven om zijn gedachten te ordenen, er wordt daarom tussen de verschillende vragen af en toe een adempauze gelaten. Sommige bewoners hebben hun tijd nodig om hun mening te vormen en die daarna te uiten. De meeste bewoners zijn het niet gewoon om hun mening te uiten over dit onderwerp, zeker al niet om heel specifiek alle onderdelen van dit onderwerp te bespreken. We laten ook een adempauze om de interne communicatie niet te verhinderen. Zodat de bewoner op het einde van het interview toch tijd gehad heeft om zichzelf te ontplooien en stil te staan bij zichzelf.
-
Aanmoedigen Hieronder staan de verbale en non-verbale uitingen waarmee de therapeut de bewoner stimuleert om door te gaan en aanheeft dat de bewoner op de goede weg zit of te ver uitwijdt. Dit kunnen kleine dingen zijn vb. ja knikken, instemmend hummen.
-
Concretiseren De therapeut stimuleert de patiënt om min of meer abstracte uitlatingen te specificeren. Dit kan gebeuren door om voorbeelden te vragen. De bewoner wordt daarbij gestimuleerd zich een goede voorstelling te maken van hetgeen hem bezighoudt.
-
Kort recapituleren Het kort samenvatten van de essentie van wat de bewoner juist heeft gezegd. Hiermee geeft de therapeut aan dat hij goed geluisterd heeft en alles goed begrepen heeft. Er wordt ook gecontroleerd of alles wat de therapeut opgevangen heeft ook zo wordt bedoeld door de bewoner.
-
Focusserende interventies Bij reflecteren gaat het om het samenvatten van de affectieve inhoud. De therapeut formuleert opnieuw wat de patiënt vertelt, maar op zo’n wijze dat hij daarmee laat merken dat hij de gevoelslading heeft begrepen. Hierdoor voelt de bewoner zich meer begrepen. Bij focusseren is het de bedoeling om de aandacht van de bewoner te richten op een gevoelsbeweging. Hiermee gebruikt de therapeut de ongemerkte gedragingen van de bewoner die aanwijzingen geven over zijn gevoelsbeweging. Beide interventies zijn vooral gericht op de non–verbale communicatie van de bewoner. Door aandacht te richten op een onrustige houding, klamme handen kan je feedback vragen aan de bewoner. De bewoner kan zich uiten en weergeven hoe hij zich voelt. Dit is vaak verhelderend en geruststellend voor beide partijen.
“Goed gevoel” moment
19
2.3 Het interview Onze beginvraag is: “Wat is kwaliteit van activiteiten en waarin ligt die kwaliteit?” We gaan er vanuit dat de bewoner de persoon is die kwaliteit ondervindt en ervaart. Kwaliteit is het zich goed voelen van de bewoner tijdens de activiteiten. 2.3.1
Komen tot activiteit
Binnen een activiteit zijn er veel elementen belangrijk. Het naar een activiteit komen is niet altijd zo vanzelfsprekend als we wel denken. Om een logische opbouw te krijgen hebben we ons interview door inleving opgesteld. We proberen ons voor te stellen waar er problemen kunnen voorkomen die ertoe leiden dat de bewoner zich niet goed voelt in het naar activiteiten gaan en het aan activiteiten meedoen. We verduidelijken dit met een stappenplan:
Figuur 1 stappenplan
Stap 1:
als de bewoner niet gemotiveerd is om te handelen, zal hij nooit naar een activiteit gaan. In stap 1 bevragen we de motivatie om wel of niet naar een bepaalde activiteit uit het activiteitenaanbod te gaan. Hier vragen we ook naar nieuwe activiteiten, vroegere hobby’s en tijdbestedingen. Stap 2: de bewoner moet weten welke activiteiten er georganiseerd worden; daarbij moet hij nog informatie krijgen over waar en wanneer een bepaalde activiteit gedaan wordt. In stap 2 bevragen we de manier waarop men te weten komt dat er een bepaalde activiteit te doen is, we controleren daarbij ook of de bewoner inzicht heeft op zijn eigen functioneren. Als laatste bevragen we hoe men zich voelt bij de manier die men gebruikt. Stap 3: de bewoner moet over voldoende mobiliteit of hulp beschikken om op de juiste plaats te komen. In stap 3 bevragen we de mate van zelfstandigheid en de hulp die nodig is bij lange verplaatsingen naar een bepaalde ruimte, we controleren terug het antwoord en we vragen terug hoe de bewoner zich daar bij voelt. Stap 4: de bewoner is nu al op de activiteit, er zijn nu nog verschillende factoren die het goed voelen van de bewoner beïnvloeden. Deze factoren zijn de variabelen, de relatie met het woon- en leefteam en de mogelijkheid tot het uiten van de eigen mening.
“Goed gevoel” moment
20
2.3.2
Goed voelen tijdens de activiteit
Het goed voelen van de bewoner kan positief of negatief beïnvloed worden vooraleer hij aan de activiteit begint, of de activiteitenruimte binnenkomt. Daarnaast worden er verschillende variabelen bevraagd die invloed hebben op het ‘goed voelen’ van de bewoner op de activiteit zelf. Deze zijn de ruimte waarin de activiteit plaatsheeft, de duur van de activiteit, het tijdstip waarop de activiteit plaatsvindt en het aantal personen die aan de activiteit deelneemt.. De variabelen hebben wij ondervraagd vanuit onze praktijkervaringen. Dit lichten we nog even toe: Ervaringen Ik ga niet naar die ruimte, er is geen toilet aanwezig
Vragen De ligging, de accommodatie, de gezelligheid zijn factoren waarom bewoners wel of niet in een ruimte willen vertoeven. Ik ga daar niet naartoe, het duurt te lang, ze Sommige bewoners gaan naar een activiteit willen je dan niet meer naar de kamer brengen om de hele namiddag op te vullen, andere omdat we toch beneden eten. bewoners gaan naar activiteiten om eens kort weg te zijn. De optimale duur van een bepaalde activiteit is individueel verschillend. Enkele bewoners druipen aan het begin van de De grootte van de groep moet aangepast zijn activiteit al af. Wanneer wij dit bevraagden aan de ruimte, de activiteit en de wensen van antwoordden ze dat het te druk is, de ruimte is de bewoner. Daarom werd bevraagd in welke te klein voor zoveel mensen groep de bewoner graag zit. Er wordt ook gevraagd of er activiteiten zijn die de bewoner graag in grotere of kleinere groep wil beleven. We kloppen aan een kamerdeur van een Op die gedachte verder denkend vroegen wij bewoner, de bewoner antwoord en roept ons ons af wanneer de bewoners het liefst naar een binnen. We vragen aan de bewoner of hij zin activiteit komen en waarom ze het liefst op die heeft om mee te doen aan een activiteit. De bepaalde tijdstip naar een activiteit gaan. bewoner antwoord hierop dat hij wel zou meedoen aan die activiteit maar dat er bezoek ging komen. Tabel 1 ervaringen - vragen
Daarnaast is de mening heel belangrijk bij het goed voelen. We bevragen de mening en het gevoel van de bewoner doorheen heel het interview. Er is ook nog een interviewonderdeel die specifiek gericht is naar het uiten van de mening. Er worden vragen gesteld naar het gedrag van de bewoner bij problemen, of bij verveling tijdens een activiteit. De bewoner wordt gevraagd om ook gedrag van de leden van het woon- en leefteam in te schatten. Als laatste vragen van dit onderdeel wordt er gepeild naar het aanvoelen van het al of niet genoeg kunnen zeggen van de mening. Is die nood er wel om de mening te zeggen of vinden de bewoners het goed zoals het nu is? Er wordt bevraagd welke mogelijkheden de bewoners gebruiken om hun mening te uiten. Ook het woon- en leef team wordt bevraagd. Eerst zijn er enkele vragen naar de kennis die bewoner heeft van het woon- en leefteam, dit heeft een beeld over hoe de relatie met het woonen leefteam is. Als laatste wordt er bevraagd of de bewoners iets positiefs en werkpunt kunnen weergeven van dit team. Dit is ook een vorm van mening geven, maar dan over personen.
“Goed gevoel” moment
21
Hoofdstuk 3: Het CMOP als denkkader In het vorig hoofdstuk hebben we al verteld dat wie via onze eigen vragen en ervaringen het interview opgesteld hebben. Toch voelden wij een nood aan structuur, duidelijkheid en overzichtelijkheid. Die drie eigenschappen vonden wij terug in het CMOP. Het CMOP is een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid die ons helpt bij het ordenen van onze gedachten, dit model biedt de kapstokken waar we naar op zoek waren. Het CMOP is een model van handelen. De participatie aan activiteiten is een onderdeel in het handelen van de bewoners. We hebben dit model gekozen omdat het nauw aansluit bij het onderwerp dat we bevragen.Let wel op: het CMOP wordt niet gebruikt om het interview op te stellen. In dit hoofdstuk wordt er eerst meer uitleg gegeven over de uitgangspunten en over de structuur van het model. Daarna passen we het CMOP toe op het interview en de taak van de ergotherapeut betreffende activiteiten. 3.1 Uitleg CMOP 3.1.1
Uitgangspunten6
Het handelen word als uitgangspunt genomen. Enkele sleutelelementen over handelen zijn: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Handelen is een basisbehoefte Handelen heeft een positief effect op de gezondheid Handelen is betekenisvol Handelen geeft een doel aan het leven Handelen heeft meer effect als de persoon keuzemogelijkheden heeft Handelen is een bron voor evenwicht en voldoening Handelen geeft structuur en houvast aan het leven Mensen verzamelen om te handelen materialen om zich heen en passen de omgeving aan het handelen aan. 9. Handelen is om voor het inkomen te zorgen en het geeft ook status 10. Handelen is een beschrijving van het menselijk gedrag 11. Handelen kan ook als therapeutisch middel gebruikt worden In het model staat het cliënt centered werken centraal, hierbij zijn de therapeut en de cliënt evenwaardige partners die actief samenwerken. Het is niet de bedoeling dat de therapeut zich verplaatst in de leefwereld van de cliënt en dan formuleert wat hij denkt dat de cliënt belangrijk vind. De cliënt bepaalt zelf de inhoud van de behandeling en is daar ook verantwoordelijk voor. 3.1.2
Structuur van het model7
Het Canadian Model of Occupational Performance (CMOP) is een model van handelen. Het model bestaat uit een driedimensionale vorm om aan te geven dat het handelen een dynamisch proces is. 6 7
VANDEKERCKHOVE, K., Basismodules: modellen in de ergotherapie, blz. 48 - 49 VANDEKERCKHOVE, K., Basismodules: modellen in de ergotherapie, blz. 50 - 51
“Goed gevoel” moment
22
8
Figuur 2 structuur CMOP
De persoon staat centraal. Persoonlijke factoren bepalen het handelen van de persoon: - zijn spiritualiteit - zijn gevoelens (affectiviteit) - zijn denken (cognities) - zijn doen (fysieke) Het handelen kan zich op verschillende gebieden uiten en zal steeds doelgericht zijn. De verschillenden gebieden zijn: - zelfredzaamheid - vrije tijd - productiviteit. Daarnaast zijn er ook nog externe items die ervoor zorgen dat mensen hun handelen moeten aanpassen. Die externe factoren bevinden zich in de omgeving. De omgeving wordt onderverdeeld in: - culturele omgeving - sociale omgeving - fysieke omgeving. 3.2 CMOP toegepast op de taak van de ergotherapeut en op het interview We geven nog wat extra uitleg bij het Canadian occupational performance model per onderdeel en we verklaren het “goed-gevoel-moment” interview aan de hand van dit model. Dit wordt op twee vlakken gedaan: op het interviewproces zelf en op de vragen. Daarnaast duiden we ook 8
FIERENS, M., studie van de bruikbaarheid van de COPM in een woon- en zorg centrum, blz. 18
“Goed gevoel” moment
23
wat de taak van een ergotherapeut in het woon- en zorg centrum binnen het model is, deze uitleg is specifiek naar activiteiten gericht. 3.2.1
De persoon
In de persoon staat de spiritualiteit centraal. Daarnaast bepalen ook de gevoelens, de cognitieve en fysieke mogelijkheden het handelen van de bewoner. 3.2.1.1 Spiritualiteit Spiritualiteit is dat wat maakt dat mensen gaan handelen, wat hen stimuleert en motiveert om tot handelen te komen. Bij de motivatie bestaat er intrinsieke en extrinsieke motivatie. Intrinsieke motivatie komt uit zichzelf, het individu handelt uit eigen belang. Bij extrinsieke motivatie is een externe factor aanwezig dat handelingen uitlokt bij een individu. a)
Toepassing op de taak van de ergotherapeut
Als ergotherapeut ga je vooral werken op de extrinsieke motivatie van de bewoners. Zo kan je door iemand aan te spreken die persoon motiveren om mee te doen aan een activiteit. Als je dan toch op intrinsieke motivatie inwerkt, dan kan dit doordat je een uitleg doet aan de persoon waarom je een activiteit doet, dan lok je een motivatie uit die uit de persoon zelf zou kunnen komt. Vb. turnen, omdat het belangrijk is van te bewegen om een goede gezondheid te waarborgen. b)
Toepassing op het interview
het eerste deel van het interview houdt in dat je de persoon uitlegt waarom je het interview komt afnemen. Daarna bepaalt de bewoner zelf of hij meedoet of niet. Hier spelen alvast intrinsieke of extrinsieke factoren een rol. Concrete delen in het interview die vooral het spirituele aspect aantonen. Door welke factoren hebben deze onderdelen een positieve of negatieve invloed zijn in het gaan en participeren aan activiteiten. - In hoeverre kan een ruimte een motivatie zijn om wel of niet naar een activiteit te komen, de ruimte maakt deel uit van de extrinsieke motivatie - De manier waarop je een activiteit te weten komt, de vorm van hulp die men nodig heeft bij verplaatsingen, met andere woorden de mate van zelfstandigheid. Dit zijn elementen die de extrinsieke motivatie zouden kunnen beïnvloeden, de vraag is hier: “dringt dit door tot de bewoner of bereikt dit hem niet ?” Het is niet altijd een bewust gebeuren dat men niet naar een activiteit komt om een aspect hierin te vermijden. - Motivatie om wel of niet naar een activiteit te komen wordt bevraagd. Welke intrinsieke en extrinsieke motivaties spelen een rol in het al of niet naar een bepaalde activiteit te komen - In hoeverre kan een vroegere hobby of tijdsinvulling invloed hebben op het al of niet naar een activiteit te komen of tot handelen te komen. Een georganiseerde activiteit die aanleunt bij een vroegere hobby kan dus een intrinsieke motivatie zijn om aan deze activiteit deel te nemen
“Goed gevoel” moment
24
-
-
-
In hoeverre bepaalt de grootte van de groep of iemand al of niet meer naar een activiteit komt, grootte van de groep is extrinsieke motivatie. Hetzelfde kan men zeggen over de duur van een activiteit, dagindeling,… Ook het aspect mening uiten kan onder motivatie gezien worden, in hoeverre is de mogelijkheid tot het uiten van je mening belangrijk bij het goed voelen tijdens activiteiten en als logisch gevolg het wel of niet graag naar activiteiten gaan. Je mening kunnen uiten is een intrinsieke motivatie. Hoe belangrijk is de relatie met de therapeut en met andere bewoners in het naar activiteiten gaan en het zich goed voelen op activiteiten. De relatie is extrinsieke en intrinsieke motivatie, de bewoner kan namelijk naar activiteiten gaan om de relatie in stand houden, beide relaties kunnen ook invloed hebben bij het motiveren van een bewoner.
Kort overzicht over de verschillende soorten motivatie die bevraagd worden: Extrinsieke motivatie Intrinsieke en extrinsieke Intrinsieke motivatie motivatie Ruimte, mate van Activiteiten, relatie met de Vroegere hobby of zelfstandigheid, grootte van therapeut en met andere tijdsinvulling, mening uiten de groep, duur activiteit, bewoners dagindeling Figuur 3 intrinsieke en extrinsieke motivatie
Alle onderdelen die bevraagd werden vallen onder intrinsieke en extrinsieke motivatie. Het is ook via die onderdelen dat we willen te weten komen of de patiënt zich goed voelt en welke positieve en negatieve invloeden die er zijn om naar een activiteit te komen. 3.2.1.2 Affectiviteit Hieronder verstaat men alles wat te maken heeft met sociale emotionele functies en daaronder vallen de interpersoonlijke en intrapersoonlijke factoren. Bij interpersoonlijke factoren gaat het erom hoe het individu omgaat met andere mensen. Intrapersoonlijke factoren stelt het psychologische binnen het individu zelf voor. Hoe een individu zich voelt en denkt over zichzelf. Deze factoren zorgen voor een bepaalde manier van handelen. a)
Toepassing op de taak van de ergotherapeut
-
Ondersteunen bij verlieservaringen: Ouder worden gaat gepaard met verlieservaringen op cognitief, fysiek en sociaal vlak. Het gaat om het verlies van functies en het verlies van belangrijke personen uit hun omgeving. De ergotherapeut ondersteunt de bewoner in moeilijke tijden.
-
Ondersteunen bij problemen: Als een bewoner met problemen zit uit zich dat in het gedrag van de bewoner. De therapeut bevraagt dit veranderd gedrag. Hij kan naast een luisterend oor, ook helpen bij het oplossen van bepaalde problemen, het structuren van de gedachten van de bewoner. Bijvoorbeeld; discriminatie komt niet alleen voor bij kinderen en volwassenen, het komt ook voor bij ouderen. Het kan ook zijn dat de bewoner niet meer naar bepaalde activiteiten komt omdat hij een andere reden heeft: meningsverschil, vermijden van personen, moeite hebben met
“Goed gevoel” moment
25
dementerende bewoners. De ergotherapeut bevraagt dit en kan een neutrale rol spelen bij meningsverschillen. -
b)
Aandacht hebben voor minder actieve bewoners: De problemen van bewoners die niet veel naar activiteiten komen worden in elk geval minder opgemerkt, iedere maand krijgen zij minimaal één maal de kans om hun problemen en levensvreugdes mee te delen aan een lid van het woon- en leefteam, dit gebeurt tijdens het uitdelen van het gazetje. Er wordt extra aandacht besteed aan de bewoners die minder naar activiteiten komen bijvoorbeeld door de bewoner op kamer te bezoeken. Door het registratieformulier kunnen naast de veranderingen in participatie minder actieve bewoners worden opgemerkt. Toepassing op het interview
In het interview is de relatie interviewer – bewoner van groot belang. De relatie tussen deze twee personen kan de antwoorden positief en negatief beïnvloeden. Het aspect affectiviteit vind je vooral terug in volgende delen van het interview: - Bij het bevragen van de groepsgrootte. Hoe een bewoners denkt over een bepaalde grote van de groep vertelt vaak iets over de intra – en interpersoonlijke factoren van de bewoner. Voelt de bewoner zich goed in zijn vel, zit hij graag of niet graag in groep. - Daarnaast vind je het aspect affectiviteit ook terug in het feit dat er gedurende het hele interview een eigen mening wordt bevraagd, zegt iets over het intrapersoonlijke aspect van de bewoners. Door je mening te uitten toon je eigenlijk jezelf. 3.2.1.3 Cognitief Hierbij hoort het geheugen dat uitgelegd wordt in punt 3.2. Cognitie is niet alleen het geheugen maar hiertoe behoren alle functies die betrekking hebben op het kennen (bijv. waarnemingen, onthouden , voorstellen, denken, redeneren, begrijpen, oordelen) a)
Toepassing op de taak van de ergotherapeut
-
Cognitieve functies stimuleren: De therapeut kan activiteiten geven die het geheugen stimuleren. De therapeut kan daarnaast ook informatie geven over activiteiten buiten het activiteitenaanbod die ook het geheugen stimuleren vb. kruiswoordraadsels, quiz een programma op de televisie volgen) De therapeut staat ook in voor het aanbieden van realiteitsoriëntatietraining dit zowel door een individuele als groepsgerichte benadering.
-
Aanvaarden van een vermindering in de cognitieve functies: De bewoner kan zich afsluiten van de groep omdat hij van zichzelf vindt dat zijn cognitieve functies sterk verminderen (= subjectief geheugenverlies). De therapeut kan ondersteuning bieden aan deze bewoners. De therapeut kan meer informatie geven over de activiteit en de mogelijkheden die men in een activiteit nodig heeft zodat de bewoner gerustgesteld wordt. Hij kan ook meer informatie geven over het feit dat de bewoner misschien niet meer heel de activiteit kan uitvoeren, maar wel nog een deelhandeling op zich kan nemen De therapeut stimuleert de bewoner in zulke gedragsveranderingen. Hiermee kan je een gevoel van hulpeloosheid veranderen in een gevoel van zelfrealisatie.
“Goed gevoel” moment
26
-
b)
Compenseren, aanpassingen zoeken: Dit kan gebeuren door te bepalen tot welke activiteitengroep een bewoner behoord. Er zijn twee groepen waar de bewoners activiteiten in doen. De ergotherapeut is sturend in het plaatsen van een bewoner in een bepaalde groep. Het is ook de ergotherapeut die het groepsniveau bepaalt aan de hand van de cognitieve mogelijkheden van de bewoners. De bewoners worden dan niet meer geconfronteerd met een functioneringsverschil op cognitief niveau. Toepassing op het interview
Omdat de bewoner nogal wat cognitieve mogelijkheden nodig heeft bij het interview, hebben wij onze doelgroep aan de hand van hun cognitieve mogelijkheden bepaald. Wij hebben dit gedaan met de Mini Mental State Examination. Voor meer informatie hierover verwijs ik naar 4.1 In het interview zijn er open en gesloten vragen. Bij de gesloten vragen krijgen de bewoners keuzemogelijkheden, bij de open vragen krijgen ze geen ondersteuning. Om op een gesloten vraag te antwoorden heb je minder cognitieve mogelijkheden nodig dan bij de open vragen waar de bewoner zelf een antwoord moet formuleren. Het geheugen is van belang in het interviewproces zelf. - Het lange termijn geheugen zorgt ervoor dat de bewoner informatie kan ophalen over objectieve feiten en subjectieve feiten namelijk mening en gevoel. - Het korte termijn geheugen zorgt ervoor dat de bewoner prikkels kan verwerken zodat hij kan antwoorden op de vraag. Ook aandacht en concentratie is belangrijk, de bewoner moet in staat zijn zijn aandacht te richten en zich te concentreren op het interview. Het interview duurt gemiddeld iets meer dan 1 uur. Ook de mogelijkheid tot taalexpressie in belangrijk. Tijdens het interview wordt er vooral gecommuniceerd door middel van taal. Concrete delen in het interview die vooral het cognitief aspect aantonen.zijn: - De cognitie is belangrijk is het kader van zelfstandigheid. Men moet over een bepaalde mate van cognitie kunnen beschikken om zelfstandig activiteiten op te zoeken en zelfstandig of met hulp naar activiteiten te gaan. - De cognitie is ook belangrijk in het vormen van een mening. De bewoner moet in staat zijn verschillende ervaringen te bundelen en daar nadien een conclusie uit te trekken. - Het al of niet hebben van oriëntatie in tijd en ruimte wordt bevraagd. Oriëntatie in ruimte wordt bevraagd bij de mate van zelfstandigheid in de verplaatsing naar de activiteit. Oriëntatie in tijd wordt gecontroleerd bij de controle van het gazetje. Ook de tijdsduur van enkele activiteiten waar de bewoner aan meedoet worden bevraagd. - Het beschrijven van eigen mogelijkheden op sensorisch en sensomotorisch vlak. - Ook het besef van eigen mogelijkheden op cognitief en fysiek vlak worden bevraagd. Dit wordt gedaan door enkele antwoorden van de bewoner te controleren op hun juistheid.
“Goed gevoel” moment
27
3.2.1.4 Fysiek Alles wat te maken heeft met sensorische en sensomotorische functies behoren tot dit domein. De motorische functies zijn de kracht die iemand heeft en de bewegingen die iemand kan maken. De sensorische functies hangen samen met een goede werking van de verschillende functies: de smaak, de reuk, het gehoor, het zicht en het gevoel. a)
Toepassing op de taak van de ergotherapeut
Op sensomotorisch vlak voert de ergotherapeut 3 verschillende taken uit: - stimuleren wat nog kan. Dit kan bijvoorbeeld door fysieke functies te oefenen tijdens activiteiten. - aanvaarden wat niet meer kan. Dit kan gepaard gaan met het aanvaarden van een verminderde zelfstandigheid en een grotere hulpbehoevendheid. - compenseren, aanpassen en/of hulpmiddelen adviseren. Men kan gaan compenseren door technieken aan te leren vb. naar eenhandigheid toe en hulpmiddelen aanraden en leren gebruiken zoals een rollator, looprek, rolstoel,… Op sensorisch vlak voert de ergotherapeut opnieuw drie belangrijke taken uit. - observeren van de sensorische functies Tijdens de activiteiten gaat de therapeut de sensorische functies gaan observeren en zo evalueren wat de bewoner nog kan en activiteiten op het juiste niveau aanbieden. - stimuleren van de sensorische functies De ergotherapeut biedt activiteiten aan waarbij de sensorische functies gestimuleerd worden. - compenseren, aanpassen en adviseren We geven enkele voorbeelden die met het zicht te maken hebben: bij slechtziendheid zorgen we voor een goede lichtinval tijdens de activiteiten, vergroten een spelformulier uit en adviseren we om naar de oogarts te gaan. De therapeut speelt in zowel op de motorische als op de sensorische mogelijkheden van de bewoner tijdens een activiteit. Dit kan gebeuren door een deelhandeling te geven die past bij de mogelijkheden van de bewoner en in het algemeen door activiteiten te geven die aangepast zijn aan het kunnen van de bewoner.Bijvoorbeeld kan je aan iemand een grof motorische activiteit geven omdat je weet dat die bewoner fijn motorisch niet echt handig is. b)
Toepassing op het interview
Het gehoor en het zicht zijn de belangrijkste sensorische mogelijkheden tijdens het interview.Ze zijn beiden belangrijk voor het ontvangen en opnemen van de aangeboden prikkels. Het zicht is belangrijk omdat de bewoner visueel ondersteund word, dit wordt op voorhand getest (voor meer uitleg zie 4.2). Het gehoor is belangrijk voor het luisteren en het correct begrijpen van de vragen. Concrete delen in het interview die vooral het fysiek aspect aantonen.zijn: - De motoriek is belangrijk voor de mate van zelfstandigheid, een goede motoriek in combinatie met goede cognitieve mogelijkheden kan de mate van zelfstandigheid verhogen. De mate van zelfstandigheid wordt bevraagd in het te weten komen van activiteiten en in het gaan naar activiteiten. “Goed gevoel” moment
28
-
3.2.2
De sensorische mogelijkheden zijn belangrijk in het functioneren van een bewoner, ze zullen ook invloed hebben op de mate van zelfstandigheid Vb. een verminderd zicht kan de oriëntatie in tijd en ruimte verminderen.
Handelen
We bespreken het handelen op 3 gebieden: zelfredzaamheid, ontspanning en productiviteit 3.2.2.1 Zelfredzaamheid Dit zijn alle handelingen waar het “ik” centraal staat. Vb. zelfzorg, verantwoordelijkheden, functionele mobiliteit, zelforganisatie en eigen tijdsinvulling. Alle aspecten van “de persoon” hebben hun invloed op de zelfredzaamheid van de bewoner. a)
Toepassing op de taak van de ergotherapeut
In het onderdeel “persoon” word er in het aspect “affectief” uitgelegd dat de therapeut de bewoner moet ondersteunen bij de verlieservaringen die zich op cognitief en fysiek en sociaal vlak voordoen. In elk geval zorgt ouder worden voor een vermindering van functies die vaak gepaard gaat met een vermindering in de zelfredzaamheid. De ergotherapeut kan op verschillende vlakken werken. -
-
-
b)
Zelfredzaamheid stimuleren: In de eerste plaats is de ergotherapeut er vooral om de zelfredzaamheid op peil te houden, en als het kan nog te verbeteren. Dit kan zijn door het activeren om mee te doen aan activiteiten. De mate van zelfredzaamheid aanvaarden: De vermindering in zelfredzaamheid gaat gepaard met het aanvaarden en leren omgaan met een grotere hulpbehoevendheid, de ergotherapeut kan de bewoner daarin steunen. Zelfredzaamheid compenseren of aanpassen: De therapeut kan hulpmiddelen aanbieden om de mate van zelfredzaamheid te verhogen. Er kunnen terug deelhandelingen ingeschakeld worden waar de bewoner wel nog zelfstandig is. Bij een grotere mate van hulpbehoevendheid kan overgegaan worden naar passiviteiten van het dagelijks leven*. Toepassing op het interview
De zelfredzaamheid word bevraagd in volgende delen van het interview: - Eigen tijdsinvulling voor zowel georganiseerde als niet georganiseerde activiteiten. - Op welke manier komt men te weten dat er een activiteit georganiseerd wordt. - Welke hulp is er nodig om naar een activiteit te komen.
*
PDL of de passiviteiten van het dagelijkse leven vormen het complex van maatregelen voorzieningen, hulpmiddelen en handelingen, dat bijdraagt tot een optimale begeleiding, verzorging of verpleging van die mensen waarbij de zelfzorg niet meer mogelijk is. “Goed gevoel” moment
29
3.2.2.2 Vrije tijd Hieronder verstaat men activiteiten die de persoon als ontspanning ervaart. Vb. sociale contacten, creativiteit, expressie, sport en spel, hobby’s. a)
Toepassing op de taak van de ergotherapeut
De taak van de ergotherapeut in het handelingsgebied ontspanning bestaat vooral uit het aanbieden van een ruim aanbod activiteiten zodat iedere bewoner de mogelijkheid heeft om aan een activiteit mee te doen die hij graag doet. b)
Toepassing op het interview
Alle bevraagde onderdelen in de interview spelen een rol in het al dan niet onspannend ervaren van een activiteit. Geven ze een goed gevoel of niet? Daarnaast worden alle activiteiten uit het activiteitenaanbod bevraagd, dus ook de activiteiten met een ontspannend karakter. 3.2.2.3 Productiviteit Dit zijn handelingen die een sociale of economische bijdrage leveren. Vb. spelen tijdens kindertijd, school ,werk, job, huishoudelijke taken,… a)
Toepassing op de taak van de ergotherapeut
De beoogde productiviteit in het woon en zorg centrum ligt in het gaan naar activiteiten waar het eindresultaat belangrijk is, bijvoorbeeld plooien van ’t Gazetje. b)
Toepassing op het interview
Ook de productieve activiteiten worden bevraagd in het interview.
3.2.3
Omgeving
3.2.3.1 Cultureel Hieronder behoren: - Ethiek - Bevolkingsgroepen - Tradities, routinehandelingen gebaseerd op overtuigingen. - Waarden en normen van bepaalde groepen. a)
Toepassing op de taak van de ergotherapeut
De ergotherapeut is hier de omgeving van de bewoner. Ook de therapeut heeft zijn eigen waarden en normen meegekregen uit zijn omgeving, de ergotherapeut is authentiek. De taak van de ergotherapeut ligt erin empathisch te zijn zonder zijn eigen normen en waarden te verliezen. “Goed gevoel” moment
30
b)
Toepassing op het interview
Elke bewoner heeft een eigen omgeving waarin hij in leefde en komt nu in een nieuwe omgeving, namelijk het woon- en zorg centrum. Deze aspecten moet je in je achterhoofd houden omdat deze de waarden en normen van de bewoner bepalen. Ze hebben dus een invloed om de antwoorden die gegeven worden in het interview 3.2.3.2 Sociaal of institutioneel Hieronder verstaan we: - Relaties tussen mensen in de samenleving. - Sociale groepen opgebouwd uit gemeenschappelijke interessen, waarden, houdingen en geloofsovertuigingen. - Sociale instellingen: waaronder beslissende instanties, procedures, toegankelijkheid, organisaties. a)
Toepassing op de taak van de ergotherapeut
De bewoners vormen netwerken in het woon- en zorgcentrum. De therapeut kan het vormen van deze netwerken alleen maar aanmoedigen. De taak van de ergotherapeut bestaat erin de maatschappij naar het woon- en zorgcentrum te halen en de bewoners terug in de maatschappij te laten integreren. Maatschappij naar de bewoner brengen: - Banden onderhouden met verenigingen die komen naar het woon- en zorgcentrum: kaarting van de parochianen, feest van de KBG. - Intergenerationele activiteiten organiseren vb. kleuterturnen, kleuterbezoek tijdens de seniorenweek. - Misvieringen die openstaan voor personen die niet in het woon- en zorgcentrum verblijven. - Uitnodigen van artiesten, shows, een koor,… Bewoner naar de maatschappij brengen: - Daguitstappen - Wandelingen: gaan wandelen in de buurt en tussendoor ergens een drankje nuttigen. b)
Toepassing op het interview
Het sociaal netwerk van de bewoner heeft invloeden op de antwoorden van de bewoner. Dit kan zowel de familie als medebewoners zijn. Iedere persoon waar de bewoner mee in contact komt heeft zijn eigen visie,de bewoner filtert hieruit wat hij zelf belangrijk vind. We hebben tijdens het interview bewust gekozen voor een één - één relatie, naast de bewoner en de interviewer is er steeds niemand in de omgeving. Er is dan minder kans op het storen, onbewust manipuleren of iemand anders die antwoord in plaats van de bewoner. 3.2.3.3 Fysieke Natuurlijke en door de mens gemaakte omgevingen, zoals gebouwen, wegen, tuinen, transportvoertuigen, technologie, weersomstandigheden en andere. “Goed gevoel” moment
31
a)
Toepassing op de taak van de ergotherapeut
De therapeut heeft hierin vooral een adviserende taak. Hij zorgt er zoveel mogelijk voor om de ruimtes/meubilair en de activiteiten aan te passen aan de noden van de bewoners. Dit kan gaan van kleine dingen vb. bewegwijzering, lichtinval in een ruimte tot het melden van problemen in de infrastructuur vb. problemen met de liftdeur. b)
Toepassing op het interview
Het interview word in een bepaalde ruimte afgenomen, ook die ruimte heeft tijdens het interview invloed op de bewoner. In het onderdeel oriëntatie en tijdsinvulling wordt de fysieke omgeving bevraagd. De ruimte waar een activiteit doorgaat is ook belangrijk. De mening van de bewoners wordt hierover bevraagd. Zowel de ruimtes waar er activiteiten georganiseerd worden als de ruimtes waar er geen activiteiten georganiseerd worden zijn belangrijk. De hulpmiddelen die de bewoners gebruiken tijdens lange verplaatsingen worden ook bevraagd. De bewoner heeft aan welk hulpmiddel hij nodig heeft om naar een activiteit te gaan.
