Bier belevingen IN VLAANDEREN EN BRUSSEL

Bier belevingen IN VLAANDEREN EN BRUSSEL

1

2

INLEIDING De combinatie van de eeuwenoude biertraditie en de hedendaagse passie van brouwers in hun zoektocht naar verfijning en perfectie heeft ertoe geleid dat België uitzonderlijke bieren produceert met een authentiek verhaal en baanbrekend vakmanschap. Daarom ook kapen de Belgische brouwers steevast prijzen weg op belangrijke internationale bierconcours.

De interesse voor Belgisch bier en de bierbeleving is brandend actueel. Dagelijks ontvangt Toerisme Vlaanderen vragen hierover. Daarom hebben we een ‘trade’-brochure samengesteld waarin u de belangrijkste informatie vindt.

3

4

In deze brochure kunt u informatie terugvinden over volgende onderwerpen:

6

Geschiedenis van het Belgisch bier....................... 6 Belgische bierstijlen............................................... 8 Wat maakt Belgische bieren zo uniek? ............... 12 Bier en de bestemming Vlaanderen......................14

8

12

Bezoekbare brouwerijen in Vlaanderen en Brussel .....................................18 Brouwerijmusea en bezoekerscentra in Vlaanderen en Brussel..................................... 36 Biercafé’s in Vlaanderen en Brussel.................... 43 Bierrestaurants in Vlaanderen en Brussel...........47 Begeleide bierproeverijen & -activiteiten in Vlaanderen en Brussel......................................51 Belangrijkste bierevenementen in Vlaanderen en Brussel..................................... 58 Facts & Figures..................................................... 62

18

Wij hopen alvast dat deze brochure u zal helpen bij de samenstelling van uw pakketten. Reacties? Bijkomende vragen?

36

43

47

58

Contacteer zonder aarzelen uw contactpersoon. Contactgegevens op de achterflap.

5

KORTE GESCHIEDENIS VAN HET BELGISCHE BIER Het brouwen van bier gaat terug tot de vroegste beschavingen en ontstond in Mesopotamië in 9000 voor Christus. Via Egypte en het Romeinse rijk komt het bier tot bij de Galliërs. Bier brouwen was aanvankelijk een huishoudelijke taak voor vrouwen. In de middeleeuwen ontpopten abdijen zich tot kenniscentra voor landbouw, veeteelt en ambachten, waaronder het brouwen. Omdat de waterkwaliteit zo slecht was, mochten de monniken in beperkte mate de drank van de streek nuttigen. In Zuid-Europa was dat wijn en focusten monniken onder meer op druiventeelt en wijnbouw. In onze regio’s was het klimaat daarvoor niet geschikt en koos men voor het brouwen van

6

bier. Dankzij de monniken evolueerde bier van een huishoudelijke naar een ambachtelijke activiteit. In de middeleeuwen wordt voor het eerst een kruidenmengsel (‘gruit’) gebruikt in het brouwproces. Brouwers moesten gruit aankopen in het gruithuis (cfr. Gruuthuuse in Brugge). Abdijen waren hiervan vrijgesteld doch zij schakelden over op hop omdat die het bier langer houdbaar maakte. De Benedictijnenabdij van Affligem speelde in de elfde eeuw een belangrijke rol in de invoering van de hopteelt in Vlaanderen. In 1364 vaardigt keizer Karel IV de ‘Novus Modus Fermentandi Cerevisiam’ uit. Met zijn ‘nieuwe methode om

bier te brouwen’ beoogt hij een kwaliteitsverbetering en verplicht hij brouwers om hop te gebruiken. De verplichting gold in het Heilig Roomse Rijk der Duitse Natiën waartoe Brabant en Rijks-Vlaanderen (regio ten Oosten van de Schelde) behoorden. In Vlaanderen (regio ten Westen van de Schelde) bleef het gruitrecht bestaan. Door deze opdeling diversifieerde de Belgische biercultuur. In RijksVlaanderen en Brabant ontstonden gehopte bieren die langer bewaarden. In Vlaanderen handhaafden de kruidige bieren zich en koos men voor verzuring als bewaarmethode; zo ontwikkelden zich de roodbruine bieren.

In de zestiende en zeventiende eeuw worden steeds meer voorschriften opgesteld om goed bier te brouwen. In Duitsland bepaalt het Reinheitsgebot (1516) dat bier uitsluitend op basis van gerst, hop en water mag worden gebrouwen. In het Vlaams-Brabantse Halle vermeldt een stadsrekening uit 1559 het beslag om lambiek te brouwen. Vanaf de zeventiende eeuw ontstaan streekbieren zoals Antwerps gerstenbier, Leuvense witte, Oudenaards en Diesters bruin of Lierse ‘caves’. Stilaan komt een bescheiden ‘export’ buiten de eigen regio op gang. Einde achttiende eeuw wordt een einde gemaakt aan de voorrechten van de abdijen. Keizer Jozef II schaft in 1783 de abdijen af omdat zij de brouwerijen benadeelden. Tijdens de Franse revolutie worden heel wat abdijen met bijhorende brouwerijen vernield. De 19e eeuw betekent een nieuwe etappe in de biergeschiedenis met de doorbraak van het Tsjechische pilsbier (1839). Dit bier was een verrijking in vergelijking met de troebele, donkere (streek-)bieren. Tijdens de industriële revolutie krijgen wetenschappers meer inzicht in het brouwproces en de gistcultuur in het algemeen. De Eerste Wereldoorlog vormt de doodsteek voor heel wat Belgische brouwerijen. Koperen ketels, materiaal en wagenpark worden opgeëist door de Duitse troepen. Van de zowat 3.200 brouwerijen blijft na de Eerste Wereldoorlog amper de helft over. Brouwerijen die moeizaam heropstarten, krijgen tijdens de economische crisis van de dertiger jaren en de Tweede Wereldoorlog een nieuwe, zware klap. In 1946 blijven er 775 brouwerijen over.

Geïnspireerd door de Flower Power-beweging einde jaren zestig worden de Belgische speciaalbieren herontdekt. Uiteindelijk is het wachten tot de Britse biergoeroe Michael Jackson (1942-2007) de Belgische bieren in 1977 op de wereldkaart zet. Dit leidt in de daaropvolgende decennia voor een mondiale erkenning van de Belgische biercultuur. Tussen 1985 en 2000 voltrekt zich een concentratiebeweging onder de grote en middelgrote brouwerijen. Gelijktijdig duiken er overal kleine, lokale brouwerijtjes op, die grotendeels exportgericht brouwen en dat al dan niet op vraag van buitenlandse invoerders die op zoek zijn naar unieke Belgische speciaalbieren. Sinds de eeuwwisseling groeit de belangstelling voor authentieke speciaalbieren. Tegenover de meest bekende en populaire biermerken, die intensief worden ondersteund door marketing en publiciteit, staan trappistenbieren – die van langsom meer exclusief worden door de gehanteerde productiebeperking – en karaktervolle speciaalbieren van lokale en familiale brouwerijen. De trend werd voor het eerst waargenomen bij de lambiekbieren, maar zet zich door bij de Vlaamse roodbruine bieren, de bruine bieren en de sterk blonde, goed gehopte bieren. De laatste jaren komen er steeds meer hobbybrouwers naar buiten met hun bieren. Op kleine schaal worden die rechtstreeks of in een lokale horeca-zaak verkocht.

In de daaropvolgende decennia verdwijnen steeds meer kleine brouwerijen door de concurrentiestrijd en de hoge investeringskosten voor nieuwe installaties. Grote brouwerijen consolideren hun thuismarkt door overnames.

7

VOORSTELLING VAN DE BELGISCHE BIEREN Water

gerst

Samenstelling van het bier en het brouwproces Bier wordt traditioneel gemaakt op

minder bitter te maken, gebruiken

basis van water, gerst en hop. Soms

lambiekbrouwers overjaarse hop.

wordt daaraan nog een hoeveelheid

Hop

tarwe toegevoegd om het bier een

Naar het voorbeeld van de

friszurige smaak te geven. Op het

middeleeuwse recepten met ‘gruit’

beslag dat hieruit ontstaat, wordt

worden naast hop diverse kruiden

een gistcultuur geënt die leidt tot

toegevoegd om bepaalde bieren een

vorming van alcohol en koolzuurgas.

aparte smaak te geven. Koriander en

De eigenschappen van de gistcultuur

curaçao (gedroogde sinaasschillen)

die elke brouwerij op punt heeft

worden vaak gebruikt om speciaalbieren

gesteld, zijn – samen met de selectie

een citrusachtige toets te geven.

van mouten hopvarianten – mede

gist

bepalend voor het biertype dat men

Bieren en bierstijlen worden ingedeeld

wil brouwen. Eventueel laat men bieren

volgens hun gistingswijze. Vier

rijpen in houten vaten of nagisten op

gistingswijzen worden onderscheiden:

fles. Dit is in enkele lijnen het klassieke

lage, hoge, spontane en gemengde

brouwproces voor de meeste bieren.

gisting.

Diverse Belgische brouwerijen voegen

Lagegistingsbieren of pilsbieren zijn het

‘ruwe granen’ toe zoals rijst en maïs om

meest verspreid. De term ‘lage gisting’

een constante smaak en stabiliteit te

duidt op de lagere temperaturen

kunnen waarborgen. Een heel belangrijk

(tussen 5°C en 10°C) waarop de gisting

ingrediënt in het brouwproces is

zich voltrekt en het type gist dat

de hop, die het bier niet alleen zijn

na enige tijd naar de bodem zakt.

bitterheid geeft maar die ook zorgt voor

Lagegistingsbieren hebben een meer

een betere bewaring. Naast de klassieke

stabiele en constante smaak.

bitterhoppen wenden de Belgische

bier 8

brouwers steeds meer aromatische

Hoge gisting is kenmerkend voor de

hopvarianten aan die typische, vaak

meeste speciaalbieren. De gisting

fruitige aroma’s opwekken. Om bieren

heeft plaats bij hogere temperaturen

(tussen 15°C en 25°C) en naar het einde toe stijgen de aanwezige

brouwer geen gistcultuur op het gehopte lambiekwort. Hij brengt

gistcellen naar de oppervlakte. Lichte smaakverschillen tussen

het gehopte wort in contact met de koele buitenlucht, waardoor

de verschillende brouwsels zijn niet uitgesloten. De gebruikte

de gisting spontaan opstart. Hoewel deze bieren theoretisch overal

gistcultuur geeft deze bieren soms een licht fruitig en kruidig

kunnen worden gebrouwen, vindt men de meest geschikte micro-

karakter.

flora in de lucht ten Zuid-Westen van Brussel.

Twee unieke, en typisch Belgische bierstijlen, zijn de bieren van

Bieren van gemengde gisting ontstaan uit verschillende

spontane en van gemengde gisting. Bij de spontane gisting zet de

gistculturen. Het moederbrouwsel is meestal een hogegistingsbier.

9

Belgische bierstijlen

Lage gistingsbieren Pils (5 vol.%) is een helder, goudkleurig bier dat weinig tot rijk gehopt is (vb. Stella Artois, Primus, Romy, Bavik, Vedett, …)

Hoge gistingsbieren Trappist (www.trappist.be) is een eigennaam van de orde van de

karakter te geven. Het oude biertype werd in 1966 opgediept en voor

Cisterciënzers van de Strikte Observantie, ook Trappisten genoemd. De

het eerst opnieuw gebrouwen door Pierre Celis (vb. Hoegaarden, Vedett

benaming zegt niets over het biertype; meestal worden dubbel of donker

White, Mater, …).

en tripel gebrouwen. In België zijn er zes trappistenbrouwerijen: Westmalle, Westvleteren, Achel, Chimay, Orval, Rochefort. Trappistenbieren

Blonde Bieren (5,5 – 7,5 vol.%) hebben een matig alcoholgehalte en

zijn herkenbaar aan het zeshoekige rood-witte logo ‘Authentic Trappist

zijn licht moutig tot licht zoetig met een bitterige nasmaak (vb. Straffe

Product’.

Hendrik, Sezoens, …).

Abdijbier is een verzamelnaam voor bieren waarvan de merknaam

Sterk blond bieren (7 - 11 vol.%) onderscheiden zich van tripels door

verwijst naar een bestaande of verdwenen Norbertijnen- of Benedicti-

hun volumineuze schuimkraag en licht bitterig karakter (vb. Duvel, Hap-

jnenabdij zoals Grimbergen, Affligem, Tongerlo, Sint-Bernardus, Bornem,

kin, Omer., Gentse Strop, …).

… Brouwerijen en religieuze orden hebben het authenticiteitslogo ‘Erkend Belgisch Abdijbier’ (www.belgianbrewers.be) gecreëerd. Om het logo

Tripel (7 – 9 vol.%) is meestal een goudkleurig relatief sterk bier met

te kunnen voeren, moet er een aantoonbare historische band zijn met

een moutig tot lichtjes zoet karakter en soms een kruidig aroma (vb.

een abdijsite, moet de brouwerij royalty’s betalen aan de abdij en heeft

Westmalle, Karmeliet, Brugse Tripel, …).

de abdij ook een controlerecht op de publiciteit. Een twintigtal merken draagt het label ‘Erkend Belgisch Abdijbier’. De meest voorkomende bi-

Amberkleurige bieren worden gebrouwen met een mix van bleke en

ertypes zijn blond, dubbel of donker en tripel (vb. Grimbergen, Tongerlo,

amberkleurige mouten.

Affligem, St.-Idesbald, Steenbrugge, Ter Dolen, Bornem, Ename, …). Nieterkende abdijbieren hebben doorgaans geen band met een abdij (vb.

Bruine of donkere bieren (6 - 7 vol.%), verwijst naar donkere, licht

Corsendonk, Witkap, Pater Lieven, …)

zoetige bieren met een aroma van zoethout, kandij, rozijn en een soms wat gebrand karakter (vb. Witkap Pater, Pater Lieven Bruin, …). Ze worden gebrou-

Witbier is een meestal ongefilterd en troebel tarwebier waaraan koriander en sinaasschillen worden toegevoegd om het een verfrissend

10

wen met een complexe mix van bleke, amberkleurige en donkere mouten.

Dubbel (double) is meestal, maar zeker niet altijd, een relatief zwaar

‘boerderijbier’ gebrouwen in de wintermaanden om de dorst van de boer en

donker bier. De verzamelnaam wordt het meest gebruikt met betrekking

zijn werklieden te lessen tijdens het zware zomerwerk op de velden.

tot trappisten abdijbieren.

India Pale Ale (IPA) is afkomstig van de Britse ‘stock bitter’ die steviger gehopt was om een betere bewaarbaarheid te garanderen. Toen de

Zware, donkere bieren (8 – 13 vol.%) is een verzamelnaam voor

populariteit van het bier in de Indische kolonies enorm toenam werd

talrijke donkere stads- of streekbieren met een hoog alcoholgehalte. Me-

deze stijl ook gekend als India Pale Ale.

estal hebben deze bieren een zoetig tot licht gebrand karakter. Cuvée van de Keizer Blauw, Kasteelbier Bruin, …

Spéciale belge is een authentieke Belgische bierstijl die in 1905 werd gecreëerd om een tegengewicht te bieden aan de toen oprukkende Duitse

Stout is van oorsprong Brits of Iers en is typisch een donker tot zwart

pilsbieren en Engelse ales. Het zijn amberkleurige bieren met een typische,

bier met gebrande/geroosterde toetsen. Een stout kan zowel zoetig (milk

moutige smaak. (vb. een ‘bolleke‘ De Koninck, Palm, Special De Ryck, ….)

stout, vb. Pony Stout) of bitter (vb. Troubadour Imperial Stout, Buffalo Belgian Stout). Oorspronkelijk was de ‘stout’ gewoon het zwaarste bier

Bière brut (11 - 11,5 vol.%) zijn sterke blonde bieren die worden gerijpt

van de Brouwerij en kon dan ook zowel blond als donker zijn.

naar het voorbeeld van champagne. Daarvoor worden de 75 cl.-flessen regelmatig een kwartslag gedraaid en lichtjes gekanteld tot alle gist is

Scotch is een bierstijl verwant aan de stout, gekenmerkt door een zoet

verzameld in de flessenhals. Vervolgens wordt de gist bevroren en ver-

vleugje karamel in de smaak.

wijderd en wordt de fles opnieuw bijgevuld. Zo ontstaat een uitermate sprankelend bier (vb. Deus, Malheur Brut).

Gerstewijn is een zware, alcoholische versie van een blond of donker bier. Fruitbier (2,5 – 6 vol.%) op basis van witbier of bruin bier is een BelSaison is een bierstijl afkomstig uit de provincie Henegouwen en is bleek

gische specialiteit. Traditioneel laat men krieken gedurende een halfjaar

tot amber van kleur, laag alcoholisch (5 – 6,5 vol.%), goed gehopt en bovenal

rijpen op jong bier. Moderne fruitbieren worden gemaakt door toevoeg-

erg dorstlessend. Saison is echter geen ‘officiële’ bierstijl en kan dan ook wel

ing van sappen, waardoor deze bieren zoeter zijn en ook minder alcohol

eens afwijken van deze eigenschappen. Oorspronkelijk was de Saison een

bevatten. (vb. Mystic Lemon, Wittekerke Rosé, Liefmans Cuvée Brut, …)

Bieren van spontane gisting Lambiek (5 - 6 vol.%) is een plat en schuimloos tarwebier, vergist met

bier mag dan ook het voorvoegsel ‘oud’ of oude’ niet hanteren.

wilde gisten en gerijpt op houten vaten. Traditioneel worden jonge en oude lambiek met mekaar geblend en vervolgens hergist op fles tot er

Faro is een aangezoet, lag alcoholisch bier gemaakt door het vermen-

een sprankelende geuze ontstaat.

gen van lambiek met een lichter vers bier en bruine kandij (of soms melasse of karamel). Het vermengen met een lichter bier (of soms zelfs water)

Oude geuze (5 - 7 vol.%) is een ‘assemblage’ van lambieken van verschil-

met minderwaardige lambiek, maakte van dit type bier een goedkope

lende leeftijden, waarvan de oudste minstens 3 jaar is en het gemiddelde

drank voor dagelijks gebruik. De suiker werd oorspronkelijk kort voor

van de mengeling ouder dan 1 jaar is. Het geheel gist dan nog minstens

verbruik toegevoegd waardoor het niet mee giste en het bier een zoete

6 maanden in de fles tot de ‘champagne der Belgische bieren’ te worden.

smaak gaf (in plaats van extra bruis en alcohol).

