bezige NESBO de zoon(01)biw.indd :16

 

bezige NESBO de zoon(01)biw.indd 1

12-06-14 16:16

 ø    De roodborst Nemesis Dodelijk patroon De verlosser De sneeuwman Headhunters Het pantserhart De schim De kakkerlak Politie


12-06-14 16:16

Jo Nesbø

De zoon Vertaald door Annelies de Vroom

    


12-06-14 16:16

Cargo is een imprint van uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam Copyright www.uitgeverijcargo.nl


12-06-14 16:16

Zal terugkomen om te oordelen de levenden en de doden


12-06-14 16:16


12-06-14 16:16

 


12-06-14 16:16


12-06-14 16:16

 

Rover staarde naar de witgeverfde muur van de rechthoekige gevangeniscel van elf vierkante meter. Beet op de iets te grote gouden voortand in zijn onderkaak. Hij was bij het moeilijkste deel van de biecht gekomen. Het enige geluid dat in de cel was te horen, waren zijn nagels die krabden aan de madonna die op zijn onderarm was getatoeeerd. De jongen die tegenover hem op het bed zat in kleermakerszit, zweeg sinds Rover was binnengekomen. Hij knikte, glimlachte zijn boeddhaglimlach en keek naar een punt boven Rovers hoofd. Ze noemden hem Sonny en er werd gezegd dat hij als tiener twee mensen had vermoord, dat zijn vader een corrupte politieman was geweest en dat hij over speciale gaven beschikte. Het was moeilijk te zeggen of de jongen luisterde: de groene ogen en het grootste deel van zijn gezicht waren verborgen achter het lange, vuile haar, maar het was ook niet zo belangrijk. Rover wilde slechts dat zijn zonden werden vergeven zodat hij morgen met een gezuiverd geweten door de poort van de streng beveiligde staatsgevangenis – in de volksmond Staten genoemd – kon lopen. Niet dat Rover een religieus mens was. Maar het kon geen kwaad als je echt plannen had om zaken te veranderen, als je oprecht een poging wilde doen eerlijk te gaan leven. Rover haalde diep adem en zei: ‘Ik geloof dat ze uit Wit-Rusland kwam. Minsk is toch Wit-Rusland?’ Rover keek snel op, maar de jongen antwoordde niet. ‘Nestor noemde haar Minsk,’ zei Rover. ‘En hij zei dat ik haar moest doodschieten.’ Het voordeel van biechten bij iemand met vernielde hersenen was natuurlijk dat er geen naam of gebeurtenis werd onthouden, het was




12-06-14 16:16

alsof je tegen jezelf sprak. Dat was waarschijnlijk de reden dat de gevangenen in Staten de voorkeur gaven aan de jongen boven de priester of de psycholoog. ‘Nestor hield haar en acht andere meisjes gevangen in een kooi op Enerhaugen. Oost-Europese en Aziatische meisjes. Kleine meisjes. Tieners. Dat hoopte hij tenminste. Maar Minsk was ouder en sterker. Het lukte haar te ontsnappen. Ze zag kans om het Tøyenpark te bereiken voor de hond van Nestor haar te pakken kreeg. Zo’n dogo argentino, ken je die?’ De jongen bleef naar hetzelfde punt staren, maar hij tilde een hand op die zijn baard vond. Langzaam begon hij met zijn vingers zijn baard te kammen. De mouw van het vuile shirt gleed naar beneden en korstjes en wondjes van de naalden werden zichtbaar. Rover ging verder: ‘Die enorme, verrekte albinohonden, ze doden alles waar de eigenaar naar wijst. Plus waar hij niet naar wijst. Uiteraard in Noorwegen verboden. Ze worden vanuit Tsjechië door een hondenkennel in Rælingen geïmporteerd en staan geregistreerd als witte boxers. Nestor en ik zijn in de kennel geweest en hebben de hond daar als puppy gekocht. Hij moest er een aardig bedrag voor neertellen. Cash natuurlijk. Maar het beestje zag er zo lief uit, je kon je haast niet voorstellen hoe…’ Rover stopte abrupt, hij wist dat hij uitweidde over de hond om zo lang mogelijk uit te stellen waarvoor hij eigenlijk was gekomen. ‘Hoe dan ook…’ Hoe dan ook. Rover keek naar de tatoeage op zijn andere onderarm. Een kathedraal met twee torenspitsen. Eén voor elke straf die hij had uitgezeten. Niemand had er hoe dan ook iets mee te maken. Hij had handwapens van de motorclub meegenomen naar zijn eigen motorwerkplaats om ze te veranderen. Daar was hij goed in. Te goed. Zo goed dat het uiteindelijk niet onopgemerkt bleef en hij werd opgepakt. Hoe dan ook, hij was zo goed dat Nestor hem na zijn eerste straf warm had ontvangen. Of koud. Hij had hem volledig ingepalmd zodat de mensen van Nestor, en niet de lui van de motorclub of ande-