“Goed gevoel” moment
32
Hoofdstuk 4: Ouderen Dit hoofdstuk geeft meer informatie over de doelgroep van het ‘goed gevoel’ interview. Het eerste deel geeft meer informatie over hoe je de bewoners kan benaderen. Het tweede deel zegt meer over het geheugen van de bewoners. Het geheugen is belangrijk in de zelfstandigheid en in het komen tot activiteit. Het geheugen van de oudere is ook belangrijk bij de methode die we gebruiken om kwaliteit te gaan meten namelijk het interview. Daarna wordt er meer informatie gegeven over zingeving, hoe gaan de bewoners om met het ouder worden, hoe voelen ze zich, … Omdat we in het interview het gevoel rond activiteiten bevragen. Dit onderdeel geeft informatie over hoe de bewoners zich globaal voelen. Het laatste hoofdstuk handelt over de waarneming bij ouderen; het interview wordt visueel ondersteund om een grotere respons te krijgen van de bewoners. 4.1 Theorieën over het ouder worden9 Er zijn verschillende grote theorieën naar voor gebracht over hoe je ouder worden het best kunt opvatten. We bespreken twee rivaliserende theorieën die lange tijd de discussies beheersten. 1. De onthechtings- of loslaattheorie Deze theorie stelt dat de mens zich bij het verouderen geleidelijk aan moet terugtrekken uit zijn sociale rol als een natuurlijk antwoord op de afnemende bekwaamheid en rendement. De oudere mens zou zich tevreden voelen in het sociaal isolement. Deze theorie werd in 1961 door Cumming en Henri voorgesteld. Deze theorie lijkt op het eerste gezicht in deze tijd achterhaald. Toch zijn er nog wat maatschappelijke restanten uit deze tijd. Heel wat senioren trekken zich nog altijd terug met gezegdes als ’dat ze het nu maar zonder mij doen’, ‘ik heb mijn tijd gehad’, ‘we kunnen alleen nog op onze dood wachten’. 2. De activiteitstheorie Deze theorie werd vooral door Lemon, Bengtson en Peterson in 1972 naar voor gebracht. Zij stelt dat mensen het meest succesvol verouderen en zich gelukkig voelen wanneer ze blijven doorgaan met het verrichten van activiteiten en bezig blijven.Wie niet meer actief kan zijn en wie niet meer nodig is voor de anderen, zou zich volgens deze theorie ongelukkig voelen. Deelname aan activiteiten, animatie- en bezigheidstherapie, kinesitherapie en ergotherapie, zelfzorg en streven naar het behoud van maximale zelfredzaamheid vonden hier hun oorsprong. Het interview is gebaseerd op de activiteitstheorie. We houden er wel rekening mee dat iedere oudere andere behoeften heeft en dat er naast het actief bezig blijven nog andere aspecten meespelen bij het goed voelen van de oudere. We adviseren en stimuleren onze bewoners om zo lang mogelijk actief te zijn in de dingen die ze vroeger deden, of deze desnoods te vervangen door andere en meer aangepaste bezigheden.
9
DE COCK,L., Eeuwig jong – ouder van lichaam, jong van geest ,blz. 259 -261 “Goed gevoel” moment
33
4.2 Geheugen 4.2.1
De functie van het geheugen
1. Structuur van het geheugen
10
Figuur 4 werking van het geheugen
De sensorische input wordt gehaald vanuit de omgeving, onze waarnemingen. Onder sensorische input verstaan we: - informatie over wat we zien - informatie over wat we horen - informatie over wat we voelen - informatie over wat we ruiken en smaken - informatie over eigen waarnemingen van onze houding - informatie over de kennis van eigen spierspanning Het sensorisch vermogen bevat alles wat ons langs de zintuigen bereikt, het houdt de informatie over de perceptie maar heel kort vast. Het sensorische geheugen laat ons toe te bepalen waaraan we aandacht willen schenken. Waar we aandacht aan schenken belandt in het werkgeheugen. In het werkgeheugen zit alles waar we momenteel aan denken. Het werkgeheugen houdt informatie 15 à 30 seconden bij, tenzij het bewust vb. door herhaling word bijgehouden. Als we iets willen onthouden voor later, dan moet er een codering gezocht worden om de informatie op te slaan in het lange termijn geheugen.Dit inprentingproces noemen we leren. Naast het inprenten van informatie,wordt er ook informatie terug opgehaald uit het geheugen. 2. Rol van het geheugen11 Tot de voornaamste functies van het geheugen behoren o.a. 1. De registratie van informatie voor ontelbare dingen die we vanaf de geboorte opvangen of meemaken. 2. De registratie van onze zintuiglijke indrukken en het mogelijk maken om later iets weer te herkennen. 10 11
VALLAEY, M., VANDROEMME, G., Psychomotoriek bij kinderen, blz. 70 DE COCK, L., Cahier ouderenzorg - het geheugen bij ouderen, blz. 13
“Goed gevoel” moment
34
3. Het vastleggen van onze emoties en onze gevoelens 4. We hebben het geheugen nodig bij alles wat we uitvoeren, zowel voor bijna automatische handelingen als voor ingewikkelde taken. 5. zonder geheugen zouden we niet in staat zijn te leren en beslissingen te nemen 6. het geheugen vormt de basis van de kennis over onszelf en de wereld rondom ons. 7. Het geheugen is noodzakelijk om ons gedrag in en tegenover die wereld te bepalen.
4.2.2
Normaal verouderingsproces
4.2.2.1 Veranderingen in het geheugen Er zijn veranderingen in het geheugen merkbaar, zeker in vergelijking met vroeger. Maar niet in die aard dat zij een echte belemmering vormen voor het dagelijks functioneren op gebied van het geheugen. Naast normaal verouderen is er ook nog succesvol en pathologisch verouderen van het geheugen, daar zijn de geheugenstoornissen minder of meer uitgesproken in vergelijking wat men normaal mag verwachten. Volgende veranderingen treden op bij het ouder worden: -
De globale geheugenprestatie van de mens neemt af bij het verouderen De verlangzaming van de geheugenprestatie houdt een vertraging in bij het opnemen van nieuwe informatie en ook een vertraging bij het terug oproepen van informatie. Door de verlangzaming gaan we trager denken, dit verandert niets aan de geheugencapaciteit. Deze vertraging kan te wijten zijn aan het feit dat de hersencellen de informatie trager doorgeven. Het kan ook zijn dat bepaalde verbindingen door het verouderen gebroken worden.
-
De aandacht speelt een belangrijkere rol bij het ouder worden Aandacht is een belangrijke voorwaarde voor het registreren. Bij ouder worden is het moeilijker de aandacht op iets te richten en langere tijd gericht te houden.
-
Registreren wordt moeilijker Een vermindering van de werking van de zintuigen heeft een negatieve invloed op het sensorisch geheugen.De grootste verandering ligt echter in het werkgeheugen. De grootste verandering ligt in de werksnelheid van het werkgeheugen. Daarnaast vermindert ook de werk- en opslagruimte van het werkgeheugen, maar deze is van minder belang.
-
Het oproepen verloopt moeilijker Het functioneren en het roepen uit het episodisch geheugen wordt trager. Dit geheugen staat in voor persoonlijke gebeurtenissen deze gebeurtenissen zijn altijd gekoppeld aan tijd. Ook het oproepen uit het semantisch geheugen wordt trager, dit geheugen staat in voor de feiten en kennis over de wereld.
“Goed gevoel” moment
35
4.2.2.2 Aspecten die het geheugen beïnvloeden Bij ouderen is de werking van het geheugen nauw verbonden met enkele aspecten die mede of soms zelfs dominant het functioneren van het geheugen bepalen. -
Lichamelijke gezondheid Alle lichamelijke ziekten bij ouderen kunnen tijdelijk of voor langere termijn de goede werking van het geheugen beïnvloeden. Ze hebben hun invloed op zintuiglijke waarnemingen of geheugenstructuren. Vb. beroerte, dementie
-
Psychische gezondheid Stoornissen in het gevoelsleven kunnen een negatieve invloed uitoefenen op de geheugenwerking. Ook ouderen worden geconfronteerd met stress, spanningen en angst. Daarnaast met de oudere omgaan met veel verliessituaties, dit leidt soms tot een depressieve stemming. Heel wat ouderen onderschatten hun eigenwaarde of twijfelen ten onrecht aan de kwaliteit van hun geheugen.
-
Bewustzijn Het geheugen kan slechts goed en zeker slechts maximaal functioneren wanneer de oudere in kwestie goed bewust is. Het is pas in een toestand van goed bewustzijn dat hij echt kan denken en voelen, een volle kennis en een klaar inzicht heeft in wat rondom hem gebeurt.
-
Aandacht en concentratie Aandacht is het vermogen om continu wakker en alert te blijven bij het uitoefenen van een taak. Pas wanneer men aandachtig is kan men goed reageren op een wijziging in het milieu. Onder concentratie verstaat men dan weer het gericht blijven op de uitvoering van een taak, ook wanneer de inhoud verandert. Ook voor ouderen is het belangrijk de hele dag door voldoende aandacht te hebben voor wat er in het milieu gebeurt en geconcentreerd te blijven in wat zij uitvoeren.
-
De toestand van de zintuiglijke functies Het geheugen begint met het opslaan van de informatie, die enkel en alleen door zintuigen kan worden aangebracht. Alle informatie moet het zintuiglijke geheugen passeren wil het ooit kans maken later herinnerd te worden. Het oog en het oor zijn belangrijkst voor het functioneren van het geheugen, maar ook de reuk, de smaak en zelfs de tast zijn belangrijk.
-
De hersenstructuur van het geheugen Er zijn drie fasen in het functioneren van het geheugen: het opslaan, het bewaren en het ophalen. Om deze fasen te voltooien zijn goed werkende hersenstructuren nodig. Zeker bij ouderen kunnen deze hersenstructuren door heel diverse oorzaken aangetast worden.
-
De taal De taal, hiermee bedoelen we de spraak, het schrift, de mimiek, de gebaren,… is het sterkste menselijk communicatiemiddel. Zowel voor wat anderen ons kenbaar willen maken, als voor wat wij willen overbrengen. Informatie die via zintuigen ons geheugen moet bereiken wordt aangeboden in de vorm van taal. Informatie die we via onze herinneringen hebben opgehaald, en aan anderen meedelen gebeurt met taal. Zonder taakexpressie zouden onze herinneringen enkel voor onszelf blijven. Veel ouderen hebben problemen met taal.
“Goed gevoel” moment
36
4.2.3
Pathologisch verouderen: dementie
4.2.3.1 Het geheugen bij dementie Bij dementie zijn er altijd geheugenstoornissen aanwezig, sommigen ervaren de geheugenstoornissen niet subjectief, maar dan zijn ze wel duidelijk voor de omgeving.. Bij dementie treden er twee grote stoornissen in de werking van het geheugen op: 1. Een verminderd vermogen om nieuwe informatie aan te leren Informatie ut het kortetermijngeheugen worden niet vastgelegd in het langetermijngeheugen. Deze stoornis treed meestal vrij vroeg op in de fasen van dementie. Hierdoor faalt vooral het geheugen voor recente feiten, terwijl het geheugen voor oudere informatie veelal nog goed bewaard blijft. 2. Een verminderd vermogen om zich geleerde informatie te herinneren De informatie die in het langetermijngeheugen ligt opgeslagen kan niet meer worden opgehaald of is zelfs verdwenen. Deze stoornissen treden meestal veel later op in de fasen van dementie. Het is opmerkelijk dat het passief herkennen, zoals bij het tonen van een foto, en het daardoor oproepen van herinneringen nog lang mogelijk blijft, zelfs in gevorderde dementie. Wanneer beide geheugenstoornissen aanwezig zijn spreekt men van een globale geheugenstoornis. Deze stoornis kan in een verdere fase zo sterk evolueren dat de geheugenfunctie volledig lijkt te falen. 4.2.3.2 Aspecten die het geheugen beïnvloeden Daarnaast dient opgemerkt te worden dat bij dementerenden meestal ook nog de volgende verschijnselen kunnen aanwezig zijn: -
Een gestoorde en vooral verminderde aandacht en concentratie: Bij veel dementerenden is het moeilijk om voldoende aandacht te krijgen. Verder kunnen zij veelal moeilijk of slechts kort de aandacht bijhouden. Ze hebben soms moeite om de aandacht te wisselen naar een andere situatie, daartegen vertonen ze soms steeds wisselende aandacht over heel de activiteit De meeste dementerende zijn door alles en nog wat afleidbaar.
-
Een verminderd bewustzijn: Dit is niet zozeer het gevolg van dementie, maar van allerlei behandelingen o.a. sederende middelen.
-
Verandering in de stemming en de gevoelens: Zeker in het begin treden er bij dementie veelal stemmingsstoornissen op, vooral dan depressieve toestanden. Aanwezige angst, stress of een paranoïde ingesteldheid bevorderen evenmin een goede geheugenwerking.
“Goed gevoel” moment
37
-
Een minder goed functioneren van de zintuigen: Veelal laat de zintuiglijke toestand van de dementerende veel te wensen over.
-
De lichamelijke ongemakken: Men geeft nog weinig aandacht aan het somatisch lijden van dementerenden. Het lijkt erop dat dementeren bijna gelijk staat met immuun worden voor lichamelijke ziekten. Niets is minder waar.
4.2.3.3 Andere cognitieve verschijnselen bij dementie 12 1. De gestoorde oriëntatie We onderscheiden drie gebieden waarin desoriëntatie kan plaatsvinden: - Desoriëntatie in tijd is belangrijk omdat elk moment van ons leven zijn plaats heeft in het gestructureerd geheel van tijd. Het is duidelijk dat er hier iets misloopt als de dementerende zich nog nauwelijks herinnert wat er nu of zopas gaande was omdat de informatie nog nauwelijks wordt opgeslagen. - De oriëntatie in plaats hangt samen met het herinneren van structuren, plaatsen, voorwerpen, zodat we een weinig bekend milieu toch in grote mate kunnen herkennen. Voor dementerenden is deze herinnering en herkenning niet zo vanzelfsprekend zodat ze in onbekende en later in bekende plaatsen moeilijk worden. - Desoriëntatie in persoon treedt pas later in het dementeringsproces op.De informatie van vroeger blijft het langst goed bewaard. Pas als het oude geheugen aangetast word is de dementerende niet meer in staat om oude bekende personen te herinneren. 2. Haardverschijnselen Dit zijn cognitieve stoornissen die nauw verbonden zijn met een bepaald gebied in de hersenen. Afhankelijk van waar de dementie zich manifesteert kan de persoon cognitieve stoornissen hebben. Hieronder vallen verschillende stoornissen zoals: - afasie: stoornissen in de spraak - apraxie: stoornissen in het handelen - agnosie: stoornissen in het herkennen. 3. Het falen van andere cognitieve functies Zonder het geheugen zou de wereld rondom ons chaotisch zijn. Doordat het geheugen bij dementie steeds meer gaat falen in de verdere evolutie van de dementie ontstaat langzaam aan een dergelijke chaos. De persoon kan zich steeds minder handgaven in de wereld. De dementerende wordt een vreemde in zijn omgeving en gaat er uiteindelijk in ten onder.
12
DE COCK, L., Cahier ouderenzorg - het geheugen bij ouderen, blz. 172 - 174
“Goed gevoel” moment
38
4.3 Ontwikkelingstaak van het ouder worden “Elke leeftijd kent zijn uitdagingen. Iedereen wordt gedurende de levensloop met tal van belangrijke levensgebeurtenissen geconfronteerd; men moet zich steeds opnieuw aanpassen, een manier weten te vinden om ermee om te gaan, alsook bij het ouder worden. De ontwikkelingstaken van een oudere worden uitgelokt door verschillende factoren: - lichamelijke veranderingen en verstoringen - veranderingen op het gebied van intelligentie en het geheugen - de werkomstandigheden en de pensionering - veranderingen binnen de familie, vereenzaming en verhuizing De oudere moet al deze bedreigingen en verliessituaties van deze levensgebeurtenissen verwerken, daarnaast gaat het eveneens om uitdagingen, waarin ook mogelijkheden tot ontwikkeling schuilen. Dit alles kan worden gezien tegen de achtergrond van de ‘ultieme bedreiging’: de eindigheid.” Reminiscentie is een van de belangrijkste ‘taken’ op latere leeftijd. Het opmaken van de levensbalans doet men individueel of onder begeleiding dit om te constateren dat het leven met zijn moeilijke en mooie momenten goed was en is. Een geïntegreerd geheel van je leven maken. Deze vormen van reflectie , van terugblikken op het leven en de balans opmaken zijn ook bij jongeren en mensen in de middenfase aan de orde. Vragen als wat kan ik , wat wil ik, wat wil ik achter me laten, waarmee wil ik verdergaan en wie en wat is echt belangrijk voor mij zijn onderdeel van iedere levensfase. Hooguit kunnen we stellen dat deze vragen belangrijker worden, naarmate de resterende tijd korter wordt. Lukt het om op een positieve manier de balans op te maken, dan beleeft de oudere een evenwichtige oude dag. Lukt dit niet, dan is de laatste levensfase psychologisch gezien heel moeizaam.
4.3.1
Zingeving
De zinervaring in het heden wordt gekleurd vanuit het verleden en is gericht op de toekomst. Kwaliteit van leven in de laatste levensfase gaat primair over het opmaken van de levensbalans. Onderzoekers die aan ouderen vroegen wanneer zij hun leven als zinvol ervoeren onderscheiden doorgaans vier domeinen of bronnen van zingeving: relaties, waarden, competenties en gezondheid. 1. Relaties Dit komt naar voor als de belangrijkste bron van zingeving. Door interactie met anderen ontwikkelen wij onze sociale identiteit, leren wij onszelf kennen, en leren anderen ons kennen als partner, ouder, grootouder, vriend(in), buur, collega, .. Het opgenomen zijn in een web van sociale relaties bevestigt ons bestaan. De doelen van mensen op leeftijd zijn sterk gerelateerd aan sociale relaties: het beleven van harmonie in de familie, het hebben van tijd voor elkaar, veel kunnen betekenen voor kinderen en voor kleinkinderen, iets waardevols aan hen doorgeven en een bijdrage leveren aan hun welzijn en hun ontwikkeling. “Goed gevoel” moment
39
Ook vrienden kunnen belangrijke bondgenoten zijn in het proces van zingeving op latere leeftijd. Zij delen ervaringen in het proces van ouder worden en ondernemen gezamenlijk plezierige activiteiten. 2. Waarden Er is niet één dominant waarden en normenstelsel, er zijn er meerdere die met elkaar concurreren. De afgelopen dertig jaar heeft een verschuiving plaatsgevonden van waarden volgzaamheid, traditie en streven naar materieel gewin naar waarden als zelfstandigheid, zelfontplooiing en emancipatie. Voor de oudere is het een coherent waardesysteem belangrijke bron van zingeving. Mensen willen overtuigingen naleven en zich hiervoor inzetten, bijvoorbeeld op het gebied van hun geloof, ethiek en politiek. Tegelijkertijd hebben mensen er behoefte aan dat hun handelen als moreel en rechtvaardig beoordeeld wordt. 3. Competenties Een derde belangrijke zingevingsbron is het kunnen gebruiken van competenties en het realiseren van talenten. Hier komt de zelfontplooiing naar voor: het kiezen van activiteiten, levensplanning, het hebben van een doel in het leven, een inspirerend toekomstbeeld en het kunnen inzetten van levenservaring. Het gaat ook om het kunnen gebruiken van je capaciteiten in het leven van alledag, het gevoel invloed te hebben op de dingen en grip te hebben op je bestaan. Welke talenten en interesses mensen kunnen ontplooien hangt voor een deel samen met maatschappelijke verwachtingen van de tijd. Ons beleid is erop gericht om het potentieel van de oudere te zoeken, te herkennen en te benutten. Hoe meer interesses jonge mensen kunnen ontwikkelen, hoe groter en gevarieerder hun handelingspotentieel op latere leeftijd zal zijn. 4. Gezondheid De vierde bron van zingeving is een goede fysieke gezondheid. Bij jongbejaarden wordt het ontbreken van lichamelijke ongemakken als normale toestand beleefd. Bij hoogbejaarden zal, vooral door de vergelijking met leeftijdsgenoten , de goede gezondheid in toenemende mate als voorrecht worden beschouwd. Ouderen passen hun verwachtingen aan, aan datgene wat ze als normaal beschouwen. Met chronische aandoeningen hebben zij vaak al veel langer te maken, ziekte worden opgevat als normaal verschijnsel dat de ouderdom begeleidt. De meeste ouderen nemen niet de situatie van jonge volwassenen als maatstaf , maar vergelijken met andere ouderen, met wie het minder goed gaat. Tegenover de factoren die zorgen voor een optimale zingeving staan de verlieservaringen 4.3.2
Verlieservaringen
Verlies hoort bij het leven, bij het ouder worden is verlies echter een centraal thema. Iedere oudere moet immers vroeg of laat verschillende klappen incasseren: lichamelijke veranderingen, ziekte en handicap, afhankelijkheid, pensionering, een opname in een verzorgingstehuis, een verzwakkend geheugen, het besef van de naderende dood… of bepaalde “Goed gevoel” moment
40
verlieservaringen die als ernstig worden beleefd, verschilt per persoon; wat voor de een zwaar om te dragen is, hoeft dat voor een andere niet te zijn. Zie bijlage 11: Lijst multipele verliezen 4.3.2.1 Verlieservaringen bij relaties Mensen moeten op één of andere manier een rouwproces doormaken om bij het verlies van dierbaren om het verlies te leren aanvaarden en in de nieuwe realiteit hun leven opnieuw in handen te kunnen nemen. Het rouwproces word ingedeeld in verschillende fasen: 1. Ontkenning: men gelooft het niet, men laat de realiteit en de pijn niet tot zich doordringen. Men voelt soms ook geen echt verdriet en gedraagt zich alsof er niks aan de hand is. 2. Woede en agressie:dit is een actieve vorm van verzet, de realiteit begint door te dringen maar men wil ze niet aanvaarden. Men komt in opstand, geeft de anderen de schuld. 3. Schuldgevoelens: er kunnen ook zelfverwijten rijzen. 4. Angst: het alleen achter blijven, onbekendheid met de nieuwe situatie 5. marchanderen: dit is vooral in het kader van de eigen dood. Men probeert te onderhandelen om zo het sterven uit te sluiten. 6. Depressie: men geeft het op en voelt alleen nog maar een diepe treurnis en pijn. Dit kan zich uiten in apathie, zich afsluiten van contacten, zich fysiek verwaarlozen. 7. Aanvaarding: weer aansluiting vinden bij het leven: de vroegere activiteiten weer opnemen of nieuwe interesses te ontplooien die weer kleur kunnen geven aan het leven Het is van belang dat al deze verschillende reactiewijzen hun natuurlijk beloop kunnen krijgen. Rouwenden hebben het nodig om alles vrij te kunnen vertellen ten aanzien van een luisterende en meevoelende medemens.Dan kunnen ze deze gedachten en gevoelens echt doorleven. 4.3.2.2 Dreigende vereenzaming De stelling dat het ouder worden automatisch vereenzaming met zich brengt gaat voor de meeste mensen niet op. Veel ouderen onderhouden hun sociale contacten en genieten van de nabijheid van anderen. Voor sommigen speelt het verenigingleven een belangrijke rol; ze spenderen er veel tijd aan en nemen zelfs heel wat verantwoordelijkheden op zich. Maar niet iedereen is een ‘gezelschapsdier’. Sommigen zijn het liefst alleen, anderen genieten van een goed boek of van het uren staren naar een vislijn aan de waterkant. Het alleen zijn is voor hen helemaal geen probleem, zij voelen zich ook niet eenzaam. Deze mensen willen zich doorgaans niet binden en zijn erg op hun vrijheid en ongebondenheid gesteld. Men stelt wel vast dat deze mensen kunnen terugvallen op één of enkele vertrouwenspersonen en het contact met kinderen en kleinkinderen erg appreciëren. Risicogroepen bij vereenzaming: - Recent gepensioneerden die zich in de eerste maanden zonder werk moeten heroriënteren en in die periode de sociale contacten dreigen te verwaarlozen. - Rouwenden die zich gaan opsluiten voorbeeld na het verlies van hun partner. - Partners van thuiswonende dementerende ouderen die storend gedrag vertonen en een grote mate van hulpbehoevendheid hebben. - Hoogbejaarden die wegens lichamelijke ziekte of handicap niet meer in staat zijn hun frequente sociale contacten van voor de ziekte te onthouden - Alleenstaande ouderen die in conflict leven met alle naaste familieleden “Goed gevoel” moment
41
4.3.2.3 Verlieservaringen van functies De wijze waarop lichamelijke veranderingen en verstoringen worden verwerkt verschillen erg van persoon tot persoon. Het gaat daarbij vooral over de betekenis, de belevingswaarde die het lichaam en bepaalde lichaamseigenschappen voor de persoon hebben en niet zozeer om de objectieve of meetbare eigenschappen. Wat door de één als een onoverkomelijk trauma wordt beleefd, waarop hij verbitterd reageert, zal door de ander snel en adequaat worden verwerkt. 4.3.2.4 Toenemende afhankelijkheid Het ouder worden gaat gepaard aan een vermindering van mogelijkheden op cognitief en motorisch vlak. Die vermindering van mogelijkheden zorgt meestal voor een toename van hulpbehoevendheid. De oudere wordt meer en meer afhankelijk van externe hulp. Heel wat ouderen hebben het niet zozeer moeilijk met het feit dat ze zichzelf minder goed kunnen behelpen, maar wel met het feit dat ze afhankelijk zijn geworden van anderen.