Oude Geuze is ondertussen beschermd als Gegarandeerde Traditionele Specialiteit op Europees niveau. Enkel het bier dat aan de voorwaarden

Oude Kriek is het meest traditionele fruitbier waarvoor 100% lambiek

voldoet mag de naam ‘Oude Geuze’ dragen.

als basis wordt gebruikt. Krieken worden in lambiek gemacereerd om dit type bier te bekomen (vb. Mort Subite, Boon, Lindemans, Timmermans, De

Geuze is doorgaans een meer commerciële variante van Oude Geuze,

Troch, Cantillon, Drie Fonteinen, De Cam, ...). De naam is net als bij Oude

waarbij een deel van de lambiek werd vervangen door een bier van hoge

Geuze beschermd.

gisting, de leeftijd van de lambiek lager ligt of dat werd aangezoet. Het

Bieren van gemengde gisting Versnijbier (6 - 8 vol.%), of ‘mengbier’, wordt verkregen door het ver-

Vlaams Roodbruin (5 - 6,5 vol.%) wordt met ‘rode’ (gebrande en ger-

snijden (mengen) van bier van verschillende leeftijden of door het ver-

oosterde) mouten gebrouwen en is eigen aan het zuiden van West-Vlaan-

mengen van bieren van spontane gisting met bieren van hoge of lage

deren. Het bier wordt bekomen door het versnijden van een jong bier

gisting (vb. Petrus Aged Pale, Cuvée Watou, Vicardin Tripel Geuze, ...). De

met een ouder bier dat ruime tijd op houten foeders heeft liggen rijpen.

meest traditionele varianten zijn zonder twijfel de ‘oud bruin’ bieren en

Door een melkzuurvergisting zijn deze bieren eerder zuur dan bitter, erg

de geuze.

complex, licht kruidig en enorm dorstlessend (vb. Rodenbach, Duchesse de Bourgogne, Vander Ghinste Oud Bruin, ...).

Vlaams Bruin (4,5 – 8 vol.%) is onlosmakelijk gekoppeld aan de streek rond Oudenaarde. Deze bieren worden bewust in contact gebracht met

‘Oud Bruin’ is een verzamelnaam voor waaronder zowel Vlaams Bruin

melkzuurbacteriën om een melkzuurvergisting tot stand te laten komen.

als Vlaams Roodbruin vallen.

Door het vermengen van jong bier met een ouder bier dat op inoxen tanks of houten foeders heeft gerijpt, wordt een fris zoetig bier bekomen.

11

WAT MAAKT BELGISCHE BIEREN ZO UNIEK?

1

De kwaliteit en het baanbrekend vakmanschap.

Beide zorgen ervoor dat Belgische brouwers regelmatig in de prijzen vallen bij internationale wedstrijden. Westvleteren bijvoorbeeld werd meerdere malen door het Amerikaans gerenommeerde Ratebeer.com, gekroond tot het beste bier ter wereld. Maar ook andere bieren kapen regelmatig prijzen weg.

2

De zeer grote verscheidenheid aan brouwprocessen, ingrediënten en smaakprofielen.

De traditie die door de eeuwen heen en van generatie op generatie werd doorgegeven. Een mooi voorbeeld hiervan is het herkomstlabel Belgian Family Brewers (www.belgianfamilybrewers.be). De leden van deze vereniging brouwen minstens 50 jaar ononderbroken bier in België. De bieren die het logo dragen moeten uniek zijn en mogen niet onder een andere merknaam worden verkocht. Samen vertegenwoordigen zij meer dan 1500 jaar ervaring in het brouwen van bier.

12 12

4 Bieren zoals trappisten, abdijbieren, lambiekbieren (geuze, faro, kriek), roodbruine bieren, speciale belge, ‘bière brut’ en op hout gerijpte fruitbieren zijn een unieke, Belgische specialiteit. Zij bekoren steeds meer binnen- en buitenlandse bierliefhebbers. Zij worden meer en meer geïmiteerd in het buitenland, zij het dat de authentieke Belgische bieren alom worden beschouwd als de referentie bij uitstek.

5

Het ruime spectrum van gepassioneerde bierbrouwers dat naast mondiale en nationale spelers kleine (familie)brouwerijen en tientallen hobbybrouwers telt.

6

De opname van de Belgische biercultuur in de inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed als eerste stap in een mogelijke Unesco-erfgoedklassering.

7 De voortrekkersrol die AB-InBev heeft gespeeld om Belgisch bier op de wereldkaart te zetten.

8 Het feit dat elk bier zijn eigen glas heeft. Nergens ter wereld is er zo’n verscheidenheid aan merkglazen.

9 De eeuwenoude Vlaamse traditie van biergerechten. Meer dan in andere landen worden hier gerechten met bier bereid en wordt bier gepresenteerd als meest geschikte drank bij gastronomische maaltijden. Nieuwe, positief onthaalde initiatieven focussen op de combinatie van bier en kaas of bier en chocolade. Geïnspireerd door de Spaanse tapas ontstonden ‘bapas’, kleine hapjes die harmoniëren met speciaalbieren en waarin eventueel een vleugje bier is verwerkt.

10

In West-Vlaanderen en meer bepaald in de Westhoek en de streek rond Poperinge vind je nog aardig wat hoptuinen. De voorbije decennia is het aantal hopvelden geslonken tot zo’n 160 hectaren. Bieren waarin Belgische hop is verwerkt, dragen het cirkelvormige kwaliteitslabel waarin een gestileerde hopbel is verwerkt (www.belgischehop.be). In de regio Asse-Aalst wordt nog een kleine hoeveelheid hop geteeld, zij het in hoofdzaak voor hopscheuten en decoratiemateriaal.

13

BIER EN DE BESTEMMING VLAANDEREN antwerpen Provincie antwerpen

brugge

mechelen gent

hasselt

Provincie west-vlaanderen brussel

Provincie limburg leuven

Provincie Oost-vlaanderen

Provincie vlaams-brabant

Brussel

Leuven en provincie Vlaams-Brabant Leuven is de hoofdstad van het bier. AB InBev brouwt er nog steeds zijn bekende Stella Artois terwijl Domus artisanale bieren creëert in de schaduw van het stadhuis. Het hele jaar door kan je de bierstad ontdekken via unieke formules. Leuven is ook gaststad voor het Zythos Bierfestival, het grootste proeffestival van de Benelux. Vlaams-Brabant telt een dertigtal, vaak ambachtelijke, brouwerijen. Naast AB Inbev met vestigingen in Leuven en Hoegaarden, groeiden Haacht, Brouwerij Palm en Affligem Brouwerij uit tot voorname Belgische brouwerijen. Het Pajottenland, ten Zuid-Westen van Brussel, is de bakermat van de op wereldvlak unieke lambiekbieren. Bier moet je beleven, het maakt deel uit van de streek, de traditie en de mensen. Proef de sfeer in authentieke kroegen en vraag in B&B’s en hotels naar bierarrangementen in de regio.

14

Het rijke Belgische bierpatrimonium is in Brussel volop aanwezig in de ontelbare cafés. Die serveren een ruime waaier aan bieren waaronder kriek en geuze, dé typische bieren van Brussel en omstreken. Er gaat niets boven het genieten van een biertje op een terrasje of in het warme kader van één van de typische brasseries. Brussel telt nog twee ambachtelijke brouwerijen die tot de wereldtop behoren, namelijk de Zenne Brouwerij en brouwerij Cantillon, die deel uitmaakt van het Brussels Museum van de Geuze. Het hoogtepunt voor elke bierliefhebber is het jaarlijkse weekeind van het bier. Dat vindt telkens begin september plaats in het unieke kader van de Grote Markt, waar ook het gildehuis van de Belgische Brouwers staat. Tientallen bekende en minder bekende brouwerijen geven je de kans om hun bieren te ontdekken.

Antwerpen, Mechelen en provincie Antwerpen

Gent en provincie Oost-Vlaanderen

Brugge en provincie West-Vlaanderen

De provincie Antwerpen heeft heel wat te bieden voor de bierliefhebber. Vandaag zijn er nog 13 actieve brouwerijen, maar eeuwen geleden waren dat er veel meer. Ondanks dit kleine aantal brouwerijen leeft de biercultuur in en rond Antwerpen heel sterk. Er worden regelmatig nieuwe lokale bieren ontwikkeld of herontdekt. De provincie telt aardig wat toonaangevende bierspecialiteitencafés en er worden verschillende, internationaal gewaardeerde bierfestivals georganiseerd. Bovendien herbergt Antwerpen enkele pareltjes uit de brouwwereld zoals het befaamde bolleke ‘Koninck’ in Antwerpen, het heerlijk schuimende Duvel-bier uit Breendonk en het alom gewaardeerde Westmalletrappistenbier. Het Anker in Mechelen behoort tot de oudste brouwerijen van België en wordt wereldwijd geprezen voor zijn Gouden Carolus Classic.

Bierliefhebbers zijn in Gent en OostVlaanderen aan het goede adres. In stadsbrouwerij Gruut proef je te midden van de brouwketels. Jonge talentvolle Gentse chef-koks gaan vaak creatief aan de slag met bier. In Denderleeuw vind je De Heeren van Liedekercke, dat werd uitgeroepen tot het beste biergastronomische restaurant ter wereld. Authentieke of net zeer trendy biercafés laten je volop Gentse en Oost-Vlaamse bieren ontdekken. Naast gerenommeerde speciaalbieren zoals Delirium Tremens, Augustijn en Tripel Karmeliet zijn er de friszurige bruine bieren uit Oudenaarde in de Vlaamse Ardennen. Proef hen tijdens een bierfiets- of wandeltocht of een brouwerijbezoek. In deze regio vind je tal van authentieke brouwerijen, waaronder het meer dan 400 jaar oude Roman en het bekende Liefmans.

Een Bruggeling drinkt graag op tijd en stond een biertje. En vooral als het in zijn stad wordt gebrouwen. Logisch dus dat Brugge kan uitpakken met drie stadsbieren: Straffe Hendrik, Brugse Zot en Bourgogne de Flandres. Internationaal gelauwerde karaktervolle bieren die smaken naar meer en die je met de rest van de wereld wil delen. Helemaal overtuigd? Kom dan naar het Brugs Bierfestival en ontdek nog meer verborgen schatten. West-Vlaanderen dankt zijn naam als bierprovincie wellicht aan de trappistenbieren van Westvleteren. Het Amerikaanse Ratebeer kroonde Westvleteren 12 meermaals tot beste bier ter wereld. Ook andere brouwerijen uit Poperinge en de hopstreek staan mee in de top-50. Een steeds meer geprezen West-Vlaamse bierstijl zijn de roodbruine bieren die onder andere bij Rodenbach maandenlang rijpen in eiken vaten.

Provincie Limburg Van trappisten met een huisbrouwerij en een open brouwzaal in Achel tot het grootste industrieel-archeologisch biermuseum van Europa in Bocholt en een authentieke, negentiende eeuwse brouwerij-stokerij in Wilderen. Daarvoor moet je in Limburg zijn. De mooiste Limburgse brouwerijen zijn gevestigd in prachtig historisch cultureel erfgoed zoals het kasteeldomein Ter Dolen in HouthalenHelchteren. Hier kan je de brouwers vaak nog aan het werk zien. Een tocht langs de Limburgse brouwerijen beantwoordt door haar diversiteit en gastvrijheid aan ieders verwachting. En voor die ontdekkingsreis kan je misschien de fiets nemen. Stippel via het knooppuntennetwerk een traject uit langs brouwerijen en geselecteerde fietsvriendelijke horeca-zaken die de Limburgse streekbieren koesteren.

15

Provincie West-Vlaanderen

A

Brugge 8

9

72

56

47 55

Gent

65

73

40

50

49

59

1

10

74 62

68

70

54

53 57

46

71 75

66

11

48

1

42

69

67 63

51

43

60

61

44 45

52

12 4

41

11 3 58

64

Provincie oost-vlaanderen

OVERZICHTSMAP VAN VLAANDEREN EN BRUSSEL

bier musea 1. Bezoekerscentrum De Lambiek 2. Abdijbiermuseum 3. Bierbelevingscentrum Brouwerij De Koninck 4. Bocholter Brouwerijmuseum 5. Brouwerij & Alcoholstokerij Wilderen 6. Museum van de Belgische brouwers

De hier opgenomen brouwerijen en musea organiseren

7. Brussels Museum van de Geuze

bezoeken voor groepen en/of individuen.

9. Brouwerij/Museum De Halve Maan

8. Brugs Bier Museum 10. Mout- en Brouwhuis de Snoek 11. Hop Museum

Voor meer informatie over het bezoek verwijzen wij naar volgende hoofdstukken van deze brochure en onze website www.visitflanders.com 16

16

27

Provincie antwerpen

37

Antwerpen

26

3 23

25

24

22

4 28

Mechelen 30

35

29

21

9

15 7

6

2

Leuven

7 38

Brussel

31

2 19

10

34

33

5 32

18

8

14

36

20

1

6

Hasselt

5

13 39

4

17

1

Provincie vlaams-brabant

Provincie limburg

brouwerijen 1 Brouwerij Stella Artois

22 Brouwerij De Koninck

40 Brouwerij Dilewyns

62 Brouwerij De Struise Brouwers

2

23 Huisbrouwerij ‘t Pakhuis

41 Brouwerij Slaghmuylder

63 Brouwerij Sint Bernardus

3 Geuzestekerij De Cam

24 brouwerij Pirlot

42 Brouwerij De Ryck

64 Brouwerij Alvinne

4 Brouwerij De Troch

25 Dorpsbrouwerij Humulus

43 Brouwerij Liefmans

65 Brouwerij De Leite

5 Brouwerij De Vlier

26 Brouwerij Der Trappisten van

44 Brouwerij Smisje

66 Brouwerij Gulden Spoor

45 Brouwerij Roman

67 Brouwerij De Plukker

46 Brouwerij Contreras

68 Brouwerij Maenhout

47 Brouwerij Van Steenberge

69 Brouwerij Eutropius

Huisbrouwerij Domus

6 Brouwerij Hof ten Dormael 7 Brouwerij Haacht 8 Brouwerij Oud Beersel

Westmalle 27 Brouwerij De Dochter van de Korenaar

9 Microbrouwerij Den Triest

28 Brouwerij DijkWaert

48 Brouwerij Danny

70 Brouwerij Rodenbach

10 Brouwerij De Kroon

29 ‘t Hofbrouwerijke

49 Brouwerij Malheur

71 Brouwerij Sint-Sixtusabdij

11 Brouwerij Lindemans

30 Brouwerij Duvel Moortgat

50 Brouwerij Gruut

12 Brouwerij Timmermans

31 Alken Maes

51 Brouwerij Bosteels

72 Huisbrouwerij De Halve Maan

13 Brouwerij Mort Subite

32 Brouwerij Kerkom

52 Brouwerij Van Den Bossche

73 Brouwerij Strubbe

14 Brouwerij Drie Fonteinen

33 Brouwerij Den Toeteler

53 Huisbrouwerij Sint Canarus

74 Seizoensbrouwerij Vandewalle

15 Brouwerij PALM

34 Brouwerij Wilderen

54 Brouwerij Huyghe

75 Brouwerij Van Eecke

16 Brouwerij Boon

35 Brouwerij Ter Dolen

55 Brouwerij Boelens

17 Café Brouwerij Nieuwhuys

36 Brouwerij Jessenhofke

18 Brouwerij Hoegaarden (AB InBev) 37 Sint-Benedictusabdij 19 Brouwerij Vissenaken 20 Brouwerij - Distilleerderij Craywinckelhof 21 Brouwerij Het Anker

De Achelse Kluis

56 Brouwerij ’t Paenhuys 57 Brouwerij De Bie NV 58 Brouwerij Bockor

38 Brouwerij Cantillon

59 Brouwerij De Dolle Brouwers

39 Brasserie de la Senne/

60 Brouwerij ’t Gaverhopke

Brouwerij van de Zenne

Westvleteren

61 Brouwerij De Ranke

17

18

Lijst van Vlaamse en Brusselse brouwerijen / die rondleidingen aanbieden /

19

belangrijk Groepsrondleidingen zijn enkel mogelijk met VOORAFGAANDE TOESTEMMING van de brouwerij. Om zeker te zijn dat de rondleiding plaatsvindt op de gewenste dag, raden we aan om ZO SNEL MOGELIJK te reserveren.

Telefoonnummers en e-mailadressen:

Duur van de rondleiding:

Voor verdere informatie en om groepsrondleidingen in het Engels te reserveren gebruikt u het beste de hier vermelde telefoonnummers en e-mailadressen. Ze kunnen immers afwijken van de gebruikelijke gegevens.

Rondleidingen omvatten meestal een proefsessie, mogelijk ook een maaltijd. De lengte van de rondleidingen kan dus sterk variëren en is afhankelijk van het programma en de grootte van de groep. Neem contact op met de brouwerij voor meer informatie.

Minimale/maximale groepsgrootte: Grote groepen worden door de brouwerijen vaak in kleinere groepen van 25-30 personen verdeeld. De brouwerij kan u hierover meer informatie geven bij het reserveren van de rondleiding.

De trappistenbrouwerijen van Westmalle, Westvleteren (Sint-Sixtusabdij) en de Achelse Kluis (Sint-Benedictusabdij) zijn gesloten voor het publiek. Er zijn echter nabijgelegen drankgelegenheden waar de bezoekers kunnen genieten van het gerstenat dat hier wordt gebrouwen en iets meer leren over het bier en de kloosterorde. Aangezien deze bieren erg populair en uniek zijn, worden de brouwerijen toch vermeld (ondanks het feit dat ze gesloten zijn voor het publiek) samen met een bijbehorend café. 20

Leuven en Vlaams-Brabant

Brouwerij Stella Artois

1

Vuurkruisenlaan 1, 3000 Leuven T + 32 16 27 61 11 E [email protected] W www.breweryvisits.be

een bezoek aan de geuzestekerij kunnen de bezoekers genieten van een biertje in het authentieke volkscafé aan de overkant.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Neen

Stella Artois is gevestigd in de universiteitsstad Leuven. Het bier van deze brouwerij werd voor het eerst in 1926 op de markt gebracht

Brouwerij De Troch

als kerstbier. Stella betekent ster in het Latijn, terwijl Artois de familienaam is van de meester-brouwer die begon te brouwen in 1708. Zes eeuwen brouwtraditie en de meest moderne technologie staan garant voor een lekker en verkwikkend bier van hoge kwaliteit.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Ja,

4

Langestraat 20, 1741 Ternat T + 32 2 582 10 27 E [email protected] W www.detroch.be De Troch werd in 1795 opgericht in een boerderij. De brouwerij is gevestigd in een statige vierkantshoeve en de installatie bleef door de jaren heen zo goed als ongewijzigd  een pareltje van industrieel erfgoed! Rond 1984 zorgde de brouwerij voor enige opschudding in de geuzewereld door als eerste exotisch bier op

Huisbrouwerij Domus

2

de markt te brengen: lambiek met banaan en met mango, daarna

Tiensestraat 8, 3000 Leuven T + 32 16 20 14 49 E [email protected] W www.domusleuven.be

gevolgd door aardbei, citroen, perzik, mirabellen en abrikozen.