12-06-14 16:16

re concurrenten, de beste wapens zouden krijgen. Hij betaalde meer voor een paar maanden werk dan Rover de rest van zijn leven kon verdienen in zijn kleine motorwerkplaats. Maar wat Nestor als tegenprestatie verlangde was veel. Te veel. ‘Ze lag daar in de bosjes, het bloed gutste naar buiten. Ze lag doodstil naar ons te kijken. De hond had een hap uit haar gezicht genomen, je kon haar tanden zien.’ Rover maakte een grimas, hij kwam nu bij het punt. ‘Nestor zei tegen ons dat het tijd werd een voorbeeld te stellen: de andere meisjes te laten zien wat ze riskeerden. En dat Minsk nu toch waardeloos was geworden nu haar gezicht zo…’ Rover slikte. ‘Dus hij vroeg me het te doen. Er een eind aan te maken, dat zou een bewijs van mijn loyaliteit zijn, niet waar? Ik had een oud Ruger -pistool bij me waaraan ik een beetje had geknoeid. En ik wilde het doen. Ik wilde het écht doen. Het was niet dat…’ Rover voelde dat zijn keel werd dichtgesnoerd. Hoe vaak had hij hieraan gedacht, hoe vaak had hij die seconden van die nacht in het Tøyenpark opnieuw beleefd, de herhaling gezien met het meisje, Nestor en zichzelf in de hoofdrollen en de anderen als zwijgende getuigen? Honderd keer? Duizend keer? En toch was het nu, terwijl hij er voor de eerste keer hardop over vertelde, dat hij echt besefte dat het geen droom was geweest, dat het werkelijk was gebeurd. Of beter gezegd: het leek of zijn lichaam het nu pas begreep en daarom probeerde zijn maag om te draaien. Rover haalde diep adem door zijn neus om de misselijkheid te onderdrukken. ‘Maar ik kon het niet. Hoewel ik wist dat ze hoe dan ook zou sterven. Ze stonden klaar met de hond en ik dacht dat ik de voorkeur zou geven aan een kogel. Maar het was alsof de trekker in cement was gegoten. Het lukte me gewoon niet om hem naar achteren te halen.’ De jongen leek zwak te knikken. Misschien om wat Rover vertelde of door de muziek die alleen hij kon horen. ‘Nestor zei dat we niet eeuwig konden wachten, we stonden immers in een openbaar park. Dus hij pakte dat kleine, kromme mes uit zijn beenholster, deed een stap naar voren, greep haar bij de haren, tilde




12-06-14 16:16

haar hoofd een beetje op. Het leek of hij het mes alleen maar langs haar hals zwaaide. Of hij een vis vilde. Slechts vier keer pompte het hart het bloed naar buiten, toen was ze leeg. Maar weet je wat ik me nog het best herinner? De hond. Hoe die begon te janken toen het bloed eruit spoot.’ Rover boog zich voorover op zijn stoel met de ellebogen op zijn knieën. Hij legde zijn handen op zijn oren en wiegde heen en weer. ‘En ik deed niets. Ik stond daar maar en keek toe. Ik deed geen barst. Ik keek slechts toe hoe ze haar in een stuk tapijt wikkelden en naar de auto droegen. We reden naar het bos, naar Østmarksetra. Gooiden haar de heuvel af in de richting van Ulsrudvannet. Daar worden veel honden uitgelaten dus ze vonden haar al de volgende dag. Nestor wilde natuurlijk dat ze haar snel vonden, begrijp je? Hij wilde dat er foto’s in de krant kwamen die lieten zien wat er met haar was gedaan. Die konden ze aan de andere meisjes laten zien.’ Rover haalde zijn handen weg. ‘Ik wilde niet meer slapen want als ik sliep kwamen de nachtmerries. Het meisje zonder kin dat naar me glimlachte met die rij ontblote tanden. Dus ik ging naar Nestor en zei dat ik uit wilde stappen. Ik zei dat ik geen zin meer had te knutselen aan Uzi’s en Glocks, dat ik alleen maar aan motoren wilde prutsen. Dat ik in vrede wilde leven zonder de hele tijd op mijn hoede te moeten zijn voor de smerissen. Nestor zei dat het goed was, hij had kennelijk wel begrepen dat ik niet over de eigenschappen van badguys beschikte. Maar hij legde me tot in detail uit wat er zou gebeuren als ik zou klikken. Ik geloofde dat alles in orde was en begon aan een eerlijk leven. Ik zei nee tegen alle verzoeken hoewel ik nog een paar verdomd goede Uzi’s had liggen. Maar ik had de hele tijd het gevoel dat er iets te gebeuren stond, snap je? Dat ik geliquideerd zou worden. Ik was eigenlijk bijna opgelucht dat de smerissen me kwamen oppakken en me veilig opborgen. Om een oude zaak, ik had maar een bijrol gespeeld, maar ze hadden twee kerels gearresteerd die beiden hadden verteld dat ik ze van een wapen had voorzien. Ik bekende onmiddellijk.’