4.3.3
Zingeving bij dementerenden
4.3.3.1 Dementeringsproces Rien Verdult onderscheidde verschillende fasen in het dementeringsproces: de bedreigde ik beleving, de verdwaalde ik beleving, de verborgen ik beleving en de verzonken ik beleving 1. De bedreigde ik – beleving “Dementerende mensen verliezen de greep op zichzelf en hun omgeving, bekenden lijken vreemd, vertrouwde ruimten lijken onbekend, het veilig gevoel over zichzelf in de continuïteit van verleden, heden en toekomst raakt ontworteld” (Engelen & Peeters, 1984) De dementerende probeert zijn emoties te controleren,emoties hangen samen met de verwerking van dementie. Hij beleeft zichzelf als iemand met een eigen identiteit. 2. De verdwaalde ik – beleving Het verschil tussen heden, verleden en toekomst vervaagt. Hij ervaart steeds minder verschil tussen zijn innerlijke wereld en de werkelijkheid buiten zichzelf. Hij probeert niet meer de schijn hoog te houden dat er niets aan de hand is. Hij heeft daarnaast ook problemen met onthouden en denken. De dementerende uit zijn emoties vrij, deze betreffen soms het heden, maar vaak ook de innerlijke wereld. Hij is stukken kwijt van de beleving van zijn identiteit. 3. De verborgen ik – beleving Het lijkt erop dat de dementerende in een eigen, innerlijke, tijdloze wereld is waar hij niemand nodig heeft en niemand toelaat. Ze zijn zich niet meer bewust van hun cognitieve onvermogen en van hun hulpbehoevendheid. Het zijn mensen die wel openstaan voor contact en bij wie contact leidt tot wederkerigheid en wisselwerking van gevoelens. De emoties van de dementerende worden vrij geuit, ze betreffen mensen en situatie uit een tijdloze werkelijkheid. Hij ervaart zichzelf niet meer als de mens die hij was. “Goed gevoel” moment
42
4. De verzonken ik- beleving “De dementerende is de vanzelfsprekende band tussen zijn ik en zijn levensloop, zijn sociale en fysieke omgeving en zijn lichaam definitief verloren.” (Engelen & Peeters, 1984)De dementerende reageert niet meer op zijn omgeving, er is geen sprake meer van wisselwerking van gevoelens. De emoties van deze personen zijn vaak moeilijk waarneembaar. Hij beleeft zichzelf vanuit basale behoeften en emoties. 4.3.3.2 Zingeving in het dementeringsproces Beginnend dementerende ouderen kunnen zich nog vragen stellen over de zin van het leven. Minder zelfbewuste ouderen zullen eerder vragen stellen die betrekking hebben op de 'dagelijkse zin'. Naarmate de dementerende mens steeds meer zijn reflectief vermogen kwijtraakt, wordt het voor hem steeds moeilijker een beeld van zichzelf te vormen. In het laatste stadium is iemand met dementie niet meer in staat tot zingeving, de mogelijkheid tot zingeving neemt af. Afname van de zingeving, naarmate het dementeringsproces vordert: - Verveling, verlies van vrijheid en gebrek aan eigen verantwoordelijkheid kan bij beginnend dementerenden het gevoel van zinloosheid oproepen. - Het wordt voor de dementerende steeds moeilijker om afstand te nemen van het alledaagse -
en over het leven na te denken. Doordat dagelijkse moeilijkheden en angsten het leven gaan beheersen, is men minder in staat rust te vinden en bij het leven stil te staan Volgens Verdult (1993) verdwijnen probleemgerichte copingstrategieën langzaam naar de achtergrond en komt emotiegerichte coping meer op de voorgrond. Dat houdt in dat dement gedrag steeds meer gestuurd wordt door de behoefte aan regulering van emoties, pogingen van de dementerende om zijn emoties hanteerbaar te houden. Vb. rituelen en woedeuitbarstingen
4.3.3.3 Gevoelens in het dementeringsproces In een dementeringsproces zijn er veranderingen in de emoties en het gevoelsleven. - Emoties zijn moeilijker in bedwang te houden, met alle gevolgen van dien voor het gedrag van de dementerende en de wisselwerking met de mensen om hem heen. - Gevoelens die zich uiten kunnen een rechtstreekse reactie zijn op iets of iemand in het hier en nu, maar ook opgeroepen worden door associaties met iets of iemand uit de levensgeschiedenis. - Bij mensen met dementie blijft de gevoelsmatige werking van het geheugen langer bestaan dan de cognitieve ordening. Hoe sterker de emotionele lading, hoe groter de kans op herinnering (Verdult 1993) - De dementerende persoon kan gevoelsmatig nog nieuwe dingen onthouden: vb. personen die ze graag hebben herkennen, hun weg vinden in de ruimte waar ze in leven. - Desoriëntatie en dementie zijn zeer bedreigende verlieservaringen en kunnen daardoor oude gevoelens, verliezen en crises activeren. Er zijn dementerenden waarbij er negatieve gevoelens overheersen en er zijn er waarbij vooral gevoelens van harmonie waarneembaar zijn. “Goed gevoel” moment
43
4.4 Stoornissen in de zintuiglijke waarneming Als laatste bespreken we de mogelijke stoornissen in de zintuiglijke waarneming, we bespreken dit hoofdstuk omdat we een gesprek aangaan met de bewoners en dit visueel ondersteunen. Daarbij is het belangrijk dat het zicht en het gehoor goed functioneren. 4.4.1 De verminderde visuele waarneming Dankzij het zicht nemen we een groot deel van de wereld rondom ons op, dus ook de informatie tijdens het lezen. Het zien vormt de beelden die we later zullen herinneren, herinneringen kunnen beelden oproepen en omgekeerd. Enerzijds vormen beelden het geheugen. Niet iedereen heeft hetzelfde geheugen of onthoudt even gemakkelijk beelden of datgene wat hij ziet. Sommige personen onthouden best visuele informatie, anderen onthouden makkelijker dingen die ze gehoord hebben. Anderzijds kan het geheugen ook opgeroepen worden door beelden. Het zien van een foto kan voldoende zijn om een hele reis terug op te roepen. Bij dementie is het enorm belangrijk om visuele steunpunten te hebben en om aan de hand van beelden het geheugen op te roepen. Het oproepen van informatie uit het lange termijn geheugen is immers een vrij actief en moeilijk proces. Dit proces verlangzaamt bij verouderen en is duidelijk aangetast bij de meer gevorderde dementie. Het oproepen via herkenning gaat meestal makkelijker, hierbij kan men gebruik maken van visuele middelen zoals foto’s, film, dia’s, voorwerpen,… 4.4.2 De verminderde auditieve waarneming Ook het gehoor is heel belangrijk voor het geheugen. Het vangt voortdurend informatie op uit de omgeving. Geluid kan storend werken wanneer we ons op iets willen concentreren. We kunnen ook verscherpte aandacht geven aan wat we horen. Sommige personen beschikken vooral over een auditief geheugen, zij onthouden makkelijker informatie die zij horen. Geluiden kunnen naast hun herkenning ook aangenaam zijn, in het bijzonder door de herinneringen die ze oproepen. Dit is zeker het geval voor muziek. Ook bij auditieve waarneming is de oproeping via herkenning langer mogelijk. 4.4.3 Visuele ondersteuning De zintuigen zijn vaak de langst aanwezig blijvende communicatieweg bij de dementerende. Daarom hebben we voor visuele ondersteuning gekozen, het is namelijk niet mogelijk om tijdens het interview alle verschillende activiteiten uit te voeren tijdens de bevraging over het activiteitenaanbod. Foto’s zijn een momentopname van de werkelijkheid, deze zijn makkelijk te gebruiken als ondersteuning bij het interview. Omdat ze tijdens het interview gebruikt worden moet er eerst nagegaan worden of de bewoner kan herkennen wat erop een foto staat. Door te laten benoemen weet de onderzoeker of de bewoner ziet wat er op de foto’s staat. Bij vraag 3 worden de activiteiten via objecten en een groepsbeeld duidelijk gemaakt aan de bewoner. Daarom word er in de gnosie test ook objecten en handelingen bevraagd. Andere mogelijkheden zoals symbolen en iconen zijn moeilijker. Ze worden niet gebruikt om activiteiten mee aan te duiden in het woon- en zorgcentrum en het is moeilijk om alle “Goed gevoel” moment
44
activiteiten hiermee te verduidelijken, er bestaat niet voor iedere activiteit een duidelijk symbool Bijlage 1: Gestructureerd interview: “goed gevoel” moment rond activiteiten Bijlage 2: Visuele ondersteuning tijdens het interview
“Goed gevoel” moment
45
Hoofdstuk 5: Respondenten Aan de hand van de “Mini Mental State Examination” en gnosie tests scores wordt de respondentengroep bepaald. De resultaten van deze 2 testen bepalen of de bewoner al of niet wordt bevraagd. Deze twee testen worden in dit hoofdstuk uitgelegd. 5.1 Mini Mental State Examination De MMSE is een test die het mogelijk maakt om cognitieve disfuncties te detecteren. Het is één van de meest gebruikte screeningtests voor dementie. Afname van de test duurt 10 à 15 minuten. De MMSE is een gevalideerde en betrouwbare standaard geworden voor het aantonen en het meten van cognitief falen, voor het volgen van het ziekteverloop en voor het aantonen van mogelijke therapeutische effecten. Hier word de score op deze test gebruikt als exclusie criterium; wie een lage score heeft behoort niet tot de respondentengroep. 5.1.1
Wat wordt er getest
De MMSE is een test die vooral het recent geheugen onderzoekt. De MMSE test zes gebieden van het cognitief functioneren. 1. Oriëntatie in tijd en ruimte Oriëntatie is heel nauw verbonden met het dagelijks functioneren: -
Oriëntatie in tijd
Oriëntatie in tijd is heel belangrijk. Elk moment van ons leven wordt georiënteerd als een tijdstip in de dag. Er is een vaste indeling van de dag en er zijn vaste gebeurtenissen. De indeling bestaat uit de voormiddag, middag, namiddag, avond en nacht. De vaste gebeurtenissen bestaan erin dat er licht is voor de dag en dat het donker is ’s nachts. Dat de bewoner ’s avonds gaat slapen en in het begin van de voormiddag opstaat. Dat de bewoner ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds eet. Dat hij ’s ochtends verzorgd word en dat er in de voormiddag en in de namiddag activiteiten zijn. Omdat het allemaal zo gestructureerd is gebruiken we een klok. De structuur valt weg wanneer de persoon gedesoriënteerd is in de tijd. -
Oriëntatie in ruimte
Het geheugen stelt ons in staat om te weten waar we ons bevinden om zich de structuren, plaatsen en voorwerpen, … te herinneren. Op basis van vroegere kennis gaan we ook een ons weinig bekend milieu toch in grote mate herkennen. De bewoner die gedesoriënteerd is in plaats kan zich niet oriënteren in een ruimte. Hij zal dus niet zelfstandig naar een activiteit kunnen gaan. Hij zal ook minder geneigd zijn om initiatief te nemen. Doordat hij niets herkent is alles nieuw en voelt hij zich veiliger in zijn vertrouwde omgeving. 2. Het inprentingsvermogen Door de bewoners 3 woorden te laten herhalen weet je 2 dingen zeker. De bewoner heeft de woorden in kwestie juist verstaan en de bewoner heeft de woorden ingeprent in het korte “Goed gevoel” moment
46
termijn geheugen. Het inprentingsvermogen is belangrijk tijdens het interview. De bewoner moet ook de vraag juist verstaan en ingeprent hebben om een antwoord te kunnen geven. 3. De aandacht De aandacht is zeer belangrijk in de geheugenfunctie. Het is belangrijk dat de bewoner zijn aandacht kan richten en daarnaast ook zijn aandacht kan volhouden gedurende het interview. Aandacht is ook belangrijk tijdens de activiteiten. Als de bewoner zijn aandacht niet kan houden kan hij niet zo goed met de activiteit meedoen. De aandacht word hier onderzocht door middel van een rekenoefening. 4. Het geheugen Hier wordt informatie bevraagd uit vraag 2. Die informatie moet reeds aanwezig zijn in het langetermijngeheugen (LTG), omdat zij maar een korte tijd in het kortetermijngeheugen (KTG) aanwezig kon blijven. Het geheugen en de overgang van het KTM naar het LTG zijn belangrijk voor het herinneren van situaties en het gevoel dat men daarbij had. 5. De taal De taal word onderzocht door het begrijpen (verstaan en lezen) en het gebruik van taal (spreken en schrijven) nagegaan. Het begrijpen is belangrijk voor het interview. Als de bewoner de vraag niet begrijpt kan hij geen adequaat antwoord geven. 6. De constructieve vaardigheden. Ook het handelen en de constructieve vaardigheden van de bewoner worden getest met deze test. Dit onderdeel is van minder belang tijdens het interview. Naast deze verschillende onderdelen van de test kun je ook een zicht krijgen op volgende mogelijkheden: - De kwaliteit van de twee voornaamste zintuigen: het gehoor en het zicht. - De psychische toestand van de bewoner: hoe is hij gestemd, is er zin tot medewerking. - Andere aspecten die bij een goed contact tijdens de test aan het licht komen. De bewoner heeft tijdens de test bijkomende informatie over zijn kunnen. De kwaliteit van het zicht wordt nog uitvoeriger getest. Er gebeurt al een eerste selectie van de bewoners die willen meewerken aan het interview. 5.1.2
Hoe wordt de test afgenomen 13
Bijlage 3: MMSE leeg scoreformulier -
13
Omgeving Het is belangrijk dat de test plaats vindt in optimale rustgevende omstandigheden. Het is best dat er geen andere personen in de buurt zijn. Zij kunnen de bewoner afleiden, beïnvloeden of antwoord geven i.p.v. de bewoner. Het is niet altijd mogelijk om een rustige omgeving te vinden waar de persoon zich op zijn gemak voelt. Bij dementerende bewoners is het best om de test in hun omgeving af te officiële MMSE test en handleiding
“Goed gevoel” moment
47
nemen. Een nieuwe, onbekende omgeving kan een negatief effect geven op de bewoner. Hij kan onrustig zijn of afgeleid zijn door de nieuwe omgeving. De meeste MMSE zijn afgenomen op de kamer. Op de deur hing er dan een papier waarop gevraagd werd om de bewoner even niet te storen. -
Onderzoeker Het is belangrijk om in het begin van de test de bewoner op zijn gemak te stellen. Hieronder een voorbeeld van een inleiding: ‘Goedemiddag mevrouw, mag ik jou enkele vragen stellen. Het is om uw geheugen te testen, hoe goed dat je kan onthouden. Er zitten heel eenvoudige en enkele moeilijker vragen tussen.’ De MMSE is een gestandaardiseerde test. De vragen die je moet stellen staan op het antwoordformulier. Onder de vraag staan de nodige instructies om de test af te nemen en de punten toe te kennen. De vragen moeten duidelijk worden voorgelezen en de bewoner moet voldoende tijd krijgen om op de vraag te antwoorden. De onderzoeker moet neutraal blijven tijdens de afname van de test. Het is belangrijk om de bewoner niet te corrigeren, opmerkingen zoals ‘prima’ en ‘ok’ veroorzaken het minst interventies.
5.1.3
Score en interpretatie
De totaalscore van de test bepaalt de mate van het cognitief functioneren. Waarbij geldt: hoe lager de score hoe meer uitgesproken het cognitief probleem. Totaal score >24 20-23 14-19 <13
/30
Mate van cognitief functioneren: Normaal cognitief functioneren Aangetast cognitief Mild problematisch functioneren Matig problematisch Ernstig problematisch
De score is afhankelijk van enkele factoren: leeftijd opleidingsniveau cultureel niveau lage score bij depressie, delirium en schizofrenie De MMSE is geen diagnosemiddel op zich, het is een screeningtest. Verder onderzoek is aangewezen bij een score minder dan 24/30. Vanaf een score van 14/30 mag de bewoner meedoen aan het interview. 5.2 Gnosie test Deze test is gebaseerd op de subtest ‘benoemen en onmiddellijke reproductie van figuren’ die een onderdeel is van de Vlaamse dementie batterij . Daarvan hebben we het deel ‘benoemen van afbeeldingen’ genomen als basis om een eigen gnosis test te ontwikkelen. Bijlage 4: Gnosis test – foto’s Bijlage 5: Gnosis test: leeg scoreformulier “Goed gevoel” moment
48
5.2.1 -
Wat wordt er getest
Taalstoornissen: het is onder andere een indicatie voor personen met woordvindingsproblemen. Gnosie stoornissen: problemen bij het herkennen van objecten en handelingen. Visusstoornissen of gebruik van een bril: je kunt er visusstoornissen mee ontdekken. Het geeft ook aan of de bewoner een bril of loep gebruikt. De bewoner zal deze sneller als hulpmiddel gebruiken omdat het een testsituatie is.
De test controleert of de bewoners wel een meerwaarde hebben aan een interview die ondersteund is met foto’s. Want ons streefdoel is toch dat iedere respondent evenveel kansen en ondersteuning krijgt om alles goed te begrijpen tijdens het interview. 5.2.2 Hoe wordt de test afgenomen -
Instructie De opdracht die gegeven moet worden staat op het antwoordformulier. De instructies voor de onderzoeker staan onder de opdracht voor de bewoner. - ‘herkennen en benoemen van een object’ De bewoner wordt gevraagd om te benoemen wat er op de foto’s staat, één voor één worden de verschillende foto’s aangeboden. Er zijn in het totaal 5 foto’s met volgende voorwerpen: bril, telefoon, fiets, grasmachine, boek. Als de bewoner faalt in het benoemen van het object wordt er een omschrijving gevraagd. - ‘herkennen en benoemen van een object’ Dezelfde procedure wordt gevolg als bij het eerste deel. Er worden nu 5 andere foto’s getoond, op deze foto’s staan handelingen: boterham smeren, afwassen, kuisen, tanden poetsen, tanden poetsen
-
Notatie De antwoorden moeten letterlijk genoteerd worden. Zowel de juiste en foute antwoorden als de omschrijvingen. Hierdoor kan een onderscheid gemaakt worden tussen fouten die wijzen op benoemingsstoornissen en perceptiestoornissen.
5.2.3
Score
per juist antwoord word er 1 punt gegeven. Zowel A.N. als dialectische benoemingen worden juist gerekend. Omschrijvingen worden niet als juist gerekend. Er word een half punt gegeven als de persoon zichzelf corrigeert. Bijvoorbeeld, terwijl hij een omschrijving geeft, komt de persoon toch op het juiste antwoord. Als de bewoner geen antwoord geeft dan worden er geen punten gegeven. Bewoners die een score hebben van 5/10 of meer kunnen mogen meedoen aan het interview. 5.2.4
Ontwikkeling van de gnosie test
5.2.4.1 Foto’s In het interview wordt er gewerkt met foto’s. Het is dan maar normaal dat er bij een controle ook foto’s gebruikt worden. We willen controleren of bewoners zien wat er op de foto’s staat. “Goed gevoel” moment
49
Als we tijdens de test al foto’s zouden gebruiken die in het interview terugkomen zouden we de bewoners hier al mee beïnvloeden. Ze kunnen denken: ‘ik heb die foto al gezien, dit zal wel een activiteit zijn die ze hier doen’. Daarom werd gekozen voor objecten en handelingen uit het dagelijkse leven. Deze zijn herkenbaar en hebben geen invloed op het interview zelf. 5.2.4.2 Aantal foto’s Het is niet de bedoeling dat deze test de aandacht en concentratie test. Met deze test willen we alleen weten of de visuele ondersteuning voor iedere respondent een meerwaarde betekent voor het interview. De gnosie test wordt samen met het interview afgenomen. Als deze test een lange tijd zou duren, zou er al een verslapping zijn van de aandacht en concentratie van de bewoners. Dit zou de score van herkenbaarheid verlagen. Als we deze test nog korter zouden maken, dan zou de factor toevalligheid een grotere rol spelen, wat het resultaat onbetrouwbaar maakt. Bij de 10 foto’s horen er 5 foto’s die de herkenbaarheid van een object testen en 5 foto’s die de herkenbaarheid van een handeling testen. Er is hiervoor gekozen omdat de ene bewoner meer heeft aan een totaalbeeld en de andere bewoner meer heeft aan een object die tijdens deze activiteit gebruikt wordt.
“Goed gevoel” moment
50
Hoofdstuk 6: Besluit theoriehoofdstuk Het theoriehoofdstuk vormt de achtergrond van deze praktijkgerichte scriptie. Hoofdstuk 1 geeft meer uitleg over kwaliteit in de zorgsector en hoe je aan kwaliteit kunt gaan doen. Dit is het oorspronkelijke doel van deze scriptie. “Hoe kunnen we de kwaliteit van het leven van de bewoners gaan verbeteren?” In het tweede hoofdstuk wordt de taak van de ergotherapeut besproken, dit gebeurt op verschillende niveaus: de taak van de ergotherapeut in het woon- en zorgcentrum en de taak van de ergotherapeut als interviewer. Het 2de deel van dit hoofdstuk handelt over het opstellen van de vragen in het interview. Het derde hoofdstuk is gekoppeld aan het tweede, in dit hoofdstuk gebruiken we het CMOP om een betere uitbouw te geven aan ons interview en aan de taak van de ergotherapeut. In hoofdstuk 4 worden de ouderen besproken, dit is de doelgroep van het interview. In dit hoofdstuk bespreken we de onderdelen die het belangrijkst zijn voor het interview. Dit zijn de algemene theorieën over ouder worden, de cognitieve mogelijkheden van de oudere, de zingeving op oudere leeftijd en de visuele en auditieve mogelijkheden van de oudere. In het laatste theorie hoofdstuk kunnen we al dichter bij de praktijk. De testen die we hebben gebruikt voor het vormen van de respondentengroep worden hier uitgebreid uitgelegd. Het theoriehoofdstuk heeft de nodige ondersteuning om het praktijkhoofdstuk beter te begrijpen. Het geeft ook de oorsprong van het interview weer, namelijk ‘kwaliteit’.
“Goed gevoel” moment
51
Deel 2: praktijk
“Goed gevoel” moment
52
Hoofdstuk 1: Informatie over de context waarin het interview is afgenomen Hieronder bevindt zich informatie die meer duidelijkheid verschaft over de vragen die in het interview gesteld worden, over de antwoordcategorieën die gebruikt worden en over de context waarin het interview is afgenomen. De indeling stemt overeen met de verschillende onderdelen die tijdens het interview bevraagd worden. Bijlage 1: Gestructureerd interview: “goed gevoel” moment rond activiteiten Bijlage 2: Visuele ondersteuning tijdens het interview
1.1 De ruimtes waarin de bewoner kan vertoeven -
Den binnentuin Dit is een leefruimte zonder toezicht. Er verblijven hier een beperkt aantal bewoners zonder of met een lichte vorm van dementie. Deze leefruimte heeft momenteel een dubbel gebruik; leefruimte en dagverzorgingscentrum. De leefruimte zal na een tijd wegvallen en volledig plaats maken voor het dagverzorgingscentrum dat nu nog in zijn kinderschoenen staat. De bewoners kunnen de ruimte voorlopig nog als leefruimte gebruiken.
-
Den boomgaard Dit is een gesloten leefruimte met toezicht. Hier verblijven vooral zwaar dementerende bewoners (die al dan niet “wegloopgedrag” vertonen). Deze bewoners worden iedere dag van de week overdag naar de leefruimte gebracht. Ze nemen hier hun middag en avondeten, rusten hier en doen hier de meeste van hun activiteiten.
-
De cafetaria De cafetaria is een ruimte waar bewoners op eigen initiatief met hun bezoek naartoe kunnen gaan om iets te nuttigen. Er zijn ook een aantal bewoners die daar iedere namiddag samen een kaartje leggen. In deze ruimte vindt er maandelijks een verjaardagsfeest plaats voor de residentiële bewoners. ’s Middags en ’s avonds functioneert deze zelfde ruimte als restaurant waar de bewoners het middag- en avondmaal nuttigen.
-
’t Terraske Dit is een activiteitenruimte voor alle bewoners. Er worden vooral activiteiten gegeven voor de niet tot licht dementerende bewoners. Enkel de kook- en relaxatieactiviteiten van de dementerende bewoners gaan hier ook door. Het terraske is een afgescheiden deel van leefruimte ‘den boomgaard’. Deze twee ruimtes kunnen tot één geheel omgevormd worden bij grote activiteiten.
-
De kapel In deze ruimte vinden er wekelijks twee eucharistievieringen plaats. Daarnaast vinden er ook gebedswakes plaats voor de overleden bewoners.
-
De kamer De kamer mag ingericht worden naar eigen keuze, er mogen eigen meubels meegebracht worden. De kamer is voor de bewoner de enige plaats waar de bewoner zich kunnen terugtrekken. Het is een ruimte waar hij bezoek kan ontvangen, rusten en tot activiteit kan komen.
“Goed gevoel” moment
53
1.2 Voorbereidende handelingen om tot activiteit te komen 1.2.1
Hoe blijven de bewoners op de hoogte van het activiteitenaanbod
Om de activiteiten vlot te laten verlopen bestaan er 2 doelgroepen. De bewoner behoort afhankelijk van zijn cognitieve mogelijkheden tot één van de twee groepen. - De bewoners van “ ’t terraske”: Deze bewoners zijn niet tot matig dementerend. Deze bewoners vertonen geen wegloopgedrag. Deze bewoners kunnen kiezen waar ze naartoe willen. Afhankelijk van hun wensen verblijven ze in een leefruimte, een paviljoen, de cafetaria, hun kamer of een kamer van een medebewoner. - De bewoners van “den boomgaard”: Deze bewoners zijn matig tot zwaar dementerend en verblijven ’s avonds op de gesloten afdeling. Overdag verblijven ze in hun kamer of in de gelijknamige leefruimte. Dit is afhankelijk van hun gedrag, hun gezondheid, … Er zijn verschillende manieren waarop de bewoners het activiteitenaanbod op de hoogte gebracht kunnen worden: -
’t Gazetje Dit is het maandelijks contactblad van het woon- en zorgcentrum, dit contactblad bevat onder andere een activiteitenkalender. De bewoner moet over verschillende vaardigheden beschikken om de bijgesloten activiteitenkalender te gebruiken. De bewoner moet in staat zijn om te lezen. Daarnaast moet hij georiënteerd zijn in tijd zodat hij bij de juiste dag en het juiste dagdeel kijkt en zo de juiste activiteit te weten komt.
-
Via personeel: animatie, verzorging, onderhoudspersoneel,… De bewoners kunnen vragen aan het personeel wat er te doen is. In het lokaal van de verpleging is ’t gazetje te vinden waar verpleging, verzorging en onderhoudspersoneel de activiteitenkalender kunnen raadplegen. Er wordt niet gecontroleerd of het personeel dat niet direct betrokken is bij het woon- en leefteam weet wat er te doen is.
-
Ochtendwoordje van pater Leo De pater die in het woon- en zorgcentrum onder de bewoners verblijft heeft ’s ochtends (meestal om 8u45) een ochtendwoordje. Dit doet hij 5x per week en alleen op weekdagen. Op het einde van het ochtendwoordje wordt vermeld welke activiteiten er op die dag georganiseerd worden. Er wordt ook gezegd op welk uur de activiteit begint, waar de activiteit plaats vindt en voor wie de activiteit bedoeld is.
-
ROT bord Dit is een informatiebord dat op iedere verdieping aanwezig is. Dit bord hangt centraal in het gebouw. Op dit bord worden ROT gegevens weergegeven (datum, dag, speciale feestdag) en de activiteiten die de dag zelf georganiseerd worden. ROT of realiteit oriëntatie training beoogt de resocialisatie en de reïntegratie in de dagelijkse realiteit.
-
Familie, bezoek, medebewoner,… Dit is als familie of bezoek in ’t gazetje of op het ROT bord kijkt en aan de bewoner vertelt wat er die dag te doen is. Of als de medebewoners aan elkaar vertellen wat er te doen is.
“Goed gevoel” moment
54
1.2.2
Welke vorm van hulp hebben de bewoners nodig bij verplaatsingen
-
Zonder begeleiding De bewoner heeft geen begeleider nodig om zich van en naar een activiteit te verplaatsen. Hij kan met of zonder hulpmiddel zelfstandig de lift bedienen en zich oriënteren in het gebouw. Hij weet waar de verschillende ruimtes zijn en hij kan ze makkelijk bereiken.
-
Begeleiding De bewoner heeft hulp nodig van een begeleider. De bewoners worden voor de dagdagelijkse activiteiten door het woon- en leef team van en naar de activiteiten gebracht, bij de grotere activiteiten helpt de verpleging en verzorging mee. - De bewoner heeft hulp nodig bij de oriëntatie in ruimte; hij ondervindt grote problemen om zelfstandig naar de juiste plaats te gaan. - De bewoner heeft hulp nodig bij het bedienen van de lift. - De bewoner heeft hulp nodig omdat hij zich door fysische beperkingen niet zelfstandig kan verplaatsen.
-
Rolstoel De bewoner is door fysische beperking afhankelijk van een rolstoel om zich te verplaatsen. De bewoner doet dit zelfstandig of wordt door een begeleider voortbewogen.
-
Andere hulpmiddelen: rollator, looprek, kruk De bewoner heeft een ondersteunend hulpmiddel nodig om het stappen vlotter en veiliger te laten verlopen. De bewoner heeft al dan niet nog extra hulp nodig van een begeleider.
1.3 Activiteiten en motivatie -
Turnen Turnen is een activiteit waarbij men de motorische functies bij de bewoners wil (re)activeren. Hiermee beogen we een behoud en verbetering van de motorische mogelijkheden van de bewoners. Deze mogelijkheden zorgen voor een bepaalde mate van zelfstandigheid in zelfzorg en mobiliteit.
-
Wandelnamiddag Een wandelnamiddag is getypeerd door het eens weg zijn uit de instelling, het opdoen van frisse lucht en het contact met bewoners en vrijwilligers.
-
Bewonersraad De bewonersraad is een middel om informatie uit te wisselen. De bewoners geven informatie over hoe zij de beleefde activiteiten ervaren hebben en wat zij graag anders zouden zien verbeteren in het woon- en zorgcentrum. Het woon- en leefteam geeft informatie over de activiteiten die de volgende maand gepland staan.
-
Boeken uitdelen Deze activiteit bestaat uit een mobiele ‘grote letter’ bibliotheek. Dit zijn boeken met grote letters, die beter leesbaar zijn voor ouderen. De boeken worden naar de kamer van bewoner gebracht en de bewoner kan een keuze maken uit de verschillende boeken.
“Goed gevoel” moment
55
-
Diareportage of cinema Tijdens de diareportage worden er foto’s getoond van de vorige activiteiten. Die foto’s worden kort besproken en de bewoners krijgen de kans om een foto te bestellen. De diareportage wordt altijd kort na de gedane activiteiten getoond (max. 1 maand). Tijdens de cinema worden er populaire films van vroeger en nu gedraaid. Tijdens de pauze krijgen de bewoners een traktaat.
-
Vertellen over vroeger Vertellen over vroeger is een reminiscentieactiviteit waarbij er rond een bepaald thema gewerkt wordt. Naargelang de periode van het jaar is er soms een vast thema bijvoorbeeld valentijn. Wanneer er geen speciale dag of periode is werken we met een spelvorm waarbij er strookjes met thema’s aangeboden worden aan de bewoner. Afhankelijk van het strookje wordt een bepaalde vraag gesteld aan die bewoner, dit wordt door iedere bewoner om de beurt gedaan.
-
Plooien van ’t gazetje Op het einde van de maand worden de gazetjes geplooid en geniet door de bewoners. De bladen komen gekopieerd aan, de bewoners leggen de nodige bladzijden samen om er krantjes van te maken.
-
Uitdelen van ’t gazetje In het begin van de maand wordt ‘t gazetje uitgedeeld. Het gazetje word door het woon- en leefteam op de kamer gebracht. Wanneer de bewoner in kwestie aanwezig is wordt er een kamerbezoek gemaakt. De therapeut peilt hoe het met de bewoner gaat, of hij problemen heeft, hoe hij zich voelt, … Naargelang de bewoner hier nood aan heeft komt het al of niet verder dan een oppervlakkig gesprek.
-
3 koningen – carnaval – sinterklaas Dit zijn feestjes en/of kamerbezoeken die gedaan worden om bepaalde naamfeesten te vieren. De therapeuten zijn dan verkleed en er volgt een traktaat of show die typerend is voor op een bepaalde dag.
-
Dansgroep – zanger – show Dit zijn zangers, muziekanten, artiesten en dansers die komen optreden: verschillende soorten entertainment met elementen van vroeger en nu. De bewoners zitten dan als publiek in de zaal of gezellig aan tafeltjes zodat ze kunnen bijpraten.
-
Verjaardagsfeest Er wordt iedere maand een verjaardagsfeest gegeven. De jarigen van de maand worden dan samen met hun familie uitgenodigd. Ze krijgen allemaal verse wafels en kunnen samen een gezellige namiddag beleven. De jarige bewoners krijgen een attentie.
-
Huishoudelijke activiteit Hieronder behoren verschillende kookactiviteiten zoals soep maken en taart bakken. De bewoners helpen zelf mee aan het maken van het vooropgestelde gerecht, daarna wordt er geproefd van het gerecht.
“Goed gevoel” moment
56
-
Kleuterturnen Dit is ongeveer hetzelfde als turnen, maar hier is er een extra motivatie: ‘de kleuters’. Het contact en de interacties met de kleuters staan hier centraal. Sommige gaan naar het kleuterturnen om de kleuters tijdens het turnen te observeren.
-
Knutselen Deze activiteit wordt bij gelegenheden gedaan. De bewoners maken zelf versiering om het woon- en zorg centrum in een bepaalde sfeer te brengen vb. herfst, kerst, valentijn,…
-
Bingo Bingo is een spel waarbij iedere bewoner een blad met bepaalde nummers voor zich heeft. In het begin van de activiteit trekt de therapeut enkele nummers, daarna mogen de bewoners één voor één een nummer trekken. De bewoners mogen het nummer dat getrokken wordt doorstrepen als dit op hun formulier staat. De bewoner die het eerst alle nummers doorstreept heeft wint het spel.
-
Getallenboogspel De bewoners hebben een papier voor zich waar de cijfers van 1 tot 6 op staan. De bewoners mogen één voor één met een dubbelsteen gooien. De bewoner mag enkel het cijfer doorstrepen dat hij zelf gegooid heeft. Degene die het eerst alle cijfers doorstreept heeft wint het spel.
-
Hoger lager Dit spel wordt in twee ploegen gespeeld. Elk ploeg heeft zijn zijde op het bord waar hun kaarten opstaan. Alle kaarten staan omgedraaid behalve de eerste. Ploeg 1 mag beginnen. De bewoner moet raden of de volgende kaart hoger of lager is dan de huidige. Heeft de bewoner juist gegokt, dan mag de volgende bewoner uit zijn team verder doen. Gokt de bewoner fout dan gaat de beurt naar het ander team. Het team waarvan alle kaarten het eerst omgedraaid zijn wint het spel
-
Handmassage en voetbadjes De bewoner krijgt een handmassage en/of een voetbadje die door de therapeut gegeven wordt. Er speelt rustige muziek en er is een aromaverstuiver die zorgt voor een rustgevende geur.
-
Samen sneukelen De therapeuten maken iets lekkers klaar voor de bewoners. Van de bewoners wordt alleen verwacht dat ze “sneukelen”. De bewoner kan in de ruimte vertoeven waar het lekkers wordt klaargemaakt. Samen met de andere bewoners kan hij dan genieten van de activiteit: kijken hoe ze het klaarmaken, geur opsnuiven en lekker eten. Voor de bewoners die wensen op hun kamer te blijven wordt het lekkers soms naar de kamer gebracht.
-
Eucharistie De bewoners die christelijk zijn kunnen naar de mis gaan. Tijdens de mis kunnen ze hun geloof beleven en vieren. De therapeuten hebben alleen hun inbreng tijdens missen op speciale gelegenheden. Daar worden de bewoners meer bij de viering betrokken: voorlezen, het “onze vader” uitbeelden, offergaven aanbrengen,…
“Goed gevoel” moment
57
-
Groene vinger activiteit Tijdens deze activiteit wordt getuinierd. De bewoners krijgen de kans om te helpen aan een “groen rusthuis” dat in alle jaargetijden bloeit. Er worden bloemenbollen geplant en gezorgd voor een eigen kweek van groenten.
In bijlage 10: ‘frequentie van activiteiten’ wordt er meer informatie gegeven over het aantal keer dat een bepaalde activiteit doorgaat. 1.4 Variabelen Zie bijlage 9: ‘variabelen’ voor informatie over de huidige eigenschappen van de activiteiten uit het activiteitenaanbod. We bespreken de duur van een activiteit, de groepsgrootte en de dagindeling van de activiteiten. 1.4.1
Duur activiteit
De meeste activiteiten uit het activiteitenaanbod duren 1 uur of meer dan 1 uur en 30 minuten. Er zijn daarnaast drie activiteiten waarbij er een kamerbezoek plaats vindt en twee activiteiten die een half uur duren. 1.4.2
Groepsgrootte
Er is een evenwicht in de groepsverdeling tussen de activiteiten uit het activiteitenaanbod. Er is ongeveer eenzelfde aantal activiteiten voor een kleine, normale en grote groep. 1.4.3
Dagindeling
In de voormiddag is het moeilijk om activiteiten te geven, er zijn nog veel bewoners niet klaar. 1/3 van de activiteiten vindt plaats in de voormiddag. Nu worden er alleen activiteiten gegeven zoals turnen, plooien van het gazetje, bewonersraad en soep maken. Dit zijn korte activiteiten, de meeste van de bewoners die naar deze activiteiten gaan staan zelf in voor hun persoonlijke hygiëne, enkelen worden door de verpleging gewassen. In de namiddag worden er langer durende activiteiten gegeven. Hier wordt er ook gemikt op een grote doelgroep. 2/3 van de activiteiten vindt plaats in de namiddag. 1.4.4
Mening geven
Heel het jaar door wordt er feedback gevraagd aan de bewoners. Dit gebeurt meestal in een korte tijdspanne na de activiteit of na het zien van foto’s van de activiteit. De bewoners worden ook tijdens individuele gesprekken bevraagd over activiteiten. 1.5 Het woon- en leefteam Het woon- en leefteam bevat 1 ergotherapeut en 2 animatoren. Van dit team werkt de ergotherapeut voltijds, de animatoren werken halftijds en ¾. Er zit geen vast patroon in wie een bepaalde activiteit heeft. Er wordt per activiteit met een beurtrol gewerkt, ieder lid van het team begeleidt iedere activiteit uit het activiteitenaanbod. Naar herkenbaarheid draagt het woon- en leefteam dezelfde kledij als de verpleging en verzorging. “Goed gevoel” moment
58
Hoofdstuk 2: De evolutie om te komen tot het meetinstrument In het volgend hoofdstuk wordt de evolutie van het interview weergegeven. Er wordt een antwoord gegeven op volgende vragen: hoe kwamen we tot onze doelgroep?, hoe kwamen we tot het niveau waarop de vragen gesteld worden? Informatie over de onderwerpen die bevraagd worden bevindt zich in hoofdstuk 5 van het praktijk gedeelte. 2.1 Het niveau van de vragen 2.1.1
Eerste gedachtegang
De oorspronkelijke bedoeling was een vragenlijst op te stellen voor alle bewoners die in het woon- en zorgcentrum verblijven. Het bleek al snel dat niet alle bewoners alle vragen kunnen begrijpen, daarom hebben wij de vragen ingedeeld volgens moeilijkheidsgraad (“niveaus”). Het interview wordt dan begonnen met het hoogste niveau. Er wordt steeds naar een lager niveau overgegaan totdat de bewoner de vraag begrijpt. Er worden vier niveaus onderscheiden, waarbij niveau 4 het hoogste niveau is en niveau 1 het laagste: Niveau 4:
abstract niveau Vb. Welke activiteiten worden er in het woon– en zorgcentrum aangeboden?