In en rond het jaar 1900 telde België meer dan 4000

streekproducten die het VLAM-logo van streekproduct kreeg.

Vandaag bestaat de productie van de brouwerij hoofdzakelijk uit deze bieren. Daarnaast wordt er ook kriek en oude geuze gestoken. De Oude Geuze Chapeau Cuvée was een van de eerste traditionele

brouwerijen. De meeste bieren die toen werden gebrouwen waren streekbieren en sommige werden enkel geserveerd in de


lokale cafés. Sinds september 1985 brouwt huisbrouwerij Domus in de Tiensestraat te Leuven haar eigen ouderwetse, heerlijke bieren, zonder additieven en met kleinschalige apparatuur.

Brouwerij De Vlier

Een huisbrouwerij is een kleine brouwerij die rechtstreeks verbonden is aan een café, waar bierliefhebbers de brouwsels in optimale omstandigheden kunnen proeven.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Ja,

Leuvensebaan 219, 3220 Holsbeek T + 32 473 83 94 63 E [email protected] W www.brouwerij-devlier.com

5

De Vlier werd in 2008 opgericht door Marc Andries, een bioingenieur met meerdere jaren ervaring in de brouwerijsector dankzij vorige functies bij Meura, Achouffe en Haacht. Als locatie

Geuzestekerij De Cam

3

Dorpsstraat 67a, 1755 Gooik T + 32 2 532 21 32 E [email protected] W www.decam.be De Cam is een geuzestekerij in Gooik (Brabant) die in 1997 haar eerste plaatselijk gemengde geuze lanceerde. Het wort is

voor zijn brouwerij koos hij voor een leegstaand gebouw in het centrum van de Leuvense deelgemeente Kessel-Lo , waar vroeger café Bieduif’ke was gevestigd. Hij noemde zijn brouwerij naar de streek, Vlierbeek.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: elke tweede en vierde zaterdag van de maand

afkomstig van verschillende lambiekbrouwerijen (Boon, Girardin en Lindemans) en ondergaat een spontane gisting en rijping in Gooik. Lambiek van verschillende leeftijden wordt gemengd en het bier gist vervolgens nog minstens een jaar op fles. Na 21

Brouwerij Hof ten Dormael

6

Microbrouwerij Den Triest

9

Caubergstraat 2, 3150 Haacht T + 32 477 51 59 91 E [email protected] W www.hoftendormaal.com

Trieststraat 24, 1880 Kapelle-op-den-Bos T + 32 15 71 43 86 E [email protected] W www.dentriest.be

De Dormaalhoeve in Tildonk was ooit het centrum van de

Microbrouwerij Den Triest ligt in Kapelle-op-den-Bos en is

heerlijkheid Lauwendries. Vandaag is de statige vierkantshoeve

ontstaan uit passie voor bier en alles wat daarmee samenhangt.

een levendige hoevebrouwerij. Eigenaar André Janssens

De brouwerij werd opgericht in 2009 en werkt alleen met

gebruikt er niet alleen hop en gerst die hij zelf teelt om het

zuivere, natuurlijke ingrediënten. Ze won al verschillende prijzen

bier Dormaal te brouwen, hij haalt de energie voor het koken,

met haar bieren. De bieren kunnen worden geproefd in het

koelen en bottelen van het bier uit koolzaad van eigen teelt.

gezellige café van de brouwerij, die elke eerste zondag van de

Dat maakt deze brouwerij uniek. Bovendien verwerkt hij alle

maand open is van 11u tot 18 u.

gerstproducten, koolzaadkoek en draf als veevoeder.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: elke eerste zondag van de maand

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: elke zaterdagnamiddag

Brouwerij De Kroon

Brouwerij Haacht

7

Provinciesteenweg 28, 3190 Boortmeerbeek T + 32 16 60 15 01 E [email protected] W www.haacht.com

Beekstraat 20, 3040 Neerijse T + 32 16 43 94 72 E [email protected] W www.brouwerijdekroon.be

10

De familie Delvaux heeft de oude gebouwen van brouwerij Meer dan 110 jaar familiaal, onafhankelijk en écht Belgisch

De Kroon nieuw leven ingeblazen. Vader Freddy en zoon Filip

vakmanschap. Dat is Brouwerij Haacht in een notendop.

worden internationaal beschouwd als autoriteiten op het vlak

Oorspronkelijk bevond zich op de huidige site de “Melkerij van

van speciaalbieren en geven technologisch advies aan meer dan

Haecht”. Aan het roer stond Eugène De Ro, ingenieur in de

20 brouwerijen uit de Belgische top 30. Samen met andere zoon

gistingsbedrijven. In 1898 brouwde hij zijn eerste bier van hoge

Peter werd er een project uitgebouwd waarin brouwkunst en

gisting; vier jaar later volgt het eerste bier van lage gisting. In

smaakbeleving centraal staan. In de nieuwe brouwerij De Kroon

1929 stopt de melkerij definitief en de brouwerij begint nieuwe

kan de familie Delvaux haar passie voor speciaalbieren ten

soorten bier te produceren zoals Bock, Export, Pilsen en Stout-

volle demonstreren. De bieren worden hier zorgvuldig bewaakt,

Ale. Vandaag is Brouwerij Haacht een ultramodern bedrijf

bedacht, gemaakt, gedronken en gepromoot. De brouwerij is een

en de derde grootste pilsbrouwer op de Belgische markt. De

ongewone combinatie van wetenschap, brouwkunst, toerisme en

vierde generatie staat klaar om de nieuwe uitdagingen van de

gastronomie  een creatief familiebedrijf in een historisch kader.

toekomst met dezelfde geestdrift aan te gaan.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Ja


Brouwerij Oud Beersel

Laarheidestraat 230, 1650 Beersel E [email protected] W www.oudbeersel.com

22

Brouwerij Lindemans

8

Lenniksebaan 1479, 1602 Vlezenbeek (Sint-Pieters-Leeuw) T + 32 2 569 03 90 E [email protected] W www.lindemans.be

11

Brouwerij Oud Beersel werd opgericht in 1882 en is een van de

In 1822 beheerde de familie Lindemans een boerderij in de

laatste authentieke lambiekbrouwerijen in België. De brouwerij

buurt van Brussel. Tijdens de wintermaanden werden de

werd in haar voortbestaan bedreigd, maar in 2005 werd ze

boerenknechten in de kleine lambiekbrouwerij aan het werk

overgenomen en heropgestart met als hoofddoel de traditionele

gezet. Omdat de brouwsels steeds meer succes kregen, werden

lambiekbieren en het cultureel en historisch erfgoed van Oud

de landbouwactiviteiten in 1950 stopgezet en begon de

Beersel te beschermen voor de toekomstige generaties. De

familie voltijds geuze, kriek en later faro en andere bieren te

traditionele lambiekbrouwerij wordt op een eigentijdse manier

produceren. Vandaag zetten neven Geert en Dirk Lindemans de

beheerd, maar met respect voor traditie en vakmanschap.

200 jaar oude familietraditie voort.



Brouwerij Timmermans

12

Kerkstraat 11, 1701 Dilbeek T + 32 2 569 03 57 E [email protected] W www.anthonymartin.be

Brouwerij Drie Fonteinen

14

Hoogstraat 2A, 1650 Beersel T + 32 2 306 71 03 E [email protected] W www.3fonteinen.be

De brouwerij werd in 1702 opgericht door Jan Vandermeulen

Brouwerij 3 Fonteinen werd rond 1887 gesticht als café en

en was toen gekend onder de naam Brouwerij De Mol. Het

geuzestekerij in de Hoogstraat te Beersel. De naam verwijst naar

was echter ook een boerderij, fruitbedrijf, mouterij en café.

de drie putten in het dorpscentrum waar de dorpelingen in lang

Timmermans is wijd en zijd bekend in het Pajottenland en is

vervlogen tijden water haalden. Armand Debelder is eigenaar

de oudste lambiekbrouwerij ter wereld. De mensen die op de

van de brouwerij en groeide op tussen de lambiek en geuze die

bieretiketten staan, zijn eigenlijk medewerkers van de brouwerij!

zijn vader brouwde. Hij zet de traditie voort en is een expert in

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: elke tweede zaterdagnamiddag van de maand

het ambacht.

Brouwerij Mort Subite

Brouwerij PALM

13

Lierput 1, 1730 Asse T + 32 2 270 99 30 (Toerisme Brabantse Kouters) E [email protected] W www.alken-maes.be

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: elke eerste zondag van de maand

Steenhuffeldorp 3, 1840 Londerzeel T + 32 52 31 74 14 E [email protected] W www.palmbreweries.com

15

In het pittoreske Kobbegem wordt al bier gebrouwen sinds 1604.

Brouwerij Palm is een toeristische attractie met jaarlijks meer

De brouwerij werd aan het einde van de 17e eeuw opgericht

dan 30 000 bezoekers. Een educatief bezoek aan de brouwerij

door Joris Van Hasselt en later door de verwante familie De

kan worden gecombineerd met een bezoek aan de beroemde

Keersmaeker voortgezet. De brouwerij ontwikkelde zich en

Brabantse trekpaarden van Stoeterij Diepensteyn. Het Brabants

ging zich na verloop van tijd specialiseren in de productie van

trekpaard op het bierglas belichaamt de kracht en trots van de

geuzebier onder de naam Mort Subite, die verwijst naar de

Palmbieren.

laatste worp in een dobbelspel.



23

Brouwerij Boon

Fonteinstraat 65, 1502 Halle T +32 2 356 42 59 (Toerisme Halle) E [email protected] W www.boon.be

16

mee op reis doorheen de geschiedenis en leert u alles over ‘s werelds beroemdste witbier. Kom een kijkje nemen en snuif de sfeer op in brouwerij Hoegaarden in de Stoopkensstraat. Geen enkele bezoeker verlaat de brouwerij zonder te proeven van een verfrissende Hoegaarden van het vat, laat dit duidelijk zijn.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: elke woensdag en donderdag om 13 u

De eerste sporen van de huidige brouwerij Boon gaan terug tot 1680. In dat jaar kocht J.B. Claes een boerderij om er zijn eigen brouwerij-stokerij te vestigen. In 1975 koopt Frank Boon de brouwerij en vormt de oude geuzestekerij om tot een moderne lambiekbrouwerij die de eeuwenoude traditie in ere houdt. Lambiek van superieure kwaliteit moet worden bewaard in houten vaten. De brouwerij heeft meer dan 100 vaten die horizontaal liggen te rusten.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: elke woensdagnamiddag in juli en augustus

Brouwerij Vissenaken

19

Metselstraat 74, 3300 Tienen T + 32 16 82 13 77 E [email protected] W www.vissenaken.info/brouwerij Bierliefhebber Rudy Scheys heeft een visie. Hij wil geen winst maken, hij wil gewoon zijn passie voor bier en zijn brouwkennis

Café Brouwerij Nieuwhuys Ernest Ourystraat 2, 3320 Hoegaarden T + 32 16 81 71 64 E [email protected] W www.nieuwhuys.be

17

Hoegaarden staat tegenwoordig niet alleen bekend om zijn witbier, maar ook om de Alpaïde, een donker tripelbier vol pit en traditie. Toen Hoegaarden de productie van zijn traditionele witbier dreigde te verliezen, werd in café Nieuwhuys een nieuw initiatief gelanceerd: brouwerij Nieuwhuys. Hier werd voor de eerste keer Alpaïde gebrouwen. Het is de kleinste brouwerij van Hoegaarden, in het oudste huis van het dorp, met een gezellig aangrenzend café.

delen met anderen.


Brouwerij - Distilleerderij Craywinckelhof

Staatsbaan 263, 3210 Lubbeek T + 32 16 49 84 70 E [email protected] W www.craywinckelhof.be In het Craywinckelhof ligt de Straffe Hagelander te rijpen in een


lange rij eiken vaten, die brouwer Louis Schrevens in Schotland kocht.


Brouwerij Hoegaarden (AB InBev)

Stroopkensstraat 24 A, 3320 Hoegaarden T +32 16 76 78 43 E [email protected] W www.hoegaarden.com

18

Na verschillende jaren is de oorspronkelijke brouwerij van dit iconische bier opnieuw open voor bezoek. Een gids neemt u

24

20

Antwerpen, Mechelen en de provincie Antwerpen Brouwerij Het Anker

21

Guido Gezellelaan 49, 2800 Mechelen T + 32 15 28 71 41 E [email protected] W www.hetanker.be

Brouwerij Pirlot

24

Heistraat 3, 2240 Zandhoven T + 32 3 314 33 70 E [email protected] W www.kempisch-vuur.be

Het Anker is de stadsbrouwerij van Mechelen en een van de oudste brouwerijen van het land. Ze staat vooral bekend om haar internationaal geprezen bier, Gouden Carolus Classic en dankt het succes aan haar authenticiteit, aangezien het brouwproces gebaseerd is op oude recepten en kruiden. Sinds 2010 distilleert de brouwerij ook haar eigen whisky, de Gouden Carolus Single Malt, uit het moutbeslag van Gouden Carolus Tripel. De bezoekers kunnen een kijkje nemen in de opslagplaats waar de whisky geduldig rijpt.

In het midden van de jaren 80 begon Guy Pirlot met zijn favoriete hobby in de keuken van zijn vrouw. Een grote pot van 10 liter en een thermometer waren zijn belangrijkste instrumenten. Al gauw bleek zijn zelfgemaakte ketel van 50 liter te klein, dus begon hij ergens anders te brouwen. In 2011 opende hij zijn eigen brouwerij, met zijn eigen koperen ketels. Naast bieren distilleert Guy ook jenever en whisky. Op zonnige dagen kunnen de bezoekers zijn bier degusteren op het terras.



Brouwerij De Koninck (opening: Lente 2015)

22

Mechelsesteenweg 291, 2018 Antwerpen T + 32 3 218 40 48 E [email protected] W www.dekoninck.be In het voorjaar van 2015 opent brouwerij De Koninck een nieuw interactief en innovatief bierbelevingscentrum. De bezoekers worden op een interactieve en multimediale manier ondergedompeld in de biergeschiedenis van Antwerpen en het brouwproces van De Koninck. De nieuwste audiovisuele technieken worden ingezet om de bezoekers een unieke ervaring te bezorgen. Het multifunctionele centrum zal ook worden gebruikt als toeristisch informatiepunt, een ideaal startpunt dus voor een bezoek aan Antwerpen.


Dorpsbrouwerij Humulus

Pelgrimsplein 19, 2370 Arendonk T + 32 476 254 420 E [email protected] W www.dorpsbrouwerijhumulus.be

25

De brouwers die dorpsbrouwerij Humulus oprichtten, wilden het brouwproces op traditionele wijze behouden. Deze filosofie indachtig, worden voor het brouwen van Arendonker bruin en Arendonker tripel uitsluitend natuurlijke grondstoffen gebruikt. De brouwers gebruiken bijvoorbeeld echte hopbellen in plaats van concentraten en voegen geen kleurstoffen, schuimverbeteraars of kunstmatige smaakstoffen toe. Het resultaat is een (h)eerlijk en pretentieloos bier dat leeft en karakter heeft. Kortom, een bier waar alle Arendonkenaren fier op kunnen zijn. Ook de handgemaakte houten bakken met vuurstempel en de speciale glazen trekken beslist de aandacht van de echte bierliefhebber.


Huisbrouwerij ‘t Pakhuis

23

Vlaamsekaai 76, 2000 Antwerpen T + 32 3 238 12 40 E [email protected] W www.pakhuis.info Huisbrouwerij ‘t Pakhuis, de eerste en enige echte huisbrouwerij van de provincie Antwerpen, bevindt zich op het trendy Antwerpse Zuid. Het gebouw waarin de brouwerij gevestigd is, dateert uit 1850 en deed dienst als pakhuis aan de zuidelijke dokken van de Schelde. De bezoekers krijgen een unieke kans om de verschillende fasen van het brouwproces vanuit elke hoek van het gebouw te volgen.


Brouwerij der Trappisten van Westmalle

26

Antwerpsesteenweg 496, 2390 Malle T + 32 3 312 92 22 E [email protected] W www.trappistwestmalle.be De trappistenbieren van Westmalle worden gebrouwen binnen de muren van de trappistenabdij, onder toezicht van de monniken. De productie wordt bewust kleinschalig gehouden, omdat het niet de bedoeling is om winst te maken. De monniken gebruiken de inkomsten uit hun bierproductie voor nodige investeringen in 25

de brouwerij, om te voorzien in hun levensonderhoud en om aan andere abdijen en goede doelen te geven. De abdij heeft ook een eigen kaasmakerij en melkveehouderij. De melk wordt verwerkt in de kaasmakerij en de kaas wordt verkocht aan de abdijpoort.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Neen Bijhorend Café: Café Trappisten - www.trappisten.be

Carine Van Dyck, richtten de brouwerij op in 2010. Naast hun eigen streekbieren verkopen ze ook allerlei andere heerlijke producten zoals fruitwijnen, likeuren, siropen en confituur.


‘t Hofbrouwerijke Brouwerij De Dochter van de Korenaar

27

Pastoor de Katerstraat 24, 2387 Baarle-Hertog T + 32 14 69 98 00 E [email protected] W www.dedochtervandekorenaar.be Sinds 2007 heeft Baarle een eigen bierbrouwerij. Het is een kleinschalig maar professioneel bedrijf, waar de brouwer op moderne wijze een traditioneel ambacht uitoefent. “De Dochter van de Korenaar” staat synoniem voor het woord bier. Oude kronieken uit de streek rond Mechelen geven rond 1550 al aan dat Karel V, keizer van het Heilige Roomse Rijk, “beter tegen het sap van de dochter van de korenaar, dan tegen het bloed van de druiventros” kon. Met andere woorden, keizer Karel dronk liever bier dan wijn.


Brouwerij DijkWaert

28

26

29

In feite is ‘t Hofbrouwerijke een hobby die uit de hand gelopen is. Het bier wordt op traditionele wijze gebrouwen, maar de gisting en rijping werden geautomatiseerd om verrassingen te voorkomen. Bezoekers kunnen genieten van een aantal heerlijke bieren met originele namen zoals Hofnar, Hofelf en Bosprotter.