12-06-14 16:16

Rover lachte luid. Hoestte en leunde voorover op zijn stoel: ‘Over achttien uur loop ik hier de poort uit. Ik weet verdomd goed wat me te wachten staat. Ik weet dat Nestor weet dat ik vrij ben, hoewel het vier weken eerder is. Hij weet wat hier en bij de politie gebeurd. Er zitten overal mensen van hem, dat heb ik wel in de gaten gekregen. Dus ik denk dat als hij me wil omleggen dat hij dat net zo goed hier had kunnen doen dan wachten tot ik weer buiten ben. Wat denk jij?’ Rover wachtte. Stilte. De jongen zag er niet uit alsof hij iets dacht. ‘Hoe dan ook,’ zei Rover. ‘Een zegen kan geen kwaad, toch?’ Bij het woord ‘zegen’ leek het of het licht in de blik van de ander aanging, hij tilde zijn rechterhand op en gebaarde dat Rover dichterbij moest komen en knielen. Rover knielde op het stukje tapijt dat voor het bed lag. Franck stond het niet toe dat andere gevangenen een stukje tapijt in hun cel hadden, dat was een onderdeel van het Zwitserse model dat ze in Staten gebruikten: geen overbodige zaken in de cel. Het aantal eigendommen was beperkt tot twintig stuks. Als je bijvoorbeeld een paar schoenen wilde hebben, moest je twee onderbroeken of twee boeken afgeven. Rover keek op naar het gezicht van de jongen. Het puntje van zijn tong maakte zijn droge, gebarsten lippen vochtig. Zijn stem was verrassend helder en hoewel de woorden langzaam kwamen, werden ze duidelijk uitgesproken: ‘Alle aardse en hemelse goden ontfermen zich over je en vergeven je jouw zonden. Je zult sterven, maar door het opbiechten van je zonden zal je ziel opgenomen worden in het paradijs. Amen.’ Rover boog zijn hoofd. Voelde de linkerhand van de ander over zijn gladgeschoren schedel gaan. De jongen was linkshandig, maar in dit geval hoefde je geen liefhebber van statistieken te zijn om vast te stellen dat de jongen een korter leven zou hebben dan rechtshandigen. De overdosis kon morgen genomen worden of over tien jaar, dat wist niemand. En wat ze zeiden over de helende linkerhand van de jongen, dat geloofde Rover niet. Hij geloofde ook niet in de zegen, dus waarom zat hij hier eigenlijk? Tja. Met religie was het net als met een brandverzekering. Je denkt