Niveau 3:
concreet niveau: er worden voorbeeldantwoorden gegeven Vb. Welke van deze activiteiten worden er in het woon– en zorgcentrum aangeboden? Materiaal: lijst met aangeboden activiteiten en nepactiviteiten.
Niveau 2:
concreet niveau + visuele informatie Vb. Welke van deze activiteiten worden er in het woon – en zorgcentrum aangeboden? Materiaal: de aangeboden activiteiten en de nepactiviteiten worden verduidelijkt met foto’s
Niveau 1:
abstract niveau, volmacht door familie of verpleging Vb. Welke activiteiten worden er hier in het woon – en zorg centrum volgens jou (zoon,dochter, tante,…) gedaan?
Bij niveau 2 tot 4 wordt de bewoner zelf bevraagd. Bij niveau 1 wordt er een volmacht gegeven. Deze volmacht is nodig omdat de bewoner zelf niet kan antwoorden op de vragen, bijvoorbeeld omdat hij lijdt aan een zware vorm van dementie. Als er met verschillende niveaus gewerkt wordt, dan moet er een “interklasbeoordeling” zijn. Een interklasbeoordeling moet beoordelen of vragen op een verschillend niveau wel hetzelfde aspect beogen. Deze interklasbeoordeling betekent concreet dat de vragenlijst wordt voorgelegd aan een aantal (bv. 10) mensen. Voor elke vraag gaan zij na of deze op elk niveau wel hetzelfde bevraagd.
“Goed gevoel” moment
59
Hieromtrent stelden zich een aantal problemen: - De verschillende niveaus kunnen niet altijd met elkaar vergeleken worden. Want door de verschillen in mentale ontwikkeling hebben de bewoners automatisch verschillende wensen en behoeften. Vb. bij het tweede niveau is het geheugen heel belangrijk. Een bewoner die op het moment van de bevraging zich een activiteit niet herinnert word dan gelijkgesteld me een bewoner die de activiteit niet kent. - Bij een volmacht moet de gevolmachtigde al heel erg vertrouwd zijn met de bewoner, zijn wensen en zijn deelname aan activiteiten. Geen enkel familielid is bij iedere activiteit aanwezig, sommige familieleden zijn zelfs nooit bij de activiteiten aanwezig. Hun antwoorden zullen dus geen goed beeld geven over de bewoner, zijn mogelijkheden, betrokkenheid, gevoelens en gedachten rond activiteiten. Tevens moet hij in staat zijn de mening van de bewoner weer te geven en niet zijn eigen mening. Hetzelfde probleem stelt zich trouwens wanneer het personeel als gevolmachtigde optreedt. 2.1.2
Vernieuwde gedachtegang
In plaats van met verschillende niveaus te werken, krijgt iedereen ‘niveau 2’-vragen aangeboden, dit is het niveau met het meeste ondersteuning. Elke bewoner krijgt dus een concrete vraag met visuele informatie. Dit betekent dus dat iedereen die op dit niveau kan antwoorden, kan worden bevraagd. Om op dit niveau te antwoorden zijn er toch wat functies nodig, er worden enkele voorwaarden gesteld. - De bewoner moet een MMSE hoger dan 13/30 behalen - De bewoner moet een score van 5 of meer op 10 behalen voor de “gnosie” test. - Bewoners die met hun MMSE score in de hoogste categorie zitten moeten niet aan de gnosie test voldoen. De bewoners met een MMSE score van 13 of kleiner hebben een ernstig cognitief probleem. Omdat een volmacht niet objectief genoeg is moet er een andere manier gevonden worden. De dementerende bewoner heeft een individuele benadering nodig. Naast die benadering moet de vraagstelling “moment-gericht” zijn. Dit omdat informatie weinig of niet in het langetermijngeheugen opgeslagen wordt. Omdat een vraagstelling op zich soms al te moeilijk kan zijn, kan in dat geval overgegaan worden tot observatie. Deze doelgroep wordt niet in deze scriptie uitgewerkt. Er is namelijk een ander medium voor nodig dan een interview, met andere criteria, bijvoorbeeld een observatieschaal.
2.2
Respondentengroep
2.2.1 Eerste gedachtegang Er wordt een steekproef gemaakt. Van ieder niveau moeten er een gelijk aantal bewoners bevraagd worden. Van die bevraagde bewoners moet de helft “actief” en de andere helft “passief” zijn. Zo kan er bewezen worden dat er niet alleen actieve maar ook passieve bewoners bevraagd werden. Dit geeft meer waarheidsgetrouw de respondentengroep weer.
“Goed gevoel” moment
60
Aantal bewoners 88 Ondervraagden 48 Niet ondervraagden 40
Niveau 1
Niveau 2
Niveau 3
Niveau 4
Actief 6 Actief
Passief 6 Passief
Actief 6 Actief
Passief 6 Passief
Actief 6 Actief
Passief 6 Passief
Actief 6 Actief
Passief 6 Passief
5
5
5
5
5
5
5
5
Tabel 2 eerste gedachtengang: ondervraagden en niet ondervraagden
Legende: actief >5 activiteit/maand, passief <5 activiteiten/maand, onder activiteiten verstaan we hier de activiteiten die georganiseerd worden door het woon- en leefteam. Dit vormt een probleem in de praktijk. Er zitten niet in ieder niveau 6 actieve en 6 passieve bewoners. De groep bewoners is ook niet in te delen in telkens eenzelfde aantal bewoners per niveau. 2.2.2
Vernieuwde gedachtegang
Het onderzoek wordt maar in één instelling uitgevoerd. Het is ook specifiek toegespitst op deze instelling. Daarnaast zijn er exclusiecriteria gesteld waardoor de respondentengroep kleiner wordt; MMSE score >13/30 en gnosie testscore van >5/10 . Dit zorgt voor een kleine groep respondenten. Dit maakt het dan wel mogelijk om de hele populatie te bevragen.
“Goed gevoel” moment
61
Hoofdstuk 3: De vragen en respondentengroep In dit hoofdstuk worden er twee punten besproken: de vragen en de respondenten. Bij de vragen wordt er meer info gegeven over de soorten vragen, de opbouw van het interview, de inleiding en afsluiting van het interview en de woordkeuze die gebruikt word in het interview. De respondenten worden op verschillende vlakken besproken. Hun cognitieve functioneren en hun visuele mogelijkheden worden besproken omdat deze criteria belangrijk zijn om bij de respondentengroep te behoren. De respondentengroep wordt ook besproken aan de hand van hun participatie aan georganiseerde activiteiten, duur van de opname, leeftijd en geslacht. Zo willen wij een globaal beeld weergeven van wie de respondenten zijn. Bijlage 1: Gestructureerd interview: “goed gevoel” moment rond activiteiten Bijlage 2: Visuele ondersteuning tijdens het interview
3.1 Opbouw van het interview 3.1.1
Inleiding en afsluiting
De inleiding zorgt voor een goede sfeer. Door informatie aan te bieden stelt de interviewer de bewoner op zijn gemak. Hij probeert de onwennigheid weg te nemen door duidelijkheid te scheppen, en geeft de bewoner op die manier een houvast en erkenning zodat het interview in optimale omstandigheden afgenomen kan worden. De interviewer geeft informatie over: - zichzelf in de positie van interviewer - de globale opzet van het interview - tijd die het interview in beslag neemt - afspraken met betrekking tot anonimiteit - wijze van registratie Op het einde van het gesprek moet de interviewer vermijden dat het interview abrupt wordt afgebroken. Bij een abrupte afsluiting krijgt de ondervraagde het gevoel gebruikt te zijn. Dit willen we zoveel mogelijk vermijden. Het is de bedoeling de bewoner zoveel mogelijk in zijn ‘zijn’ te laten. 3.1.2 De vragen Alle vragen worden gesteld in het kader van de activiteiten die door het woon- en leefteam gegeven worden. Door vragen te stellen willen we informatie verkrijgen. Er zijn 2 soorten vragen namelijk: gesloten objectieve vragen en open subjectieve vragen. Hieronder geven we hier wat meer uitleg over. Er wordt ook nog iets gezegd over de geleidelijke opbouw van het interview door middel van de vragen. We willen de mening van de ouderen leren kennen. In de praktijk vertrekken we vlug vanuit wat wij dénken dat de mening van de ouderen is. We moeten de bewoner leren denken voor zichzelf en dan vooral zijn denken leren uiten tegenover zijn omgeving. Zo krijgen we pas een goed beeld van de behoeftes en wensen van de bewoner. Met andere woorden hoe kunnen we de bewoner zijn kwaliteit van leven bevragen.
“Goed gevoel” moment
62
3.1.2.1 Gesloten objectieve vragen Bij ieder onderdeel wordt er begonnen met gesloten vragen. De bevraagde bewoner krijgt een vraag en enkele antwoordmogelijkheden waar hij kan uit kiezen. De onderzoeker denkt als het ware in de plaats van de bewoner. Voordeel: - iedere bewoner krijgt dezelfde antwoordmogelijkheden aangeboden. - de bewoner kan geen aspecten vergeten want alle mogelijke antwoorden worden aangeboden. Nadeel: - de verschillende antwoordmogelijkheden voldoen niet altijd aan het antwoord dat de bewoner wil geven. Een klemtoon wordt anders gelegd, er ontbreekt een mogelijk antwoord, … De bewoner moet zich schikken naar de gegeven mogelijke antwoorden. De objectieve- of kennisvragen zijn gesloten vragen, het zijn algemene vragen waarvan de antwoorden te controleren zijn. 3.1.2.2 Open, subjectieve vragen Bij de gevoelsvragen is het moeilijk om een adequate antwoordenreeks op te stellen. Mede daarom worden er ook open vragen gesteld. Bij het stellen van open vragen krijgen we een beter beeld over de mondigheid van de bewoner en het kunnen uiten van een mening. Voordeel: - het antwoord komt van de bewoner zelf en geeft de mening van de bewoner weer. Nadeel: - minder mondige bewoners hebben problemen om zelf een antwoord te vormen - er kunnen factoren vergeten worden omdat er op het tijdstip van de vraag niet aan gedacht wordt. De subjectieve vragen zijn open vragen, ze bevragen een mening en ze zijn niet te controleren. 3.1.2.3 De geleidelijke opbouw door middel van vragen -
-
-
Er worden eerst algemene vragen gesteld, als je een nieuwe persoon ontmoet ga je ook beginnen met onderwerpen zoals het weer. Daarna moet de bewoner meer en meer zijn mening geven over activiteiten en de werking van het woon- en leefteam, deze vragen staan heel dicht bij de bewoner en zijn leefwereld. Dit wordt gedaan om vlugger een zekere graad van contact te leggen en makkelijker een vertrouwensrelatie tussen de interviewer en de bewoner te laten ontstaan. Bij ieder onderdeel wordt van objectieve vragen naar subjectieve vragen gegaan. Er wordt van kennisvragen naar meningsvragen gegaan om niet als overvallend en bedreigend over te komen Er wordt ook van gesloten vragen naar open vragen gegaan. Dit wordt gedaan om de bewoner kennis te laten maken met het onderwerp. Na die kennismaking wordt aan de bewoner gevraagd om een eigen antwoord te formuleren. Door met gesloten, gerichte vragen te beginnen kan de bewoner zich bewust worden van zijn eigen mening.
“Goed gevoel” moment
63
3.1.3
Woordkeuze
Enkele oudere woorden of woorden met een andere betekenis worden gebruikt omdat de bewoners deze woorden beter begrijpen en kunnen linken aan wat er mee bedoeld word. Vb. woon en zorg centrum -> rusthuis, RVT, rustoord Woon en leef team -> animatie, animatieteam ROT bord -> informatie bord in de gang aan de lift … -> …
3.2
Respondentengroep
De doelgroep zijn de residentiële bewoners van het woon- en zorg centrum ‘Mariaburcht’ te Dentergem. De bewoners die in kortverblijf en dagopvang komen worden niet bevraagd, het gaat enkel om de definitief opgenomen bewoners. De bewoner moet enkele vaardigheden bezitten om aan het interview te kunnen deelnemen. Om deze vaardigheden te testen worden er twee verschillende testen afgenomen. Het gaat om de MMSE (Mini Mental State Examination) en een zelfgemaakte test die de gnosie in beeld brengt. We geven meer info over de beide testen en hun meetwaarden om aan het interview deel te nemen bevraagt. De testen zelf worden in hoofdstuk 4 van het theoretisch deel verduidelijkt.
3.2.1 Het cognitief functioneren Om het cognitief functioneren van de bewoners in kaart te brengen word de MMSE afgenomen. Er verblijven 90 bewoners in het woon- en zorg centrum, aan deze bewoners werd gevraagd of er een MMSE mocht worden afgenomen. Van 9 bewoners werd er geen MMSE afgenomen, deze bewoners hadden volgende redenen: 5 bewoners hadden verbaal geen tot weinig mogelijkheden, 3 bewoners weigerden de afname van de MMSE en één bewoner stierf. -
Waarden die deelname aan het interview mogelijk maken De grens voor het interview werd bepaald op een minimum van 14/30. Van de 81 geteste bewoners haalden 41 bewoners een score van 14/30 of hoger. Voor de score per respondent verwijs ik naar bijlage: “MMSE score > 13/30 volledige tabel”. Zie bijlage 6 “Mogelijkheden van de bewoner met een MMSE > 13 uitgesplitst per testonderdeel” voor meer informatie over hoe de respondentengroep scoort per onderdeel van de test.
-
Vergelijking algemeen en bevraagde bewoners MMSE score >24 20-23 14-19 >13 Totaal
Aantal bewoners % 11 14 16 40 81
14% Met het interview word er 51% van de RVT 17% bewoners bevraagd. De grijze zone toont aan 20% welke bewoners er niet bevraagd worden. 49% 100%
Tabel 3 MMSE score: alle bewoners
“Goed gevoel” moment
64
3.2.2
Visuele mogelijkheden
De visuele mogelijkheden worden in beeld gebracht door een zelf gemaakte gnosie test. -
Waarden die deelname aan het interview mogelijk maken De test wordt bij iedere bewoner die aan het interview meedoet afgenomen De test telt niet mee als exclusiecriterium bij bewoners die een normaal cognitief functioneren (MMSE >24/30) hebben. Voor bewoners die een lagere score hebben en vooral voor de bewoners met een MMSE score juist boven de >13/30 is het belangrijk om aan te tonen of ze aan de gnosie test voldoen, dit wil zeggen een score van 5/10 of hoger. Dit omdat het bij dit deel van de bewonersgroep het meest belangrijk is om te weten of ze baat hebben bij een visuele ondersteuning van het interview. Meer informatie over de waarden en antwoorden op de gnosie test is te vinden in de bijlage 7: “Waarden en antwoorden op de gnosie test”.
-
Vergelijking bevraagden – algemeen Er werden enkele gnosie testen afgenomen bij personen met een MMSE score die < 14. De helft van deze bewoners scoorden onder 5/10, de overige helft zat juist op de grens van 5/10. Aangezien deze bewoners niet tot onze doelgroep behoorden werd hier niet verder op ingegaan.
3.2.3
Deelname aan georganiseerde activiteiten
De bevraagde bewoners zijn allemaal bewoners van ‘’t Terraske’ voor deze bewoners worden er gemiddeld 20 activiteiten per maand georganiseerd. Deze bewoners hebben een MMSE score hoger dan 13 en zijn actiever dan de bewoners met een lagere MMSE. De bewoners met een ernstig cognitief probleem, bewoners die weigerden, ziek waren of als proefpersoon werden gebruikt. Zij zijn samen minder actief dan de bewoners met een MMSE score > 13. Het gaat hier om een klein gedeelte van bewoners van ’t Terraske en een groot gedeelte bewoners van ‘den boomgaard’. De zwaar dementerende bewoners van ‘den boomgaard’ hebben gemiddeld 10 kansen om aan georganiseerde activiteiten mee te doen. Het aantal activiteiten wordt uitgerekend door een gemiddelde te nemen van 3 maanden (augustus, september, oktober). De nieuwkomers zijn bewoners die in deze maanden nog niet in het woon- en zorgcentrum verbleven.. Aantal act. Nieuwkomers 0-3 >3 – 5 >5 – 10 >10 – 15 >15 –20 Totaal:
Bevraagd 3 9% 9 26% 5 14% 3 9% 9 26% 6 17% 35 100%
Niet bevraagd 0 0% 18 33% 12 22% 16 29% 6 11% 3 5% 55 100%
Alle bewoners 3 27 17 19 15 9 90
Tabel 4 deelname aan georganiseerde activiteiten
“Goed gevoel” moment
65
3.2.4
Duur opname
Duur Bewoners < 2 maand 3 2m - 1j 6 2jaar 3 3 jaar 7 4 jaar 5 5 jaar 3 6 jaar 1 7 jaar 1 8 jaar 2 > 8jaar 4 Totaal 35
% 9% 17% 9% 20% 14% 9% 3% 3% 6% 11% 100%
In de volgende tabel worden alleen de bevraagde bewoners weergegeven. 9% van de bevraagde bewoners verblijven nog maar 1 à 2 maand in het woon – en zorgcentrum.
Tabel 5 duur opname: respondentengroep
3.2.5
Geslacht M 8 16 24
Bevraagd Niet bevraagd Totaal
% 22% 27% 27%
V 29 37 66
% 78% 73% 73%
Het aantal mannen ligt laag t.o.v. het aantal vrouwen. Van de bevraagde bewoners zijn er 22% mannen en 78% vrouwen. De levensverwachtingen van vrouwen zijn hoger dan die van mannen.
Tabel 6 geslacht: alle bewoners
3.2.6
Leeftijd
Leeftijd 60 - 70 jaar 70 - 80 jaar 80 - 90 jaar 90 – 100 jaar Totaal
Aantal
% 1 10 14 10 35
De gemiddelde leeftijd van de bevraagde bewoners is 84,46 3% jaar. De jongste bewoner die bevraagd werd is 67 jaar, de 29% oudste bewoner is 96 jaar. Het grootste deel van de 40% bevraagde bewoners bevind zich tussen de 80 en de 90 jaar. 29% 100%
Tabel 7 leeftijd: respondentengroep
“Goed gevoel” moment
66
Hoofdstuk 4: Het interview In dit hoofdstuk worden alle conclusies per interview-onderdeel weergegeven. Aan het eind van deze weergaven bekijken we specifiek de antwoorden van de bewoners. Daarna geven we enkele verbeteringen aan die we tijdens het interview opgemerkt hebben, deze verbeteringen zijn ervaringen die in de toekomst gebruikt kunnen worden. Bijlage 1: Gestructureerd interview: “goed gevoel” moment rond activiteiten Bijlage 2: Visuele ondersteuning tijdens het interview
4.1 Oriëntatie en tijdsinvulling 4.1.1 Verblijfplaats en tijdsbesteding als er geen georganiseerde activiteiten zijn Vraag 1.1 informeert naar de verblijfplaats en de tijdsbesteding als er geen activiteiten georganiseerd worden. De vraag bestaat uit drie delen: verblijf voormiddag, verblijf namiddag en tijdsbesteding in de voormiddag en in de namiddag. Bij de verblijfplaats in de voormiddag en in de namiddag worden er keuzemogelijkheden aangegeven. A. Waar verblijf je in de voormiddag als er geen activiteiten zijn? In de voormiddag verblijven de meeste bewoners op hun kamer. Eén bewoner gaat zelfstandig naar het paviljoen op de verdieping. B. Waar verblijf je in de namiddag als er geen activiteiten zijn? Meer dan de helft van de bewoners verblijft in de namiddag op zijn kamer. 1/3 van de bewoners gaan ook soms naar de cafetaria. Een paar bewoners gaan naar leefruimte ‘den binnentuin’ of leefruimte ‘den boomgaard’. C. Wat doe je daar dan? Dit is een vraag die peilt naar de dagbesteding van de bewoners wanneer er geen activiteiten georganiseerd worden. -
In de voormiddag zijn televisie kijken(20%), lezen(22%) en sociaal contact (11%) de meest gedane activiteiten. In de namiddag zijn televisie kijken(22%), sociaal contact opzoeken(19%) en bezoek ontvangen (19%) de meest gedane activiteiten Als laatste geven we een top 5 van de meest gedane dagbestedingen mee: 1. TV kijken 2. sociaal contact opzoeken 3. Lezen 4. Bezoek ontvangen 5. Muziek beluisteren Ofwel zijn de bewoners bezig met activiteiten die je in je eentje kan doen, ofwel gaan ze sociaal contact opzoeken of ontvangen bezoek. Dit komt overeen met het gebruik van de
“Goed gevoel” moment
67
ruimtes. Daar wordt gezegd dat de bewoners grotendeels op hun kamer verblijven. Let wel op dit zijn de activiteiten die gedaan worden als er niet aan georganiseerde activiteiten meegedaan wordt. Meer informatie over de geantwoorde activiteiten vindt u in bijlage 8.
4.1.2
Verblijfplaats als er georganiseerde activiteiten zijn
Vraag 1.2 informeert naar de verblijfplaats tijdens de georganiseerde activiteiten. De bewoner kan hierbij kiezen tussen enkele keuzemogelijkheden. De kapel is het meest gegeven antwoord bij gebruikte ruimte voor activiteiten. Er zijn maar een klein aantal bewoners die niet naar de mis gaan. Er worden vooral bewoners van ’t Terraske bevraagd, voor deze bewoners gebeuren de dagdagelijkse activiteiten in ’t Terraske en de grote activiteiten gebeuren in “Den boomgaard”. De cafetaria scoort ook hoog. In de cafetaria wordt er iedere maand een verjaardagsfeestje gegeven. Er wordt ook op eigen initiatief van de bewoners een kaartje gelegd. En de bewoners kunnen er naartoe met hun bezoek om samen iets te drinken. 4.1.3 Bespreking ruimtes Bij vraag 1.3 wordt er besproken wat de bewoner vind van de verschillende ruimtes. De bewoner kan hierin een gevoel, mening over die ruimtes weergeven. -
’t Terraske De meeste bewoners staan positief tegenover ’t terraske. 36% van de bewoners zijn positief maar ze blijven algemeen, 28% van de bewoners zijn positief en zeggen iets specifiek over de ruimte. Daartegenover staat 36% van de bewoners, zij vinden de ruimte te klein en/of slecht gelegen.
-
Cafetaria Van de bewoners die gericht op de vraag antwoorden mag gezegd worden dat ze allemaal positief staan tegenover de ruimte van de cafetaria. 28% antwoord naast de kwestie, ze vertellen iets meer over kenmerken van de cafetaria. Er worden vooral opmerkingen geformuleerd naar de functie cafetaria.
-
Kamer De meeste bewoners staan positief tegenover hun kamer (37%). Ze vinden hun kamer in orde, goed tot zelfs heel goed. 51 % antwoord specifieker; de kamer is mooi, mooi uitzicht, groot genoeg, net zoals thuis. De overige bewoners geven een antwoord die niet van toepassing is: ze beschrijven de kamer, faciliteiten en ligging ervan.
-
Kapel 59% van de bewoners die naar de kapel gaan vinden de kapel in orde en rustig. 23% van de bewoners vindt de kapel mooi tot zeer mooi. 18% van de bewoners vinden de kapel te klein. De laatste groep vindt de kapel vooral te klein bij diensten waar ook mensen die niet in het woon- en zorgcentrum verblijven ook welkom zijn.
-
Binnentuin De twee bewoners die bevraagd werden over leefruimte ‘den binnentuin’ staan beiden positief t.o.v. de ruimte. Ze vinden het daar goed en ze zijn daar graag.
“Goed gevoel” moment
68
-
Boomgaard De bewoners die soms naar den boomgaard gaan, gaan naar deze ruimte omdat ze daar graag zijn en omdat ze het daar goed vinden om te vertoeven. Enkele bewoners antwoorden in de categorie n.v.t., ze geven een kenmerk van de ruimte aan zonder daarbij een mening of gevoel bij uit te drukken.
-
Het paviljoen op de verdieping De bewoners die zich soms bevinden in het paviljoen op de verdieping gaan naar deze ruimte omdat het daar aangenaam is en omdat ze daar graag zijn.
Algemeen besluit: Er zijn drie richtingen waarin er geantwoord wordt - De bewoners zijn grotendeels algemeen positief in het uiten van hun gevoel bij een ruimte. - Sommige bewoners gaan weg van hun mening en geven een kenmerk van de ruimte aan. Dit kenmerk zal wel een mening of gevoel oproepen bij de bewoner, maar de bewoner uit dit niet. - Er zijn ook bewoners die een specifieker antwoord geven. Ze geven een reden aan waarom ze positief of negatief tegenover een ruimte staan.
4.2 Voorbereidende activiteiten 4.2.1
Middelen om te weten te komen dat er activiteiten georganiseerd worden
Vraag 2.1 informeert naar de manier waarom de bewoners te weten komen dat er een activiteit is. In deel A wordt er gevraagd naar objectieve informatie, deel B controleert deze informatie en deel C informeert naar subjectieve informatie. Uit deel A en deel B kan je halen hoe goed dat bewoner op de hoogte is van zijn eigen mogelijkheden en beperkingen. Daarnaast kom je te weten of de bewoner waarheidsgetrouw antwoord en of hij al dan niet probeert te antwoorden naar de wensen van de ondervrager.
A. Hoe kom je te weten dat er een activiteit is? Het meest gebruikte middel om een activiteit te weten te komen is ’t gazetje. Onderveer 30 % van de bewoners komen de activiteit te weten via het gazetje. 22% van de bewoners vertelt de activiteit te weten te komen door de animatie (het woon- en leefteam, de term animatie is beter bekend bij de bewoners). 11% van de bewoners zeggen dat ze ook naar het ROT bord kijken. De overige bewoners (37%) antwoorden in de overige categorieën. Het valt op dat maar weinig bewoners via het overige personeel of via hun familie of bezoek de activiteiten van de dag te weten komen.
B. Controle op de toegepaste manier De bewoners die ’t gazetje als manier opgaven werden hierop gecontroleerd.
“Goed gevoel” moment
69
Meer dan de helft van de bewoners die zegt het gazetje te gebruiken kan effectief in het gazetje opzoeken wat er te doen is op een bepaalde dag. 23% (= 7 bewoners) van de bewoners ervaart problemen bij het opzoeken van de juiste activiteit. - 5 bewoners van deze groep lazen de verkeerde dag af. - 1 bewoner zat te kijken in ’t gazetje van de voorbije maandag. - 1 bewoner vertelde dat hij niet kon lezen. Maar door de woorden en figuren die hij erkende afleidde wat er te doen was. 17% van de bewoners wisten totaal niet hoe ze eraan moesten beginnen om een activiteit op te zoeken. Bij de bewoners die het animatieteam als infobron opgeven word er vanuit gegaan dat deze aan de juiste informatie komen. Er werd niet gecontroleerd of het personeel desbetreffende activiteit op de dag zelf kan vertellen aan de bewoner. Eén bewoner gaf tijdens het interview aan dat het personeel (excl. woon- en leefteam) toch niet weet wat er te doen is. De bewoners die andere kanalen opgeven worden niet gecontroleerd.
C. Hoe voel je je bij het feit dat je op deze manier een activiteit te weten komt? C1 Gevoel ’t gazetje 45% van de bewoners voelen zich goed bij het feit dat ze via het gazetje activiteiten te weten kunnen komen. 30% van de bevraagde bewoners die het gazetje lezen staan er positief tegenover omdat ze zelfstandig informatie kunnen opzoeken en omdat het medium bij de hand is. 18% van de bewoners vinden het goed dat er veel informatie is het gazetje staan. De overige 7% vindt in het gazetje lezen een activiteit op zich, één persoon vermeldt dat hij niet goed meer kan lezen. C2 Gevoel personeel: woon- en leef team 17% van de bewoners vinden het woon en leef team belangrijk bij het te weten komen van de activiteiten, zij bespreken hun gevoel bij het woon- en leefteam. Telkens 33% van deze bewoners vinden het goed dat ze erbij geholpen worden om de activiteit te onthouden en dat ze persoonlijk uitgenodigd worden om naar de activiteit te komen. 17% zegt dat het woon- en leefteam hen van de kamer begeleidt naar de activiteitenruimte en één persoon zegt dat ze het komen vragen maar dat hij geen interesse heeft om aan activiteiten deel te nemen. 4.2.2
Mate van zelfstandigheid bij lange verplaatsingen
Vraag 2.2 informeert naar de mate van zelfstandigheid die de bewoner heeft om zich van en naar een activiteit te verplaatsen. Deel A bevraagd de bewoner objectief, deel B controleert het antwoord dat in deel A gegeven word. Deel C bevraagd subjectieve informatie over hoe de persoon daar gevoelsmatig mee omgaat.
A. Welke vorm van hulp hebt u nodig om naar een activiteit te komen en om na de activiteit terug naar je kamer te gaan. “Goed gevoel” moment
70
A1 Begeleiding / geen begeleiding 4O% van de bewoners gaat zonder begeleiding naar een activiteit. 60% van de bewoners heeft wel een begeleider nodig. Uitsplitsen van de soort begeleiding (60%) - 37% van de bewoners konden de begeleiding niet specificeren. 6% daarvan gaf aan dat ze geen verschil kenden tussen verzorgen, verpleging, animatie. - 9% van de bewoners gaven aan dat ze door het woon- en leefteam worden begeleid naar de activiteit - Nog eens 9% van de bewoners gaven aan dat ze alleen voor de lift begeleiding nodig hebben. - 5% bewoners gaven aan dat zij door hun kamergenoot naar de activiteit begeleid worden A2 Het gebruik van hulpmiddelen 66% van de bewoners gebruikt een hulpmiddel: 49% daarvan gebruikt een rolstoel 3% een looprek 3% een rollator 11% een kruk Let op het gaat hier alleen om lange afstanden waarbij men een verdieping moet overbruggen.
B. Controle van de mate van zelfstandigheid bij verplaatsingen Toen er gevraagd werd om naar een bepaalde ruimte te gaan word het snel duidelijk hoe waarheidsgetrouw het gegeven antwoord op deel A is. Enkele bewoners kregen hierdoor “tijdelijk” een beter inzicht in hun situatie. Enkele voorbeelden hierbij zijn: - toon jij de weg, ik ga het niet vinden. - Ik kan hier niet weg, ik ben gefixeerd.
C. Hoe voel je je bij die hulp die je nodig hebt om op een activiteit te raken en terug naar je kamer te gaan? 54% van de bewoners zijn tevreden over de manier waarop ze zich verplaatsen. 23% is tevreden over hun zelfstandigheid. 18% van de bewoners legt zich neer bij hun afhankelijkheid. Enkele redeneringen hierbij zijn: - Ik kan het niet meer alleen, ik heb hulp nodig. - Ik kan het niet meer omdat ik een lichamelijke beperking heb. - Ik heb hulp nodig voor het bedienen van de lift, maar ik ben daar geduldig in.
“Goed gevoel” moment
71
4.3 Activiteiten en motivatie Van de 35 bewoners die aan het interview deelnamen, waren er 29 die waarheidsgetrouw antwoorden. Dit wil zeggen dat die 29 bewoners geen of weinig nepactiviteiten aanduiden als activiteit die in het woon- en zorgcentrum gedaan worden. De antwoorden van die 29 bewoners worden in dit onderdeel ‘activiteiten en motivatie’ verwerkt. We hebben ervoor gekozen om de antwoorden van de 6 andere bewoners niet te verwerken. Zij duiden 5 of meer nepactiviteiten aan als activiteiten die georganiseerd worden. Zij hebben geen goed beeld van welke activiteiten er georganiseerd worden in het woon- en zorgcentrum. Meer informatie over wat de verschillende activiteiten inhouden is terug te vinden in het praktijkdeel, hoofdstuk 1, punt 1.3. 4.3.1
Totaalbeeld activiteiten
Hier word een algemeen overzicht gegeven van de informatie uit het onderdeel: “activiteiten en motivatie”. Dit onderdeel bestaat uit verschillende delen: - activiteitenkennis van de bewoners - bekendheid van activiteiten - participatie aan activiteiten - favoriete activiteiten van de bewoners 1. Activiteitenkennis van de bewoners 80% van de bewoners die eerlijk antwoorden hebben een goede kennis van het activiteitenaanbod. Zij kennen meer dan 4/5 van de activiteiten uit het activiteitenaanbod. Aantal 2 4 4 6 5 8 29
% 6% 12% 14% 21% 17% 28% 100%
Kennis van de bewoners over het activiteitenaanbod
aantal bewoners
.../21 4–6 13 – 17 18 19 20 21
30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 4-6
13 - 17
18
19
20
21
aantal juiste antwoorden
Tabel 8 kennis bewoners Grafiek 1 kennis activiteitenaanbod
“Goed gevoel” moment
72
2. Kennis activiteiten Dit onderdeel heeft informatie over hoe bekend de activiteiten uit het activiteitenaanbod zijn. Met andere woorden: weten de bewoners dat deze activiteit in het woon en zorg centrum gedaan word. Dit onderdeel heeft geen informatie over of de bewoners die inhoud van een bepaalde activiteit kennen. Zie onderstaande grafiek waar er voor iedere activiteit uitgetekend is hoeveel procent van de bevraagde bewoners de activiteit kennen. Kennen
Groene vinger activiteit Eucharistie Samen sneukelen Handmassage en voetbadje Hoger lager Getallenboogspel Bingo Knutselen Kleuterturnen Huishoudelijke activiteit Verjaardagsfeest Dansgroep - zanger- show 3 koningen - carnaval Uitdelen van 't gazetje Plooien van 't gazetje Vertellen over vroeger Diareportage Boeken uitdelen Bewonersraad Wandelnamiddag Turnen 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Grafiek 2 bekendheid per activiteit
“Goed gevoel” moment
73
Besluit: De 5 bekendste activiteit zijn: eucharistie, uitdelen van ’t gazetje, 3 koningen – carnaval, verjaardagsfeestje en turnen. - Eucharistie en uitdelen van ’t gazetje zijn de bekendste activiteiten. De eucharistie word niet altijd door het woon- en leefteam begeleidt. Dit gebeurt alleen op speciale gelegenheden. Eucharistie word door vele bewoners wel als activiteit gezien; vasthouden aan tradities, hun geloof samen beleven, … . - Bij het uitdelen van ’t gazetje wordt er een kamerbezoek gebracht aan de bewoners die op de moment van deze activiteit op hun kamer zijn. Iedereen die op de kamer verblijft doet mee aan deze activiteit. - De 3de en 4de bekendste activiteit zijn gelegenheidsactiviteiten die in grote groepen (min. 50 bewoners) doorgaan vb. verjaardagsfeest, 3 koningen. - Turnen is een activiteit die regelmatig gedaan wordt, er wordt twee maal per week geturnd. De 3 minst bekende activiteiten zijn : groene vinger activiteit, knutselen en samen sneukelen. - De groene vinger activiteit is een activiteit die vorige zomer werd opgestart. Deze activiteit is voor een beperkte groep van geïnteresseerden. Dit geld ook voor knutselen; er zijn maar een aantal bewoners die graag knutselen. - Samen sneukelen word sporadisch gedaan. De benoemen ‘samen sneukelen’ is door de bewoners niet tot weinig bekend is. Zoetigheid die klaargemaakt word door het woonen leefteam word beter begrepen.