Brouwerij Duvel Moortgat

Breendonkdorp 58, 2870 Puurs T + 32 3 860 94 00 E [email protected] W www.duvel.be

Dompel 27, 2200 Herentals T + 32 14 277 707 OR + 32 473 710 944 E [email protected] W www.dijkwaert.be De traditionele brouwerij DijkWaert is een nieuwkomer in het Antwerpse bierlandschap. De trotse eigenaars, Hans Wierts en

Hoogstraat 151, 2580 Putte T + 32 15 75 77 07 E [email protected] W www.thofbrouwerijke.be

30

De productie van Duvel begon in 1923 met een paar kratten. Vandaag genieten talloze bierliefhebbers over de hele wereld (in meer dan 60 landen) van dit bier. Het wordt nog steeds gebrouwen met het grootste respect voor het originele recept en de rijpingsperiode. Bezoekers kunnen kiezen voor een standaard bezoek, een bezoek met een bierproeverij of een bezoek met foodpairing (bier en kaas).


Limburg Brouwerij Alken Maes

31

Stationsstraat 2, 3570 Alken T + 32 15 30 90 11 E [email protected] W www.alken-maes.be

Brouwerij Den Toeteler

33

Kleistraat 54, 3730 Hoeselt T + 32 89 41 70 85 E [email protected] W www.toeteler.be Brouwerij Den Toeteler werd opgericht om opnieuw een brouwerij

Alken-Maes is als tweede grootste brouwer de innovatieve

in de omgeving te hebben met een typisch en eerlijk streekproduct.

uitdager op de Belgische biermarkt. Met pilsmerken zoals Maes en

De brouwers deden veel ervaring op tijdens het brouwen in het

Cristal, de abdijbieren Grimbergen en Affligem en speciaalbieren

openluchtmuseum van Bokrijk, samen met biergilde Demerdal uit

zoals Mort Subite bezit Alken-Maes een mooi uitgebalanceerde

Kortessem, waar ze de oude brouwtechnieken leerden.

portefeuille. Naast het hoofdkantoor in Mechelen beschikt Alken-


Maes over drie brouwerijen in Alken, Opwijk en Kobbegem en drie distributieplatformen in Grimbergen, Wellen en Middelkerke.


Brouwerij Kerkom

Naamsestenweg 469, 3800 Sint-Truiden T + 32 495 38 12 14 E [email protected] W www.brouwerijkerkom.be

Brouwerij Wilderen 32

Wilderenlaan 8, 3800 Wilderen T + 32 11 58 06 80 E [email protected] W www.brouwerijwilderen.be

34

Dit is een authentiek industrieel monument, gebouwd in 1743 in het centrum van Wilderen, een dorp te midden van uitgestrekte fruitboomgaarden in de streek rond Sint-Truiden. Een hedendaagse

Deze ambachtelijke brouwerij ligt in het kasteeldorp Kerkom en is

brouwerij en distilleerderij, een imposante alcoholstokerij uit 1890 en

de ideale pleisterplaats voor wandelaars, fietsers en bierliefhebbers,

een monumentale Haspengouwse vakwerkhoeve maken deel uit van

die hier de zelfgebrouwen Binkbieren kunnen proeven (Bink blond,

dit unieke verhaal. Er is een imposant café met groot terras waar ze

Bink bruin, Bloesem Bink). De brouwerij produceert ook nog andere

de zelfgemaakte bieren en jenevers schenken.

brouwsels zoals Winterkoninkske, Winterkoninkske Grand Cru,


Adelardus Dubbel, Adelardus Tripel en Bink Tripel. Onlangs werd het assortiment nog uitgebreid met Bloesem Kriek.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Elke zaterdagnamiddag

27

Brouwerij Ter Dolen

35

Eikendreef 21, 3530 Houthalen-Helchteren T + 32 11 60 69 99 E [email protected] W www.terdolen.be Brouwerij Ter Dolen is een 16e-eeuws landgoed en kasteel met

verschillende soorten bier van hoge gisting op basis van Belgische biologische hop. Tijdens een proeverij laat hij de bezoekers kennismaken met verschillende smaken en indrukken.


een ultramoderne brouwerij. De brouwerij produceert het erkend Belgisch abdijbier Ter Dolen Blond, Ter Dolen Donker, Ter Dolen Tripel en Ter Dolen Kriek, het enige abdijkriekbier ter wereld. De bezoekers kunnen in het brouwerijcafé met verwarmd terras genieten van de lekkere bieren. Tijdens een rondleiding ontdekken ze de bierbrouwersgeheimen en de geschiedenis van kasteel De Dool.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Elke zaterdag- en zondagnamiddag

Sint-Benedictusabdij De Achelse Kluis

37

De Kluis 1, 3930 Hamont-Achel T + 32 11 80 07 60 E [email protected] W www.achelsekluis.org In 1846 stichtten de trappistenmonniken van Westmalle de Sint-Benedictusabdij in Achel. Na een onderbreking van 80 jaar

Brouwerij Jessenhofke

Jessenhofstraat 8, 3511 Kuringen - Hasselt T + 32 11 25 56 99 E [email protected] W www.jessenhofke.be Jessenhofke is een typische huisbrouwerij waar bezoekers worden verwelkomd in de woonkamer en de traditionele Limburgse gastvrijheid aan den lijve ondervinden. Brouwer Gert is gepassioneerd door de smaak van bier en ontwikkelde 28

36

begonnen ze in 1999 opnieuw trappistenbier te brouwen. Een belangrijke reden was de noodzaak om inkomsten te genereren voor het onderhoud van de abdij en haar twintig monniken. De Achelbieren worden gebrouwen met eigen gist van de abdij en met de hopvariëteiten Saaz en Styrian Golding.


Brussel

Brouwerij Cantillon

Gent en OostVlaanderen 38

Gheudestraat 56, 1070 Anderlecht T + 32 2 521 49 28 E [email protected] W www.cantillon.be

Brouwerij Dilewyns

40

Vlassenhout 5, 9200 Dendermonde T + 32 52 20 18 57 E [email protected] W www.vicaris.be

Het Brussels Museum van de Geuze stelt een levend

Brouwerij Dilewyns werd opgericht door Vincent Dilewyns

erfgoed voor in zijn technische, economische en

die, als telg uit een brouwersfamilie, alles weet wat er te

historische context. Brouwerij Cantillon is nog steeds

weten valt over bier en het brouwproces ervan. Hij brouwde

actief en van oktober tot maart kunnen de bezoekers

zijn eerste bier op 11 december 1999. Eerst werd de Tripel

hier in levenden lijve de verschillende brouwfasen

op punt gebracht, nadien volgde de Generaal. De Vicaris

van geuze en lambiek meemaken. De gidsen geven de

was geboren. In het begin was Vincent niet van plan om

bezoekers uitleg over de verschillende stadia van het

zijn brouwsels te verkopen. Omdat ze echter almaar meer

brouwproces, terwijl ze door de opeenvolgende zalen

succes kenden, nam hij contact op met een proefbrouwerij

lopen: de brouwerszaal, de zaal met de gistkuipen, de

om er de Vicarisbieren onder licentie te laten brouwen. In

graanzolders, de koelbakken, de opslagplaats voor de

maart 2010 werd een nieuw stukje geschiedenis geschreven

houten vaten, de werkplaats voor het op fles trekken en

toen Vincent een pand kocht in de industriezone van

natuurlijk de kelder voor het bewaren van de flessen.

Dendermonde: een stevige basis voor de toekomst. In 2011


brouwde hij zijn eerste bier in de nieuwe installatie.

Brasserie de la Senne Brouwerij van de Zenne


39

Steenweg op Gent 56, 1080 Brussel T + 32 2 465 07 51 E [email protected] W www.brasseriedelasenne.be

Brouwerij Slaghmuylder

Denderhoutembaan 2, 9400 Ninove T + 32 54 33 18 31 E [email protected] W www.witkap.be

41

De bieren van de Zennebrouwerij worden

Brouwerij Slaghmuylder is een uniek familiebedrijf

geproduceerd door twee jonge Brusselse

dat in 1860 te Ninove werd opgericht door Emmanuel

bierbrouwers, Bernard Leboucq en Yvan De Baets, die

Slaghmuylder. De rijke brouwtraditie wordt momenteel

enorm gepassioneerd zijn door hun vak. Ze werken in

voortgezet door de vijfde generatie, die met dezelfde

een kleine, ambachtelijke brouwerij en maken er een

passie naar de toekomst kijkt als haar voorgangers.

erezaak van om bier te brouwen op de oude manier.

De hele site is goed bewaard en een parel van

Dat betekent: ongefilterd, niet-gepasteuriseerd, zonder

industrieel erfgoed uit het interbellum. De authentieke

additieven, met alleen de edelste grondstoffen van

machinekamer, met een stoommachine die nog werkt, is

de hoogste kwaliteit. De bieren hebben een complexe

nu een museum. Hier maken de bezoekers in levenden

smaak en een duidelijke persoonlijkheid; het zijn

lijve de geboorte van Witkap-Pater mee, van de hoogste

echte karakterbieren. Ze hergisten op fles of op vat,

moutzolder naar de diepste kelder en van de koudste

waardoor ze lang kunnen worden bewaard en de

koelkamer naar de warmste opslagplaats.

smaak blijft evolueren.



29

Brouwerij De Ryck

42

Brouwerij Roman

45

Kerkstraat 24, 9550 Herzele T + 32 53 62 23 02 E [email protected] W www.brouwerijderyck.be

Hauwaart 105, 9700 Oudenaarde T + 32 55 45 54 01 E [email protected] W www.roman.be

Brouwerij De Ryck werd in 1886 opgericht door de gelijknamige

Al meer dan vier eeuwen lang is Mater de thuisbasis van de

familie te Herzele. Al vier generaties lang voorziet de brouwerij

brouwersfamilie Roman, die de brouwtraditie sinds 1545

bierminnend Vlaanderen van een hemels gerstenat. Momenteel

doorgeeft van vader op zoon. Louis Roman, die de brouwerij

staat An De Ryck, een van de weinige vrouwelijke Belgische

vandaag leidt, is de twaalfde opvolger in directe lijn. De brouwerij

brouwers, aan het roer. Authenticiteit en nostalgie mogen niet

is vooral bekend om zijn succesvolle Ename abdijbieren.

verloren gaan. Daarom worden de bezoekers door een gids

Daarnaast produceert ze een nagenoeg volledig gamma Belgische

verwelkomd in de oude paardestal van de brouwerij, die nu dienst

speciaalbieren zoals Adriaen Brouwer, Sloeber en Gentse Strop,

doet als ontvangstruimte. De gids beschrijft, bij een natje en een

die allemaal op traditionele wijze worden gebrouwen.

droogje, de rijke geschiedenis van deze familiebrouwerij en haar


eigenzinnig maar smaakvol bierassortiment.


Brouwerij Contreras Brouwerij Liefmans

43

Aalststraat 200, 9700 Oudenaarde T + 32 3 860 94 00 E [email protected] W www.liefmans.be

46

Molenstraat 110, 9890 Gavere T + 32 9 384 27 06 E [email protected] W www.contreras.be Brouwerij Contreras uit Gavere werd in 1818 opgericht onder de naam brouwerij Latte en vervolgens in 1898 overgenomen

De geschiedenis van brouwerij Oudenaarde begint in 1679. Honderd

door de familie Contreras, afkomstig uit Spanje. Vandaag

jaar later wordt de brouwerij omgedoopt tot brouwerij Liefmans.

staat de brouwerij onder leiding van Frederik De Vrieze en zijn

Na de overname in 2008 door brouwerij Duvel Moortgat, begon

echtgenote, Anne Contreras. Naast Valeir Extra, produceert

Liefmans opnieuw met de productie van authentieke bruine bieren

Contreras ook Valeir Blond, Donker en Tonneke. In 2007 deed de

en fruitbieren, volledig volgens de traditionele brouwmethoden. Het

Ronde van Vlaanderen ook Gavere aan, wat voor de brouwerij

bier dankt zijn karakteristieke smaak aan de gemengde gisting in

de aanleiding was om een nieuw blond bier te produceren met

open kuipen, de melkzuurgisting in warme kelders en het mengen

6,5 % alc. vol.: El Toro. Later werd het bier omgedoopt naar Valeir

van jong en oud bier. Liefmans was de eerste brouwerij die haar

Extra en definitief opgenomen in het aanbod van de brouwerij.

flessen verpakte in zijdepapier.



Brouwerij Smisje

44

Driesleutelstraat 1, 9700 Oudenaarde T +32 475 36 44 89 E [email protected] W www.smisje.be

Brouwerij Van Steenberge

47

Lindenlaan 25, 9940 Evergem T + 32 9 344 5071 E [email protected] W www.vansteenberge.com

Van Steenberge is de enige nog werkende brouwerij van

30

Brouwerij Smisje is een van de weinige brouwerijen zonder

het Meetjesland. Haar kernwaarden zijn onafhankelijkheid,

stromend water. Johan is namelijk gezegend met een natuurlijke

vooruitgang en groei. De traditionele brouwtechnieken staan

bron om zijn bier te brouwen. Deze Brugse drukker maakt ook

centraal, maar werden aangepast aan de technologische

zijn eigen etiketten en promotiemateriaal. Een brouwer met een

ontwikkelingen. De brouwerij staat garant voor betrouwbare

verhaal en speciale bieren die 100 % natuurlijk en zelfgemaakt zijn!

kwaliteit en service en voert een beleid dat gericht is op respect


voor haar medewerkers en milieubewustzijn.


Brouwerij Danny

48

Kerkveldstraat 61, 9420 Erpe-Mere T + 32 53 83 58 95 E [email protected] W www.brdanny.be


Wat oorspronkelijk begon als een hobby, is vandaag uitgegroeid tot een kleine huisbrouwerij. Brouwerij Danny werd officieel opgericht in het voorjaar van 2008. Een rechtstreeks gevolg is dat de Oost-Vlaamse gemeente Erpe-Mere nu twee brouwerijen heeft. Momenteel produceert brouwerij Danny een aantal bieren van hoge gisting onder de naam Kwibus, dialect voor speelvogel, deugniet.


Brouwerij Malheur

49

Mandekensstraat 179, 9255 Buggenhout T + 32 52 33 39 11 E [email protected] W www.malheur.be

In augustus 1997 heropende Manu De Landtsheer de oude brouwerij van de familie De Landtsheer, die in 1773 werd opgericht, onder de nieuwe naam “Brouwerij Malheur”. Zo werd de familiale brouwtraditie in ere hersteld. Hij koos de naam “Malheur” omwille van de dubbelzinnigheid en plezierige connotaties. Kortom, een naam die blijft plakken. Het bedrijf is een onafhankelijke familiebrouwerij. De blonde bieren worden gebrouwen volgens een oude en traditionele methode op basis van gerst, hop en gist, maar in ultramoderne installaties. De bruine bieren worden geproduceerd volgens een oude Vlaamse methode met hop en kruiden.


Brouwerij Gruut

Grote Huidevettershoek 10, 9000 Gent T + 32 9 269 02 69 E [email protected] W www.gruut.be

omdat er geen hop wordt gebruikt, maar “gruyt” of “gruut”, een kruidenmengsel. De brouwerij combineert moderne technologie met eeuwenoude traditie.

50

Brouwerij Bosteels

51

Kerkstraat 96, 9255 Buggenhout T + 32 52 33 23 23 E [email protected] W www.bestbelgianspecialbeers.be Al zeven generaties lang, sinds 1791, brouwt de familie Bosteels bier in Buggenhout. Het brouwershuis werd ontworpen door architect Minnaert en is een beschermd monument. In de loop der jaren kreeg de brouwerij meerdere onderscheidingen. In 2008 won de Tripel Karmeliet een World Beer Award in de categorie “World’s Best Ale”.


Brouwerij Van den Bossche Sint-Lievensplein 16, 9550 Herzele T + 32 54 50 04 11 E [email protected] W www.paterlieven.be

52

Sinds 1897 al stroomt er bier uit de ketels van brouwerij Van Den Bossche, gelegen aan het dorpsplein van Sint-Lievens-Esse (Herzele). Dit is een echte familiebrouwerij, die momenteel wordt geleid door de vierde generatie. De brouwerij maakte vroeger pils en bier voor de export, maar brouwt nu enkel nog bieren van hoge gisting, zoals Pater Lieven en Lamoral Degmont. Het brouwproces vindt plaats in de authentieke brouwzaal, volgens traditionele methoden.


Stadsbrouwerij Gruut ligt in het centrum van Gent. Ze is bijzonder 31

Huisbrouwerij Sint Canarus

53

Polderweg 2B, 9800 Gottem - Deinze T + 32 51 63 69 31 E [email protected] W www.sintcanarus.be

Brouwerij Boelens

55

Kerkstraat 7, Belsele T + 32 3 772 32 00 E [email protected] W www.brouwerijboelens.be

Huisbrouwerij Sint Canarus is een kleine maar gezellige huisbrouwerij in de schaduw van de kerk van Zeveren (Deinze). Het vlaggenschip van Sint Canarus is de Sint Canarus Tripel. Daarnaast wordt er ook Potteloereke gebrouwen en gelegenheidsbieren zoals de Maeght van Gottem. Om een extra dimensie toe te voegen aan uw bezoek kunt u ook vragen om het te combineren met een “Breughelmaal”. U proeft dan uitgebreid van de beste plaatselijke boerderijproducten.


De familie Boelens brouwt in het Waasland al bier sinds het midden van de 19e eeuw. De brouwerij is gevestigd in Belsele. Belsele ligt in het landbouwgebied ten zuidwesten van Antwerpen, aan de westkant van de Schelde.


Brouwerij ’t Paenhuis

56

Nieuwkerkenstraat 202 B, 9100 Nieuwkerken-Waas T + 32 475 70 10 01 E [email protected]

Brouwerij Huyghe

Geraardsbergsesteenweg 14B, 9090 Melle T + 32 9 252 15 01 E [email protected] W www.delirium.be

54

Brouwerij ‘t Paenhuys begon als een uit de hand gelopen hobby en groeit nog steeds. Deze huisbrouwerij produceert nu 50 hectoliter bier per jaar. Een brouwsessie levert 5 hectoliter op.


Brouwerij Huyghe, ook bekend als brouwerij Delirium Tremens, is een grote Belgische familiebrouwerij te Melle, Oost-Vlaanderen. Ze werd in 1906 opgericht door Leon Huyghe. Hier wordt al bier gebrouwen sinds 1654, waarmee het de oudste werkende brouwerij uit de streek rond Gent is. Na het bezoek weet u alles over de roze olifant, het symbool van de brouwerij.