12-06-14 16:16

altijd dat je hem niet nodig zult hebben, maar als mensen beweerden dat de jongen jouw innerlijke pijn kon wegnemen, waarom dat dan niet accepteren in ruil voor zielenrust? Rover vroeg zich alleen wel af hoe het mogelijk was dat zo’n jongen in koelen bloede had gemoord. Rover kon dat niet met elkaar rijmen, maar misschien was het waar wat ze zeiden: de duivel kent vele vermommingen. ‘Salam aleikum,’ zei de stem en hij haalde zijn hand weg. Rover bleef met gebogen hoofd zitten. Hij ging met zijn tong over de gladde gouden tand. Was hij nu klaar? Klaar om zijn Schepper te ontmoeten als dat zijn voorland was? Hij tilde zijn hoofd op. ‘Ik weet dat je nooit om een vergoeding vraagt, maar…’ Hij keek naar de blote voet die de jongen onder zich had getrokken. Hij zag de wondjes van de naald in de grote ader rond zijn enkel. ‘Vorige keer zat ik in Botsen en daar konden ze aan dope komen. No problem. Maar die is ook niet zo streng beveiligd als deze gevangenis. Ze zeggen dat Franck hier kans heeft gezien alle gaten te dichten. Maar…’ Rover stak zijn hand in zijn zak. ‘… dat is niet helemaal waar.’ Hij hield een voorwerp omhoog dat de grootte had van een mobiele telefoon en de vorm van een verguld micropistool. Rover duwde de trekker naar achteren. Er kwam een vlammetje uit de loop. ‘Heb je zoiets al eerder gezien? Ja, dat heb je vast. De agenten die me fouilleerden toen ik hier arriveerde, hadden dat in elk geval wel. Ze zeiden dat ze goedkoop smokkelsigaretten verkochten als ik interesse had. En ze lieten me de aansteker houden, kennelijk hadden ze mijn strafblad niet doorgenomen. Is het niet vreemd dat dit land niet naar de verdommenis gaat als je kijkt hoe slordig er wordt gewerkt?’ Rover woog de aansteker in zijn hand. ‘Acht jaar geleden heb ik er twee exemplaren van gemaakt. Ik geloof dat ik niet overdrijf als ik zeg dat niemand in dit land dit beter zou kunnen doen. Ik kreeg de opdracht via een stroman, hij zei dat de klant een wapen wilde hebben dat hij niet hoefde te verstoppen,




12-06-14 16:16

dat er uitzag als iets anders. Dus toen kwam ik hiermee. De mensen hebben rare gedachtes. Het eerste wat ze denken als ze dit ding zien is ‘pistool’. Maar als je ze eenmaal hebt laten zien dat je het kunt gebruiken als aansteker, dan verwerpen ze de eerste gedachte. Ze staan nog open voor de gedachte dat je het als tandenborstel kunt gebruiken of als schroevendraaier, maar het is geen pistool meer. Nou…’ Rover draaide aan een knopje aan de onderkant van de kolf. ‘Er kunnen twee mm kogels in. Ik heb dit pistooltje ‘de vrouwendoder’ gedoopt.’ Rover richtte de loop op de jongen. ‘Eén voor jou, liefje…’ Toen richtte hij het op zijn slaap. ‘En één voor mij.’ Rovers lach klonk merkwaardig eenzaam in de kleine cel. ‘Hoe dan ook. Eigenlijk moest ik er maar eentje maken, de opdrachtgever wilde niet dat iemand anders het geheim van deze uitvinding zou kennen, maar ik heb er nog eentje gemaakt. En ik heb het meegenomen als een voorzorgsmaatregel, voor het geval Nestor hier binnen iets zou proberen. Maar nu mag ik morgen weg dus ik heb het niet meer nodig. Het is voor jou. En hier…’ Rover trok een pakje sigaretten uit zijn andere zak. ‘Het ziet er een beetje vreemd uit als je niet rookt, toch?’ Hij trok het plastic van de bovenkant van het pakje, maakte het open, pakte een geel visitekaartje met daarop de naam Rovers Motorwerkplaats en stak dat in het pakje. ‘Zo, nu heb je mijn adres voor het geval je een motorfiets wilt laten repareren. Of zo’n duivelse Uzi wilt aanschaffen. Zoals gezegd heb ik er nog…’ De deur ging open en een stem bulderde: ‘Eruit, Rover!’ Rover draaide zich om. De broek van de bewaker in de deuropening was behoorlijk afgezakt door de grote sleutelbos die aan zijn riem hing. De sleutels waren echter maar gedeeltelijk te zien door de buik die als rijzend deeg over de broekband hing. ‘Zijne heiligheid hier heeft bezoek. Van een goede collega, kan ik wel zeggen.’ Hij draaide zich grinnikend om. ‘Dat mag ik toch wel zeggen, Per?’ Rover stak het pistool en het pakje sigaretten onder de deken, kwam