“Goed gevoel” moment
74
3. Participatie activiteiten Dit onderdeel heeft weer hoeveel bewoners van de bevraagde respondenten er aan een bepaalde activiteit meedoen. Meedoen
Groene vinger activiteit Eucharistie Samen sneukelen Handmassage en voetbadje Hoger lager Getallenboogspel Bingo Knutselen Kleuterturnen Huishoudelijke activiteit Verjaardagsfeest Dansgroep - zanger- show 3 koningen - carnaval Uitdelen van 't gazetje Plooien van 't gazetje Vertellen over vroeger Diareportage Boeken uitdelen Bewonersraad Wandelnamiddag Turnen 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Grafiek 3 participatie per activiteit
Besluit: De activiteiten waar het grootste aantal bewoners aan deelnemen zijn uitdelen van ’t gazetje en eucharistie. Daaronder liggen 3 koningen – carnaval en het verjaardagsfeestje. Dit zijn gelegenheidsactiviteiten die in grote groepen gebeuren. “Goed gevoel” moment
75
De activiteiten met het kleinst aantal deelnemers zijn: boeken uitdelen, knutselen en groene vinger activiteit. Al deze activiteiten gebeuren op kleine schaal. Deze activiteiten gebeuren in een kleine (max. 10 bewoners) tot normale groep ( ±20 bewoners). 4. Favoriete activiteit Van de 29 respondenten benoemden 15(52%) van de bewoners een favoriete activiteit, 14 (48%) van de bewoners benoemden geen favoriete activiteit. Zie tabel in bijlage Top 3 van de favoriete activiteiten: 1. Turnen (8) 2. Bingo (4) 3. Eucharistie (3)
5. Algemeen besluit In vergelijking tussen kennen en meedoen zien we drie richtingen: - van het aantal bewoners die de activiteit kennen en doet het grootste deel ook aan de activiteit mee: Eucharistie 3 koningen - carnaval Uitdelen van ’t gazetje - Van het aantal bewoners die de activiteit kennen doen er maar een klein aantal bewoners aan de activiteit mee: Knutselen Boeken uitdelen - Van het aantal bewoners die de activiteit kennen doen de helft of meer aan de activiteit mee. Dit geldt voor de overige activiteiten.
“Goed gevoel” moment
76
4.3.2 -
Overzicht motivatie bij alle activiteiten Motivatie om deel te nemen aan een activiteit
Turnen Wandelnamiddag Bewonersraad Boeken uitdelen Diareportage Vertellen over vroeger Plooien van 't gazetje Uitdelen van 't gazetje 3 koningen - carnaval Dansgroep – zanger- show Verjaardagsfeest Huishoudelijke activiteit Kleuterturnen Knutselen Bingo Getallenboogspel Hoger lager Handmassage en voetbadje Samen sneukelen Eucharistie Groene vinger activiteit
Graag doen
Kenmerken activiteit
Gezond
Sociaal contact
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Negatief
Ontspanning
N.v.t.
X
X
X
X X X
X
X
X
X X
X
X X
X
X
X
X X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X X
X
X
X
X
X X
X X
X X
Tabel 9 motivatie bij deelname
“Goed gevoel” moment
Als ze het komen vragen
77
X
Besluit: Graag doen, kenmerken activiteit en sociaal contact komen bij de meeste activiteiten naar voor als motivatie waarom men aan iets deel neemt. De bewoner is nog actief zoekend naar sociaal contact, hij gaat naar een activiteit omdat hij dit graag doet en omdat enkele kenmerken van die activiteit hem aanspreken. Het valt ook op dat bewoners die naar een activiteit gaan, ook werkpunten kunnen aangeven. Ik ben gemotiveerd om naar een bepaalde activiteit te gaan, doch zouden er nog verbeteringen kunnen aangebracht worden. Het wil niet zeggen omdat een bewoner naar een activiteit komt, dat hij daarom alles goed vindt. Gezond en ontspanning komen niet zo heel veel terug als motivatie bij de verschillende activiteiten. De gezondheid is wel een heel belangrijke factor bij het turnen. Sommige bewoners gaan naar een activiteit omdat ze persoonlijk uitgenodigd zijn. Is het persoonlijk uitnodigen een extra motivatie of durven de bewoners niet weigeren omdat ze dit onbeleefd vinden. Enkele bewoners geven een antwoord die niet van toepassing is op de vraag. Hebben ze de vraag niet begrepen, doen ze dit omdat ze geen antwoord weten op de vraag of uit desinteresse. De bewoners konden niet kiezen uit antwoordcategorieën. Ze moesten zelf één of meerdere motivaties aangeven. De ene persoon kon dit heel specifiek naar een bepaalde activiteit toe doen, bij een andere bewoner kwamen bij de verschillende activiteiten steeds dezelfde motivaties terug. De ene bewoner was bij het geven van een motivatie algemeen en terwijl een andere bewoner heel specifiek kon vertellen waarom hij naar die activiteit gaat en naar geen ander.
“Goed gevoel” moment
78
-
Motivatie om niet deel te nemen aan een activiteit Lich. beperking
Turnen Wandelnamiddag Bewonersraad Boeken uitdelen Diareportage Vertellen over vroeger Plooien van 't gazetje Uitdelen van 't gazetje 3 koningen - carnaval Dansgroep - zanger- show Verjaardagsfeest Huishoudelijke activiteit Kleuterturnen Knutselen Bingo Getallenboogspel Hoger lager Handmassage en voetbadje Samen sneukelen Eucharistie Groene vinger activiteit
X X X X X X
Niet graag doen
X X X
X X
X X X X X
Levenswijze
Geen nood aan
Nog nooit geprobeerd
Niet in groep
X X X X X X
X
X X
X X X
Niet mogelijk, geen tijd
X X
Negatief
X X
X X X
X
X X X X X
X
X
X X
X
X
X
X X X X X X X X X X X
X X
X X X
X
X X
X X X X
X
Tabel 10 motivatie bij geen deelname
“Goed gevoel” moment
Partner, bezoek mislopen
79
Besluit: Een lichamelijke beperking is een belangrijke beperking die als reden aangegeven wordt om niet naar een activiteit te gaan. Hierbij moeten we ons enkele dingen afvragen: - is de lichamelijke beperking wel zo beperkend als er beweerd word, of is er hierrond een foutieve opvatting bij de bewoner. - weet de bewoner wat de activiteit inhoud, zodat hij kan inschatten of zijn lichamelijke beperking hem zo gaat beperken, zodat hij geen plezier meer beleefd aan de activiteit, helemaal uitgeput is of in het ergste geval medische hulp nodig heeft. - wordt de lichamelijke beperking niet als reden opgegeven omdat men geen zin heeft om te gaan en dit niet durft te zeggen, of omdat hij niet aan een bepaalde activiteit wil meedoen. Bij de categorie niet graag doen, zitten er bewoners die de activiteit geprobeerd hebben maar waarbij de activiteit hen niet zo bevalt. Deze bewoners kiezen hun activiteiten aan de hand dat ze het wel of niet graag doen. Levenswijze en nog niet geprobeerd zijn 2 categorieën die samenlopen. Het niet naar activiteiten gaan, of het aan bepaalde activiteiten niet meedoen omdat de bewoner dit nooit gewoon is geweest, hierbij kan het zijn dat de bewoner die activiteit nog niet heeft uitgeprobeerd omdat hij er een vooroordeel over heeft of geen persoon is die aan georganiseerde activiteiten meedoet. Geen nood aan; de bewoners gaan niet naar de activiteit omdat zij daar geen nood aan hebben, of in het algemeen omdat zij geen nood hebben aan georganiseerde activiteiten. Niet in groep: de bewoner doet de activiteiten liever in gesloten kring, individueel, met personen die hij zelf uitkiest of zit niet graag in groep. De bewoner gaat niet naar een activiteit omdat hij zijn partner niet wil alleen laten of hij is bang dat er juist bezoek zal komen als hij juist naar de activiteit is. Om deze twee redenen verkiest de bewoner zijn kamer niet te verlaten. De bewoner kan niet aan de activiteit deelnemen om praktische redenen. Hij heeft geen tijd of de bewoner is op het moment van de activiteit bezet. De bewoner staat negatief tegenover de activiteit, hij heeft zo’n problemen met datgene waar hij negatief tegenover staat dat hij beslist heeft om niet meer aan deze activiteit mee te doen
“Goed gevoel” moment
80
4.3.3
Hobby’s en nieuwe activiteiten
Top 5 van de hobby’s van vroeger: 1. Eens weggaan 2. Kaarten 3. Handwerk 4. Fietsen/wandelen 5. Vereniging
Nieuwe activiteiten: Er werden geen nieuwe activiteiten zelf aangebracht door de bewoners. Hieronder staan de antwoordcategorieën en het aantal bewoners die een categorie aangeduid heeft. Zoals nu geen nieuwe activiteiten Neutraal Nieuw Dierennamiddag krant voorlezen Kookactiviteit Meer groene vinger activiteit vertellen over vroeger Aantal gegeven antwoorden:
15 2 13 9 10 5 9 63
24% 3% 21% 14% 16% 8% 14% 100%
27%
51% 22% 100%
Tabel 11 mogelijke veranderingen activiteitenaanbod
4.4 Variabelen 4.4.1
Duur van een activiteit
Vraag 4.1 bestaat uit 3 delen die te maken hebben met de duur van een activiteit. Deel A peilt naar de keuze van de bewoner, deel B vraagt om het vorig antwoord te motiveren en in deel C wordt het tijdsbesef van de bewoner gecontroleerd.
A Wil je aantonen hoe lang een activiteit volgens jou mag duren? 43% van de bewoner kiest voor een uur als tijdsduur voor een activiteit. 20% kiest voor een half uur en nog eens 20% kiest voor 1 uur en 30 minuten. 17% van de bevraagde bewoners blijven neutraal.
B Waarom kies je voor deze tijdsduur? -
De meeste bewoners, ongeveer 43% kiezen een tijdsduur die volgens hen het maximum is naar concentratie en lichamelijke interpretatie. - 11% heeft een tijdsduur aan die volgens hen voldoende is. Volgens 9% van de bewoners mag de activiteit zo lang duren als het praktisch mogelijk is. - 20% van de bevraagde bewoners geven aan dat de tijdsduur afhankelijk is van de activiteit zelf en van het al of niet hebben van plezier. “Goed gevoel” moment 81
-
9% van de bewoners kiest de tijdsduur volgens volgende redenering. Meedoen aan een activiteit zorgt voor afleiding en voor het sneller voorbij gaan van de tijd. 11% van de bewoners zeggen dat ze nooit naar activiteiten komen en daar ook geen mening kunnen over geven of dat de tijdsduur niet belangrijk is.
C Hoe lang duren de activiteiten waar je aan meedoen? Deze vraag test het tijdsbesef van de bewoner. Er word van enkele activiteiten gevraagd hoe lang ze duren. Er worden alleen activiteiten bevraagd waaraan de bewoner zegt dat hij eraan meedoet (vraag 3 in het interview). Er werd van iedere activiteit opgesteld hoe lang ze gemiddeld duurt (zie tabel in bijlage). Deze tijd werd vergeleken met het antwoord dat de bewoner gegeven heeft. De tijdsmarge is de marge waarbinnen het antwoord van de bewoner moet vallen om juist gerekend te worden. Duur activiteit < 1 uur 1 uur > 1 uur
Tijdsmarge < 30 minuten 30 minuten 1 uur
Tabel 12 tijdsmarge
20% van de bewoners hebben een heel goed tijdsbesef. Zij hadden de duur van de activiteit binnen de vooropgestelde norm juist. 48% van de bewoners hadden drie van de vier activiteiten juist, zij hebben nog een redelijk juist tijdsbesef. Echter 28% van de bewoners hadden 0,1 of 2 juiste antwoorden. Het tijdsbesef van deze bewoners is niet optimaal. Dan moet je de vraag stellen; welke waarde hecht je aan hun antwoord. - De door hen vooropgestelde duur zal waarschijnlijk niet juist zijn. Er zal een grote foutmarge opzitten. - De door hen opgestelde reden zal wel valide zijn. Dit heeft niet met tijdsbesef te maken. Vb. activiteit duur 1 uur, de bewoner met verminderd tijdsbesef denkt dat het een half uur is en vind het genoeg. Dan zal de reden waarom hij een bepaalde tijdsduur koos valide zijn. De bewoner koos deze tijdsduur omdat het genoeg voor hem is. Deze ‘testing’ van het tijdsbesef is informatief . Er werden geen resultaten weerhouden omdat de bewoner in kwestie volgens onze vooropgestelde normen een gestoord tijdsbesef heeft.
4.4.2
Groepsgrootte
Vraag 4.2 bevraagd kenmerken m.b.t. de groepsgrootte. Deel A peilt naar de voorkeur van de bewoners, deel B peilt naar het gevoel in groep en deel C peilt naar gewenste veranderingen in groepsgrootte.
A. In welke grootte van groep voel je je op je best?
“Goed gevoel” moment
82
Hoe groter de groep, hoe meer bewoners voor deze groep kiezen. Er blijft wel ongeveer 20% van de bewoners neutraal over deze vraag. Zij hebben geen voorkeur voor een bepaalde groepsgrootte. De bewoners verweven hun eigen noden met de noden van de andere bewoners. De bewoner antwoord op de vraag: “ik kan de andere toch niet zeggen wat ze moeten doen”. B. Hoe voel je je in groep tijdens activiteiten? De meeste bewoners, ongeveer 67% van de respondenten voelen zich goed in een groep. De bewoners geven aan dat je in groepen mensen leert kennen en veel andere bewoners hebt om tegen te praten. 26% blijft neutraal en 6% van de bewoners zijn geen groepsmensen, ze zitten liever op kamer. C. Zijn er activiteiten die je in grotere of in kleinere groep zou willen beleven? Meer dan de helft van de bevraagde bewoners spreekt geen voorkeur uit. 37% van de bewoners wil niets veranderen aan de groepsgroottes van de activiteit. Maar 6% van de bewoners willen iets veranderen aan de groepsgrootte van een bepaalde activiteit.
4.4.3
Dagindeling m.b.t. activiteiten
Vraag 4.3. zoekt uit wanneer de bewoner het liefst naar een activiteit gaat (deel A) en waarom hij deze keuze maakt(deel B). A. Wanneer ga je het liefst naar een activiteit? 31% van de bewoners kiest voor de namiddag, 54 % kiest voor de voormiddag en 14% van de bewoners blijft neutraal. B. Waarom … ? B1 Waarom kies je voor de voormiddag? Van de bewoners die ervoor kiezen om activiteiten in de voormiddag te hebben, zegt 63% dat ze al iets te doen te hebben in de namiddag. 36% van de bewoners hebben in de voormiddag meer tijd, nood of zin in een activiteit. B2 Waarom kies je voor de namiddag? De bewoner die ervoor kiest in de namiddag aan activiteiten mee te doen kiest hiervoor omdat de namiddag langer duurt en omdat hij dan meer op zijn gemak voelt. Andere redenen om voor de namiddag te kiezen zijn: bezet in de voormiddag, ik ben dan uitgeslapen. Eén bewoner denkt dat er in de voormiddag niets te doen is van activiteiten. Een andere bewoner kon geen uitleg geven waarom hij voor de namiddag koos.
“Goed gevoel” moment
83
4.4.4
Mening geven
Vraag 4.4 bevraagd gedrag (A en E), mogelijke reacties op bepaalde situaties (B en C) en persoonlijk oordeel (D). Vraag E wordt laatst gesteld, dit omdat we de bewoner eerst willen laten kennismaken over wat juist met ‘mening geven’ bedoeld word. A. Wat doe je als je met een probleem zit rond activiteiten? 38% van de bewoners zou het melden als ze met een probleem zitten. 9% van de bewoners zou het zelf verwerken. 26 % van de bewoners zou niets doen, een deel van de bewoners zou gewoon niet meer naar de activiteit gaan.16% van de bewoners zeggen dat ze niet weten wat ze zouden doen, ze hebben nog nooit problemen gehad. B. Neem nu aan dat je naar een activiteit gaat en je amuseert je niet. Wat doe je dan? Bijna 50% zal niets zeggen en gewoon blijven zitten als ze zich niet amuseren. 17% van de bewoners kunnen zich zelfs niet indenken dat ze zich niet zouden amuseren. 29 % van de bewoners zou initiatief nemen. Daarvan zou maar 6% het melden dat ze zich niet amuseren. C. Als je meld dat je je niet amuseert, wat word er dan gedaan? 60% van de bewoners weet niet hoe het woon- en leefteam zou reageren, enkele bewoners blijven erbij dat ze het nooit zouden melden of nog niet meegemaakt hebben. 17% van de bewoners denken dat de animatie zou zeggen dat ze weg mogen en eventuele hulp aanbieden. 15% van de bewoners denken dat ze zouden genegeerd worden, omgepraat worden of zouden moeten blijven zitten. D. Heb je genoeg mogelijkheden om je mening te geven over activiteiten 57% van de bevraagde bewoners zeggen dat ze genoeg mogelijkheden hebben om hun mening te geven over activiteiten. 17% van de bewoners heeft daar geen nood aan. 23% van de bewoners geven geen antwoord op deze vraag, deze bewoners zijn ondergebracht bij de categorie neutraal. 3% van de bewoners reageert op deze vraag door te zeggen dat ze er toch niks mee doen. E. Welk middel gebruik je om je mening te geven Iets minder dan 20 % van de bewoners geven nooit hun mening. De bewoners die wel hun mening geven doen dit op volgende manieren. - tijdens een individueel gesprek (24%) - op het einde van een activiteit (22%) - tijdens een diareportage (16%) - tijdens de bewonersraad (14%) 5% van de bewoners gaven toe dat ze het nooit iets negatiefs zeggen.
“Goed gevoel” moment
84
4.4.5
Animatie
Deze vragen gaan over de animatie. Kennen de bewoners de personen die de animatie geven(A). Kennen ze de werking van de animatie (B). Kunnen de bewoners ene oordeel vormen over de animatie(C en D)? A. Wie zijn de mensen van de animatie? Wie doet er hier de activiteit? Ken je hun namen? 43% van de bevraagde bewoners kennen minstens 1 lid van het woon- en leefteam bij naam. 23% van de bevraagde bewoners kennen de leden van het woon- en leefteam van zien. Maar ze weten de namen niet van de leden van het woon en leef team. 34% of 1/3 van de bewoners hebben geen idee wie de mensen van het woon en leef team zijn. Van de bewoners die leden van het woon en leef team bij naam kennen hadden; 8 bewoners de drie namen juist 4 bewoners twee namen juist 3 bewoners één naam juist. B. Is het elke dag dezelfde persoon die de activiteit geeft? 50% van de bewoners weten dat het niet iedere dag dezelfde persoon is die de activiteiten heeft. 12% van de bewoners denken dat het wel iedere dag dezelfde persoon is die de activiteiten heeft. 38% wist geen antwoord op deze vraag. C. Wat is er positief aan de animatie? 63% van de bevraagde bewoners uit hierover geen mening, 6% vind dat alles goed is. 32% kan specificeren wat ze juist positief vinden. D. Wat zijn werkpunten voor de animatie? 69% van de bevraagde bewoners uit hierover geen mening, nog eens 20% kan niets negatiefs zeggen. 12% van de bewoners kunnen enkele werkpunten specificeren. Bijlage 7: Extra informatie bij de verwerking van de resultaten. In deze bijlage wordt er meer uitleg gegeven over onderdelen van het interview die in het corpus kort samengevat worden. - tijdsbesteding als er geen georganiseerde activiteiten zijn - activiteiten en motivatie: uitgelegd per activiteit - vroegere hobby’s van de bewoners - wanneer gaan de bewoners liefst naar een activiteit
4.5 Antwoorden van de bewoners De bewoners geven hun mening als ze bevraagd worden. Ze geven maar zelden hun mening als ze niet bevraagd worden. Als ze dan hun mening geven zullen ze geen negatieve dingen zeggen. Dit is ook wat je meemaakt in de praktijk. Het is allemaal goed is het meest voorkomend antwoord die je krijgt wanneer je vraagt aan de bewoners of ze iets willen veranderen of hoe ze “Goed gevoel” moment
85
het hier in het woon- en zorgcentrum vinden. Hoe concreter en hoe recenter je bevraagde hoe meer kans je hebt om een kritisch antwoord te krijgen. De bewoners van nu zijn het niet gewoon om hun mening te verkondigen aan de maatschappij. Ze zijn daarin enorm geremd. Ze komen uit een periode waar men moest blij zijn met alles wat men had. Dit zijn ze nu nog altijd. Ze zijn zo blij dat ze in het woon- en zorgcentrum verzorgd worden, dat een kritische kijk op dingen voor hen iets abnormaals is. Er zijn ook bewoners die het wel durven zeggen, maar geremd worden door de omgeving. 4.5.1
Algemeen i.p.v. specifiek
Er zijn veel algemene antwoorden. Vooral als de mening of het gevoel positief is krijg je antwoorden zoals: ok, goed, alles is goed,… Algemene antwoorden kunnen geïnterpreteerd worden als geen echte mening hebben of sociaal wenselijk antwoorden (zie 3.6.3) 4.5.2 Veel positief De bewoners zijn grotendeels positief. Ze zijn blij met wat ze hebben en ze denken er niet aan of durven niets negatiefs zeggen. Ze komen uit een generatie waarbij je blij moest zijn met wat je had. Sommige bewoners kunnen zich zelfs niet inleven in de veronderstellingen van vraag 4.4. Ze kunnen zich niet inleven dat ze zich niet zouden amuseren of dit zouden melden. Er komen maar weinig negatieve antwoorden. Bij sommige vragen is het makkelijker dan bij andere. Voorbeeld uitleggen waarom men niet naar een activiteit gaat makkelijker dan een werkpunt benoemen bij het woon- en leef team. 4.5.3
Sociaal wenselijk antwoorden
Het valt op dat veel bewoners rekening houden met hun medebewoners. Antwoorden zoals: “ik kan toch niet zeggen wat de andere bewoners moeten doen” kwamen bij de vraag over de groepsgrootte veel naar voor. Sommige bewoners zijn bang om dingen verkeerd te zeggen en antwoorden soms naar wat ze denken dat de animatie wil horen of wat de andere bewoners zeggen. 4.5.4
Veel neutraal
Meer dan de helft van de bewoners antwoord neutraal. De bewoners hebben dan geen mening of hebben een mening maar willen deze mening niet delen. Dit komt mede omdat ze zich niet bevoegd voelen om daarop te antwoorden. Wat moet ik daar nu op gaan zeggen, laat het maar over aan de personen die het geleerd hebben. Dit doet mij denken aan een spreuk van een dementerende bewoonster: “ Het is hier goed omdat het moet!” Zit hier niet een klein beetje waarheid in? 4.5.5
Kenmerken
Wanneer je naar een mening vraagt over een ruimte en wanneer je naar een motivatie om aan een activiteit deel te nemen vraagt krijg je kenmerken van de ruimte of activiteit. Het kan wel zijn dat die kenmerken belangrijk zijn bij het vormen van een mening of van een gevoel. Maar de bepaalde kenmerken die aangegeven worden vormen geen antwoord op de gestelde vraag. “Goed gevoel” moment
86
4.5.6 Behoudsgezind Hier is het heel duidelijk dat de bewoner niets wil veranderen en content is met hetgeen hij heeft. Of dit nu aan hun persoonlijke eisen voldoet of niet. Ze zijn het geleerd om content te zijn met wat ze hebben. Dat je dit zelfs in een uitgebreide persoonlijke bevraging niet kunt omzeilen.Op het einde van het interview vroegen enkele bewoners zelfs: er gaat toch nu niets veranderen?
4.6 Mogelijke veranderingen rond het interview 4.6.1
Respondentengroep
Sommige bewoners die op de grens van MMSE score 13/30 zaten hadden het al moeilijk om antwoorden te geven op open vragen, menings- en gevoelsvragen. Het is van zelfsprekend hoe hoger de MMSE score hoe correcter en gedetailleerder de antwoorden zijn. Daarom zou je de MMSE score om bevraagd te worden moeten verhogen. Automatisch verklein je dan wel ook de doelgroep. 4.6.2
Praktisch zaken in het interviewblad
Inleiding Ik zou de inleiding vervangen door inleidend gesprek vooraf of een gesprek achteraf. De meeste bewoners worden overdonderd door de inleiding. Vooral bewoners met een lagere MMSE score vroegen op het einde van het interview om informatie die in het begin gegeven wordt. Bij de bewoners met een hogere MMSE score is het dan wel weer nodig om informatie te geven voor het interview. De informatie kan gegeven worden in een inleidende gesprek vooraf of in beperkte mate vooraf aan het interview. Bij de inleidende vraag zou ik meerkeuze-antwoorden geven. Daarbij is het moeilijk omdat het antwoord van alle bewoners in deze keuze- antwoorden weer te geven. Nu wordt er nog te weinig informatie verkregen. Het is het begin van het gesprek en de bewoners snappen nog niet zo goed waar het juist over gaan en ze hebben nog een afwachtende houding. Vragen zelf Bij sommige vragen wordt er maar weinig informatie verkregen, daarom stel ik voor om meer werken met keuze-mogelijkheden. Er moet dan wel een goed vooronderzoek gedaan worden zodat de bewoners zijn antwoord kan vinden in die bepaalde keuzemogelijkheden. Het nadeel hiervan is dat de ondervrager dan voor de bewoner denkt. Vraag 1: Oriëntatie en tijdsbesteding Ik zou het begrip ‘geen activiteiten’ definiëren. Want iedereen heeft een verschillende interpretaties over wat er een activiteit is en wat er geen activiteit is. Vraag 2: Voorbereidende activiteiten
“Goed gevoel” moment
87
Bij vraag 2.1 is er een tekort dat alleen het gazetjes gecontroleerd worden. Een voorstel kan zijn om ’ s ochtends bij iedere verpleging rondgaan en vragen wat er vandaag gedaan wordt. Er word niet gecontroleerd of de bewoner weet tot welke doelgroep hij behoord. Dit word bewust niet gedaan, omdat er hierbij veranderingen waren tijdens de afname van de interviews. Hetzelfde is er bij vraag 2.2, doe activiteit word bijna nooit volledig uitgevoerd, het neemt te veel tijd in beslag. Eens stappen tot aan de deur, of een plaats dichtbij kan ook al veel ophelderen. Vraag 3: Activiteiten en motivatie Tussen de nepactiviteiten zaten er activiteiten die 1 maal per jaar gedaan werden. Dit werd in vraag A uitgelegd, maar dit bleek moeilijk bij bewoners met een lage MMSE score. Wanneer ze uit zichzelf al vertelden dat deze activiteit niet veel gedaan werd, maar op de vraag antwoorden als gewone activiteit, word dit door de therapeut niet aangeduid. Enkele termen van het activiteitenaanbod waren niet bekend: nl. groene vinger activiteit, samen sneukelen, verwenactiviteit . Deze termen worden gebruikt in het gazetje. Als de activiteit gevraagd word aan het woon- en leefteam wordt de activiteit omschreven. De bewoners die de termen niet kennen, vertrouwen op het woon en leefteam om de activiteiten aan te geven.Bewoners die veel naar een activiteit komen hebben meer aan de foto’s of aan een omschrijving van de activiteit. Bewoners met een hoge MMSE score die niet veel naar activiteiten komen, maar wel veel in ’t gazetje lezen, zullen de termen wel kennen. Enkele gewone nep activiteiten konden door elkaar worden gehaald. Vb. handverzorging en voetbadjes worden verward met de stagiaires pedicure De spelnamiddag(foto’s gezelschapsspelen) word door sommige bewoners verward met bingo, hoger lager en andere spelletjes. Het zelf leggen van de kaartjes (kennen – niet kennen, meedoen – niet meedoen) was voor sommige bewoners moeilijk . De verduidelijkende kaartjes zorgden voor verwarring, sommige bewoners dachten dat deze kaartjes al de eerste activiteiten waren. Het gebruik ervan moest telkens goed uitgelegd hebben. Sommige bewoners kregen het gebruik niet onder de knie. Ze legde het kaartje soms tegengesteld aan hun antwoord. Wanneer de bewoner het niet snapte werden de kaartjes door de interviewer op de juiste plaats gelegd. Vraag 4 Variabelen Bij vraag 4.4 word er een middel vergeten om de mening te geven, namelijk de familieraad. De familieraad kan wel geantwoord worden bij de vraag : wat doe je als je met problemen zit rond een activiteit? Maar de familieraad word niet bevraagd als middel om de positieve mening weer te geven. Slot Er was maar weinig respons bij de slot vraag. Misschien i.p.v. te bevragen of er iets was die nog niet bevraagd word peilen naar wat de persoon denkt over het feit dat hij hierover bevraagd wordt. “Goed gevoel” moment
88
I.p.v. de slottekst kan er nog wat social talk gebeuren. Zodat de bewoner rustig kan uitblazen van het interview. Dit verlengd wel de tijd die nodig is om het interview af te nemen. 4.6.3
Interview splitsen
Om dat het interview zo lang duurt minimum 45 minuten en een maximum van 1 uur en 30 minuten is het misschien goed om het interview te splitsen. Ik zou dan vraag 3 eruit halen. Als je deze vraag eruit haalt kun je de vraag vergroten en ook de inhoud van bepaalde activiteiten bevragen. De bewoners weten wel de naam van bepaalde activiteiten maar weten niet wat er gedaan wordt tijdens deze bepaalde activiteit, dit word onder vonden tijdens het afnemen van de interviews. Daarnaast kun je op de andere vragen meer doorvragen. Dit werd nu beperkt om de mentale belasting op de bewoner te beperken.
“Goed gevoel” moment
89
Hoofdstuk 5: Voorstellen naar werkpunten In dit hoofdstuk worden er aan de hand van de resultaten enkele mogelijke werkpunten weergegeven. 5.1 Oriëntatie en tijdsbesteding -
Aandacht voor de grijze zone De bewoners geven geen problemen aan rond de tijdsbesteding in de voor of namiddag Er zijn enkele bewoners die minder makkelijk hun tijd invullen. Het grijze kader vormt een aandachtspunt. Onder efficiënt tijd invullen verstaan we een gevarieerde opsomming van activiteiten die de bewoner graag doet. Er moeten verschillende elementen in aanwezig zijn: actief – passief, multimedia – sociaal. Een bewoner waarbij de activiteiten zijn: Tv kijken, radio luisteren, naar buiten kijken en wachten tot er bezoek komt heeft geen varieert programma. Deze bewoner zal zitten wachten tot hij verstrooiing heeft van zijn bezoek. Deze bewoner heeft veel tijd om na te denken en fixeert zich alleen op zijn bezoek
Vult efficiënt tijd in Doet weinig mee aan activiteiten
Vult efficiënt tijd in Doet veel mee aan activiteiten
Moeilijkheden bij tijdsinvulling Doet weinig mee aan activiteiten
Vult efficiënt tijd in Doet weinig mee aan activiteiten
Tabel 13 tijdsinvulling en tijdsbesteding
-
Stimuleren van initiatieven tussen bewoners: Naast het organiseren van activiteiten kan de ergotherapeut zich ook bezig houden met het stimuleren van nieuwe en het promoten van al door de bewoners zelf opgestarte activiteiten. Vb. kaarten, andere bewoner opzoeken, verjaardag vieren op kamer.