Brugge en West-Vlaanderen Brouwerij de Bie NV

57

Vijverstraat 47, 8720 Dentergem T + 32 478 462 184 OR 32 475 234 795 E [email protected] W www.brijdebie.be De Bie werd in 1992 opgericht in de hopvelden van het brouwersdorp Watou, dicht bij Poperinge en de Franse grens. Het is een van de kleinste ambachtelijke brouwerijen van Vlaanderen. In 2001 verhuisde de huisbrouwerij naar de bekende herberg D’Hellekapelle in Loker. In 2011 vestigde ze zich in een volledig gerenoveerde hoeve in Wakken (Dentergem). Hier kunnen de bezoekers het brouwproces in levenden lijve meemaken, van het hopveld tot de botteling. Ze kunnen ook proeven van tien ongelooflijk lekkere streekbieren, elk met zijn typische smaak.

Rondleidingen voor individuele bezoekers: Neen

Brouwerij Omer Vander Ghinste Kwabrugstraat 5, 8510 Kortrijk T + 32 56 23 51 71 E [email protected] W www.omervanderghinste.be

In mei 1892 koopt Remi Vander Ghinste voor zijn zoon Omer een woonhuis met bijbehorende gebouwen van een brouwer. Datzelfde jaar nog rollen de eerste vaten Ouden Tripel over de Bellegemse kasseien. Wanneer de pils aan zijn opmars begint, ontwikkelt de brouwerij haar eigen pilsbier dat wordt verkocht onder de naam Ghinst pils. Het bier wordt later omgedoopt tot Bockor, een samentrekking van het Duitse woord “Bock” en het Franse woord “or”, het gouden bier dus. In 1970 lanceert de brouwerij verschillende geuzes en fruitbieren. Voor het grote succes is het wachten tot eind 2008, wanneer de combinatie van 120 jaar vakmanschap en vijf generaties brouwtraditie leidt tot het ontstaan van Omer, een blond bier van hoge gisting. Om de familietraditie te benadrukken verandert de brouwerij haar naam in Omer Vander Ghinste.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Neen 32

58

Brouwerij De Dolle Brouwers

59

Roeselarestraat 12b, 8600 Diksmuide T + 32 51 50 27 81 E [email protected] W www.dedollebrouwers.be

Brouwerij De Struise Brouwers

62

Kasteelstraat 50, 8640 Vleteren T + 32 495 28 86 23 E [email protected] W www.struisebrouwers.be

Dokter Louis Nevejan stichtte de brouwerij in Esen in 1835. Vanaf dan krijgt ze verschillende eigenaars, tot ze in 1980 wordt gekocht door De Dolle Brouwers. De brouwerij ontleent haar naam aan een fietsclub, De Dolle Dravers. Een voorwaarde om toe te treden tot de club was de jaarlijkse trip per fiets van Roeselare naar Cap-Gris-Nez en terug, en dit in één dag. Deze merkwaardige traditie wordt nog steeds in ere gehouden. De fietsers hadden dus een uitstekende kennis van afstanden en hellingen, maar ook van de regionale biercultuur. In 1980 werden De Dolle Dravers De Dolle Brouwers, na de aankoop van een leegstaande brouwerij in Diksmuide. Hier zouden ze “Oerbier” brouwen, op basis van experimenten thuis, met enkel natuurlijke ingrediënten en met hergisting op fles. Er werden sinds dan verschillende bieren toegevoegd aan het assortiment. De productie is momenteel stabiel rond de 1000 hectoliter per jaar.

De Struise Brouwers is een microbrouwerij die in een oud schoolgebouw in Oostvleteren werd gevestigd. De brouwers bouwden al snel een internationale reputatie op vanwege de superieure kwaliteit van hun bieren. Na verloop van tijd werden ze ook bekend in België. Op de Amerikaanse website Ratebeer voeren ze regelmatig de ranglijst van beste brouwers ter wereld aan. Bezoekers kunnen proeven van de bieren in het proeflokaal van de brouwerij.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Elke zondagnamiddag

Trappistenweg 23, 8978 Poperinge T + 32 57 38 80 21 E [email protected] W www.sintbernardus.be

Brouwerij ’t Gaverhopke

Steenbrugstraat 187, 8530 Harelbeke/Stasegem T + 32 497 76 04 13 E [email protected] W www.tgaverhopke.be

60

‘t Gaverhopke werd opgericht in 1994. Omdat bier hier een passie is, kunnen de bezoekers in het gezellige proeflokaal genieten van kwaliteitsvolle streekbieren, op traditionele wijze gebrouwen.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Elke zaterdag- en zondagnamiddag

Brouwerij De Ranke

Brouwerij Sint Bernardus

63

Brouwerij Sint Bernardus ligt in het hart van “Le Plat Pays”, de West-Vlaamse hopstreek in de buurt van de Franse grens. Sinds 1946 worden hier de nobele St. Bernardusbieren gebrouwen. De geschiedenis van de brouwerij is nauw verbonden met die van twee trappistengemeenschappen. Haar naam is afkomstig van de trappisten van Catsberg in het Franse Godewaersvelde. De knowhow en originele recepten dankt de brouwerij aan de trappisten van Westvleteren. De donkere en blonde abdijbieren worden gebrouwen met eigen gist, met eigen hop van het hopveld vlak naast de brouwerij en met mout van de beste kwaliteit. De brouwerij brouwt nog steeds hetzelfde bier met hetzelfde recept, maar onder een andere merknaam: St.Bernardus.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Ja 61

Brugstraat 43, 8560 Wevemgem T + 32 56 58 80 08 E [email protected] W www.deranke.be Brouwerij De Ranke ontleent haar naam aan de hoprank. De brouwers beschouwen hop immers als de belangrijkste grondstof voor bier. Vanaf het begin was het duidelijk dat de brouwers slechts één doel voor ogen hadden: het volgens hun normen beste bier produceren. Ze gebruiken enkel natuurlijke grondstoffen, zonder toevoeging van hulpstoffen of artificiële middelen. Er wordt gewerkt met respect voor de aloude traditionele methoden, zonder daarom nieuwe technieken te schuwen, maar deze alleen toe te passen indien ze de kwaliteit verbeteren en niet om goedkoper te produceren.



Brouwerij Alvinne

Vaartstraat 4a, 8552 Zwevegem T + 32 496 35 96 19 E [email protected] W www.alvinne.be

64

De naam van de brouwerij verwijst naar de Middelnederlandse literatuur, de Ierse elfensprookjes en Grimms mythologie. De verhalen over alvinnen, mooie gevleugelde vrouwen die werden gezien in de moerassen rond de Vlaamse kastelen, zetten de brouwers ertoe aan om deze naam te kiezen. Brouwerij Alvinne gebruikt gist van eigen kweek: Morpheusgist. Ze probeert steeds innovatief en experimenteel uit de hoek te komen. Dat kan door oude tradities nieuw leven in te blazen (bijv. rijping op houten vaten) en door nieuwe hopsoorten te gebruiken.


33

Brouwerij De Leite

65

De Leiteweg 32, 8020 Oostkamp T + 32 50 25 07 96 E [email protected] W www.deleite.be “Leite” is een verbastering van het woord laagte en zou ook duiden op een plaats in Ruddervoorde waar een beek langs de Leitemolen stroomt, niet ver van de brouwerij. Luc Vermeersch, oprichter van brouwerij De Leite, begon in 1997 met bierexperimenten en een microbrouwerij in een huisje in de tuin. Daarna volgde hij een jaar brouwcursus, ontmoette collegabrouwers en richtte in april 2008 De Leite op. In februari 2011 werden nog grotere ketels geïnstalleerd. Het bier van hoge gisting wordt op traditionele wijze gebrouwen.


Brouwerij Gulden Spoor

Heulestraat 168, 8560 Wevekgel T + 32 497 54 88 80 E [email protected] W www.guldenspoor.be

microbrouwerij die eind 2009 werd opgericht in een voormalige bouillonfabriek. De bieren worden niet gefilterd of gepasteuriseerd en het bottelen gebeurt volledig met de hand, fles per fles. Elk bier ondergaat een gisting in de warme kamer en het volledige productieproces duurt zes weken.

Rondleidingen voor individuele bezoekers: Ja

Brouwerij Eutropius

Mellestraat 138, 8500 Heule T +32 474 84 30 61 E [email protected] W www.brouwerij-eutropius.be

69

Brouwerij Eutropius is een van de kleinste actieve brouwerijen in België. De bieren zijn allemaal van hoge gisting en ongefilterd. Een hartelijke brouwerij die beslist een bezoekje waard is.

66


Brouwerij Rodenbach

De brouwerij werd in 2003 opgericht onder de naam ‘t Brouwkot, nadat een schuur werd gerenoveerd om te voldoen aan alle hygiënevoorschriften in verband met voedselveiligheid. De brouwers willen een product van hoge kwaliteit afleveren. Ze gebruiken daarom enkel ingrediënten uit de streek en brouwen hun bieren nog steeds op traditionele wijze, en dat in tijden van massaproductie. In 2009 werd de brouwinstallatie uitgebreid en omgedoopt tot “Gulden Spoor”, een verwijzing naar de Leiestreek.


70

Spanjestraat 133-141, 8800 Roeselare T + 32 51 27 27 00 E [email protected] W www.rodenbach.be

De historische architectuur maakt van deze brouwerij de perfecte plaats om Rodenbach te brouwen. De bezoekers kunnen tijdens een rondleiding in deze bijzondere brouwerij het volledige brouwproces volgen van begin tot eind. De nieuwe brouwzaal werd gebouwd in 2002, in glas, zodat de bezoekers de installatie vanaf de binnenplaats kunnen zien. Er is ook een interactief museum over het bier en de familie Rodenbach.


Brouwerij De Plukker

Elverdingseweg 14a, 8970 Poperinge E [email protected] W www.plukker.be

67

De Plukker is een onafhankelijke brouwerij in Poperinge. Ze is vooral uniek omdat ze ontstond in een van de hopboerderijen rond Poperinge. Het is met andere woorden geen brouwerij met een eigen hopveld, maar een hopbedrijf met een eigen brouwerij. De brouwers gebruiken enkel hop die biologisch werd geteeld op hun eigen hopboerderij en biologische grondstoffen. De Plukker is dus 100 % biologisch en gebruikt 100 % hop van eigen bodem.


Brouwerij Maenhout

68

Tieltstraat 219, 8760 Meulebeke E [email protected] W www.brouwerijmaenhout.be Brouwerij Maenhout in Meulebeke is een traditionele 34

Brouwerij Sint-Sixtusabdij Westvleteren

71

Donkerstraat 12, 8640 Westvleteren T + 32 57 40 03 76 E [email protected] W www.sintsixtus.be In 1831 stichtte de cisterciënzerorde een nieuwe abdij in Westvleteren. De trappisten brouwden hier hun eerste bier in 1839. Vandaag wonen er nog steeds 21 monniken in de abdij en hun trappistenbier is over de hele wereld bekend. Het won niet minder dan drie keer (2005, 2012 en 2013) de titel van beste bier ter wereld tijdens de tweejaarlijkse wedstrijd van Ratebeer, een gespecialiseerde Amerikaanse website voor bierliefhebbers. De monniken produceren slechts kleine hoeveelheden van het bier.

Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Neen Bijhorend Café: In de Vrede - www.indevrede.be

Huisbrouwerij De Halve Maan

72

Seizoensbrouwerij Vandewalle

74

Walplein 26, 8000 Brugge T + 32 50 44 42 22 E [email protected] W www.halvemaan.be

Zwartestraat 43, 8647 Lo-Reninge T +32 497 54 95 85 E [email protected] W www.seizoensbrouwerij.be

Brugse Zot en Straffe Hendrik zijn twee heerlijke bieren die worden gebrouwen in de enige nog werkende familiebrouwerij van Brugge, De Halve Maan. Deze huisbrouwerij werd opgericht in 1856 en grondig gerenoveerd en gemoderniseerd in 2005. De bezoekers kunnen het brouwproces in levenden lijve meemaken en komen alles te weten over de fascinerende wereld van mout en hop. De brouwerij biedt ook een schitterend panoramisch uitzicht op het mooie middeleeuwse Brugge.

Seizoensbrouwerij Vandewalle in Lo-Reninge is een jong bedrijf dat kan bogen op een sterke familietraditie die teruggaat tot de 18e eeuw. Na een onderbreking zet brouwer Chris Vandewalle de lange traditie van de seizoensbrouwerij voort. De specifieke streekgebonden grondstoffen zoals de hop uit Poperinge, de enorme expertise en vaardigheid, de invloed van de natuur, de tijd en een uitgebreid historisch verleden geven dit bier uit de bekende Westhoek zijn typische karakter en smaak.


Mogelijkheid voor individuele bezoekers om aan te sluiten bij een groep: Enkel tijdens de zomer

Brouwerij Strubbe

Markt 1, 8480 Ichtegem T + 32 51 58 81 16 E [email protected] W www.brouwerij-strubbe.be

73

Het vredige dorpje Ichtegem ligt in het hart van West-Vlaanderen, niet ver van de drukke weg tussen Roeselare en Oostende. Het is een dorpje zonder geschiedenis, dat in het verleden slechts af en toe in het nieuws kwam door de aanwezigheid van drie brouwerijen op zijn grondgebied. Slechts een ervan is vandaag nog in werking. Gelegen in de schaduw van de 17de eeuwse Sint-Michielskerk, is de artisanale brouwerij Strubbe  de Maagd van Gent zoals ze eertijds genoemd werd  zo oud als België zelf.

Rondleidingen voor individuele bezoekers: Ja

Brouwerij Van Eecke

Douvieweg 2, 8978 Watou T +32 57 38 80 30 E [email protected] W www.brouwerijvaneecke.be

75

De geschiedenis van deze brouwerij is nauw verbonden met de geschiedenis van de streek, haar tradities en hopteelt. Sinds de 17e eeuw is de edele kunst van het brouwen hier een traditie van vader op zoon. Er wordt voortdurend geïnvesteerd en vernieuwd. Hendrik en Philip Leroy vormen de 7e generatie brouwers en stomen de 8e generatie klaar om het bedrijf in de 21e eeuw te leiden. Moderne installaties, vakmanschap en natuurlijke ingrediënten uit de streek staan garant voor de kwaliteit van de geproduceerde bieren.


35

36

Biermusea in Vlaanderen en Brussel

37

Hieronder vindt u een lijst met biermusea in Vlaanderen en Brussel. Sommige musea bieden rondleidingen in het Engels aan. Neem contact op met het biermuseum voor meer informatie (openingstijden, duur van de rondleiding, groepsgrootte, tarief, mogelijkheid tot foodpairing, rondleidingen voor individuele bezoekers/groepen) of om te reserveren. Groepsrondleidingen zijn enkel mogelijk met VOORAFGAANDE TOESTEMMING van het museum. Om zeker te zijn dat de rondleiding plaatsvindt op de gewenste dag, raden we aan om zo snel mogelijk te reserveren.

38

Leuven en Vlaams-Brabant Bezoekerscentrum de Lambiek

1

Gemeenveldstraat 1, 1652 Beersel T + 32 2 359 16 36/37 E [email protected] W www.delambiek.be

De nadruk ligt op ervaring en ontdekking in dit bezoekerscentrum. De bezoekers worden ondergedompeld in de wereld van de lambiek en ontdekken smaak, geur, geluid en textuur van dit unieke product. Het is ook de perfecte start van een rondleiding door de verschillende lambiekbrouwerijen, het Pajottenland en de Zennevallei.

Groepsgrootte: toegankelijk voor individuele bezoekers Openingstijden: vrijdag en zaterdag van 11 uur tot 18 uur, zondag van 14 uur tot 18 uur, groepen op afspraak. Gesloten van 1 januari tot en met 13 februari. Duur: 90 minuten Tarieven: € 3 + € 60 per gids (max. 25 personen per gids), degustatie inbegrepen

Abdijbiermuseum

2

Pastoor Woutersstraat 1b, 1850 Grimbergen T + 32 2 270 99 30 E [email protected] W www.brabantsekouters.be Het eerste abdijbiermuseum ter wereld bevat een schat aan historische informatie over de oorsprong en evolutie van Grimbergen abdijbier. Het smaakvol ingerichte museum beschikt over een expositieruimte met authentieke voorwerpen en originele beelden, een filmzaal en proeflokaal.

Groepsgrootte: max. 50 personen Openingstijden: dagelijks van 14.30 u tot 17.30 u Duur: 45 minuten + degustatie Tarieven: € 3 + € 60 per gids (max. 25 personen per gids), 1 bierdegustatie inbegrepen

39

Antwerpen, Mechelen en de provincie Antwerpen Belevingscentrum De Koninck (juni 2015)

3

Mechelsesteenweg 291, 2018 Antwerpen T + 32 471 92 17 29 E [email protected] W www.dekoninck.be Sinds 1833 is brouwerij De Koninck als oudste stadsbrouwerij van Antwerpen een van de iconen van de havenstad. Om de hechte band met de stad te versterken, opent brouwerij De Koninck in het voorjaar van 2015 een prestigieus en innoverend bierbelevingscentrum. De bezoeker beleeft er op authentieke, educatieve en interactieve wijze de rijke biercultuur en geschiedenis van de laatst overgebleven stadsbrouwerij van Antwerpen. In 9 themakamers worden de geschiedenis van Antwerpen, het unieke karakter van de bierstad en het brouwproces van De Koninck uitgelegd, aan de hand van de nieuwste audiovisuele technieken.

Groepsgrootte: toegankelijk voor individuele bezoekers

40

Limburg Bocholter Brouwerijmuseum

4

Wilderen brouwerij & stokerij

5

Dorpstraat 53, 3950 Bocholt T + 32 89 48 16 76 E [email protected] W www.bocholterbrouwerijmuseum.be

Wilderenlaan 8, 3800 Wilderen-Sint Truiden T + 32 11 58 06 80 E [email protected] W www.brouwerijwilderen.be

Het Bocholter Brouwerijmuseum vindt zijn oorsprong in een

Dit is een authentiek industrieel monument, gebouwd in

van de oudste familiebrouwerijen van België. Het museum werd

1743 in het centrum van Wilderen, een dorp te midden van

opgericht door Jean Martens (1919). Al sinds 1979 vertelt zijn

uitgestrekte fruitboomgaarden in de streek rond Sint-Truiden.

verbazingwekkende collectie het verhaal van de ware bierkunst

Een hedendaagse brouwerij en distilleerderij, een imposante

doorheen de industriële geschiedenis, vanaf 1758 tot nu. Het

alcoholstokerij uit 1890 en een monumentale Haspengouwse

grootste brouwerijmuseum van Europa  niet minder dan 4000

vakwerkhoeve maken deel uit van dit unieke verhaal. Er is een

m² groot  is gevestigd in een industriële, archeologische en

imposant café met groot terras waar ze de zelfgemaakte bieren

architecturale omgeving die wordt gekenmerkt door een acht

en jenevers schenken.

generaties rijke brouwerijgeschiedenis.