12-06-14 16:16

overeind en keek de jongen voor de laatste keer aan. Toen liep hij snel de cel uit. De gevangenispriester trok zijn nieuwe, witte boord, dat nooit goed leek te zitten, recht. ‘Een goede collega. Dat mag ik toch wel zeggen, Per?’ Hij had veel zin om in dat vette, grijnzende gezicht van de bewaker te spugen. In plaats daarvan knikte hij vriendelijk naar de gevangene die uit de cel kwam en deed alsof hij hem herkende. Hij keek naar de tatoeage op de onderarm. Madonna en de kathedraal. Maar nee, het waren in de loop der jaren te veel gezichten en tatoeages geworden om te onthouden. De priester stapte de cel in. Het rook er naar wierook. In elk geval deed het denken aan wierook. Of opgewarmde dope. ‘Goedendag, Sonny.’ De jongeman op het bed keek niet op, maar knikte langzaam. Per Vollan nam aan dat het betekende dat hij was geregistreerd, herkend en goedgekeurd. Hij ging op de stoel zitten en kreeg een wat onbehaaglijk gevoel toen hij merkte dat de stoel nog warm was van de bezoeker die er zojuist had gezeten. Hij legde de meegebrachte bijbel naast de jongen op bed. ‘Ik heb vandaag bloemen op het graf van je ouders gelegd,’ zei hij. ‘Ik weet dat je er niet om hebt gevraagd, maar…’ Per Vollan probeerde de blik van de jongen te vangen. Hij had zelf twee zonen, beiden volwassen en het huis uit. Net als hij. Het verschil was echter dat zijn zonen altijd welkom waren thuis. Tijdens de rechtszitting had een getuige van de verdediging, een docent, verklaard dat Sonny een modelleerling was geweest, een talentvolle worstelaar, geliefd, altijd behulpzaam, ja, de jongen had zelfs aangegeven dat hij net als zijn vader bij de politie wilde. Maar ze hadden Sonny niet meer op school gezien nadat zijn vader was gevonden met een zelfmoordbrief naast zich waarin hij de corruptie bekende. De priester probeerde zich de schaamte van een vijftienjarige voor te stellen. Probeerde zich de schaamte van zijn zonen voor te stellen als ze er




12-06-14 16:16

ooit achter kwamen wat hun vader had gedaan. Hij trok zijn boord recht. ‘Bedankt,’ zei de jongen. Per verbaasde zich erover hoe merkwaardig jong de jongen oogde. Want hij moest nu al bijna dertig zijn. Ja. Hij zat nu al twaalf jaar en was achttien toen hij hier kwam. Misschien had de dope hem gemummificeerd, ervoor gezorgd dat hij niet ouder werd, dat alleen zijn baard en haren groeiden terwijl dezelfde kinderlijke ogen verwonderd naar de wereld bleven kijken. Naar een slechte wereld. Want God wist dat het een slechte was. Per Vollan was al meer dan veertig jaar gevangenispriester en hij had de wereld steeds slechter zien worden. En de slechtheid was als een kankercel die zich uitzaaide, die gezonde cellen ziek maakte, die een vampierbeet uitdeelde en ze rekruteerde voor het vernietigingswerk. En niemand kon ontsnappen nadat hij was gebeten. Niemand. ‘Hoe gaat het, Sonny? Heb je genoten van je verlof? Heb je de zee gezien?’ Geen antwoord. Per Vollan kuchte. ‘De bewaker heeft me verteld dat jullie de zee hebben gezien. Zoals je misschien in de krant hebt gelezen is er een dag later een vermoorde vrouw gevonden. Vlakbij waar jullie waren. Ze hebben haar in haar eigen bed gevonden. Haar hoofd was… ja. De details kun je hier lezen.’ Hij tikte met zijn wijsvinger op de bijbelkaft. ‘De bewaker heeft me al verteld dat je er vandoor bent gegaan toen jullie aan zee zaten en dat hij je een uur later langs de weg heeft gevonden en dat je niet wilde vertellen waar je was geweest. Het is belangrijk dat je niets zegt wat zijn verklaring tegenspreekt, begrijp je dat? Zoals altijd zeg je zo min mogelijk. Oké, Sonny?’ Per Vollan kreeg oogcontact met de jongen. De blik vertelde hem weinig over wat er in hem omging, maar hij was er tamelijk van overtuigd dat Sonny Lofthus de instructies zou opvolgen. Geen overbodige informatie geven, noch aan de rechercheurs, noch aan het Openbaar Ministerie. Hij hoefde slechts helder en duidelijk ‘ja’ te zeggen