-
Melden aan de directie: Bij de mening over de ruimtes komen er twee ruimtes minder goed uit: - ’t terraske is te klein - de kapel is te klein bij diensten die openstaan voor het grote publiek Deze twee negatieve ervaringen van de bewoners kunnen een reden zijn om niet naar de activiteiten of mis te gaan. Niemand zit graag in een drukke, overbevolkte zaal. De bewoners hebben ruimte nodig om te ademen, te bewegen en zich goed te voelen net zoals een kind of volwassen persoon.
-
Promoten van onbekende ruimtes Het paviljoen op de verdieping is nagenoeg onbekend bij de meeste bewoners.Men kan die ruimtes promoten als verzamelruimte om een praatje te maken.
“Goed gevoel” moment
90
5.2
Voorbereidende activiteiten
5.2.1
Middelen om te weten te komen dat er activiteiten georganiseerd worden
-
Doelgroep duidelijk maken Duidelijk maken aan de bewoner en aan het personeel tot welke doelgroep de bewoner juist behoord. Nu wordt dit gedaan door middel van een sticker op het maandblad van het woon en zorg centrum. Het voorstel is op dit op een andere manier duidelijk te maken. Men kan dit doen door een symbool op het naamkaartje aan de ingang van de kamer. Naar het personeel toe kan er een lijst aangelegd worden. Het is wel arbeidsintensief om zo’n lijst up to date te houden.
-
Familie en personeel mobiliseren Men kan de familie en het personeel stimuleren om dagelijks de activiteit aan te bieden aan de bewoners en de bewoner te stimuleren om deel te nemen.
-
Gazetje duidelijker maken Men kan de activiteitenkalender van de 2 doelgroepen scheiden en deze afdrukken op elk een eigen kleur van blad. Zo is de activiteiten kalender beter te lokaliseren in het gazetje en zijn de doelgroepen beter te onderscheiden van elkaar.
-
ROT Erop letten dat de kalender juist staat, tijdens de gesprekken met de bewoner een ROT les geven. Hiermee bedoel ik datum en dag vermelden als je weet dat de persoon in kwestie daar problemen mee heeft.
5.2.2 -
Mate van zelfstandigheid bij het naar een activiteit komen.
Hulp bij de transfer Meer dan de helft van de bevraagde bewoners hebben begeleiding nodig om naar een activiteit te gaan.Bijvoorbeeld: op woensdagsnamiddags is er bingo, hier komen gemiddeld 25 bewoners naartoe. De ergotherapeut moet daarvan 15 bewoners naar de activiteitenruimte brengen. Als we nu eens 5 minuten per bewoner rekenen, dan moet de ergotherapeut 1 uur voordat de activiteit begint al bezig zijn met bewoners te halen. Gelukkig zijn er bijna iedere dag twee leden van het woon- en leefteam aanwezig. Om deze tijd te verminderen proberen we de verpleging en verzorging te mobiliseren. De bewoner in een rolstoel klaarzetten zorgt voor een grote vermindering van de tijd die nodig is voor bewoners van en naar de activiteit te begeleiden.
5.3 Activiteiten en motivatie -
Infobrochure activiteiten voor bewoners De activiteiten zijn heel bekend, de inhoud van sommige activiteiten zijn niet tot minder bekend. Dit is geen zwart op wit feit maar wel iets die bij vraag 3.3 bovenkwam. Er waren enkele bewoners die zeiden: “ja ik ken die activiteit, bewoner x gaat daar naartoe, maar vraag
“Goed gevoel” moment
91
mij niet wat ze daar doen” De infobrochure is dus een antwoord op de verkeerde interpretaties van de mogelijkheden die nodig zijn om aan een bepaalde activiteit mee te doen. De infobrochure bevat alle dagdagelijkse activiteiten. Bij iedere activiteit is er een korte uitleg en een visuele voorstelling. -
Infobrochure activiteiten voor personeel Omdat sommige bewoners bij de verkeerde doelgroep of een activiteit die niet op hun niveau is worden geplaatst door de verpleging. Wordt er aan de verpleging eenzelfde boekje aangeboden. Hierin staat weer een korte uitleg van de activiteit, de mogelijkheden die nodig zijn om aan deze activiteit te kunnen meedoen en dit per doelgroep.
-
Het activiteitenaanbod uitbreiden De aangeboden nieuwe activiteiten uitproberen en zo het activiteitenaanbod steeds opnieuw afstemmen op de bewoners.
-
Activiteit in de kijker zetten Tweemaandelijks een bijlage in het maandblad die een activiteit promoot. Er word een activiteit uitgelegd zoals in het infoboekje en enkele bewoners geven hun mening over de activiteit.
5.4
Variabelen
Bijlage 9 :Variabelen activiteit, heeft informatie over de huidige situatie. 5.4.1
Duur activiteit
Er zijn maar een klein aantal activiteiten die maar een half uur duren, toch kiest 20% van de bewoners voor deze tijdsduur. Misschien nog enkele activiteiten in deze tijdsduur aanbieden. Of enkele activiteiten aanbieden waar bij men vrij kan weggaan als men geen interesse meer heeft. 5.4.2
Groepsgrootte
Wij kunnen in het dagelijks leven rekening houden met de redenen waarom men voor een bepaalde tijdsduur kiest. Die redenen kunnen namelijk zorgen voor desinteresse en een lage motivatie. Dit kan ook meespelen in het al of niet verder blijven meedoen aan een activiteit. 5.4.3
Dagindeling
Dit is een moeilijk punt. Van het aantal bewoners die hun mening gaven, zijn er 65% die kiezen voor de voormiddag. Dit wil zeggen dat er maar 35% van de bewoners kiezen voor de namiddag. In de voormiddag is het moeilijk om activiteiten te geven. Er zijn nog veel bewoners niet klaar. Nu worden er alleen activiteiten zoals: turnen, plooien van het gazetje, bewonersraad en soep maken gegeven. Dit zijn korte activiteiten die ogen op een doelgroep met een redelijk hoge mate van zelfstandigheid. De meeste van die bewoners staan zelf in voor hun zelfzorg, enkelen worden door de verpleging gewassen. In de namiddag worden de langere activiteiten geven. Hier wordt er ook gemikt op een grote doelgroep “Goed gevoel” moment
92
5.4.4
Mening geven
Hier beoog je een mentaliteitwijziging. De bewoners moeten mondiger worden en hun mening uiten naar de buitenwereld, de mening van de bewoners wordt nu al veel bevraagd. Dit zal moeten blijven doorgaan want er zijn nog niet veel bewoners die het niveau bereikt hebben waarbij ze zelf dingen gaan aanbrengen. -
Bij het melden dat men weggaat.
Bij de bewoners die zich kunnen inleven in de veronderstelling dat ze zich niet amuseren en dat ze dit melden is er de helft die denkt dat ze genegeerd zullen worden, de andere helft denkt dat ze wel zullen mogen gaan. Ons motiveren mag ook niet te enthousiast zijn; er zijn bewoners die behoefte hebben aan activiteiten en die nood hebben om soms eens gepusht te worden, er zijn ook bewoners die daar totaal niet bij gebaat zijn. De beslissing moet zoveel mogelijk bij de bewoners blijven liggen. 5.5 Animatie -
kledij veranderen
De kledij aanpassen helpt de bewoners erbij om duidelijk onderscheid te maken in het personeel. Zo kunnen ze aan de kledij zien of het nu om verpleging, verzorging of een lid van het woon- en leefteam gaat.
“Goed gevoel” moment
93
Hoofdstuk 6: Besluit praktijkhoofdstuk Het praktijkdeel wordt aangevat met een uitleg over de verschillende onderdelen die bevraagd worden, hierin wordt de huidige omgeving geschetst die belangrijk is in het gaan naar en participeren in activiteiten. Dit wordt gedaan in dezelfde structuur van het interview. Hoofdstuk 2 handelt over het proces dat we doorgemaakt hebben bij de keuze van de respondentengroep en de afstemming van de vragen op deze groep. Hoofdstuk 3 beschrijft de respondentengroep op verschillende vlakken. Eerst worden de resultaten op de twee testen besproken, daarna het participatieniveau aan georganiseerde activiteiten, we sluiten af met de leeftijd, het geslacht, de ouderdom en de opnameduur. In hoofdstuk 4 worden de resultaten en antwoorden per interviewonderdeel weergegeven. Op het einde van het hoofdstuk worden de antwoorden van de bewoner geëvalueerd naar mondigheid toe. Er worden ook nog mogelijke aanpassingen van de interviewvragen voorgesteld, zodat de respondenten deze makkelijker zouden kunnen begrijpen. In hoofdstuk 5 worden er werkpunten voorgesteld die de negatieve invloeden in het gaan en participeren aan activiteiten kunnen verminderen. We wijzen er wel op dat het behouden en verder uitwerken van de positieve invloeden even belangrijk of zelfs nog belangrijker kan zijn in het verhogen van de kwaliteit.
“Goed gevoel” moment
94
Algemeen besluit In de inleiding hebben we al verteld dat we een zicht willen krijgen op de factoren die ervoor gaan zorgen dat de bewoners aan activiteiten meedoen of weigeren. Vanuit de praktijk hebben we enkele onderdelen opgesteld die een positieve of negatieve invloed op het handelen van de bewoners kunnen hebben. De mate van belangrijkheid van die onderdelen zal per bewoner verschillen. Wat de ene bewoner heel belangrijk vindt zal voor de andere bewoner een mindere waarde hebben. Om daar een zicht op te krijgen kun je werken zoals het COPM en deze items scoren naar mate van belangrijkheid en daarna in mate van tevredenheid. Dit was echter niet onze doelstelling. In het interview hebben we een onderscheid gemaakt in twee delen, die we nu wat uitgebreider gaan bespreken om ze deze scriptie te kunnen besluiten: - factoren die een activiteit gaan kunnen beïnvloeden. - factoren die het goed voelen tijdens de activiteit kunnen beïnvloeden Factoren die het naar een activiteit kunnen gaan beïnvloeden. - de aangeboden activiteiten zijn heel bekend, de bewoners die niet veel naar activiteiten gaan weten echter niet wat de activiteit inhoudt. - Er zijn veel manieren waarop men van een activiteit op de hoogte gesteld kan worden, dit garandeert niet dat deze informatie de bewoner ook effectief bereikt. Het passief te weten komen van een activiteit heeft een grote waarde; er zijn niet zoveel bewoners die hierin zelfstandigheid hebben, deze worden door het woon- en leefteam ondersteund. - Een verminderde zelfstandigheid om naar een activiteit te komen is voor sommige mensen een reden om niet naar en activiteit te gaan, het is belangrijk dat de bewoner hulp leert aanvaarden en dat de hulp er is op het moment dat de bewoner dit nodig heeft. - De motivatie is een heel belangrijke factor om tot activiteit te komen. We hebben een zicht gekregen waarom de bewoners naar activiteiten komen en waarom ze niet naar een activiteit komen. Factoren die het goed voelen tijdens een activiteit kunnen beïnvloeden In het theoretisch deel hebben we besproken dat de ontwikkelingstaak heel belangrijk is bij het werken met ouderen. Daarnaast moet je rekening houden met de motivatie en hoe makkelijk de bewoners de voorbereidende handelingen kunnen overbruggen. Er zijn ook nog andere factoren die invloed kunnen hebben: groepsgrootte, ruimte, tijdsduur en tijdstip. Het uiten van de mening en het kunnen kiezen van activiteiten is belangrijk in het handelen. Deze factor zal in de komende jaren nog belangrijker worden; we zien nu al dat sommige bewoners zich hierin engageren vb. door naar de bewonersraad te gaan. Als laatste hebben we de relatie met het woon -en leefteam: deze heeft een wisselwerking. De relatie zal beter zijn naargelang de bewoner meer naar activiteiten komt, door een betere relatie kan de bewoner dan weer makkelijker gemotiveerd worden om naar activiteiten te komen. Mondigheid van de bewoners Dit was een van onze vragen in het begin van deze scriptie. Dit komen we te weten in het interviewproces en bij de vraagstelling naar het uiten van de mening. Hier komt er naar voor dat er al bewoners zijn die redelijk mondig zijn, sommige bewoners vormen wel een mening maar ze houden deze voor zichzelf. Bij de meeste bewoners hangt er een onderdrukt gevoel: we mogen blij zijn met wat we hebben, zij hebben gestudeerd dus zij zullen het wel beter weten en goed kunnen. Met ‘zij’ wordt er verwezen naar het paramedisch personeel. “Goed gevoel” moment
95
Naast de werkpunten die we geformuleerd hebben, kunnen we de antwoorden en resultaten van de bewoners in ons achterhoofd houden. We kunnen hier rond werken, sneller problemen zien en erop letten dat deze factoren het handelen van de bewoner niet negatief beïnvloeden. De toekomst van het interview ligt erin dat er een herhalingsonderzoek kan gehouden worden met de volledige of met een deel van de vragenlijst. Zo kunnen we zien of de beoogde vooruitgang door de bewoners aangevoeld wordt. De vraag is nu wat zou er veranderen aan deze scriptie als we dezelfde vragen over vijf of tien jaar zouden stellen. We hopen erop dat de bewoners veel mondiger en kritischer zullen antwoorden en de mogelijkheden om hun mening te geven als iets doodgewoon zullen zien.
“Goed gevoel” moment
96
Lijst met bijlagen Bijlage 1: Gestructureerd interview: “goed gevoel” moment rond activiteiten (Blz. 98 – 102) Bijlage 2: Visuele ondersteuning tijdens het interview (Blz.103 – 112) Bijlage 3: MMSE leeg scoreformulier (Blz. 113 –114) Bijlage 4: Gnosis test – foto’s (Blz.115 – 116) Bijlage 5: Gnosis test: leeg scoreformulier (Blz.117) Bijlage 6: Mogelijkheden van de bewoner met een MMSE > 13 uitgesplitst per testonderdeel (Blz.118 – 120) Bijlage 7: Waarden en antwoorden op de gnosie test (Blz.121 – 122) Bijlage 8: Extra informatie bij de verwerking van de antwoorden (Blz.123 – 151) Bijlage 9: Variabelen activiteit (Blz.152) Bijlage 10: Frequentie activiteit (Blz.153) Bijlage 11 : Lijst multipele verliezen (Blz.154 – 155) Bijlage 12: Registratieformulier (Blz.156)
“Goed gevoel” moment
97
Bijlage 1: Gestructureerd interview: “goed gevoel” moment rond activiteiten Gestructureerd interview: “ goed-gevoel” moment rond activiteiten Naam afnemer: Act. aantal: <5 / >5 Datum opname: Datum afname:
Naam bewoner: Act. groep: Bo/Te Score MMSE: Algemene inleiding : Hallo (naam+voornaam), mag ik van je een interview afnemen? Mijn naam is Griet, ik ben lid van het animatieteam. Ik zou enkele vragen willen stellen i.v.m. de activiteiten die hier gedaan worden en hoe je je daarbij voelt. Op deze manier wil ik te weten komen of de activiteiten aangepast zijn aan uw noden en wensen. Hieruit kan ik dan conclusies uit trekken en eventuele veranderingen aan koppelen. Er worden verschillende bewoners bevraagd, deze werden willekeurig gekozen. De antwoorden die je heeft worden in vertrouwen behandeld. Ook je identiteitsgegevens worden niet aan personen buiten dit onderzoek getoond. Het interview zelf zal onderveer … duren. Tijdens het interview zal ik jou antwoorden noteren op dit formulier. Als er iets niet duidelijk is zeg het dan meteen. Heb je nog vragen? Zullen we dan met het interview beginnen? We gaan eerst eens stil staan bij de activiteiten die hier in het rusthuis gebeuren . We gaan je enkele vragen stellen. Je mag gewoon antwoorden wat je ervan vindt. Je hoeft niet bang zijn om jou mening te zeggen. Wij willen graag weten hoe je je voelt bij de activiteiten zoals ze nu zijn. Als je aan activiteiten denkt, wat komt er allemaal bij je op? (samen brainstormen) …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... 1. Oriëntatie, tijdsinvulling A. Waar verblijf je in de voormiddag als er geen activiteiten zijn? 1.1 B. Waar verblijf je in de namiddag als er geen activiteiten zijn? C. Wat doe je daar dan? Leg de foto’s voor de bewoner op tafel zodat ze duidelijk zichtbaar zijn. Stel de vraag A en achtereenvolgend vraag C. Stel hierna vraag B gevolgd door vraag C. AB in leefruimte “ den binnentuin” op kamer in het paviljoen op de verdieping in leefruimte “den boomgaard” in het restaurant / de cafetaria C Voormiddag:……………………………………………………………………… Namiddag: ……………………………………………………………………….. 1.2
1.3
Waar verblijf je als er activiteiten zijn? Leg de foto’s voor de bewoner op tafel zodat ze duidelijk zichtbaar zijn. Stel de vraag en overloop wat er op de foto’s staat, zo biedt je de verschillende keuzemogelijkheden aan. Noteer op het antwoordformulier wat de bewoners antwoordt of aanduidt. in leefruimte “den boomgaard” in activiteitenruimte “het terraske” in het restaurant / de cafetaria in de kapel In het paviljoen op de verdieping, afdeling “de kring” Wat vind je van die ruimtes? …………………………………………………………………………………………..
“Goed gevoel” moment
98
Blad 2:
2. Voorbereidende activiteiten A. Hoe kom je te weten dat er een activiteit is? 2.1 Leg de foto’s voor de bewoner op tafel. Stel de vraag en overloop de foto’s. Kruis het antwoord van de bewoner aan op het antwoordformulier. Via ’t Gazetje Via personeel: animatie, verzorging, kuisvrouwen,… Ochtendwoordje van pater Leo ROT bord Familie, bezoek, medebewoner, … B. Toon eens hoe je te weten komt welke activiteiten er morgen (eerst volgende dag waarop activiteiten georganiseerd zijn) gedaan worden? Methode: ……………. Controle: de bewoner komt de juiste activiteit te weten problemen, nl.: ………….. de bewoner weet niet hoe hij moet beginnen.
2.2
C. Hoe voel je je bij die manier om te weten te komen dat er een activiteit is? …………………………………………………………………………………………... A. Welke vorm van hulp hebt u nodig om op een activiteit te komen en om na de activiteit terug naar de kamer te gaan? Leg de foto’s voor de bewoner op tafel. Stel de vraag en overloop de foto’s. Kruis het antwoord van de bewoner aan. zonder begeleiding met begeleiding rolstoel rollator /looprek/ kruk B. Stel dat er nu een activiteit begint. Toon eens hoe je naar die activiteit gaat. Methode: ……………. Controle: geen problemen problemen, nl.: …………. deze handeling lukt niet C. Hoe voel je je bij die manier om naar een activiteit te gaan? …………………………………………………………………………………………...
“Goed gevoel” moment
99
Blad 3 3. Activiteiten, motivatie A. Welke activiteiten worden hier regelmatig in het rusthuis gedaan? 3.1 B. Aan welke activiteiten doe je mee in het RVT? C. Wat is jou favoriete activiteit? D. Waarom beslis je om mee te doen aan deze activiteit ? E Waarom beslis je om niet mee te doen aan een activiteit? Vraag A: Leg de kaart met ‘kennen’ en ‘niet kennen’ voor de bewoner op tafel. Stel vraag A en biedt de foto’s één voor één aan. Leg de foto bij de bijhorende kaart aan de hand van de antwoorden. Kruis de activiteiten die de bewoner kent aan op het antwoordformulier, kolom A. Vraag B: Leg de kaart met ‘meedoen’ en ‘niet aan meedoen’ voor de bewoner op tafel. Stel vraag B en biedt de foto’s aan die bij de kaart ‘kennen’ liggen. Kruis de activiteiten waar de bewoner aan meedoet aan in kolom B.Stel achtereenvolgend de volgende vraag. Vraag C: Biedt de foto’s aan die bij de kaart ‘meedoen’ liggen. Stel vraag C en kruis het antwoord van de bewoner aan. Vraag D: Biedt terug de foto’s aan die bij de kaart ‘meedoen’ liggen. Stel vraag D en schrijf het antwoord bij motivatie Vraag E: Biedt de foto’s aan die bij de kaart ‘niet aan meedoen’ liggen. Stel vraag E en schrijf het antwoord bij motivatie. Motivatie (D of E) ABC 1. Turnen 1. …………………………… 2. …………………………… 2. Wandelnamiddag 3. …………………………… 3. Bewonersraad 4. …………………………… 4. Schilderen 5. …………………………… 5 Boeken uitdelen 6. …………………………… 6. Uitstap manege 7. …………………………… 7. Diareportage – cinema 8. …………………………… 8. Bedevaart 9. …………………………… 9. Vertellen over vroeger 10. …………………………… 10. Plooien van ’t gazetje 11. …………………………… 11. Uitdelen van ’t gazetje 12. …………………………… 12. Handwerk 13. …………………………… 13. 3 koningen - Carnaval – … 14. …………………………… 14. Dieren 15. …………………………… 15. Dansgroep – zanger – show 16. …………………………… 16. Verjaardagsfeest 17. …………………………… 17. Huishoudelijke activiteiten 18. …………………………… 18. Marktbezoek 19. …………………………… 19. Kleuterturnen 20. …………………………… 20. Spelnamiddag 21. …………………………… 21. Knutselen 22. …………………………… 22. Bingo 23. …………………………… 23. Muziek maken 24. …………………………… 24. Getallenboogspel 25. …………………………… 25. Hoger-lager 26. …………………………… 26. Defilé 27. …………………………… 27. Handmassage of voetbadje 28. ………………………….. 28. Samen sneukelen 29. ………………………….. 29. Eucharistie 30. ………………………….. 30. Ring Shopping Kuurne 31. …………………………... 31. Groene vinger activiteit
“Goed gevoel” moment
100
Blad 4 A Denk eens aan hobby’s en activiteiten die je vroeger graag deed. Welke activiteiten zou je 3.2 hiervan graag nog eens doen in het RVT? ………………………………………………………………………………………... B We hebben hier nog enkele activiteiten die we wat meer zouden willen doen of nieuw starten. Aan welke activiteiten zou je willen deelnemen? Leg de foto’s voor de bewoner op tafel. Stel de vraag en overloop de foto’s. Kruis het antwoord a.d.h. van de aangeduide foto aan. dierennamiddag: enkele huisdieren die in de namiddag op bezoek komen geheugenoefeningen: voor de mensen die hun geheugen willen blijven oefenen krantenuurtje: bespreken van het nieuws buiten het RVT. kookdag: met een beperkte groep je eigen menu kiezen en klaarmaken vertellen over vroeger: met andere bewoners vertellen over wat er vroeger zoal gebeurde. groene vinger activiteit: zaadjes planten, bloemen verzorgen,… andere, nl.: ………………………………………………………………………... geen nieuwe activiteiten 4. Variabelen 4.1. A Wil je aantonen hoe lang een activiteit volgens jou mag duren? Leg de foto’s voor de bewoner op tafel. Stel de vraag en overloop de foto’s. Kruis het antwoord van de bewoner aan. 30 minuten 1 uur 1 uur en 30 minuten B Waarom kies je voor deze tijdsduur? ………………………………………………………………………………………… C Hoelang duren de activiteiten waar je aan meedoet? Noem één voor één enkele activiteiten op waar de persoon aan meedoet. Laat de bewoner vervolgens de tijdsduur schatten. Activiteit: Duur volgens bewoner: Controle:
4.2
A In welke grootte van groep voel je je op je best? Leg de foto’s voor de bewoner op tafel. Stel de vraag en overloop de foto’s. Kruis het antwoord a.d.h. van de aangeduide foto aan. beperkte groep :maximum 10 personen normale groep: ± 2O personen alle bewoners van het RVT B Hoe voel je je in groep tijdens de activiteiten? ………………………………………………………………………………………... C Zijn er activiteiten die je in grotere of kleiner groep zou willen beleven? Overloop de activiteiten waar de bewoner aan meedoet ………………………………………………………………………………………...
“Goed gevoel” moment
101
4.3.
A Wanneer ga je het liefst naar een activiteit? Biedt de foto’s voormiddag en namiddag aan Voormiddag Namiddag
B Waarom kies je hiervoor? ………………………………………………………………………………………… 4.4 A Wat doe je als je met een probleem zit rond activiteiten? ………………………………………………………………………………………… B Neem nu dat je naar een activiteit gaat en je amuseert je niet. Wat doe je dan? ………………………………………………………………………………………… C Als je meld dat je niet amuseert, wat word er dan gedaan? ………………………………………………………………………………………… D Heb je genoeg mogelijkheden om je mening te geven over activiteiten? ………………………………………………………………………………………… E Welk middel gebruik je om je mening te geven? Bewonersraad Ik geef mijn mening op het einde van de activiteit Ik geef mijn mening bij het tonen van foto’s van activiteiten (diareportage) Individueel gesprek met: iemand van de animatie/verzorging/kuisvrouwen Ik geef mijn mening niet Andere, nl.: …………………………………………………………………….…………… 5. Animatie 5.1 A Ik kom nu aan mijn laatste vragen toe. Wie zijn de mensen van de animatie? Wie doet er hier de activiteiten? Ken je hun namen? ………………………………………………………………………………………… B Is het elke dag dezelfde persoon die de activiteiten heeft? ………………………………………………………………………………………… C Wat vind je van de animatie? Op welke manier brengen ze de activiteiten? Zijn er positieve punten? Welke? ………………………………………………………………………………………… D Zijn er dingen die je niet zo goed vind? Welke? ………………………………………………………………………………………… 6. Slot: Ik ben aan het einde toe gekomen, dank je voor het beantwoorden van mijn vragen Zijn er nog dingen die je wil zeggen i.v.m. de activiteiten? Misschien dingen waar we nog niet van gesproken hebben (hier kunnen ook zaken genoteerd worden die los komen tijdens het interviewen) …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... We hebben nu veel aspecten van de activiteiten besproken. We zullen je antwoorden bekijken en in de mate van het mogelijke de tevredenheid en het goed voelen bij activiteiten verhogen. Nogmaals bedankt voor je medewerking. 7. Opmerkingen van de afnemer: …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………
“Goed gevoel” moment
102
Bijlage 2: Visuele ondersteuning tijdens het interview De visuele ondersteuning staat op A5 papier. Het bevat één of meerdere foto’s, een duidelijk leesbare benoeming van wat er op de foto’s staat en aan de rechterzijde een gekleurde boord die te linken in aan een bepaalde vraag. 1.1 verblijf als er geen activiteiten zijn 1.2 verblijf als er georganiseerde activiteiten zijn 2.1 hoe kom je te weten dat er activiteiten zijn 2.2 vorm van hulp bij verplaatsingen 3.1 activiteiten en motivatie 3.2 nieuwe activiteiten of bepaalde activiteiten meer doen 4.1 duur activiteit 4.2 groepsgrootte activiteit 4.3 wanneer ga je het liefst naar een activiteit
orange rood lichtgroen donkergroen geel lichtgeel donkerblauw blauw lichtblauw
De visuele ondersteuning wordt alleen gegeven bij de vooropgestelde antwoordcategorieën. Voorbeeld 1.1:
“Goed gevoel” moment
103
Voorbeeld 1.2:
Voorbeeld 2.1
“Goed gevoel” moment
104
“Goed gevoel” moment
105
Voorbeeld 2.2
“Goed gevoel” moment
106
Voorbeeld 3.1 Bij de activiteiten worden er telkens 2 foto’s getoond. Eén foto heeft een groepsoverzicht, de tweede foto heeft een detail of het gebruikte materiaal weer.
“Goed gevoel” moment
107
“Goed gevoel” moment
108
Voorbeeld 3.2
“Goed gevoel” moment
109
Voorbeeld 4.1
“Goed gevoel” moment
110
Voorbeeld 4.2
“Goed gevoel” moment
111
Voorbeeld 4.3
“Goed gevoel” moment
112
Bijlage 3: MMSE leeg scoreformulier
“Goed gevoel” moment
113
“Goed gevoel” moment
114
Bijlage 4: Gnosis test – foto’s Herkennen en benoemen van een object Foto 1:
Foto 3:
Foto 2:
Foto 4:
Foto 5:
“Goed gevoel” moment
115
Herkennen en benoemen van een handeling Foto 1:
Foto 2:
Foto 3:
Foto 4:
Foto 5:
“Goed gevoel” moment
116
Bijlage 5: Gnosis test: leeg scoreformulier
Gnosis Naam bewoner: Naam afnemer: Herkennen en benoemen van een object Ik zal u nu enkele foto’s tonen. Jij moet zeggen wat er op de foto’s staat. Biedt de foto’s één voor één aan. Stimuleer de bewoner om het object te benoemen. Bij het niet of foutief benoemen laat je de bewoner het object omschrijven. Foto Benoemen Beschrijven 1. Bril 2. Telefoon 3. Fiets 4. Strijkijzer 5. Boek Herkennen en benoemen van een handeling. Ik zal u nu enkele foto’s tonen. Jij moet zeggen wat er op de foto’s gebeurd. Biedt de foto’s één voor één aan. Stimuleer de bewoner om de handeling te benoemen. Bij het niet of foutief benoemen laat je de bewoner de handeling omschrijven. Foto Benoemen Beschrijven 1. Boterham smeren 2. Afwassen 3. Kuisen 4. Tanden poetsen 5. Koffie opgieten
“Goed gevoel” moment
117
Bijlage 6: Mogelijkheden van de bewoner met een MMSE > 13 uitgesplitst per testonderdeel Deel 1 : oriëntatie in tijd en ruimte -
¾ van de bevraagde bewoners heeft 7 of meer juiste antwoorden, dit duidt op een goed gevoel van oriëntatie in tijd en ruimte 17% van de bewoners heeft 5 of 6 juiste antwoorden 6% heeft 2, 3 of 4 juiste antwoorden oriëntatie in tijd en ruimte /10
35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 2
3
4
5
6
7
8
9
10
Deel 2: inprentingvermogen -
Er is geen enkele bewoner die geen één of maar één van de drie woorden kan nazeggen 20% van de bevraagde bewoners konden twee van de drie woorden nazeggen 80% van de bevraagde bewoners konden alle drie de woorden nazeggen inprentingsvermogen
/3
90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2
“Goed gevoel” moment
3
118
Deel 3: aandacht -
Iets meer dan de helft van de bewoners scoort geen of één punt bij het onderdeel aandacht. De andere helft scoort 2 tot 5 punten, daarvan scoort 22% alle punten en 10% vier van de vijf punten.
45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0
1
2
3
4
5
Deel 4: geheugen -
56% van de bewoners kunnen zich de woorden niet meer herinneren, zijn scoren geen enkel punt bij het onderdeel geheugen. 17% herinnert zich één woord en een andere 17% herinnert zich 2 woorden Slechts 10% van de bewoners herinneren zich alle woorden. Geheugen
/3
60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0
“Goed gevoel” moment
1
2
3
119
Deel 5: taal -
Alle bewoners scoren redelijk goed voor het onderdeel taal, ze hebben allemaal 6 of meer punten. 1/3 van de bevraagde bewoners heeft 6 punten, 41% van de bewoners heeft 7 punten en de overige bewoners (1/4) heeft het maximum aantal punten op het onderdeel ‘taal’. Taal
/8
45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 6
7
8
Deel 6: constructieve vaardigheid -
Slechts 27% slaagt voor het onderdeel constructieve vaardigheid. De overige bewoners slagen niet voor dit onderdeel. Constructieve vaardigheid
/1
80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0
“Goed gevoel” moment
1
120
Bijlage 7: Waarden en antwoorden op de gnosie test 1. Waarden Respondentennummer: Objecten /5 43 5 46 4 10 4 15 5 40 proefpersoon 65 5 66 4 72 4 79 ziek 59 3 19 5 28 proefpersoon 31 3,5 38 4,5 42 5 61 5 2 5 22 5 39 5 48 5 53 4 21 4 29 5 32 5 63 5 25 5 36 5 45 4 68 4 90 5 57 4 7 5 33 proefpersoon 37 5 41 4 60 Slecht zicht 62 5 70 4 23 ziek 49 5 30 5
“Goed gevoel” moment
Handelingen 4 1 1 3,5 proefpersoon 5 2 0 Ziek 2 1 proefpersoon 2,5 5 0 3 5 5 3,5 3 1 4 5 4 5 4 5 3 2 3 4 5 proefpersoon 5 1 Slecht zicht 5 1 ziek 3 4
/5 Totaal
/10 9 5 5 8,5 proefpersoon 10 6 4 Ziek 5 6 Proefpersoon 6 9,5 5 8 10 10 8,5 8 5 8 10 9 10 9 10 7 6 8 8 10 proefpersoon 10 5 Slecht zicht 10 5 Ziek 8 9
121
2. Antwoorden Herkennen en benoemen van een object: Bij de objecten bril en fiets waren er geen foute antwoorden. Bij het strijkijzer was er één bewoner die het antwoord mortelschep gaf. Bij het boek waren er 2 bewoners die een fout antwoord gaven, dit waren notebook en een zetel. Bij de telefoon waren er 13 personen die een fout antwoorden gaven: - negen bewoners hebben een perceptieprobleem, zei zeggen uurwerk of horloge tegen de telefoon - er waren nog 4 bewoners die iets andere op de foto zagen: slang, beest, vliegtuig, licht Herkennen en benoemen van een handeling: Bij de handeling ‘boterham smeren’ waren er 21 foute antwoorden: - Zeven bewoners zagen op de foto iemand die vis/vlees aan het snijden was - Vijf bewoners zagen een schaar of tang - Vier bewoners zagen een potlood, balpen, iemand die iets tekende - Eén bewoner zag een object die in het eerste deel van de test getoond werd - de overige bewoners zagen verscheidene andere handelingen of de foto:pakjes openmaken, hout snijden, tafel, taart Bij de handeling ‘afwassen’ waren er 16 foutieve antwoorden: - Zeven bewoners zagen iemand eten klaarmaken of deeg maken - Twee bewoners benoemde enkele voorwerpen die ze zagel - Twee bewoners zeiden dat ze iemand zagen die bezig was met het wassen van kleren - De overige bewoners zeiden verscheidene andere activiteiten: schoenen maken, pantoffel, servetten, wc kuisen, etenswaren Bij de handeling ‘kuisen’ waren er 4 foutieve antwoorden: - twee bewoners benoemden de benoemde als vegen - Eén bewoner beschreef de persoon - Eén bewoner benoemde de handeling als in de kas kijken Bij de handeling ‘ tanden poetsen’ waren er 12 foutieve antwoorden: - Zes personen gaven iets eten als antwoord - Twee personen gaven iemand eten geven of iets drinken als antwoord - De overige bewoners gaven verscheidene antwoorden: zingen, verpleegster die in de spiegel kijkt,wassen aan de lavabo,schaap of geit Bij de handeling ‘koffie opgieten’ waren er 4 foutieve antwoorden: - 2 bewoners gaven iets uitgieten als antwoord - de overige antwoorden waren: etenswaren bereiden, braadpan
“Goed gevoel” moment
122
Bijlage 8: Extra informatie bij de verwerking van de resultaten Hieronder wordt er meer uitleg gegeven over onderdelen van het interview die in het corpus kort samengevat worden.