Openingstijden: dagelijks in juli en augustus voor individuele bezoekers + het hele jaar door voor groepen Duur: 120 minuten Tarieven: € 5 per persoon (max. 20 personen); € 4,50 (groepen >20 personen) + € 20 per gids (max. 20 personen per gids)

Groepsgrootte: 30-60 personen. Openingstijden: dagelijks behalve op maandag en tijdens de kerstvakantie. Duur: 90 minuten Tarieven: € 5 per persoon (degustatie + gefrankeerde postkaart inbegrepen)

Brussel Museum van de Belgische Brouwers

6

Brussels Museum van de Geuze

7

Grote Markt 10, 1000 Brussel T + 32 2 511 49 87 E [email protected] W www.belgianbrewers.be

Gheudestraat 56, 1070 Anderlecht T + 32 2 521 49 28 E [email protected] W www.cantillon.be

Het Museum van de Belgische Brouwers bevindt zich in de

in zijn technische, economische en historische context. Brouwerij

gewelfde kelders van een prachtig herenhuis aan de Brusselse Grote Markt. Het tentoongestelde materiaal (gistkuip, kookketel enz.) is afkomstig van een traditionele 18e-eeuwse brouwerij. De moderne brouwtechnieken worden uitgelegd aan de hand van

Het Brussels Museum van de Geuze stelt een levend erfgoed voor Cantillon is nog steeds actief en van oktober tot maart kunnen de bezoekers hier in levenden lijve de verschillende brouwfasen van geuze en lambiek meemaken. De gidsen geven de bezoekers uitleg over de verschillende stadia van het brouwproces, terwijl ze door

multimedia.

de opeenvolgende zalen lopen: de brouwerszaal, de zaal met

Groepsgrootte: 10-50 personen. Openingstijden: dagelijks van 10 uur tot 17 uur. Duur: 60 minuten Tarieven: € 4 per persoon (degustatie inbegrepen) + € 150 per gids

voor de houten vaten, de werkplaats voor het op fles trekken en

de gistkuipen, de graanzolders, de koelbakken, de opslagplaats natuurlijk de kelder voor het bewaren van de flessen.

Groepsgrootte: 20-40 personen. Elke zaterdag van 10 uur tot 17 uur. Openingstijden: maandag tot vrijdag, van 9 uur tot 17 uur Duur: 60 minuten Tarieven: €5 per persoon (degustatie inbegrepen)

41

Brugge en West-Vlaanderen Bruges Beer Museum

Breidelstraat 3, 8000 Brugge T + 32 479 35 95 67 E [email protected] W www.brugesbeermuseum.com

8

Een leuke en innovatieve manier om in het historische centrum

Mout- en Brouwhuis De Snoek

10

Fortem 40, 8690 Alveringem T + 32 58 28 96 74 (Toerisme Alveringem) OR + 32 492 31 30 31 (De Snoek) E [email protected] or [email protected] W www.desnoek.be

van Brugge alle fascinerende aspecten van bier te ontdekken. Graaf dieper in de geschiedenis van het bier, het brouwproces,

Wie wil weten hoe mensen in het verleden hun dorst lesten, moet

de biersoorten, de trappisten, foodpairing en nog zo veel meer.

zeker eens een bezoek brengen aan dit unieke museum met een

Kijk, voel, luister, ruik en proef! Voor kinderen is er een speciale

volledige, authentieke 19de-eeuwse brouwerij en mouterij. Dit

rondleiding mogelijk.

uitzonderlijk stukje industrieel erfgoed voert u terug naar de pre-industriële tijd van hete asten, dampende brouwzalen en kille

Groepsgrootte: toegankelijk voor individuele bezoekers Duur: 90 minuten. Tarieven: € 11, degustatie inbegrepen

Brouwerij De Halve Maan

Walplein 26, 8000 Brugge T + 32 50 44 42 22 E [email protected] W www.halvemaan.be

gistingskelders. In het oude Brouwershof kunnen de bezoekers proeven van heerlijke, ambachtelijke brouwsels.

9

Brouwerij De Halve Maan is een volledig operationele familiebrouwerij op een unieke locatie in het historische centrum van Brugge. Ze vertelt het verhaal van zes generaties familiebrouwers die elkaar sinds 1856 opvolgen, altijd met hetzelfde doel voor ogen: met respect voor traditie superieure

Groepsgrootte: 15-50 personen. Openingstijden: dagelijks Duur: 75 minuten (degustatie inbegrepen), € 50 per gids (max. 30 personen per gids) Tarieven: € 4 (bezoek), € 5 (degustatie inbegrepen), € 6 (degustatie “Snoekbier”)

HopMuseum

11

Gasthuisstraat 71, 8970 Poperinge T + 32 57 33 79 22 E [email protected] W www.hopmuseum.be

bieren van optimale kwaliteit brouwen. De geschiedenis van de eeuwenoude traditie van deze Brugse brouwerij wordt onthuld in

Het Hopmuseum is gevestigd in het oude stadsschaalcomplex.

een boeiend museum met uniek industrieel erfgoed, waar ervaren

Hier werd vroeger hop gewogen, gekeurd en gestapeld. Vandaag

gidsen de bezoekers elke dag meenemen op ontdekkingstocht

vinden de bezoekers er een uitgebreide collectie authentieke

door de moderne brouwerij en het museum.

hoptuigen, aangevuld met audiovisuele fragmenten en quizmodules. Ze beleven er aan den lijve de geschiedenis en

Groepsgrootte: 100 personen (max. 45 personen per gids) Openingstijden: dagelijks van 10 uur tot 17 uur, in januari enkel in het weekend. Duur: 45 minuten Tarieven: € 7, degustatie inbegrepen

42

levenscyclus van de hop.

Groepsgrootte: 15-100 personen. Openingstijden: 90-120 minuten + € 35 per gids (max. 35 personen per gids) Duur: 90-120 minuten + € 35 per gids (max. 35 personen per gids) Tarieven: € 4 (rondleiding), € 6,50 (1 degustatie inbegrepen)

cafés Hieronder vindt u een korte lijst van speciale biercafés die een breed assortiment bieren aanbieden; niet alleen de bekende, maar ook plaatselijke bieren en/of “bierervaringen”. Een aantal cafés zijn geschikt voor groepen. Sommige zijn echter vrij klein en traditioneel, zodat het aangeraden is om het café vooraf in te lichten over uw bezoek en de nodige zitplaatsen te reserveren.

43

The Captal

Grote Markt 14, 3000 Leuven E [email protected] W www.thecapital.be

echter veel meer dan een museumcafé en biedt u de grootste selectie streekbieren van Leuven aan. Ook de kennis en ervaring van de uitbaters is een pluspunt. Ze weten wat ze doen en wat ze serveren.

Vismarkt 20, 2800 Mechelen T + 32 15 34 60 34 E [email protected] W www.tankertje.be

Dit café in het centrum van de stad opende

Op de bierkaart van dit gezellige café in

in 2013 zijn deuren en wil u de grootste

een 18e-eeuws gebouw in laatbarokke

selectie bieren ter wereld aanbieden. U ziet de kelders vol met bierflessen doorheen de glazen vloer. Ze worden met een ingenieus liftsysteem tot bij u gebracht.

Fiere Margriet

Bier Central

De Keyserlei 25, 2018 Antwerpen T + 32 3 201 59 85 E [email protected] W www.biercentral.be Met meer dan 300 verschillende bieren

Margarethaplein 11, 3000 Leuven T + 32 486 06 78 16

op fles en meer dan 20 bieren op vat is

Biercafé De Fiere Margriet op het

dat er geen bierkaart wordt gebruikt

Margarethaplein heeft niet minder dan 280 verschillende bieren op de kaart staan, waaronder lokale specialiteiten zoals Wolf, Broeder Jacob, Kessel Blond, Hector en Hof Ter Dormael. Elke maand wordt er een Bier van de maand voorgesteld.

Openingstijden: dagelijks vanaf 7 uur. Aantal verschillende bieren op de kaart: 280

De Metafoor

Parijsstraat 34, 3000 Leuven T + 32 496 25 44 65 De Metafoor is een echte aanrader voor bierliefhebbers. Dit hartelijke bruin café is gelegen in de Parijsstraat. De Metafoor beschikt over een uitstekende selectie bieren, waaronder de gebruikelijke lokale specialiteiten. Ook hier is er een Bier van de maand.

Openingstijden: dagelijks

Bier Central een van de beste biercafés van Antwerpen. De keuze is zo groot maar een bierencyclopedie, waarin de klanten ook meer kunnen lezen over de bierervaring in het algemeen. Elke vrijdag geeft een biersommelier de klanten een gedetailleerde uitleg over hun bierkeuze.

Openingstijden: dagelijks, vanaf 10 uur. Aantal verschillende bieren op de kaart: 320

Kulminator

Vleminckveld 32, 2000 Antwerpen T + 32 3 232 45 38 Bierhuis Kulminator is een paradijs voor de bierliefhebber. De uitbater is een specialist in zijn vak en weet ook alles over het rijpingsproces van bier. Hoewel het café wat verscholen ligt in een zijstraatje, is een bezoek zeker de moeite waard. Op de bierkaart prijken zo’n 600 bieren uit de hele wereld. Wat deze plek echt bijzonder maakt is de ongeëvenaarde verscheidenheid op de bierkaart. Ze bevat een overvloed lang verdwenen brouwerijen en bieren die

M-café

Savoyestraat 10, 3000 Leuven T + 32 494 50 40 82 W www.mleuven.be In het M-café kunt u terecht voor een drankje en een hapje voor, tijdens of na uw bezoek aan het M-museum. Dit café is

stijl, prijken allerlei beroemde Mechelen bieren. Er is ook een bierwinkel met allerlei soorten bierproducten. De benedenverdieping is volledig gewijd aan de bieren van Brouwerij Het Anker, waarvan er verscheidene van het vat worden geserveerd. De bovenverdieping is versierd met talloze reclameborden en materiaal uit de ongeveer 30 brouwerijen die Mechelen ooit rijk was. ‘t Ankertje is gelegen aan de Vismarkt, een modieuze en trendy stadsbuurt.

Openingstijden: dagelijks vanaf 15.30 u; zaterdag vanaf 11 u, zondag vanaf 14 u

Aantal verschillende bieren op de kaart: alle bieren van de brouwerij

d‘Hanekeef

Keizerstraat 8, 2800 Mechelen T + 32 15 20 78 46

aan oude bieren, zoals vergeten bieren uit

44

‘t Ankertje aan de Dijle

nooit officieel werden verkocht. En niet te vergeten: Kulminator werd door ratebeer. com uitgeroepen tot beste café ter wereld.

Openingstijden: dagelijks vanaf 11 uur, maandag vanaf 20 uur, zaterdag vanaf 16 uur. Gesloten op zondag.

Aantal verschillende bieren op de kaart: 600

d’Hanekeef is het oudste café van Mechelen. Rond 1950 vormden de cafés de spil van het sociale leven in de stad. Aan de muren hingen spaarpotten, beter bekend als “spaarkaskes”. De cafégasten staken elke week een klein bedrag in hun spaarkas, dat daarna naar een financiële instelling werd gebracht. Uiteindelijk werden de opbrengsten gebruikt om een jaarlijks eetfestijn of ander feest te organiseren. Vandaag is d’Hanekeef nog altijd een populair volkscafé, waar klanten een praatje komen slaan en een caféspelletje spelen. Er staan ongeveer 50 verschillende bieren op de kaart.

Aantal verschillende bieren op de kaart: 50

Moeder Lambic

A La Mort subite

De Dulle Griet

De bezoeker vindt het beroemde biercafé

Een bezoeker die A La Mort Subite

De Dulle Griet is een unieke taverne met

Chez Moeder Lambic zowel aan het

binnenstapt, komt in een andere tijd

een schitterend middeleeuws interieur,

Fontainasplein in het centrum van

terecht: hoge plafonds, oude houten

waar karrewielen aan de muren hangen.

Brussel als in Sint-Gillis, net buiten het

banken en tafels, een spinnende kat

De naam verwijst naar het 15e-eeuwse

stadscentrum. Beide cafés verschijnen

onder een vooroorlogse radiator. Aan

kanon dat net om de hoek ligt. De sfeer

regelmatig op de lijst van beste biercafés

de muur hangen vergeelde foto’s van

is er aangenaam en ontspannen. Het café

ter wereld. Wat Moeder Lambic echt

voormalige bezoekers, zoals Jacques Brel

heeft ook het grootste bieraanbod van

bijzonder maakt, zijn de artisanale bieren

en Koning Boudewijn. Vandaag wordt

Gent: meer dan 250 verschillende soorten,

van het vat. Ze worden bewaard in een

A La Mort Subite vooral bezocht door

waaronder trappistenbieren, abdijbieren

unieke koelcel, zodat ze langer houdbaar

buitenlandse toeristen die hier komen

en kriekbier. Verder is er ook een eigen

zijn  hoewel dat niet echt nodig is, gezien

proeven van de faro, kriek en de typische

brouwsel, dat uiteraard luistert naar de

de snelheid waarmee het bier zijn weg

Brusselse boterham met radijsjes en

naam Dulle Griet. Als klap op de vuurpijl

naar de klanten vindt.

plattekaas.

kunnen de klanten een van hun schoenen



(ze krijgen hem terug!) inruilen voor een

Fontainasplein 8, 1000 Brussel T + 32 2 503 60 68 E [email protected] W www.moederlambic.com

Warmoesberg 7, 1000 Brussel T + 32 2 513 13 18 E [email protected] W www.alamortsubite.com

Vrijdagmarkt 50, 9000 Gent T + 32 9 224 24 55 E [email protected] W www.dullegriet.be

Maxbier, dat wordt geschonken in een laarsvormig glas.

Openingstijden: dagelijks vanaf 12 uur, maandag vanaf 16.30 u.

Aantal verschillende bieren op de kaart: 250 45

Het Waterhuis aan de Bierkant

Groentenmarkt 9, 9000 Gent T + 32 9 225 06 80 E [email protected] W www.waterhuisaandebierkant.be

‘t Brugsch Bieratelier

Wijngaardstraat 13, 8000 Brugge W www.brugsbieratelier.com ‘t Brugsch Bieratelier is een uniek café omdat het enkel bier van het vat serveert en enkel Belgische bieren. Het

Het Waterhuis aan de Bierkant is een

café bevindt zich in een klein rijhuis met

van de traditionele historische cafés van

een gezellig en aangenaam interieur. De

Gent, een must voor bierliefhebbers en

toog met bierkannen trekt meteen alle

toeristen. Door de ligging aan de Leie is

aandacht naar zich toe. Er zijn altijd 12

het café erg populair, vooral in de zomer.

bieren te proeven. Het aanbod verandert

Het terras wordt dan overspoeld, maar

op maandelijkse basis, afhankelijk van

ook vanaf de met kaarsen verlichte bar

het seizoen. Als bezoekers niet kunnen

heeft de bezoeker een prachtig uitzicht

beslissen welk bier ze willen drinken,

op de rivier. Een andere attractie zijn de

kunnen ze kiezen voor een degustatie.

regelmatige voorstellingen van het Gentse

Voor 8 euro komen er 3 biersoorten van

poppentheater op de bovenverdieping.

de kaart op tafel, in miniatuurversie. Zo

Een bezoek is niet volledig zonder te

krijgen de klanten een mooi overzicht en

hebben geproefd van een van de eigen

kunnen ze naar hartelust genieten van

brouwsels: Gandavum, Klokke Roeland of

verschillende smaken.

Mammelokker. Naast deze bieren is het café gespecialiseerd in geuze en kriek.


Rose Red

Cordoeanierstraat 16, 8000 Brugge T + 32 50 33 90 51 E [email protected] W www.cordoeanier.be/rosered.php

‘t Brugs Beertje in Bruges

Kemelstraat 5, 8000 Brugge T + 32 50 33 96 16 E [email protected] W www.brugsbeertje.be ‘t Brugs Beertje serveert 300 verschillende Belgische bieren. Uw bezoek wordt nog leuker met een lekker stukje Belgische kaas of paté.

Café Rose Red is een hartverwarmend , sfeervol café gelegen in het centrum van Brugge op een boogscheut van de markt. Een rustige zijstraat leidt de bezoeker onmiddellijk weg van het toeristische pad en brengt hem naar een authentieke parel in de Brugse binnenstad. De specialiteit van het huis is trappist. Het café biedt dan ook alle wereldwijd geprezen trappistenbieren aan. Zowel binnen als buiten op het aangename terras kunnen de klanten genieten van deze tongstrelende heerlijkheid.

Openingstijden: dagelijks vanaf 11 uur.

46

Restaurants

Hieronder vindt u een selectie bierrestaurants die gespecialiseerd zijn in “bier gastronomie” of regelmatig biergerechten serveren. Alle restaurants zijn geschikt voor groepen. Het is echter aangeraden om uw tafel vooraf te reserveren.

47

Zarza

de kapel van de Romaanse Poort. Dit restaurant is ook geschikt voor bierliefhebbers en heeft een uitstekende, gevarieerde bierkaart.

Restaurant Zarza heeft een gezellig, modern interieur. De chef gebruikt enkel de beste producten, vaak afkomstig uit de streek. In 2009 won Zarza de titel van Bierkok, een initiatief ter promotie van de bieren en brouwerijen van VlaamsBrabant. Bij Zarza geniet de klant van een leuke avond met lekker eten in een sfeervolle omgeving.

Openingstijden: dagelijks vanaf 11 uur, gesloten op maandag en zondag

Bondgenotenlaan 92, 3000 Leuven T + 32 16 20 50 05 E [email protected] W www.zarza.be

Openingstijden: lunch van 11.45 u tot 15 u, diner van 18.30 u tot 22 u, gesloten op zondag.