12-06-14 16:16

als hem werd gevraagd of hij schuld bekende. Want hoewel het paradoxaal klonk: af en toe bespeurde hij een drang, een wil tot overleven bij deze drugsverslaafde die hij bij andere verslaafden niet zag. Zij waren altijd op pad om te scoren, hadden nooit een ander plan, waren altijd onderweg. Soms kwam die wil naar de oppervlakte als een plotselinge helderheid in zijn blik, een vraag waaruit bleek dat hij de hele tijd aanwezig was geweest, dat hij alles had gehoord en begrepen. Of je kon het zien aan de manier waarop hij ineens opstond, aan de coördinatie, balans en soepelheid die je niet bij andere langdurig verslaafden zag. Terwijl je andere keren niet goed kon uitmaken of hij ook maar iets hoorde van wat er werd gezegd. Zoals nu. Vollan schoof heen en weer op zijn stoel. ‘Dat betekent uiteraard dat je de komende jaren geen verlof zult krijgen. Maar je vindt het buiten toch niet prettig, of wel? En je hebt de zee nu gezien.’ ‘Het was een rivier. Was het haar man?’ De priester schrok. Alsof er ineens iets onverwachts omhoogkwam door een zwart oppervlak voor je. ‘Dat weet ik niet. Is dat belangrijk?’ Geen antwoord. Vollan zuchtte. Voelde dat hij weer misselijk werd, dat had hij de laatste tijd vaker. Misschien toch maar eens naar de huisarts voor onderzoek. ‘Denk daar niet over na, Sonny. Het belangrijkste is dat mensen zoals jij buiten de hele dag bezig zijn om een shot te bemachtigen. Terwijl hij hier zorgt voor alles. En bedenk dat de tijd doortikt, als de vorige moorden verjaard zijn, ben je voor hen van geen waarde. Maar met deze moord heb je weer meer tijd gekregen.’ ‘Het was haar man. Hij is dus rijk?’ Vollan wees naar de bijbel. ‘Het huis waarin je bent geweest staat daarin beschreven. Het was groot en er stond een dure inboedel, maar het alarm dat op al die welstand moest passen, was uitgeschakeld. En de deur was niet eens op slot. De naam luidt Morsand. De scheepsreder met het ooglapje. Misschien heb je hem weleens in de krant gezien.’




12-06-14 16:16

‘Ja.’ ‘Is dat zo? Zei je niet dat…?’ ‘Ja, ik heb haar vermoord. Ja, ik zal lezen hoe ik het heb gedaan.’ Per Vollan haalde diep adem. ‘Mooi. Er zijn bepaalde details aan de manier waarop het is gebeurd, daarop moet je goed letten.’ ‘Juist, ja.’ ‘Ze heeft… de bovenkant van haar schedel is weg. Je moet een zaag hebben gebruikt, snap je?’ De woorden werden gevolgd door een lange stilte die Per Vollan wilde opvullen met braaksel. Ja, liever braaksel dan met de woorden die zojuist uit zijn mond waren gekomen. Hij keek naar de jonge man. Welke zaken bepalen hoe een leven wordt? Een toevallige rij van gebeurtenissen waarover je geen controle had of een kosmische zwaartekracht die je onwillekeurig naar een bepaalde kant trok? Hij duwde weer tegen dat nieuwe, wonderlijk stijve priesterboord onder zijn overhemd. Hij onderdrukte de misselijkheid, vermande zich en dacht aan wat er op hem lag te wachten. Hij stond op. ‘Als je me wilt spreken, ik woon op het moment in het opvanghuis aan het Alexander Kiellands-plein.’ Hij zag de vragende blik van de jongen. ‘Maar tijdelijk.’ Hij lachte even. ‘Mijn vrouw heeft me eruit gegooid en ik ken daar immers mensen, dus ze…’ Hij stopte abrupt. Hij besefte ineens waarom zoveel gevangenen naar de jongen kwamen om hun hart te luchten. Het was de stilte. Het zuigende vacuüm van iemand die slechts luistert, zonder te reageren, zonder te oordelen. Die zonder iets te doen de woorden en geheimen uit je trekt. Hij had als priester geprobeerd datzelfde voor elkaar te krijgen, maar het was alsof de gevangenen roken dat hij een andere agenda had. Ze wisten niet welke, maar wel dat hij iets wilde met de geheimen die zij prijsgaven. Hij wilde toegang tot hun ziel en later misschien een premie in de hemel voor het werven van een ziel. De priester zag dat de jongen de bijbel opensloeg. Het was zo klassiek dat het haast komisch was: door de bladzijden uit te snijden was




12-06-14 16:16

er een gat in de bijbel gemaakt. Daarin lagen de opgevouwen papieren met instructies die hij nodig had voor zijn bekentenis. En de drie zakjes heroïne.