-
tijdsbesteding als er geen georganiseerde activiteiten zijn activiteiten en motivatie: uitgelegd per activiteit vroegere hobby’s van de bewoners wanneer gaan de bewoners liefst naar een activiteit
1. Tijdsbesteding als er geen georganiseerde activiteiten zijn Dit is een samenvatting van alle gegeven antwoorden. Er werd aangenomen dat een bewoner meerdere activiteiten kan hebben op één dag. De bewoner kan op eenzelfde vraag dan ook meerdere antwoorden geven. Enkele gebruikte categorieën worden hieronder in detail uitgelegd: TV kijken: Lezen: Bezoek ontvangen:
de bewoner kijkt naar TV op de kamer of in de leefruimte. de bewoner leest een boek, tijdschrift, krant, … de bewoner krijgt bezoek van familie, vrienden, kennissen of medebewoners. Sociaal contact: de bewoner zoekt zelf sociaal contact op, gaat medebewoners opzoeken op hun kamer, wandelt door de gang om contacten te leggen,… Handwerk: hieronder verstaan we: breien, haken, naaien,… Muziek beluisteren: de bewoner luistert naar muziek. Anderen observeren: de bewoner observeert personen. De bewoner kijkt door het raam naar het verkeer en de passanten, of de bewoner gaat naar beneden naar de kaarters kijken. Cognitief spel: kaarten, kruiswoordraadsels maken,… Huishoudelijk werk: kamer / kast opruimen, sokken wassen, planten water geven,… Lichamelijke inspanningen: Fietsen op de hometrainer of werken met de kiné-opstelling van uit het kiné-lokaal. Andere: religieuze activiteiten, naar het ROT bord gaan kijken, rusten,… Niet van toepassing: personen die naast de kwestie antwoorden of zich nog duidelijk in het thuismilieu wanen.
“Goed gevoel” moment
123
In de volgende tabel worden de voor- en de namiddag opgesplitst, zodat duidelijk wordt op welk tijdstip welke activiteiten de voorkeur genieten.
TV kijken Lezen Bezoek ontvangen Sociaal contact Handwerk Muziek beluisteren Anderen observeren Cognitief spel Huishoudelijk werk Lichamelijke inspanning Andere N.v.t. Totaal aantal:
Voormiddag Namiddag Aantal % Aantal % 13 20% 20 22% 14 22% 7 8% 0 0% 17 19% 7 11% 17 19% 5 8% 4 4% 5 8% 9 10% 3 5% 2 2% 3 5% 4 4% 3 5% 1 1% 6 9% 7 8% 4 6% 1 1% 1 2% 0 0% 64 100% 89 100%
45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
namiddag voormiddag
Andere
Huishoudelijk werk
Anderen observeren
Handwerk
Bezoek ontvangen
TV kijken
Con clusie: In de voormiddag wordt er veel gelezen en naar TV gekeken. Er zijn enkele bewoners die in de voormiddag een bezoekje brengen bij hun medebewoners. Bijna 1/3 van de bewoners kijkt in de namiddag naar TV. Daarnaast ontvangen ze bezoek of gaan ze zelf hun medebewoners opzoeken, dit door naar de kamer van de medebewoner, de leefruimte of de cafetaria te gaan.
“Goed gevoel” moment
124
2. Activiteiten en motivatie Hier wordt er meer uitleg gegeven over de verschillende activiteiten. De uitleg wordt gegeven per activiteit, zodat je per activiteit een beeld kunt vormen 1. Wandelen -
Motivatie deelname aan de wandelnamiddag
Uitleg bij de gebruikte categorieën: Buiten zijn: De bewoner gaat mee wandelen om buiten te zijn Graag doen: De bewoner gaat graag wandelen Buitenlucht: De bewoner gaat mee wandelen voor de buitenlucht. Sociaal contact: De bewoner gaat mee wandelen voor het sociaal contact tijdens de wandeling. Eens weg zijn: De bewoner gaat mee wandelen om zijn dag eens te onderbreken. Bezig zijn: De bewoner gaat mee wandelen omdat hij dan bezig is met iets. Gezond: De bewoner gaat mee wandelen omdat wandelen gezond is.
Buiten zijn Graag doen Buitenlucht Sociaal contact Eens weg zijn Bezig zijn Gezond Aantal gegeven antwoorden:
Aantal 4 3 2 2 2 1 1 15
% 27% 20% 13% 13% 13% 7% 7% 100%
¼ van de bewoners geeft als reden op dat ze graag eens buiten zijn. Enkele bewoners wandelen graag en enkele bewoners gaan wandelen voor de buitenlucht. Men gaat vooral wandelen om buiten te zijn. -
Motivatie bij niet-deelname aan de wandelnamiddag
Uitleg van de gebruikte categorieën: Alleen met familie: De bewoner gaat wandelen met familie, hij heeft geen nood aan wandelingen in groep. Ik ben hier nog niet lang: De bewoner verblijft nog niet lang in het woon en zorg centrum. De bewoner heeft nog geen kans gehad om aan deze activiteit mee te doen. Lichamelijke beperkingen: De bewoner geeft een lichamelijke beperking aan als reden om niet deel te nemen aan de wandelingen. Geen interesse: De bewoner doet niet mee aan de wandeling omdat hij er geen interesse voor heeft. Levenswijze: De bewoner is het nooit gewoon geweest om vrije tijd te hebben, hij gaat daarom niet mee op wandeling. Slechte ervaringen: De bewoner gaat niet mee wandelen omdat hij al een slechte ervaring heeft gehad tijdens deze activiteit. “Goed gevoel” moment
125
Nog niet geprobeerd:
Alleen met familie Ik ben hier nog niet lang Slechte ervaring Lichamelijke beperkingen Geen interesse Levenswijze Nog niet geprobeerd Aantal gegeven antwoorden
De bewoner weet dat de activiteit bestaat maar heeft hieraan nog niet meegedaan. Aantal 2 2 1 2 2 2 1 12
% 17% 17% 8% 17% 17% 17% 8% 100%
Er zijn verscheidene redenen om niet aan deze activiteit mee te doen. De bewoners gaan niet mee wandelen omdat ze er geen nood aan hebben of omdat aan hun nood al op een andere manier voldaan wordt. Er zijn ook enkele mensen die nog niet aan deze activiteit meegedaan hebben omdat ze lichamelijke beperkingen hebben of in die periode nog niet opgenomen waren als residentiële bewoner. Algemeen besluit: -
Wandelen is een bekende activiteit (86%) 13 van de 29 bewoners doen mee aan deze activiteit 1 bewoner duidt deze activiteit aan als favoriete activiteit De belangrijkste reden om mee te gaan wandelen is om buiten te zijn. Er is geen eenduidige reden om niet mee te gaan met de wandeling. Sommige bewoners hebben geen nood aan wandelen of gaan al wandelen met hun familie. Er zijn enkele bewoners die wel nood hebben aan wandelingen maar die om diverse redenen niet meegaan.
2. Bewonersraad -
Motivatie deelname aan de bewonersraad Uitleg bij de categorieën: Mening geven: De bewoners gaan naar de bewonersraad om hun mening te geven. Informatie opdoen: De bewoners gaan naar de bewonersraad om informatie te krijgen. Sociaal contact: De bewoners gaan naar de bewonersraad voor het sociaal contact dat ze daar hebben. Negatief: De bewoner gaat wel naar de bewonersraad, maar vindt niet alles er zo goed aan. - Als je wat zegt, komt het er toch niet van - Je moet wikken en wegen wat je zegt (reactie andere bewoners)
“Goed gevoel” moment
126
Mening geven Informatie opdoen Sociaal contact Negatief Aantal gegeven antwoorden
Aantal 6 7 1 2 16
% 38% 44% 6% 13% 100%
De bewoners gaan hoofdzakelijk naar de bewonersraad om hun mening te geven en informatie te krijgen. -
Motivatie bij niet-deelname aan de bewonersraad. Uitleg bij de categorieën: Geen interesse: Lichamelijke beperking: Wat doen ze daar?: Geen tijd: Partner niet alleen laten: Ze luisteren niet:
Geen interesse Lichamelijke beperking Wat doen ze daar? Geen tijd Partner niet alleen laten Ze luisteren toch niet Aantal gegeven antwoorden
De bewoner gaat niet naar deze activiteit omdat hij daar geen interesse voor heeft. De bewoner gaat niet naar de bewonersraad omdat hij last heeft van een lichamelijke beperking. De bewoner gaat niet naar deze activiteit omdat hij niet juist weet wat ze daar doen. De bewoner gaat niet naar de bewonersraad omdat hij daar geen tijd voor heeft. de bewoner gaat niet naar de bewonersraad omdat hij zijn partner niet wil alleen laten op de kamer. de bewoner gaat niet naar de bewonersraad omdat ze daar toch niet luisteren. Aantal 4 2 2 1 1 1 11
% 36% 18% 18% 9% 9% 9% 100%
De bewoner gaat niet naar de bewonersraad omdat hij geen noodzaak ziet om zijn mening te geven of informatie te krijgen. Enkele bewoners geven een specifieke reden op vb. geen tijd, lichamelijke beperking,… die duidt op weinig tot geen interesse. Eén bewoner gaat niet naar deze activiteit omdat hij vindt dat ze toch niet luisteren naar zijn mening. Algemeen besluit: -
De bewonersraad is een bekende activiteit (83%) 12 van de 29 bewoners doen mee aan deze activiteit, die is 41% van de bevraagde bewoners. Geen enkele bewoner kiest de bewonersraad als zijn favoriete activiteit De belangrijkste reden om aan de bewonersraad mee te doen is om informatie op te doen en hun mening te geven. De redenen om niet mee te doen zijn:
“Goed gevoel” moment
127
- Ik kan niet (partner, geen tijd, lichamelijke beperking) - Ik heb geen interesse - Ik ken de inhoud van de activiteit niet - Ze luisteren toch niet Er is geen gemeenschappelijke eenduidige reden om niet mee te doen aan de bewonersraad.
3. Boeken uitdelen -
Motivatie deelname uitlenen van grote letter boeken Uitleg bij de categorieën: Leest graag: de bewoner leent boeken uit omdat hij graag leest. In orde: de dienst om boeken uit te lenen is in orde. De grote letter boeken zijn makkelijk te lezen, er is iedere maand mogelijkheid om boeken uit te lenen.
Leest graag In orde Aantal gegeven antwoorden
Aantal 2 1 3
% 67% 33% 100%
De bewoners lenen boeken uit omdat ze graag lezen. -
Motivatie om geen boeken uit te lenen Uitleg bij de categorieën: Genoeg lectuur: De bewoner heeft genoeg lectuur van familie, vrienden, kennissen, de zusters,… Geen lezer: De bewoner leest niet graag. Lichamelijke beperking: de bewoner hoeft geen boeken omdat hij een of andere lichamelijke beperking heeft. Analfabeet: De bewoner kan geen boeken lezen.
Genoeg lectuur Geen lezer Lichamelijke beperking Analfabeet Aantal gegeven antwoorden
Aantal 5 8 4 2 19
% 26% 42% 21% 11% 100%
Algemeen besluit: -
Boeken uitdelen is een bekende activiteit (79%) 3 van de 28 bewoners doen mee aan deze activiteit, deze activiteit heeft een kleine deelnemersgroep. Geen enkele bewoners duid het lezen van grote letter boeken aan als favoriete activiteit.
“Goed gevoel” moment
128
-
De belangrijkste reden om grote letter boeken te vragen is omdat de bewoner in kwestie graag leest. Er zijn verschillende redenen om geen boeken te vragen: - Ik heb genoeg lectuur - Ik ben geen lezer - Lichamelijke beperkingen
4. Diareportage of cinema -
Motivatie deelname diareportage of cinema Uitleg bij de gemaakte categorieën: Kijken naar de film of de foto’s: Hierbij zitten de respondenten die antwoorden dat ze de foto’s of film graag zien en graag naar deze activiteit gaan. Ze interesseren zich in deze activiteit. Ontspanning: De bewoner gaat naar deze activiteit om zich te ontspannen, om tijd op te vullen of als afleiding.
Kijken naar de film of foto's Ontspanning Totaal aantal:
Aantal 4 5 9
% 44% 56% 100%
Redenen om naar de diareportage te gaan zijn interesse in de foto’s of film of als ontspanning. -
Motivatie bij geen deelname aan de diareportage of cinema Uitleg bij de categorieën: Geen interesse: Lichamelijke beperkingen: Levenswijze:
Bezoek mislopen/partner:
Ik zou dit nog willen doen:
Geen interesse Lichamelijke beperking Levenswijze Bezoek mislopen/partner Ik zou dit nog willen doen Totaal aantal: “Goed gevoel” moment
de bewoner heeft geen interesse in deze activiteit. de bewoner haalt een lichamelijke beperking als reden aan om niet mee te doen aan deze activiteit. De bewoner haalt zijn manier van leven aan om niet mee te doen aan deze activiteit. Hij is dit vroeger ook niet gewoon geweest. De bewoner haalt aan dat hij niet graag bezoek zou mislopen en dat hij daarom niet aan deze activiteit meedoet. De bewoner haalt aan dat hij zijn partner niet kan alleen laten. de bewoner heeft nog nooit aan deze activiteit meegedaan. Hij zou er in de toekomst wel eens aan willen deelnemen. Aantal 3 4 2 2 1 12
% 25% 33% 17% 17% 8% 100% 129
Algemeen besluit: -
23 van de 29 bewoners kent deze activiteit; het is een bekende activiteit 12 van de bevraagde bewoners doet mee aan deze activiteit, dit komt neer op 41%. 1 bewoner geeft deze activiteit aan als favoriete activiteit. De voornaamste reden om naar deze activiteit te komen is zich ontspannen en kijken naar de film of de foto’s. Er zijn verschillende redenen om niet naar de diareportage – cinema te gaan: Geen interesse Lichamelijke beperking Levenswijze Bezoek mislopen/partner niet alleen laten
5. Vertellen over vroeger -
Motivatie deelname aan vertellen over vroeger Meer informatie bij de gebruikte categorieën: Luisteren naar de anderen: De bewoner doet mee aan deze activiteit omdat hij graag luistert naar wat zijn medebewoners te vertellen hebben uit hun vroegere jaren. Vertellen: De bewoner gaat naar deze activiteit omdat hij graag vertelt over vroeger. Graag doen: De bewoner doet deze activiteit graag Sociaal contact: De bewoner gaat naar deze activiteit voor het sociaal contact die hij tijdens de activiteit heeft. Goed, maar niet te veel: De bewoner vind het een goede activiteit, het mag alleen niet te veel gedaan worden.
Luisteren naar de anderen Vertellen Graag doen Sociaal contact Goed, maar niet te veel Totaal aantal:
Aantal 6 4 3 2 1 16
% 38% 25% 19% 13% 6% 100%
De voornaamste redenen om naar vertellen over vroeger te gaan is om zelf te vertellen of te luisteren naar de anderen. -
Motivatie om niet deel te nemen aan vertellen over vroeger Extra uitleg over de categorieën: Geen nood aan: Ik ben niet geïnteresseerd in deze activiteit, ik weet al genoeg, ik heb daar geen nood aan. Zijn enkele antwoorden die in deze categorie behoren. Daarnaast haalt de bewoner zijn manier van leven aan om niet mee te doen met deze
“Goed gevoel” moment
130
Liever in privé sfeer:
Lichamelijke beperkingen: Nog geen kans toe gehad:
Geen nood aan Liever in privé sfeer Lichamelijke beperkingen Nog geen kans toe gehad Totaal aantal:
activiteit. Ik ben dat nooit gewoon geweest om zulke dingen te doen. Van deze groep haalt de helft van de bewoners aan dat ze liever niet in groep over vroeger vertellen. De andere helft haalt aan dat ze dit al op andere momenten doen en er dus geen nood aan hebben. De bewoner haalt een lichamelijke beperking aan als reden om niet aan deze activiteit mee te doen. De bewoner heeft nog nooit aan deze activiteit meegedaan.
Aantal 4 6 3 3 16
% 25% 38% 19% 19% 100%
De voornaamste reden om niet mee te doen aan vertellen over vroeger is dat de bewoner geen nood heeft aan die activiteit of het toch al doet op eigen initiatief. Algemeen besluit: -
-
Vertellen over vroeger is een bekende activiteit, 79% van de bevraagde bewoners kennen deze activiteit 34% van de bevraagde bewoners heeft al eens of meerdere malen aan deze activiteit deelgenomen. Geen enkele bewoner duidt vertellen over vroeger als favoriete activiteit aan. De motivatie voor de activiteit komt vooral uit het feit dat de bewoners zelf persoonlijke ervaringen van vroeger mogen vertellen en dat ze kunnen luisteren wat de anderen over het zelfde onderwerp te zeggen hebben. De motivatie om niet deel te nemen komt vooral uit het feit dat niet iedereen zijn ervaringen wil delen met de groep en dat vertellen over vroeger ook al op eigen initiatief gebeurt.
6. Plooien van ’t gazetje -
Motivatie om deel te nemen aan plooien van ’t gazetje Uitleg van de categorieën: Graag doen: de bewoner gaat naar deze activiteit omdat hij de activiteit graag doet. Tijd passeren: De bewoner gaat naar deze activiteit omdat de tijd dan sneller voorbij gaat. Helpen, handwerk: de bewoner gaat naar deze activiteit opdat hij dan kan helpen en met zijn handen bezig zijn. Ze komen het vragen: de bewoner gaat naar deze activiteit omdat ze het komen vragen.
“Goed gevoel” moment
131
N.v.t.:
de bewoner vertelt als antwoord op deze vraag dat hij daar gisteren aan meegedaan heeft. Aantal 5 4 2 1 1 13
Graag doen Tijd passeren Helpen, handwerk Ze komen het vragen N.v.t. Totaal aantal:
% 38% 31% 15% 8% 8% 100%
De voornaamste redenen om mee te doen aan plooien van ’t gazetje zijn: graag doen, tijd passeren, helpen en met de handen werken. -
Motivatie om niet deel te nemen aan plooien van ’t gazetje Uitleg bij de categorieën: Lichamelijke beperking: Geen nood aan: Geen kans voor:
Partner: Nog nooit geprobeerd
de bewoner geeft een lichamelijke beperking als reden aan om niet aan deze activiteit mee te doen. de bewoner heeft aan dat hij geen nood aan deze activiteit heeft, dat hij al vroeger genoeg gewerkt heeft. de bewoner heeft aan dat het altijd dezelfde mensen zijn die dit doen en dat hij daarbij geen kans krijgt om deze activiteit uit te voeren. de bewoner blijft liever in de kamer zodat hij zijn partner niet alleen hoeft te laten. de bewoner geeft aan dat hij nog nooit aan deze activiteit meegedaan heeft.
Lichamelijke beperking Geen nood aan Geen kans van, altijd dezelfde Partner Nog nooit geprobeerd Totaal aantal:
Aantal 3 5 4 1 1 14
% 21% 36% 29% 7% 7% 100%
De voornaamste motivaties op niet aan deze activiteit deel te nemen zijn: - Geen nood aan deze activiteit - Geen kans van, het zijn altijd dezelfde personen die dat doen - Een lichamelijke beperking belet mij Algemeen besluit: -
Plooien van ’t gazetje is een bekende activiteit, 25 van de 29 bewoners weten dat deze activiteit bestaat. 12 van de 25 bewoners die bevraagd werden doen mee aan deze activiteit. Geen enkele bewoner duidt deze activiteit aan als favoriete activiteit
“Goed gevoel” moment
132
-
De voornaaste redenen om mee te doen aan plooien van ’t gazetje zijn: graag doen, tijd passeren, helpen en met de handen werken. De voornaamste redenen om niet mee te doen zijn: geen nood aan, geen kans voor en geen mogelijkheid toe.
7. Uitdelen van ’t gazetje -
Motivatie bij het uitdelen van ’t gazetje Uitleg bij de categorieën: Info, het gazetje: De bewoners in kwestie verwijzen naar het gazetje, de informatie die erin staat, de tijd die ze nodig hebben om het gazetje te lezen. Therapeut: de bewoners verwijzen naar de therapeut die op kamerbezoek komt, die komt praten en die volgens enkele bewoners niet veel tijd heeft om te praten. Goed, zeer goed: De bewoners zijn positief over het uitdelen van ’t gazetje, maar ze blijven algemeen. Neutraal: Eén bewoner blijft neutraal; het is niet mis dat ze het gazetje komen uitdelen. Aantal Info, het gazetje Therapeut Goed, zeer goed Neutraal Totaal aantal:
% 8 6 13 1 28
29% 21% 46% 4% 100%
De meeste bewoners (46%) staat positief ten opzichte van het gazetje dat uitgedeeld wordt. 50% van de bevraagde bewoners geven een specifieker antwoord. Ze zeggen iets over het gazetje of over de therapeut. De meningen over de therapeut zijn verdeeld: - Twee bewoners vinden het goed dat ze op kamerbezoek komen - Twee bewoners vinden het goed dat de therapeut eens komt praten. - Twee bewoners vinden dat de therapeut niet veel tijd heeft. -
Motivatie om niet op kamer te zijn tijdens het uitdelen van de gazetjes Er is niemand die kon aantonen waarom het gazetje niet naar hen gebracht wordt. Normaal wordt er naar iedere kamer gegaan. Is de bewoner niet op de kamer dan wordt het gazetje gewoon op de tafel gelegd. Is de bewoner op de kamer aanwezig dan is er een kamerbezoek. Afhankelijk van de bewoner wordt er langer of minder lang op de kamer gebleven. Algemeen besluit: -
Alle bevraagde bewoners weten dat er iedere maand gazetjes worden uitgedeeld. 27 van de 29 bewoners waren al eens op hun kamer als de gazetjes werden uitgedeeld. Geen enkele bewoner duidt het uitdelen van ’t gazetje als favoriete activiteit aan.
“Goed gevoel” moment
133
-
Motivatie om op kamer te zijn bij het uitdelen van de gazetjes is vooral om het gazetje zelf of het kamerbezoek tijdens het uitdelen van het gazetje. Niemand kon aangeven waarom hij niet op kamer wou zijn tijdens het uitdelen van het gazetje.
8. 3 koningen – carnaval – sinterklaas -
Motivatie om deel te nemen aan deze activiteit Extra uitleg bij de gebruikte categorieën: Graag zien: de bewoner neemt deel aan deze activiteit om naar de verklede personen te kijken. Kenmerken activiteit: de bewoner geeft kenmerken van de activiteit op als motivatie om deel te nemen. - ROT vb. je weet dan dat het sinterklaas is - Je krijgt altijd iets - Ik ga voor de kinderen die bij sinterklaas moeten komen. Sociaal contact: de bewoner gaat naar deze activiteit voor het sociaal contact dat hij tijdens de activiteit heeft. Afleiding: de bewoner gaat naar deze activiteit omdat het voor afleiding zorgt. Graag doen: de bewoner gaat graag naar deze activiteit, hij doet er graag aan mee. Ontspanning: de bewoner gaat naar deze activiteit omdat deze voor hem voor ontspanning zorgt. Leuke ervaring: de bewoner gaat naar deze activiteit omdat het een leuke ervaring is.
Graag zien Kenmerken activiteit Sociaal contact Afleiding - tijd passeren Graag doen Ontspanning Leuke ervaring Totaal aantal:
Aantal 8 3 6 4 5 2 2 30
% 27% 13% 20% 13% 13% 7% 7% 100%
De belangrijkste reden om aan deze gelegenheidsfeestjes mee te doen is omdat de bewoners het graag zien en er graag naartoe gaan en voor het sociaal contact dat ze tijdens zo’n namiddag hebben. -
Motivatie om niet deel te nemen aan deze activiteit Extra uitleg bij de categorieën: Lichamelijke beperking: De bewoner heeft een lichamelijke beperking als reden om niet aan deze activiteit aan.
“Goed gevoel” moment
134
Levenswijze: Neutraal:
de bewoner geeft een manier van leven aan als reden om niet mee te doen aan deze activiteit. de bewoner staat noch positief noch negatief t.o.v.de activiteit. De bewoner gaat niet naar deze activiteit. Aantal
Lichamelijke beperking Levenswijze Neutraal Totaal aantal:
% 1 1 1 3
33% 33% 33% 100%
De bewoner gaat niet naar het feestje omdat hij niet kan of omdat hij dit niet gewoon is van vroeger. Algemeen besluit: -
28 bewoners kennen deze activiteit. 25 bewoners doen mee aan deze activiteit. Eén bewoner geeft deze activiteit aan als zijn favoriet. Motivatie deel te nemen komt vooral uit het graag doen, graag zien en het sociaal contact dat deze activiteit biedt. Motivatie om niet deel te nemen is een lichamelijke beperking of omdat het niet past is de levenswijze van de bewoner. Er is voor deze bewoners geen nood aan deze activiteit.
9. Dansgroep – zanger – show -
Motivatie om deel te nemen aan deze activiteit Uitleg bij de categorieën: Graag zien: de bewoner gaat naar deze activiteit omdat hij de dansgroep, zanger of show graag ziet. Het is volgens hen mooi om naar te kijken. Graag doen: De bewoner gaat naar deze activiteit omdat het leuk is, om zich te ontspannen en omdat hij graag naar een zanger, een dansgroep of een show gaat Vroeger ook gedaan: als reden om naar deze activiteit te gaan vertelt de bewoner dat hij dat vroeger ook gedaan heeft. N.v.t. De bewoner geeft een antwoord dat niet van toepassing is op de vraag. Duurt soms te lang: de bewoner gaat naar deze activiteit, maar hij merkt op dat het soms ook te lang duurt.
Graag zien, mooi Graag doen, ontspanning Vroeger ook gedaan N.v.t. Duurt soms te lang Totaal aantal: “Goed gevoel” moment
Aantal 16 9 2 1 1 28
% 57% 32% 7% 4% 4% 100% 135
De bewoners zien en gaan graag naar een dansgroep, zanger en show. -
Motivatie om niet deel te nemen aan deze activiteit Uitleg bij de categorieën: Geen nood aan: Ik kan niet dansen: Lichamelijke beperking: Nog geen kans van gehad:
Geen nood aan Ik kan niet dansen Lichamelijke beperking Nog geen kans van gehad Totaal aantal:
de bewoner heeft geen interesse voor deze activiteit de bewoner gaat niet naar deze activiteit omdat hij niet kan dansen. de bewoner word belet om naar deze activiteit te gaan door een lichamelijke beperking. Deze activiteit heeft nog niet plaatsgehad in de periode waarin de bewoner opgenomen is. Aantal 2 1 1 1 5
% 40% 20% 20% 20% 100%
Iedere bewoner heeft een andere reden aan. De bewoners hoeven tijdens deze activiteit alleen maar te kijken en mee te doen als ze willen. De bewoners hebben geen interesse of worden volgens hun aanvoelen te erg gestoord in deze activiteit (vb. niet kunnen dansen, lichamelijke beperking). Algemeen besluit: -
26 bewoners geven aan dat ze deze activiteit kennen Van die 26 geven er 29 (???) aan dat ze aan deze activiteit meedoen. Eén bewoner duidt deze activiteit aan als favoriete activiteit Motivatie om mee te doen is de activiteit graag doen en graag naar de performers kijken. Motivatie om niet mee te doen is een gebrek aan interesse. Enkele bewoners geven aan dat ze gestoord worden door een beperking en daarom niet naar de activiteit gaan.
10. Verjaardagsfeest -
Motivatie deelname aan het verjaardagsfeestje Uitleg van de categorieën: Sociaal contact: De bewoner gaat naar deze activiteit voor het sociale contact dat hij tijdens deze activiteit heeft. Wafels: de bewoner gaat naar deze activiteit omdat hij daar wafels kan eten. Verjaardag vieren: De bewoner gaat naar deze activiteit om zijn verjaardag te vieren en de ervaring mee te maken. Goede activiteit: de bewoner gaat naar deze activiteit omdat hij het een goede activiteit vindt.
“Goed gevoel” moment
136
Familie:
De bewoner vindt het familiale aspect belangrijk bij het verjaardagsfeestje. Cadeau: De bewoner gaat naar het verjaardagsfeestje omdat hij dan een cadeau krijgt. Tijd passeren: De bewoner gaat naar deze activiteit om de tijd sneller te laten gaan. We hebben anders niet veel: de bewoners gaat naar deze activiteit omdat er volgens hem anders niet veel te doen is.
Sociaal contact Wafels Verjaardag vieren Goede activiteit Familie Cadeau Tijd passeren We hebben anders niet veel Totaal aantal:
Aantal 8 6 6 5 5 1 1 1 33
% 24% 18% 18% 15% 15% 3% 3% 3% 100%
Er zijn veel dingen belangrijk bij het verjaardagsfeestje. Het sociaal contact werd als voornaamste reden opgegeven om naar het verjaardagsfeestje te komen. Het feit dat er wafels zijn en dat de verjaardag van de bewoner gevierd word is ook een belangrijke reden om naar deze activiteit te komen. De bewoner vinden het een goede activiteit, ze vinden het goed dat hun familie uitgenodigd wordt. -
Motivatie om niet deel te nemen aan deze activiteit Uitleg bij de categorieën: Geen nood aan: Ik ben hier nog niet lang: Het zien niet waard:
de bewoner gaat niet naar deze activiteit omdat hij daar geen nood aan heeft. de bewoner verblijft nog maar een korte periode in het woon en zorg centrum, hij heeft deze activiteit niet meegemaakt. de bewoner vindt de activiteit het zien niet waard, hij staat negatief t.o.v. het verjaardagsfeestje. Aantal
Geen nood aan Ik ben hier nog niet lang Het zien niet waard Totaal aantal:
% 1 1 1 3
33% 33% 33% 100%
Er zijn verscheidene redenen om niet naar het verjaardagsfeest te gaan. De bewoner heeft daar gaan nood aan of heeft er nog niet de kans gekregen ernaartoe te gaan. Eén bewoner staat negatief t.o.v. het verjaardagsfeestje.
“Goed gevoel” moment
137
Algemeen besluit: -
-
28 bewoners kennen het verjaardagsfeestje 23 bewoners zeggen dat ze al naar het verjaardagsfeestje gegaan zijn 2 bewoners duiden het verjaardagsfeestje aan als hun favoriete activiteit. Er zijn verscheidene redenen om naar het verjaardagsfeestje te gaan: sociaal contact, wafels, verjaardag vieren, familie en het is een goede activiteit zijn de meest gezegde redenen. De bewoners die niet naar het verjaardagsfeestje gaan hebben er geen nood aan of nog geen kans van gehad. Eén bewoner staat negatief t.o.v. van het verjaardagsfeestje.