Brasserie improvisio

Brusselsestraat 63, 3000 Leuven T + 32 16 20 76 46 W www.improvisio.net Improvisio zorgt voor een culinaire verrassing van formaat in het 18e-eeuwse Oude Gasthuys van Leuven. Tijdens de zomermaanden kunnen de klanten van hun maaltijd genieten op een van de idyllische binnenplaatsen, met uitzicht op 48

De Drie Fonteinen

Herman Teirlinckplein 3, 1650 Beersel T + 32 2 331 06 52 E [email protected] W www2.resto.be/driefonteinen. restaurant 3 Fonteinen is een café-restaurant dat eigendom is van Guido Debelder, de broer van Armand, die de geuzebieren brouwt. Het restaurant ligt net naast de brouwerij en serveert traditionele streekgerechten die worden bereid met de geuze en kriek van brouwerij 3 Fonteinen. De klanten kunnen in het café ook genieten van de eigen brouwsels. Openingstijden: gesloten op dinsdag en woensdag

De Groote Witte Arend

Reyndersstraat 18, 2000 Antwerpen T + 32 3 233 50 33 E [email protected] W www.degrootewittearend.be Deze brasserie in het centrum van Antwerpen is absoluut een bezoek waard. Tijdens de zomermaanden kunnen de klanten buiten eten op het mooie terras. Het menu bestaat uit verschillende traditionele Vlaamse gerechten met bier als ingrediënt. Daarnaast heeft De Groote Witte Arend een uitgebreide bierkaart, met een aantal vrij zeldzame speciaalbieren. Openingstijden: dagelijks, vanaf 11.30 uur

Het Duvels Genot

Sint-Aldegondiskaai, 2000 Antwerpen T + 32 3 485 59 55 E [email protected] W www.hetduvelsgenot.be Naast een prachtig uitzicht op het Antwerpse MAS, biedt Het Duvels Genot ook lekker eten en een gezellige sfeer. De chefs brengen hulde aan de Belgische bierkeuken met een kaart die bestaat uit

traditionele gerechten met een eigentijdse toets. Voor, tijdens en na de maaltijd kunnen de klanten de bieren van brouwerij Duvel-Moortgat proeven, die met elke maaltijd worden gecombineerd of zelfs gebruikt als ingrediënt. Openingstijden: dagelijks vanaf 11 uur.

Brasserie Het Anker

Guido Gezellelaan 49, 2800 Mechelen T + 32 15 28 71 41 E [email protected] W www.hetanker.be Al generaties lang staat Het Anker borg voor een unieke smaakbeleving. Verschillende bieren zijn permanent beschikbaar van ‘t vat. Zo kan u optimaal van hun volle smaak genieten. Zo ook met de nieuwe keuken waar verschillende gerechten met één van de bieren van de brouwerij worden bereid en uw genot met een vleugje verhogen. Reserveer of kom gewoon langs en laat het u smaken. Openingstijden: week, 07.00 u – 21.00 u; zaterdag 08.00 u – 17.00 u; Zondag 08.00 u – 12.00 u

Restobières

Vossenstraat 9, 1000 Brussel T + 32 2 511 55 83 OR +32 495 50 63 00 E [email protected] W www.restobieres.eu Het restaurant van Alain Fayt ligt midden in de Brusselse Marollenwijk. Hij serveert typisch Brusselse gerechten en gebruikt graag traditioneel gebrouwen bier als ingrediënt: mosselen met Hommelbier, kalfsstoofpot met Blanche de Watou, sabayon met kriek, enzovoort. Openingstijden: lunch van dinsdag tot zondag vanaf 12 u, diner van maandag tot zondag vanaf 18.45 u

Les Brigittines

R&B (Ribs ‘n Beer)

Kapellemarkt 5, 1000 Brussel T + 32 2 512 68 91 T2 + 32 2 512 69 57 E [email protected] W www.lesbrigittines.com

Ezelstraat 50, 8000 Brugge T + 32 50 70 76 77 E [email protected] W www.ribsnbeer.com

Les Brigitinnes is gelegen in het centrum van Brussel, op wandelafstand van de Grote Markt, de Zavel, het Justitiepaleis en de Marollenwijk. De bezoeker geniet in een prachtig art-nouveaukader van traditionele Belgisch-Franse gerechten, bereid met verse seizoensproducten.

Gelegen op slechts 5 minuten wandelen van het historische marktplein van Brugge, is R&B de ideale plaats om te proeven van sappige, langzaam gegaarde ribbetjes met een variatie aan lekkere sauzen. Naast de heerlijke ribbetjes kunt u er ook terecht voor een super T-bone steak van 650 gram of één van de vele andere gerechtjes waaronder hun geprezen nachos. Uiteraard beschikt R&B ook over een uitgebreide bierkaart, die onder andere de meeste Trappisten bevat.

Openingstijden: open van 12 u tot 14.30 u en van 19 u tot 22.30 u (in het weekend tot 23 u). Gesloten op zaterdagmiddag, zondag en feestdagen

De Heeren van Liedekercke

Kasteelstraat 33, 9470 Denderleeuw T + 32 53 68 08 88 E [email protected] W www.heerenvanliedekercke.be De Heeren Van Liedekercke werd in 2013 verkozen tot beste bierrestaurant ter wereld. Het restaurant serveert originele biergerechten met de karakteristieke smaak en verfijning die alleen bier kan bieden. De bierkelder is indrukwekkend: meer dan 400 verschillende Belgische bieren wachten geduldig tot een bierliefhebber hen kiest. Het personeel staat klaar om klanten te helpen bij hun keuze, met deskundig advies over geur, kleur en smaak. Openingstijden: dagelijks vanaf 11.30 u, zondag vanaf 12.30 u Gesloten op dinsdag en woensdag

Openingstijden: Dagelijks vanaf 18.00 u, zondag vanaf 12.00 u (open op aanvraag voor groepen).

‘t Hommelhof

Watouplein 17, 8978 Watou T + 32 57 38 80 24 E [email protected] W www.hommelhof.be Chef Stefaan Coutteneye is een van de pioniers van de bierstronomie. Zijn biergerechten, waarvoor hij voornamelijk bieren uit de Westhoek gebruikt, worden wijd en zijd geprezen. Hij schreef al verschillende boeken over foodpairing en werd onlangs ingewijd in de Orde van de 33 Meesterkoks van België. Zijn restaurant ligt in het poëtische dorp Watou en is een favoriete bestemming voor liefhebbers van bier en eten. Ze genieten er van (h)eerlijke en betaalbare gerechten, bereid met bieren uit de streek van Poperinge. Openingstijden: gesloten op maandagavond, dinsdagavond, woensdag, donderdagavond. In juli en augustus enkel gesloten op woensdag.

49

50

Rondleidingen Hieronder vindt u een lijst van groepsrondleidingen in het Engels. Voor meer informatie of om te reserveren neemt u contact op met het organiserende bedrijf. Aangezien bepaalde rondleidingen enkel beschikbaar zijn op aanvraag, is het aangeraden om vooraf te reserveren zodat de rondleiding op de gewenste dag kan plaatsvinden.

51

Leuven Leuvense bierverhalen W www.leuven.be/bierstad

Brouwerijwandeling per kickbike

Op deze wandeling neemt de gids de

W www.beerhop.be W www.leuvenleisure.com

deelnemers mee op ontdekkingstocht

Allerlei bierrondleidingen in en

De bezoeker volgt te voet of per kickbike

langs oude cafés en (verdwenen)

rond Leuven. Bierwandelingen, een

een biergids door Leuven en stopt in

brouwerijen, terwijl hij de geschiedenis

brouwerijbezoek met de fiets of

een aantal typische cafés. U start aan de

van de bierstad Leuven vertelt. Werd er

bus, cafésporten, een degustatie

Vaartkom, in de schaduw van brouwerij

hier echt zo veel bier gedronken? Wat

van streekbieren, ... Alles is trouwens

Stella Artois en bezoekt vervolgens oude

is er met al die brouwerijen gebeurd?

toegankelijk voor individuele bezoekers.

brouwerijen en mouterijen in de buurt

Is er een verschil tussen een kroeg en

Neem een kijkje op de website.

van het stadscentrum. Een vaste stop is

een estaminet? Waarom zijn er zoveel cafés rond de Oude Markt? Wat maakte het bier uit Leuven zo befaamd? Is het

52

Beerhop

Culinaire bierwandeling per kickbike

waar dat de brouwers visschubben en

W www.cameleon-events.be

varkenspoten gebruikten? En werd het

De bezoeker volgt te voet of per kickbike

bier echt gebrouwen met water uit de

een stadsgids door Leuven en geniet van

Dijle? Al deze vragen worden beantwoord

een driegangenmenu in drie verschillende

tijdens de rondleiding.

restaurants. De gerechten worden begeleid

Duur: 2 uur Groepsgrootte: max. 25 Prijs: € 60 per groep

door aangepaste bieren.

Duur: 4 uur Groepsgrootte: min. 13 Prijs: € 68 p.p.

W www.cameleon-events.be

stadsbrouwerij Domus, waar u drie bieren kan proeven.

Groepsgrootte: min. 13 Prijs: € 39 p.p.

Antwerpen Kroegentocht in Antwerpen per paardentram

Bierwandeling met eten

Plezier met bier en elixir

Duur: 3 uur Groepsgrootte: 15 / 60 Prijs: op aanvraag

Tal van heerlijke gerechten worden bereid met bier, de perfecte reden om een bierwandeling te combineren met eten. Naast een bieraperitief met hapjes geniet de bierliefhebber ook van een hoofdgerecht waarbij zeker een biertje past. Uiteraard wordt de wandeling afgesloten met ... een biertje.

Plezier met bier

Duur: 4 uur Groepsgrootte: max. 20

Dit is een langere en vooral sterkere variant van de gewone kroegentocht. Er is immers niet enkel aandacht voor het plaatselijke bier, maar ook voor enkele straffe drankjes zoals Antwerpse jenevers of kruidenlikeurtjes die vooral – maar niet alleen – in de winter smaken naar meer. Wie het sterke spul niet lust, kan gewoon blijven genieten van bier en vertier ...

Op bieravontuur in Antwerpen


W www.focusflanders.com Een rondleiding langs Antwerpse cafés, gevolgd door een bierdiner in een historische kelder.

W www.visitantwerpen.be Het is voor de deelnemers vast een plezier om de boeiende “petite histoire” te vernemen van enkele cafés die in Antwerpen een belangrijke sociale, economische of culturele functie bekleden. Ze maken daarbij niet enkel kennis met de charme en geschiedenis van typische kroegen, herbergen, cafés of estaminets, maar ook met de wereld van de streekbieren en hun brouwproces. Beslist een aanrader voor wie het andere Antwerpen wil ontdekken


Bierwandeling W www.vizit.be

Antwerpen is meer dan een lekker Bolleke. Tijdens de bierwandeling ontdekken de bezoekers de bijzonderste bierverhalen van de stad. Nergens zijn er zo veel authentieke kroegen te vinden en geen enkele stad heeft zo’n nauwe band met het goddelijke gerstenat. Waar anders wordt er meer vergaderd over bier? Waar anders zorgde een brouwer ooit voor een “Nieuwstad”? Antwerpen en bier, een verrassend verhaal met de nodige degustaties.

Duur: 2,5 uur Groepsgrootte: max. 20

W www.vizit.be

W www.culinairewandelingen.be Een wandeling door het historische centrum van Antwerpen, waarbij verborgen hoekjes en pleintjes worden ontdekt. Elke bezoeker leert het onderscheid tussen zuur, zoet en bitter, trappisten en abdijbieren, verschillende gistingsprocessen en nog veel meer. Voor al dat bier moet er een “bodempje” worden gelegd, dus wordt er aan het begin van de wandeling een rijkelijk gevulde vlees- en visstoofpot voorzien. Tijdens de wandeling zelf wordt bij elke “bierproefstop” een hapje voorzien. In totaal worden er negen typische bieren besproken en geproefd.

Duur: 4,5 uur Groepsgrootte: 6 / 30 Prijs: vanaf € 65 p.p.

Cafélegendes

W www.tanguyottomer.com Deze wandeling geeft de bezoeker werkelijk een warm gevoel vanbinnen, al was het maar door alle lekkere drankjes die ze onderweg leren kennen. Grappige weetjes over de legendes van Brabo en Lange Wapper komen uiteraard aan bod, maar ook enkele goed bewaarde geheimen van de Antwerpse drankcultuur.

W www.visitantwerpen.be

Kroegentocht door Antwerpen

W www.antwerpconnection.com Op elke hoek van de straat en er met regelmaat tussenin is er een café in Antwerpen. Bruine kroegen waar nostalgische postkaarten aan de muur hangen met punaises, trendy loungebars waar het puik van de Antwerpse trendsetters verveeld staat te lurken aan een martinicocktail, allround cafés waar trouwe klanten al om 9 uur aan de Duvel zitten en waar de verkoopsters van de buurtwinkel snel een volkoren spaghetti naar binnen werken tijdens de lunchpauze, ... Deze kroegentocht neemt de bezoeker mee naar klassiekers zoals Het 11de gebod, gespecialiseerde jenevercafés als De Vagant en Copa Cava en andere gevestigde waarden. Waar komt de uitdrukking “blijven plakken” vandaan, waarom was een herberg zo belangrijk in het dagelijkse leven, wat dronk men vroeger aan tafel en hoe, ... Allemaal vragen waarop de bezoeker zeker een antwoord krijgt.

Duur: 3 uur Groepsgrootte: min. 15

Duur: 2 uur Groepsgrootte: 15 / 20 Prijs: vanaf € 20 p.p.

53

Mechelen Caroluswandeling

W www.toerismemechelen.be Een kans om Mechelen te ontdekken en haar vloeibare goud te proeven. De wandeling voert de deelnemers door de historische binnenstad. Er wordt een of twee keer halt gehouden in een typisch Mechels café, waar ze van een heerlijk Mechels biertje kunnen genieten. De route hangt af van de deelnemende cafés.

Duur: 2 uur (1 bier) of 3 uur (2 bieren) Groepsgrootte: min. 15 Prijs: € 8 (2 uur), € 13 (3 uur)

Brussel Avondwandeling Brussel + bierproeverij

vertelt hen over hun geschiedenis, hoe

brouwerij van Brussel.

ze door de jaren heen evolueerden en

Tijdens deze twee uur durende wandeling

ze heel wat anekdotes en interessante

Duur: 4 uur (15 km) Groepsgrootte: max. 20 Prijs: € 175 per gids Prijs: € 8 per fiets, € 4 voor de rondleiding in brouwerij Cantillon

W www.bravodiscovery.com

langs de mooiste bezienswaardigheden van de stad komt u meer te weten over de Belgische biertraditie.

weetjes te horen. In de cafés geeft de gids uitleg over het unieke karakter van de verschillende soorten bier.

Brussels bier, van Geuze tot Pils

Duur: 2 uur Groepsgrootte: individuele bezoekers Prijs: € 20

Duur: op aanvraag Groepsgrootte: max. 25 Prijs: op aanvraag

Bierwandeling Best of Belgian Beers

Bier, diner en muziek in de stad W www.sterkmansevents.eu

Hun aantal neemt gestaag toe en het

Deze themawandeling neemt de bezoekers

Deze wandeling voert de bezoeker langs

worden populaire plaatsen voor een

Manneken Pis, de Grote Markt, het Ilot Sacré

drankje met vrienden. Tijdens deze

en de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen. De

wandeling komen de bezoekers meer te

deelnemers beleven een echte bieravond

weten over al die verschillende Belgische

met live muziek en genieten in drie

bieren en hoe ze evolueerden, van de

verschillende cafés in het centrum van

traditionele geuze tot de industriële pils.

Brussel van een aperitief, hoofdgerecht

De wandeling begint in het historische

en dessert. Het aperitief is een speciaal

centrum van Brussel en eindigt bij

Belgisch bier met kaas. Het hoofdgerecht is

brouwerij Cantillon.

bereid met bier en wordt vergezeld van een

Duur: 2,5 uur (laatste vertrek om 14 u, niet op zon- en feestdagen). Groepsgrootte: max. 25 Prijs: 25

W www.sterkmansevents.eu

mee naar het centrum van Brussel, van Manneken Pis over de Grote Markt tot de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen. Tijdens de wandeling wordt er in twee cafés halt gehouden voor een lekker ambachtelijk gebrouwen biertje (individuele keuze uit een 8-tal bieren) met deskundige commentaar van de gids.

Duur: 2-2,5 uur, vertrek tussen 10 u en 19 u Groepsgrootte: 5 / 25 Prijs: op aanvraag

Brasselicious

W www.itineraires.be De Poechenellekelder, La Bécasse, A l’Image de Notre-Dame, Greenwich, ‘t Goudblommeke in Papier en A La Mort Subite zijn allemaal historische Brusselse cafés waar de bezoeker in de juiste sfeer van een heerlijk drankje kan genieten. Tijdens deze wandeling neemt de gids de deelnemers mee naar al deze cafés. Hij

54

wat er is veranderd. Als toemaatje krijgen

tweede glas speciaal bier. Het dessert is een derde glas ambachtelijk gebrouwen bier. In alle cafés staat er muziek op het menu.

Duur: 3 uur, vertrek tussen 19u en 20 u Groepsgrootte: 15 / 25 Prijs: op aanvraag

Bier en brouwerijen

W www.lafonderie.be

In de 18e en 19e eeuw ziet Brussel de opkomst van allerlei cafés, tavernes, brasseries, estaminets en caberdouchkes.

Dine Around

W www.itineraires.be Dine Around is een geweldige manier om te genieten van een leuke rit door

W www.provelo.org

de hoofdstad van Europa. In een

Een fietstocht langs de geschiedenis van

“interactieve bus” maken de deelnemers

het bier en de Brusselse brouwerijen.

kennis met de pareltjes van deze

De tocht neemt de fietsers mee naar de

historische stad: de triomfboog van

typische Brusselse cafés en “estaminets”

het Jubelpark, Magrittes surrealisme, de

en omvat eveneens een bezoek aan

wervelende art-nouveaustijl, de strips met

brouwerij Cantillon, de laatste werkende

hun tekstballonnetjes, de lanen van het

Warandepark, het panorama vanaf het

hoeveelheden edel gerstenat. Nergens

krijgen ook inzicht in de belangrijkste

Atomium. Aan boord van de bus kunnen

is er zo’n grote verscheidenheid aan

bouwstijlen die Brussel heeft gekend.

de deelnemers bier en kaas proeven. Er

biersoorten als in ons landje: blond,

Er zijn twee haltes voorzien, waar ze

zijn extra proeverijen aan twee haltes

bruin, donker of dieprood, met komijn,

de typisch Brusselse sfeer zelf kunnen

(het Jubelpark en het Atomium). Een

kersen of honing. Er is voor elk wat

opsnuiven.

unieke manier om in gezelschap Brussel

wils. Een specialist laat de deelnemers

te ontdekken.

aan deze cursus kennismaken met de

Duur: op aanvraag Groepsgrootte: max. 25 Prijs: op aanvraag

belangrijkste Belgische bierfamilies en legt

Duur: 3 uur Groepsgrootte: max. 25 Prijs: € 156 (overdag), € 176 (na 20 uur)

in detail uit hoe ze hun bieren brouwen. Zo komen ze te weten wat hoge, lage en

Proost!

spontane gisting is, de betekenis van het

W www.guidesbrussels.be

alcoholgehalte enzovoort. Deze cursus is

België is een echt bierland en beschikt

niet alleen leerrijk en ontspannend, maar

bijgevolg over een waaier aan

W www.provelo.org

omvat ook praktische oefeningen. De

bieren: trappistenbieren, abdijbieren,

Brussel is ontegensprekelijk de stripstad

opgedane kennis wordt op twee manieren

seizoensbieren ... Er zijn waarschijnlijk

van België. Ze zijn er allemaal: van Quick

geconsolideerd: als aperitief, waarbij in een

meer dan 750 verschillende soorten.

en Flupke via Brüsel tot Guust Flater. Veel

typisch café de theorie wordt geïllustreerd

De typisch Brusselse bieren zijn geuze,

bekende auteurs begonnen hun carrière

met een degustatie van 4 biersoorten;

lambiek, faro en kriek. De perfecte plek

in deze stad of wonen er nog altijd. De

• als buffet of maaltijd aan tafel, waarbij

om ze te proeven zijn typische cafés

laatste 10 jaar werden 25 blinde muren in

alle gangen, van voorgerecht tot dessert,

zoals A La Mort Subite, A l’Image de

de stad versierd met striphelden. Tijdens

met bier worden bereid.