12-06-14 16:16

 

Arild Franck riep zonder van zijn papieren op te kijken kortaf: ‘Binnen!’ Hij hoorde dat de deur openging. Ina, de secretaresse van de adjunct-directeur van de gevangenis, had hem al aangemeld en een ogenblik had Arild Franck overwogen Ina te vragen tegen de gevangenispriester te zeggen dat hij geen tijd had. Dat was niet eens een leugen want over een halfuur had hij een vergadering op het hoofdbureau met de commissaris van politie. Maar Per Vollan was de laatste tijd niet zo stabiel als ze zouden willen dus het kon geen kwaad om te dubbelchecken of hij nog steeds dezelfde koers volgde. In deze zaak was er geen plaats voor blunders, niet door een van hen. ‘Je hoeft niet te gaan zitten,’ zei de adjunct-directeur, hij tekende een van de papieren voor hem en stond op. ‘Je kunt me op weg naar buiten vertellen wat er aan de hand is.’ Hij liep naar de deur, pakte zijn uniformpet van de kapstok en hoorde de schuifelende voeten van de priester achter zich. Arild Franck gaf aan Ina door dat hij over anderhalf uur terug zou zijn, duwde zijn wijsvinger tegen de vingerafdruksensor bij de deur naar de trappen. De gevangenis had geen lift want liften betekenden liftschachten die mogelijke vluchtwegen waren en die bij brand moesten worden afgesloten. En brandstichten en de daarop volgende chaotische evacuatie was slechts een van de methodes die gevangenen gebruikten om te ontsnappen. Om diezelfde reden waren alle elektrische leidingen, stoppenkasten en waterleidingen ontoegankelijk voor de gevangenen, hetzij omdat ze buiten de muren lagen of ingemetseld waren in de muren. Ze hadden hier aan alles gedacht. Híj had aan alles gedacht. Hij had bij de architecten en internationale experts van gevangenissen gezeten toen Staten




12-06-14 16:16

werd getekend. Ja, de gevangenis Lenzburg in het Aargaukanton in Zwitserland had als voorbeeld gediend. Hypermodern, maar simpel en met de nadruk op veiligheid en effectiviteit vóór comfort. Maar hij, Arild Franck, was het die Staten had geschapen. Staten was Arild Franck en vice versa. Dus waarom hij slechts adjunct-directeur, en die blaaskaak van de gevangenis in Halden de directeur was geworden, dat moest je verdomme maar aan de benoemingscommissie vragen. Toegegeven, hij kon wat grof zijn en hij was niet het type dat politici stroop om de mond ging smeren door bij elk nieuw idee over hoe een reorganisatie binnen het gevangeniswezen moest plaatsvinden, terwijl de vorige reorganisatie nog niet eens was afgerond, te gaan applaudisseren. Maar hij kende zijn vak, hij wist hoe je de mensen achter slot en grendel hield zonder dat ze ziek werden, doodgingen of merkbaar slechtere mensen werden. Hij was loyaal voor de mensen die zijn loyaliteit verdienden en hij zorgde voor zijn mensen. Dat was meer dan je kon zeggen van degenen die hoog in die verrotte hiërarchie bij de politie zaten. Arild Franck had, voor het duidelijk werd dat hij zou worden gepasseerd, in gedachten zijn buste al in de foyer zien staan als hij met pensioen ging, hoewel zijn vrouw had gezegd dat zijn nekloze torso, bulldogachtige gezicht en kalende schedel met zorgvuldig gekamde restjes haar misschien niet zo geschikt waren voor een buste. Maar als je niet kreeg wat je verdiende, moest je zelf pakken wat je verdiende, dat was zijn mening over de zaak. ‘Ik kan er niet meer mee doorgaan,’ zei Per Vollan achter hem terwijl ze door de gang liepen. ‘Met wat?’ ‘Ik ben priester. Wat we doen met die jongen. We laten hem zitten voor iets wat hij niet heeft gedaan! Hij zit voor een echtgenoot die…’ ‘Sst!’ Voor de controlekamer – die Franck graag ‘de brug’ noemde – liepen ze langs een oudere man die even een pauze nam tijdens het dweilen en vriendelijk naar Franck knikte. Johannes was de oudste in de gevangenis en een gevangene naar Francks smaak: een vriendelijke