11. Huishoudelijke activiteit -
Motivatie deelname aan huishoudelijke activiteiten Uitleg van de categorieën: Graag doen: de bewoner doet mee aan deze activiteit omdat hij graag huishoudelijke activiteiten doet. Het zorgt voor afleiding. Proeven: De bewoners doen aan deze activiteit mee omdat ze dan kunnen proeven van wat ze gemaakt hebben. Klaarmaken, helpen: de bewoners doen mee aan deze activiteit omdat ze kunnen helpen, ze vinden het leuk om dingen klaar te maken en nieuwe dingen bij te leren. Sommige bewoners vinden het belangrijk dat ze kunnen tonen dat ze het nog kunnen. Graag zien: De bewoner gaat naar deze activiteit omdat ze de anderen graag bezig zien. Een bewoner kan niet goed meedoen door een lichamelijke beperking maar komt toch eens kijken. Aantal Graag doen Proeven Klaarmaken, helpen Graag zien Totaal aantal:
% 8 2 4 2 16
50% 13% 25% 13% 100%
De meest opgegeven reden om aan de huishoudelijke activiteit mee te doen is dat de bewoner deze activiteit graag doet. Ze helpen graag met het klaarmaken van het gerecht. -
Motivatie om niet deel te nemen aan huishoudelijke activiteiten Uitleg bij de categorieën: Geen nood aan:
Levenswijze:
“Goed gevoel” moment
De bewoner heeft geen nood aan deze activiteit: - Daar trek ik mij niets van aan - Vroeger al genoeg gedaan - Geen interesse, voor de vrouwen Meedoen aan activiteiten past niet in de levenswijze van de bewoner. 138
Niet mogelijk:
Bewoner laat zich gaan:
Het is voor de bewoner niet mogelijk om mee te doen om praktische redenen (niet op tijd klaar in de voormiddag) of door lichamelijke beperkingen. vb. Ik kom niet omdat ik niet kan meedoen en omdat ik in een rolstoel zit. Vb. Ik ben niet gevraagd, ze weten dat ik ouder word. Aantal
Geen nood aan Levenswijze Niet mogelijk Bewoner laat zich gaan Totaal aantal:
% 7 1 3 2 13
54% 8% 23% 15% 100%
De meest herhaalde redenen om niet mee te doen aan de huishoudelijke activiteiten zijn: de bewoner heeft er geen nood aan of het is voor de bewoner praktisch niet mogelijk. Algemeen besluit: -
27 van de bewoners weten dat er huishoudelijke activiteiten gedaan worden. 13 bewoners doen aan deze activiteit mee. Dit is voor geen enkele bewoner hun favoriete activiteit. De belangrijkste reden om mee te doen is de activiteit graag doen, helpen met klaarmaken en proeven. De meeste bewoners doen niet mee aan deze activiteit omdat ze er geen nood aan hebben of omdat het niet mogelijk is. Twee bewoners laten zich duidelijk gaan.
12. Kleuterturnen -
Motivatie om aan kleuterturnen mee te doen. Meer uitleg over de gemaakte categorieën: Contact met (klein) kinderen: de bewoner gaat naar het kleuterturnen omdat hij tijdens het turnen contact heeft met de kinderen en met eigen kleinkinderen. Kinderen bezig zien: de bewoner gaat naar deze activiteit om de kinderen bezig te zien. Ze kijken naar wat de kinderen allemaal kunnen en hoe ze naar hun juf luisteren. Herinneringen aan eigen kinderen: de kinderen doen de bewoner herinneringen ophalen aan de eigen kinderen. Fit blijven: de bewoner gaat naar kleuterturnen om fit te blijven. Parachute leuk: de bewoner gaat naar kleuterturnen omdat er daar samen met de kinderen met de parachute gewerkt word. Mensen een plezier doen: de bewoner gaat naar kleuterturnen om de mensen een plezier te doen.
“Goed gevoel” moment
139
Aantal 8 5 2 1 1 1 18
Contact met (klein)kinderen Kinderen bezig zien Herinneren aan eigen kinderen Fit blijven Parachute leuk Mensen een plezier doen Totaal aantal:
% 44% 28% 11% 6% 6% 6% 100%
De belangrijkste reden om naar kleuterturnen te gaan is de aanwezigheid van de kinderen. Daarbij is het contact dat de bewoners met de kinderen hebben belangrijk, ook gewoon de kinderen observeren is voor de bewoner al een reden om naar de activiteit te gaan. -
Motivatie om deel te nemen aan het kleuterturnen Uitleg van de gebruikte categorieën: Geen nood aan: De bewoner heeft geen nood aan kleuterturnen Levenswijze: De bewoner haalt zijn levenswijze aan als reden om niet mee te doen aan activiteiten Lichamelijke beperking: Een lichamelijke beperking belet de bewoner om mee te doen. Partner: De bewoner wil zijn partner niet alleen laten en doet daarom niet mee aan deze activiteit. Nog niet gezien: de bewoner heeft nog niet aan deze activiteit meegedaan.
Geen nood aan Levenswijze Lichamelijke beperking Partner Nog niet gezien Totaal aantal:
Aantal 4 2 2 1 1 10
% 40% 20% 20% 10% 10% 100%
De meest vernoemde reden om niet aan kleuterturnen mee te doen is dat de bewoner er geen nood aan heeft. De levenswijze en lichamelijke beperkingen vormen de 2de en 3de meest vernoemde redenen om niet mee te doen aan het kleuterturnen.
Algemeen besluit: -
Van de 29 bevraagde bewoners weten er 26 dat kleuterturnen een activiteit is die in het woon en zorg centrum georganiseerd wordt. 15 bewoners doen mee aan het kleuterturnen. Geen enkele bewoner duidde kleuterturnen als favoriete activiteit aan. De motivatie om deel te nemen aan het kleuterturnen wordt vooral door de kleuters gevormd. De motivatie om niet deel te nemen is verscheiden. De bewoner heeft er geen nood aan of wordt op een of andere manier belet om aan deze activiteit mee te doen.
“Goed gevoel” moment
140
13. Knutselen -
Motivatie om aan knutselen deel te nemen Uitleg bij categorieën: Graag doen: de bewoner knutselt graag Tijd passeren: de bewoner knutselt omdat de tijd dan sneller voorbij gaat. Als ze het vragen: de bewoner doet mee aan knutselen omdat ze het vragen.
Graag doen Tijd passeren Als ze het vragen Totaal aantal:
Aantal 3 1 1 5
% 60% 20% 20% 100%
De bewoners gaan knutselen omdat ze dit graag doen. -
Motivatie om niet deel te nemen aan knutselen Uitleg bij categorieën: Geen nood aan: Geen knutselaar: Lichamelijke beperking: Knutselt graag alleen
Geen nood aan Geen knutselaar Lichamelijke beperking Knutselt graag alleen Totaal aantal:
de bewoner heeft geen interesse/nood aan deze activiteit. de bewoner knutselt niet graag. de bewoner geeft een lichamelijke beperking aan als reden om niet aan knutselen mee te doen. de bewoner knutselt graag maar doet dit liever op zelfstandige basis. Aantal 6 3 1 1 11
% 55% 27% 9% 9% 100%
De belangrijkste reden om niet te gaan knutselen is dat de bewoners daar geen nood aan hebben of niet graag knutselen. Algemeen besluit: -
18 bewoners weten dat er in het WZC word geknutseld, dit is 62 % van de bevraagde bewoners. 5 bewoners doen aan knutselen mee Geen enkele bewoner benoemt knutselen als favoriete activiteit De motivatie om te knutselen is dat de bewoner in kwestie graag knutselt. De motivatie om niet aan knutselen mee te doen is dat der bewoners daar geen nood aan hebben en niet graag knutselen.
“Goed gevoel” moment
141
14. Bingo -
Motivatie voor deelname aan bingo Uitleg van de categorieën: Graag doen: de bewoner doet mee met Bingo omdat hij dit graag doet. Goed spel: de bewoner doet mee met bingo omdat bingo een goed spel is. Sociaal contact: de bewoner doet mee aan bingo voor het sociaal contact dat hij heeft tijdens dit spel. Bezig zijn, gedachten verzetten: de bewoner doet mee aan bingo omdat hij dan bezig is, zijn gedachten kan verzetten,… Graag zien: de bewoner gaat naar deze activiteit omdat hij graag kijkt naar deze activiteit. Bezoek mislopen: de bewoner gaat graag naar deze activiteit, maar hij twijfelt soms omdat hij dan bezoek kan mislopen. Aantal Graag doen 9 Goed spel 6 Sociaal contact 4 Bezig zijn, gedachten verzetten 5 Graag zien 1 Bezoek mislopen 2 Totaal aantal: 25
% 36% 24% 16% 20% 4% 8% 100%
Er zijn verschillende redenen waardoor bewoners naar bingo gaan. Ze doen graag bingo, ze zijn daar graag actief mee bezig, ze kunnen dan hun gedachten verzetten en ze hebben daar sociaal contact. -
Motivatie om niet deel te nemen aan bingo Uitleg bij de categorieën: Lichamelijke beperking: Geen nood aan: Nog niet aan meegedaan: Niet graag doen: Andere bezigheid:
Lichamelijke beperking Geen nood aan Nog niet aan meegedaan Niet graag doen Andere bezigheid Totaal aantal:
“Goed gevoel” moment
de bewoner kan niet meedoen, hij wordt belet door een lichamelijke beperking. de bewoner heeft geen nood aan deze activiteit. de bewoner heeft nog niet meegedaan aan deze activiteit. de bewoner doet niet graag bingo. de bewoner heeft een andere bezigheid op het tijdstip dat er bingo gedaan wordt. Aantal 2 2 2 2 1 9
% 22% 22% 22% 22% 11% 100%
142
Er zijn verscheidene reden om niet aan bingo mee te doen. Deze redenen situeren zich op verschillende vlakken. Er is geen motivatie of de activiteit is niet mogelijk. Algemeen besluit: -
-
Bingo is een bekende activiteit, er is maar 1 bewoner die denkt dat de activiteit niet in het WZC gedaan wordt. Er doen 18 van de bevraagde bewoners mee aan bingo. Voor 4 bewoners is bingo hun favoriete activiteit. De redenen om aan bingo mee te doen zijn verscheiden. Ze doen graag bingo, ze zijn daar graag actief mee bezig, ze kunnen dan hun gedachten verzetten en ze hebben daar sociaal contact. De redenen om niet mee te doen zijn gebrek aan motivatie of lichamelijke beperkingen van de bewoner.
16. Getallenboogspel -
Motivatie voor deelname aan het getallenboogspel: Gebruikte categorieën: Graag doen: de bewoner gaan naar het getallenboogspel omdat ze het graag doen. Spel: de bewoners gaan naar de activiteit voor het spel: - actiever dan bingo - ik ga om te winnen - ik ga om mijn geheugen te oefenen - ik ga omdat het een leuk spel is Gedachten verzetten: de bewoner gaat naar het getallenboogspel om zijn gedachten te verzetten. Sociaal contact: de bewoner gaat naar deze activiteit voor het sociaal contact tijdens deze activiteit. Als ze het vragen: De bewoner gaat naar het getallenspel omdat ze het komen vragen.
Graag doen Spel Gedachten verzetten Sociaal contact Als ze het vragen N.v.t. Totaal aantal:
Aantal 4 5 1 1 1 1 13
% 31% 38% 8% 8% 8% 8% 100%
De motivatie om naar het getallenboogspel te gaan ligt in het feit dat de bewoners het getallenboogspel graag doen en de eigenschappen van het spel zelf als motivatie zien. -
Motivatie om niet aan het getallenboogspel mee te doen Uitleg bij de categorieën:
“Goed gevoel” moment
143
Geen nood aan: Lichamelijke beperking: Graag op kamer: Te makkelijk: Nog nooit gedaan:
Geen nood aan Lichamelijke beperking Graag op kamer Te makkelijk Nog nooit gedaan Totaal aantal:
de bewoner gaat niet naar deze activiteit omdat hij er geen nood aan heeft. de bewoner doet niet mee aan het getallenboogspel omdat hij een lichamelijke beperking heeft. de bewoner doet niet mee omdat hij graag op zijn kamer blijft of niet graag bezoek zou mislopen. de bewoner doet niet mee aan deze activiteit omdat deze te makkelijk is. de bewoner heeft nog nooit meegedaan aan deze activiteit.
Aantal 4 2 2 2 2 12
% 33% 17% 17% 17% 17% 100%
De bewoner doet niet mee aan het getallenboogspel omdat hij daar geen nood aan heeft of omdat hij er niet aan kan of wil meedoen. Algemeen besluit: -
22 van de 29 bewoners weten dat er getallenboogspel georganiseerd wordt in het WZC. 11 bewoners daarvan doen aan het getallenboogspel mee Eén bewoner geeft het getallenboogspel op als favoriete activiteit De bewoners doen graag mee aan het getallenboogspel, het spel en het eraan meedoen is hun motivatie. De bewoners die niet meedoen aan deze activiteit doen niet mee omdat ze er geen nood aan hebben.
17. Hoger lager -
Motivatie om deel te nemen aan hoger lager Uitleg van de categorieën: Kaart geven: Bezig zijn: Graag doen: Kenmerken spel: Kijken: Sociaal contact:
“Goed gevoel” moment
de bewoner kaart graag de bewoner gaat naar deze activiteit om bezig te zijn. de bewoner doet graag mee met hoger lager. de bewoner noemt specifieke kenmerken van het spel op als reden om mee te doen. Nl. 2 ploegen, winnen, op geluk,… de bewoner gaat naar deze activiteit om te kijken om te zien hoe het spel gaat en wat er allemaal gebeurt. de bewoner gaat naar hoger lager voor het sociaal contact dat hij tijdens dit spel heeft. 144
Doet dit iets minder graag:
Kaart graag Bezig zijn Graag doen Kenmerken spel Kijken Sociaal contact Doet dit iets minder graag Totaal aantal:
de bewoner doet mee met hoger lager, maar hij geeft aan dat hij dat minder graag doet dan de andere spelletjes. Aantal 4 4 4 2 1 1 1 17
% 24% 24% 24% 12% 6% 6% 6% 100%
De belangrijkste redenen om mee te doen zijn: graag kaarten, graag hoger lager spelen en bezig zijn. -
Motivatie om niet deel te nemen aan hoger lager Uitleg categorieën: Geen nood aan: Kaart niet graag: Lichamelijke beperking: Nog nooit gedaan:
Geen nood aan Kaart niet graag Lichamelijke beperking Nog nooit gedaan Totaal aantal:
de bewoner heeft geen nood aan het spel hoger lager. de bewoner kaart niet graag. de bewoner geeft een lichamelijke beperking aan als reden om niet mee te doen met hoger lager. de bewoner heeft nog nooit aan deze activiteit meegedaan. Aantal 4 2 2 1 9
% 44% 22% 22% 11% 100%
De bewoners zeggen dat ze geen nood hebben en het spel, niet graag kaarten, belet worden door een lichamelijke beperking of het gewoon nog nooit gedaan hebben. Algemeen besluit: -
28 van de bevraagde bewoners kennen deze activiteit. 18 bewoners doen er aan mee geen enkele bewoner duidt deze activiteit als favoriete activiteit aan de motivatie om deel te nemen is graag kaarten, graag het spel spelen en bezig zijn. De motivatie om niet deel te nemen is geen nood hebben aan het spel, niet graag kaarten en lichamelijke beperkingen
18. Handmassage en voetbadje -
Motivatie deelname aan handmassages en voetbadjes
“Goed gevoel” moment
145
Uitleg van de gemaakte categorieën: Voeten soepel houden: de bewoner doen mee aan deze activiteit om hun voeten soepel te houden. Goed dat ze dat doen: de bewoner staat positief t.o.v. de activiteit, hij vind het goed dat deze activiteit georganiseerd word. Sociaal contact: de bewoner gaat naar deze activiteit voor het sociaal contact dat hij tijdens de activiteit heeft. Gezond: de bewoners doet mee aan deze activiteit omdat hij denkt dat het gezond is. Goed, maar niet te veel: de bewoner vind het een goede activiteit,hij zegt wel dat het niet te veel mag gedaan worden.
Voeten soepel houden Goed dat ze dat doen Sociaal contact Gezond Goed, maar niet te veel Totaal aantal:
Aantal 4 2 1 1 1 8
% 50% 25% 13% 13% 13% 100%
De meest vernoemde reden om naar de handmassages en voetbadjes te gaan is om de voeten soepel te houden. De bewoners die naar deze activiteit komen vinden het een goede activiteit. -
Motivatie om niet deel te nemen aan de handmassages en de voetbadjes. Uitleg bij de gemaakte categorieën: Geen nood aan: De bewoner zegt dat hij geen nood heeft aan deze activiteit. Hij wast zijn voeten zelf of heeft een eigen pedicure. Of het past niet in de levenswijze van de bewoner. Lichamelijke beperking: de bewoner haalt een lichamelijke beperking aan als reden om niet aan deze activiteit deel te nemen. Nog nooit gedaan: de bewoner heeft nog nooit aan deze activiteit meegedaan.
Geen nood aan Lichamelijke beperking Nog nooit gedaan Totaal aantal:
Aantal 6 2 2 10
% 60% 20% 20% 100%
De belangrijkste reden om niet mee te doen aan de handmassages en de voetbadjes is omdat de bewoners daar geen nood aan hebben. Algemeen besluit: Let op de handmassages en voetbadjes worden soms verwisseld met de pedicure stagairs en de voetbadjes die worden gegeven door de verpleegsters. -
22 bewoners kennen deze activiteit.
“Goed gevoel” moment
146
-
10 bewoners zeggen dat ze naar de activiteit komen als er handmassages en voetbadjes gegeven worden. Geen enkele bewoner duid deze activiteit aan als favoriete activiteit. De bewoners komen naar deze activiteit om hun voeten soepel te houden. De bewoners komen niet naar deze activiteit omdat ze daar geen nood aan hebben.
19 Samen sneukelen -
Motivatie om deel te nemen aan samen sneukelen Uitleg van de gebruikte categorieën: Sneukelen: de bewoner neemt deel aan deze activiteit om een lekkernij te kunnen eten. Sociaal contact: de bewoner neemt deel aan deze activiteit voor het sociaal contact die er tijdens de activiteit is. Leuke activiteit: de bewoner vindt ‘samen sneukelen’ een leuke activiteit. Kijken naar het klaarmaken: de bewoner neemt deel aan deze activiteit om te zien hoe ze de lekkernijen klaarmaken.
Sneukelen Sociaal contact Leuke activiteit Kijken naar het klaarmaken Totaal aantal:
Aantal 9 2 3 1 15
% 60% 13% 20% 7% 100%
De bewoners nemen vooral deel aan ‘samen sneukelen’ om lekkernijen te kunnen opeten. Ze gaan ook naar deze activiteit voor het sociaal contact en omdat ze het een leuke activiteit vinden. -
Motivatie om niet deel te nemen aan samen sneukelen Uitleg van de gebruikte categorieën: Geen sneukelaar: de bewoner gaat niet naar deze activiteit omdat hij geen sneukelaar is. Diabeet: de bewoner gaat niet naar deze activiteit omdat hij diabeet is. Levenswijze: de bewoner doet niet mee aan deze activiteit omdat hij niet gewoon is om aan activiteiten deel te nemen. Lichamelijke beperking: de bewoner doet niet mee aan deze activiteit omdat hij belet word door een lichamelijke beperking. Geen nood aan: de bewoner doet niet mee aan deze activiteit omdat hij geen zin heeft om te snoepen.
“Goed gevoel” moment
147
Geen sneukelaar Diabeet Levenswijze Lichamelijke beperking Geen nood aan Totaal aantal:
Aantal 3 2 1 1 1 8
% 38% 25% 13% 13% 13% 100%
De voornaamste redenen om niet mee te doen aan samen sneukelen zijn: de bewoner is geen snoeper of de bewoner is diabeet. Algemeen besluit: -
21 bewoners kennen de activiteit ‘samen sneukelen’. 12 van deze bewoners doen aan deze activiteit mee. Voor één bewoner is samen sneukelen zijn favoriete activiteit. De motivatie om deel te nemen aan samen sneukelen is graag iets lekkers eten. De motivatie om niet deel te nemen aan samen sneukelen is geen sneukelaar zijn of diabeet zijn.
20 Eucharistie -
Motivatie om deel te nemen aan de eucharistieviering Hier werd ervoor gekozen om geen categorieën te maken. Dit omdat het woon en leef team alleen op speciale vieringen zijn intrede doet. De ergotherapeut heeft hier weinig zeggenschap over. De bewoners worden gemotiveerd door de zusters. Dus er moet geen eenduidige categorie gemaakt worden, daar zijn de antwoorden ook te divers voor. Aantal Christelijk zijn Christelijk opgevoed Graag doen Gewoonte Overblijfsel vroeger Meedoen met de groep De zusters hebben dat graag Lezen/bidden Het is niet ver (verplaatsing) Tijd passeren/afleiding Sociaal contact Plicht Behoefte Interesse Totaal aantal:
% 7 7 4 3 3 2 2 2 1 2 1 1 1 1 37
19% 19% 11% 8% 8% 5% 5% 5% 3% 5% 3% 3% 3% 3% 100%
Het christelijk zijn is de belangrijkste reden om naar de eucharistieviering te gaan. Er zijn verscheidene redenen die hierboven in de tabel weergegeven worden. “Goed gevoel” moment
148
-
Motivatie om niet deel te nemen aan de eucharistieviering Geen enkele bewoner gaf een reden aan om niet naar de eucharistieviering te gaan. Algemeen besluit: -
De eucharistieviering is de meest gekende en meest gedane activiteit. Drie bewoners duiden deze activiteit aan als favoriet De belangrijkste reden om naar de eucharistieviering te gaan is het christelijk zijn. Geen enkele bewoner gaf een reden aan om niet naar de eucharistieviering te gaan.
21 Groene vinger activiteit -
Motivatie om deel te nemen aan de groene vinger activiteit Uitleg bij de gemaakte categorieën: Graag doen: de bewoner tuiniert graag. Sociaal contact: de bewoner gaat naar deze activiteit voor het sociale contact dat ze tijdens de activiteit hebben. Kijken: de bewoner gaat naar deze activiteit om te kijken wat er allemaal gebeurt. Vroeger deed ik dit liever: de bewoner doet mee aan deze activiteit maar wordt beperkt door een lichamelijke beperking. Hij geeft aan dat hij dit vroeger liever deed. Niet zo graag doen: de bewoner geeft aan dat hij eraan meedoet maar dat hij dit niet zo graag doet.
Aantal Graag doen Sociale aspect Kijken Vroeger deed ik dit liever Niet zo graag doen Totaal aantal:
% 3 2 1 2 1 9
8% 5% 3% 5% 3% 24%
De bewoners doen mee aan de groene vinger activiteit omdat ze graag tuinieren en voor het sociale aspect. Enkele bewoners geven aan dat ze dit vroeger liever deden. -
Motivatie om niet deel te nemen aan de groene vinger activiteit Enkele gebruikte categorieën: Lichamelijke beperking: de bewoner geeft een lichamelijke beperking op als reden om niet aan deze activiteit mee te doen. Geen tuinman: de bewoner doet niet mee aan deze activiteit omdat hij geen groene vingers heeft.
“Goed gevoel” moment
149
Levenswijze: Geen nood aan:
de bewoner is nooit gewoon geweest om aan activiteiten mee te doen. de bewoner doet niet mee aan deze activiteit omdat hij daar geen nood aan heeft. Aantal
Lichamelijke beperking Geen tuinman Levenswijze Geen nood aan Totaal aantal:
% 2 2 1 2 7
29% 29% 14% 29% 100%
De redenen om niet mee te doen aan de groene vinger activiteit zijn: - lichamelijke beperking - geen groene vingers - geen nood aan deze activiteit Algemeen besluit: -
De groene vinger activiteit is een redelijk onbekende activiteit, 1/3 van de bevraagde bewoners kenden deze activiteit. 8 van de bevraagde bewoners doen mee aan deze activiteit. Geen enkele bewoner duidde deze activiteit aan als favoriete activiteit. Motivatie om deel te nemen is het tuinieren en het sociaal contact tijdens het tuinieren De bewoners nemen niet deel aan deze activiteit omdat ze er geen nood aan hebben.
“Goed gevoel” moment
150
3. Welke hobby’s hadden de bevraagde bewoners vroeger? Specifieke hobby: Hobby Vereniging Geen hobby's Werken Eens weggaan Kaarten Handwerk TV kijken Fietsen/wandelen In de tuin werken Lezen Voetbal Werken Specifieke hobby Totaal
4.
muzikant, bakken, autorijden, petanque of met de duiven spelen. Aantal bewoners 4 6% 5 8% 13 21% 8 13% 6 10% 6 10% 2 3% 6 10% 2 3% 2 3% 3 5% 1 2% 5 8% 63 100%
Waarom kiezen bewoners voor de voor- of namiddag om naar activiteiten te gaan?
Waarom kies je voor de voormiddag? Aantal Kaarten in de namiddag Bezoek in de namiddag Rusten in de namiddag Meer tijd Voel mij dan het best Alleen op kamer Totaal aantal:
% 1 5 1 2 1 1 11
9% 45% 9% 18% 9% 9% 100%
Van de bewoners die ervoor kiezen om activiteiten in de voormiddag te hebben, zegt 63% dat ze al iets te doen te hebben in de namiddag. 36% van de bewoners hebben in de voormiddag meer tijd, nood of zin in een activiteit. Waarom kies je voor de namiddag? Aantal Uitgeslapen, wakker Op mijn gemak Geen activiteiten in VM Bezet in de voormiddag Namiddag duurt langer Geen verantwoording Totaal aantal:
% 2 6 1 2 7 1 19
11% 32% 5% 11% 37% 5% 100%
De bewoner die ervoor kiest in de namiddag aan activiteiten mee te doen kiest hiervoor omdat de namiddag langer duurt en omdat hij zich dan meer op zijn gemak voelt. Andere redenen om voor de namiddag te kiezen zijn: bezet in de voormiddag, ik ben dan uitgeslapen. “Goed gevoel” moment
151
Bijlage 9 :Variabelen activiteit
Activiteit kamer Turnen Wandelnamiddag Bewonersraad Boeken uitdelen Diareportage Vertellen over vroeger Plooien van 't gazetje Uitdelen van 't gazetje 3 koningen - carnaval dansgroep - zanger- show Verjaardagsfeest Huishoudelijke activiteit Kleuterturnen Knutselen Bingo Getallenboogspel Hoger lager Handmassage en voetbadje Samen sneukelen Eucharistie Groene vinger activiteit
Duur activiteit 30min 1u
Groepsgrootte Klein Normaal Groot
>1u30
X X X
X X X
X X X X
X X
X
X
X X
X X X X X
X X X X X X X X X
X X X X X X
X X
X X
X X
X X
X
X
Klein = 10 bewoners Normaal = ± 20 bewoners Groot = >50 bewoners
“Goed gevoel” moment
X
X X X
X
Dagindeling VM NM
152
X X X X X X X X X X X X X
Bijlage 10: frequentie activiteit Activiteit Turnen Wandelnamiddag Bewonersraad Boeken uitdelen Diareportage Vertellen over vroeger Plooien van 't gazetje Uitdelen van 't gazetje 3 koningen - carnaval dansgroep - zangershow Verjaardagsfeest Huishoudelijke activiteit Kleuterturnen Knutselen Bingo Getallenboogspel Hoger lager Handmassage en voetbadje Samen sneukelen Eucharistie Groene vinger activiteit
Z
W
H X
P
X
Per week 2 1
X X X
Per maand
1 1 1 OF 2 1 1 1
X X X X X
4 OF 5 3 OF 4
X X
1 3
X X X
1 1 2 OF 3 2 OF 3 1
X
X X X X X
Per jaar
6 2 2 4 OF 5
Z = zomeractiviteit W= niet tijdens juli/aug/sept H= heel het jaar door P= wordt in perioden aangeboden
“Goed gevoel” moment
153
Bijlage 11 : Lijst multipele verliezen Bron: ADRIAENSEN, M.C., Als ouderen rouwen – oudere mensen helpen bij verlies, Lannoo, Tielt, 2005, 263 blz. 1. Fysiek verlies Verlies van gezondheid: problemen met gehoor, gezicht, smaak, hart- en bloedvaten, ademhaling, zenuwstelsel, beweging Verlies van onafhankelijkheid: activiteiten van het dagelijkse leven (ADL) Verlies van capaciteit: kracht, fysieke mogelijkheden Verlies van seksualiteit Verlies van mobiliteit: gaan, stappen, lopen, bewegen 2. Psychisch verlies Verlies van controle: onzekerheid, onveiligheid Verlies van autonomie: afhankelijkheid, hulpbehoevendheid, hulpeloosheid Verlies van eigenwaarde: imago, waardering, erkenning Verlies van geborgenheid: begrip van anderen Verlies van idealen: wensen, verwachtingen, motivatie 3. Sociaal verlies Verlies van engagement: productiviteit, succes, prestige Verlies van samenhorigheid: tot een groep behoren Verlies van rolpatronen: sociaal, maatschappelijk Verlies van contacten Verlies van vrienden: kennissen, verwanten, collega’s 4. Spiritueel verlies Verlies van objectieven: zelfverwezenlijking Verlies van perspectieven: toekomstige realisaties Verlies van zelfbeeld: waardering en respect Verlies van betekenis: zingeving Verlies van waarden 5. Cognitief verlies Verlies van communicatieve: mogelijkheden om zich te uiten Verlies van geheugen: korte termijn, lange termijn, gebeurtenissen Verlies van memorie: verwarring Verlies van denken: problemen oplossen, abstracties maken Verlies van leervermogen 6. Praktisch verlies Verlies van middelen: financieel, inkomen, goederen “Goed gevoel” moment
154
Verlies van vaardigheden Verlies van huisvesting: wonen, woonomgeving Verlies van bezigheden: activiteiten, hobby’s Verlies van mobiliteit 7. Persoonlijk verlies Onverwerkt verlies: vernederingen, verdringing Verlies van activiteiten: beroepsbezigheden, hobby’s Verlies van gezin en familie Verlies van interesse: behoeften, belangen, motivatie Verlies van ambitie
“Goed gevoel” moment
155
Bijlage 12: registratieformulier
“Goed gevoel” moment
156
Lijst met de figuren Lijst met de grafieken
Lijst met de tabellen
“Goed gevoel” moment
157
De bronvermelding 1. Boeken BRINKMAN,J., De vragenlijst, Wolterns-Noordhoff, Groningen, 1994, 143 blz. BUIJSSEN. H., Psychologische hulpverlening aan ouderen, deel 1 – psychosociale problematiek, 2de druk, Uitgeverij Intro, Nijkerk, 2000, 344 blz CRAEYNEST,P., De levensloop van de mens – inleiding in de ontwikkelingspsychologie, 4de Druk, Uitgeverij Acco, Leuven, 2000, 236 blz. DE COCK, L., Cahier ouderenzorg - het geheugen bij ouderen, Kluwen editorial, Diegem, 1999, 208 blz. DE COCK,L., Eeuwig jong – ouder van lichaam, jong van geest, 1ste druk, Lannoo, Tielt, 2002, 284 blz. FINLAY, L., Ergotherapie in de psychiatrie, 2de druk, Elsevier gezondheidszorg, Maarsen, 2002, 203 blz. LEEMRIJSE, E., STEULTJENS, E., DORGELO, M., ENDE, E., Prioritering van onderzoek naar effectiviteit en doelmatigheid van ergotherapie en logopedie, Nivel, Utrecht, 2004, blz. SWAAY-BUTTER, M.G., STIKKERS, C.A., Verplegen van geriatrische zorgvragers, niveau 5, Bohn Stafleu Van Loghun, Diegem, 1999, 138 blz. VALLAEY, M., VANDROEMME, G., Psychomotoriek bij kinderen, 8ste druk, Acco, Leuven, 1999, 327 blz. VAN DER KOOIJ, C., Gewoon lief zijn – het maieutisch zorgconcept en het verzorgen van mensen met dementie, Lemma, Utrecht, 2002, 270 blz. VAN DE VEN,L., Ouder worden – het leven als antwoord, Uitgeverij davidsfonds N.V., Leuven, 2004, 226 blz. VANDEWOUDE, M., Cahier ouderenzorg, meten is weten, gissen is missen, Kluwers uitgevers, Diegem, 2002, 88 blz. VOCA, Totaal kwaliteitsmanagement – handleiding voor het systematisch werken aan kwaliteit in gezondheids- en welzijnsvoorzieningen, 2de druk, Garant, Leuven – Appeldoorn, 2000, 133 blz.
2. Tijdschriften
“Goed gevoel” moment
158
De Vriendt Patricia, ‘Kwaliteit van leven van ouderen’ versus ‘Kwaliteit van ergotherapie’, acta ergotherapeutica belgica , 2004, nr. 4, maand, blz. 30-39. RIKSEN, D., Succesvol ouder worden, De humanist, november 2002, blz. 10-13 3. Cursussen CLARISSE, C., Basisattitudes en -vaardigheden van de begeleider, eerste ergotherapie, Hiepso Kortrijk, 2003, 73 blz. DE RYCK, A. , VAN HOEY, B. , COUSSENS, M., De cliënt centraal – studiegroep: COPM, Artevelde Hogeschool, Brugge VANDEKERCKHOVE, K., Basismodules: modellen in de ergotherapie, eerste ergotherapie, Hiepso Kortrijk, 2003-2004, 78 blz. 4. Testen Officiële MMSE test en handleiding V.V.K.P., V.d.b.-2 handleiding, 1998, 49blz. 5. Verslaggeving Jaarverslag 2003: animatie, Woon- en zorg centrum Mariaburcht, Dentergem, 2003 6. Gepubliceerde werken N.I.Z.W., Ouder worden we allemaal – trendstudies en toekomstdebatten over vergrijzing in Nederland, N.I.Z.W. uitgeverij, Utrecht, 2004, 231 blz. FIERENS, M., studie van de bruikbaarheid van de COPM in een woon- en zorg centrum, doks.khk.be/eindwerken, 2004, 78 blz. 7. Gesprekken MISTIAEN, BART Onderwerp: statistiek en onderzoek Werkveld: leraar statistiek aan de opleiding ergotherapie, Hogeschool W-VL, departement Hiepso, Kortrijk DEKEYVERE, RIK Onderwerp: kwaliteit en jaarlijks content moment Werkveld: begeleider van een atelier in een centrum voor volwassenen met een handicap, Mariënstede, Dadizele 8. Voordrachten CREEK, J., Motivation, volition en autonomy, Hogeschool W-VL, 26 april 2006, Kortrijk “Goed gevoel” moment
159
“Goed gevoel” moment
160