Notre-Dame, Bécasse, Les Brasseurs, Het

de tocht komen de fietsers ook langs een

Duur: 2-2,5 uur (kan worden ingekort) Groepsgrootte: op aanvraag Prijs: op aanvraag

Goudblommeke in Papier, Manneken Pis

Fietstocht: cafés en stripverhalen

aantal typische Brusselse cafés. Ideaal om even te stoppen voor een biertje, met tekst en uitleg van de gids.

Duur: 4 uur Groepsgrootte: max. 20 Prijs: € 175 per gids, € 8 per fiets

Praktische cursus over Belgische bieren

Als de staminees over Brussel vertellen

en de grote tavernes aan de Grote Markt.

Duur: 2 uur Groepsgrootte: max. 20 Prijs: € 117, excl. de consumpties van de deelnemers (te betalen in het café)

W www.busbavard.be

Dit is een wandeling die de oude, typische of ongewone cafés aandoet, getuigen van de geschiedenis van de stad doorheen

W www.busbavard.be

de eeuwen, van de evolutie in de sociale

Het is geweten: Belgen verzetten enorme

gewoonten en voorkeuren. De deelnemers 55

gENT Kennismaking met de Belgische bieren Brouwen, stoken en bottelen W www.focusflanders.com

W www.gandante.be

Een avond gewijd aan Belgische bieren. Geleide busrit door

Brouwen, stoken en bottelen  over geestrijk en ander nat. Dit is

Gent, bierworkshop met een expert, proeverij en bierdiner.

een rondleiding die de bezoeker meeneemt in het spoor van de


eens zo bloeiende brouwen stooknijverheid.

Bier, leute en gastronomie W www.focusflanders.com

Kroegentocht

Een boeiende rondleiding langs Gentse cafés onder leiding van

W www.gentsegidsen.be

de Gentse Belleman. Daarna volgt nog een diner in een typisch

Vlaanderen staat bekend als land van bier en jenever. De

Gents restaurant, waar alle maaltijden worden bereid met bier.

wandeling probeert dit te bewijzen in drie traditionele cafés,


waar de deelnemers genieten van een smakelijk verhaal over

Bierwandeling W www.vizit.be

Tijdens deze verfrissende bierwandeling ontdekken de deelnemers alles over de eerste Gentse cafés en brouwerijen, de brouwtraditie in de kloosters, of het nu al dan niet gezond is om bier te drinken enz. Ze krijgen ook meteen de kans om de

keit, gruut en hoppe. Ze leren de geschiedenis kennen van de Gentse bieren en brouwerijen door de eeuwen heen. Dit is geen kroegentocht, maar eindigen met een proeverij is altijd mogelijk, bijvoorbeeld in brouwerij Gruut.

Duur: 2 uur Groepsgrootte: max. 25 Prijs: € 75 per groep, € 5 voor de drankjes

Van abdij tot brouwerij

nieuw verworven kennis te testen! Inclusief een bierdegustatie

W www.gentsegidsen.be

in een van de vele Gentse cafés en een biertje in stadsbrouwerij

Deze wandeling besteedt aandacht aan de geschiedenis van

Gruut.

bier en brouwerijen door de eeuwen heen in Gent. Dit is geen

Duur: 2,5 uur Groepsgrootte: max. 25

kroegentocht, maar eindigen met een proeverij is altijd mogelijk,

Bierwandeling met eten W www.vizit.be

Tijdens deze rondleiding wordt de biertocht door Gent gecombineerd met een diner. Er wordt gestart met een biertje en hapjes in een plaatselijk café. Vervolgens wordt in een restaurant een hoofdgerecht met bijpassend bier geserveerd. Om de tocht af te sluiten wordt er in een ander café nog een biersoort gedegusteerd.

Duur: 4 uur Groepsgrootte: max. 25

56

Duur: 2 uur Groepsgrootte: max. 25 Prijs: € 80 per gids

bijvoorbeeld in brouwerij Gruut.

Duur: 2 uur Groepsgrootte: max. 25 Prijs: € 75 per groep, € 5 voor de drankjes

Brugge en West-Vlaanderen Oude kroegen en wijze verhalen W www.q-rius.be

Tijdens deze tocht verpozen de deelnemers in een typisch Brugs café bij een van de vele lekkere streekbieren of het pittige artisanale stadsbier Brugse Zot. Vergezeld van een gids die onderweg boeiende verhalen en anekdotes vertelt over Brugge en bier, ontdekken de bezoekers twee typisch Brugse cafeetjes, waar ze de sfeer van weleer kunnen opsnuiven.

Duur: 2 uur (dagelijks vertrek tussen 15 u en 19 u). Groepsgrootte: 12 / 25 Prijs: € 15 per persoon

Proost!

W www.gidsenkringbrugge.com Tijdens deze kroegentocht neemt de gids de bezoeker mee naar de typische en gezellige cafeetjes van Brugge. Uiteraard geniet de bezoeker in elk café van een lekker biertje, door de gids op smaak gebracht met interessante verhalen en weetjes over het café en de buurt.

Duur: 2 tot 3 uur. Groepsgrootte: max. 25 Prijs: € 12,5 tot €16 p.p.

over Brugge en bier, ontdekken de bezoekers twee unieke Brugse cafés, waar ze de sfeer van weleer kunnen opsnuiven.

Duur: 2 uur (dagelijks vertrek tussen 15 u en 19 u). Groepsgrootte: 12 / 25 Prijs: € 15 per persoon

Hoppas in Brugge W www.focusflanders.com

Tijdens deze rondleiding maakt de bezoeker een 1 uur durende rit per paardentram door Brugge, inclusief een stop voor een bierdegustatie en een diner met Hoppas!

Duur: 3 uur Groepsgrootte: min. 15 Prijs: op aanvraag

In het spoor van de Brugse Zot W www.focusflanders.com

De bezoekers krijgen de kans om de brouwerij van de Brugse Zot te ontdekken, in combinatie met een bierdiner in een traditioneel gildenhuis.

Duur: 3 uur Groepsgrootte: min. 15 Prijs: op aanvraag

Typische kroegen en stoere verhalen

Een ludieke kroegentocht per paardentram

Wat is er leuker dan in een gezellige

Een tocht langs de Brugse cafés per

W www.q-rius.be

bruine kroeg te verpozen bij een lekker biertje of het artisanale stadsbier Brugse Zot? Vergezeld van een gids die onderweg boeiende verhalen en anekdotes vertelt

W www.focusflanders.com

Hop & klaprozen

W www.belgianbeertours.be Ontdek de slagvelden rond Ieper en de hopvelden rond Poperinge.

Duur: 8 uur Groepsgrootte: Individuele bezoekers (max. 25 p.) Prijs: € 50

Loopgraven & trappisten W www.belgianbeertours.be Ontdek de loopgraven van de Ieperboog en proef de trappist van Westvleteren.

Duur: 8 uur Groepsgrootte: Individuele bezoekers (max. 25 p.) Prijs: € 50

Rondje Westhoek – Van hop tot bier +32 475 74 60 09 OR +32 474 47 99 74 E [email protected] W www.rondjewesthoek.be Rondje Westhoek biedt verschillende mogelijkheden om de streek, de hopteelt, het bier en de brouwerijen te ontdekken. Ze beschikken over verschillende oldtimerbusjes die groepen van verschillende grootte een onvergetelijke ervaring in de Westhoek bezorgen.

Prijzen en groepsgrootte zijn variabel, er zijn verschillende mogelijkheden.

paardentram.


57

58

10 belangrijke bierevenementen in Vlaanderen en Brussel 1

Brugs Bierfestival Februari – Brugge - jaarlijks www.brugsbierfestival.be

Brugge heeft dankzij haar lange brouwtraditie en cafécultuur een stevige bierreputatie opgebouwd. Begin februari vindt de 8e editie van het Brugs Bierfestival plaats. Dit internationale bierfestival brengt meer dan 70 brouwerijen samen. U kunt meer dan 300 biersoorten proeven op het festival. Geniet samen met 15 000 anderen van deze epische bierverzameling in het historische Brugge.

2

Great Belgian Beer Dinner

April – Leuven - jaarlijks www.lekkervlaanderen.be/en/the-great-belgian-beer-dinner-2014 The Great Belgian Beer Dinner is een uitzonderlijke culinaire belevenis, gebaseerd op een streven naar kwaliteit. Het is een groots evenement op een toplocatie, met uitstekende bieren, topgerechten en ... 5 van ‘s werelds beste bierchefs.

3

Leuven Bierweekend en Zythos Bierfestival

April - Leuven, Brabanthal - jaarlijks www.leuven.be/beercapital , www.zbf.be

Tijdens het laatste weekend van april verandert Leuven in de bierhoofdstad van België. Tijdens het Zythos Bierfestival kunnen de bezoekers 500 verschillende bieren van 100 verschillende brouwers proeven. Er zijn ook bierwandelingen, bierworkshops, bierroutes en proeverijen in de Leuvense stadsbrouwerij Domus. Ook AB InBev, ‘s werelds grootste brouwerij, opent haar deuren voor nieuwsgierige bezoekers. Het programma wordt vrijdagavond 26 april op gang getrapt met een festival in het stadscentrum. Verschillende hotels bieden verrassende bierarrangementen aan, terwijl heel wat restaurants heerlijke gerechten op basis van bier serveren.

4

Toer de Geuze

Mei - Vlaams-Brabant / Pajottenland / Zennevallei - tweejaarlijks www.toerdegeuze.be Tijdens dit tweejaarlijkse evenement openen de lambiekbrouwerijen en geuzestekerijen hun deuren voor het publiek. Er zijn gratis rondleidingen en uiteraard kunnen de bezoekers er proeven van een heerlijke lambiek, geuze of kriek. De brouwerijen en stekerijen kunnen worden bezocht met de auto of fiets. Bezoekers kunnen echter ook een plaats reserveren in een touringcar die verschillende brouwerijen en stekerijen aandoet. In 2015 vindt de 10e editie van dit evenement plaats.

59

5

Bier Passieweekend

Juni - Antwerpen, Grote Markt - jaarlijks www.beerpassion.be Het Bierpassie weekend is de ideale gelegenheid voor bierliefhebbers en zythologen om de schoonheid van Antwerpen te ontdekken en te proeven van het duizelingwekkende aanbod Belgische bieren. De Groenplaats, een van de mooiste pleinen van Antwerpen, herbergt dat weekend ongeveer 40 brouwerijen die samen meer dan 200 bieren voorstellen. Het festival biedt de bezoekers de kans om het rijke smaakpalet van de uitstekende Belgische bieren te ontdekken.

6

Hapje Tapje

Augustus - Leuven, stadscentrum - jaarlijks www.hapje-tapje.be Dit is het Leuvense culinaire evenement bij uitstek, met talloze kraampjes waar de restaurants van de stad hun lekkerste hapjes serveren. De Oude Markt wordt omgetoverd tot één grote biermarkt waar exclusieve bieren worden verkocht. Tijdens de barmannenrace nemen de allerbeste Leuvense barmannen het tegen elkaar op, terwijl topchefs op de Grote Markt een demonstratie geven van hun kookkunsten.

7

Bollekesfeest

Augustus – Antwerpen, Grote Markt en omliggende straten - jaarlijks www.bollekesfeest.be Dit is een leuk, culinair stadsfeest voor levensgenieters. Ze kunnen er Antwerpse streekproducten proeven en kopen en geweldige lokale artiesten aan het werk zien.

60

8

Belgian Beer Weekend

September - Brussel, Grote Markt & Taborastraat - jaarlijks www.belgianbeerweekend.be Een evenement waar de Belgische en Brusselse biertraditie in stijl wordt gevierd: blonde bieren, witbieren, amberbieren, fruitbieren en zware bieren. Al deze hopbrouwsels kunnen het hele weekend worden geproefd op de Grote Markt en in de straten rond de Beurs - altijd met mate uiteraard.

9

Modeste Bierfestival Oktober – Antwerpen - jaarlijks www.modestebierfestival.be

Het Modeste Bierfestival is een eerbetoon aan Modeste Van den Bogaert. Hij kwam vlak na de Tweede Wereldoorlog in brouwerij De Koninck terecht, nadat zijn vader jong gestorven was. Hij stond meer dan 50 jaar aan het hoofd van de brouwerij. Modeste betekent ook bescheiden. Daarom worden enkel kleine Belgische brouwers uitgenodigd op dit festival.

10

Kerstbierfestival

December – Essen (Antwerpen) - jaarlijks www.kerstbierfestival.be O.B.E.R. (Objectieve Bierproevers Essense Regio) organiseert elk jaar zijn Kerstbierfestival. Twee dagen lang kunnen de bezoekers ongeveer 170 Belgische kerst- en winterbieren proeven in glaasjes van 15 cl. De bierkaart wordt beschouwd als een van de beste ter wereld, met verscheidene primeurs, interessante toppers en wereldklassiekers. Vorig jaar kwamen ongeveer 3000 dorstige kerstbierliefhebbers naar het festival in Essen. En niet alleen uit België! Er is een pendelbus voorzien tussen het station van Essen en het festival.

61

Facts & Figures

Aantal brouwerijen in België:

Aantal brouwerijen in Vlaanderen:

160

700 Aantal Belgische smaakprofielen:

1.500

45.000

2,2

indirecte werknemers

Aantal werknemers in de brouwerijen in België Figures 2012

100

ca.

4.469

directe werknemers

ca.

miljard euro

Aantal Belgische biermerken

Jaaromzet van de brouwerijen in België

18.068.783 HL

Figures 2012

72 l

wat neerkomt op een verbruik van 72 liter op jaarbasis per capita.

export: 11.073.469 HL Figures 2012

8.023.289 HL 75.000 bezoekers op het Belgian Beer Weekend

Belgische consumptie

Totale Belgische bierproductie: 18.068.783 HL waarvan 11.073.469 HL (62%) bestemd voor export

België is de bakermat in de bierwereld omwille van de diversiteit en de 4 gehanteerde gistingswijzen: lage, hoge, spontane en gemengde gisting. Het Belgian Beer Weekend is opgenomen in de top 10 van beste bierfestivals en wordt geprezen voor zijn omvang en relevantie.

62 62

België produceert 1% van de wereldproductie, maar brouwt wel als enige land 10x zijn demografisch gewicht.

Dankwoord Verantwoordelijke uitgever: VISITFLANDERS, Peter De Wilde; Grasmarkt 61, 1000 Brussel Deze brochure werd samengesteld op basis van informatie die we vroegen aan onze partners. Mettertijd kunnen sommige gegevens wijzigen. We raden u daarom aan om vooraf een kijkje te nemen op de website van de brouwerij, het museum of evenement die/dat u wilt bezoeken.

Wettelijk depot: D/2013/5635/12/4 Auteursrechten afbeeldingen: Belgische Brouwers, Brusselsmuseums.be, Coll. M. Bellon, Collectie Monument in Ontwikkeling Mout- & Brouwhuis de Snoek, Tim De Weerdt, Vlaanderen Lekker Land, Westtoer, Toerisme Vlaanderen, Toerisme Poperinge, Brouwerij Wilderen, www.miloprofi.com.

VISITFLANDERS is niet verantwoordelijk voor fouten of onbedoelde weglatingen die we ondanks verscheidene controles over het hoofd hebben gezien. Alle rechten voorbehouden. Behalve in uitzonderlijke gevallen door de wet bepaald, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in geautomatiseerde gegevensbestanden of openbaar gemaakt in enige vorm, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Wij hopen dat deze brochure u helpt bij het samenstellen van uw reizen. Ontbreekt er iets? Opmerkingen? Neem contact op met uw commercieel verantwoordelijke bij VISITFLANDERS. Uw reacties zijn meer dan welkom.

63 63

Nederland

Italië

Spanje

TRADE Joke Nivelle & Ingrid Bokma

TRADE Silvia Clarin

TRADE Judith Sala

[email protected]

[email protected]

[email protected]

Pers Edith Andriesse & Natalie Siere-

Pers Luca Lo Basso

Pers Angeles Alonso-Misol

veld

[email protected]

[email protected]

Japan

verenigd koninkrijk & IerLAND

China

TRADE Junko Iida

TRADE Lisa Thomas

TRADE & Pers Hongyu Chi

[email protected]

[email protected]

Pers Tomomi Tsukakoshi

Pers Anita Rampall

[email protected]

[email protected]

Oostenrijk& Slovakije

verenigde staten & Canada

TRADE Alexandra Raab-Frostl

TRADE Marco Frank

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected] duitsland TRADE Britta Weidemann [email protected] Pers Christopher Philipp [email protected] Frankrijk TRADE Anthony Forest [email protected] Pers Pascale Kotlarski Schuddings

PersSusanne Gosh

Pers Marcos Stupenengo

[email protected]

[email protected]

Rusland - Vertegenwoordiger

zwitserland - Vertegenwoordiger

TRADE & Pers

TRADE & Pers Fiorenzo Fässler

[email protected]

[email protected]

[email protected] Scandinavië India

TRADE & Pers Lynn Dauwe

TRADE & PersDheera Majumder

[email protected]

[email protected]

64

Bier belevingen IN VLAANDEREN EN BRUSSEL

Recommend Documents