12-06-14 16:16

ziel die ooit in de vorige eeuw wat drugs had gesmokkeld en met de jaren zo geïnternaliseerd en zo passief dat het enige waar hij tegenop zag de dag was waarop hij weer vrij was. Hoewel, zo’n gevangene vormde voor een gevangenis als Staten geen uitdaging. ‘Heb je last van een slecht geweten, Vollan?’ ‘Ja. Ja, dat heb ik, Arild.’ Franck herinnerde zich niet wanneer werknemers hun leidinggevende bij de voornaam waren gaan noemen. Of sinds wanneer de leiding van de gevangenis in burger gekleed was gegaan in plaats van in uniform. In sommige gevangenissen liepen de bewakers zelfs in burger. Tijdens het gevangenisoproer in de Francisco de Mar-gevangenis in São Paulo had men in de rook van het traangas op eigen mensen geschoten omdat ze geen verschil zagen tussen de bewakers en de gedetineerden. ‘Ik wil eruit,’ zei de priester hijgend. ‘Oja?’ Franck ging in een drafje de trap af. Hij had een goede conditie voor iemand die minder dan tien jaar te gaan had voor zijn pensioen. Omdat hij trainde. Weer een vergeten deugd in een vak waarin zwaarlijvigheid eerder regel dan uitzondering was. En had hij de plaatselijke zwemploeg niet getraind toen zijn dochter daar deel van uitmaakte? Hij had ook in zijn vrije tijd zijn plicht gedaan voor de samenleving, op die manier had hij de samenleving terugbetaald voor wat hij had gekregen. Nee, hem viel niets te verwijten. ‘En hoe zit het dan met je gewetenswroeging als het gaat om die kleine jongetjes aan wie jij je hebt vergrepen? We hebben daar bewijzen van, Vollan.’ Franck duwde zijn wijsvinger tegen de sensor bij de volgende deur die leidde naar de gang die rechts langs de cellen liep en links naar de garderobe van de werknemers en de uitgang naar de parkeerplaats. ‘Ik geloof dat je het zo moet zien dat Sonny Lofthus zit voor de zonden die jij hebt begaan, Vollan.’ Nieuwe deur, nieuwe sensor. Franck legde zijn wijsvinger ertegen. Hij hield van deze uitvinding die hij had overgenomen van de Obihiro-gevangenis in Kushiro, Japan. In plaats van sleutels uit te delen




12-06-14 16:16

die zoek konden raken of gekopieerd konden worden of in verkeerde handen konden vallen, werden in een database de vingerafdrukken van alle personen geregistreerd die toestemming hadden om door deze deuren te gaan. Niet alleen hadden ze slordig omgaan met sleutels geëlimineerd, ze konden ook registreren wie door welke deur ging. Ze hadden weliswaar bewakingscamera’s, maar gezichten kon je verbergen. Met vingerafdrukken was dat niet mogelijk. De deur ging met een zucht open en ze stapten in een sluis. ‘Ik zeg je dat ik het niet meer kan, Arild.’ Franck legde zijn wijsvinger op zijn lippen. Naast alle bewakingscamera’s die overal in de gevangenis hingen, hadden ze in de sluizen een geluidsinstallatie geplaatst die het mogelijk maakte te spreken met de mensen in de controlekamer voor het geval je om de een of andere reden niet verder kon. Ze liepen de sluis uit om naar de garderobe te gaan, waar douches waren en de werknemers ieder hun eigen kast voor kleding en andere spullen hadden. Dat de adjunct-directeur een loper had die op alle kasten paste, was informatie die de werknemers volgens Franck niet hoefden te hebben, eerder het tegendeel. ‘Ik dacht dat je wel had begrepen met wie je hier te maken had,’ zei Franck. ‘Je kunt niet uitstappen. Voor deze mensen is loyaliteit een kwestie van leven of dood.’ ‘Dat weet ik,’ zei Per Vollan en er was een naar geluid in zijn hijgende ademhaling gekomen. ‘Maar ik heb het over eeuwig leven en dood.’ Franck bleef voor de deur staan en keek links langs de garderobekasten om er zeker van te zijn dat ze alleen waren. ‘Je weet wat je riskeert?’ ‘Ik zal tegen niemand een woord zeggen en God weet dat dat de waarheid is. Ik wil dat je het precies zo tegen hen zegt, Arild. Dat ik zwijg als het graf, dat ik er gewoon uit wil. Kun jij me eruit krijgen?’ Franck keek naar beneden, naar de sensor. Eruit. Er bestonden maar twee wegen om hier uit te komen. Via deze weg, aan de achterkant, of via de receptie aan de voorkant. Geen ventilatiebuizen, geen




12-06-14 16:16

brandgangen, geen rioolbuizen die zo groot waren dat er een mens doorheen zou kunnen. ‘Misschien,’ zei hij, zijn vinger tegen de sensor leggend. Een rood lichtje boven de deurklink knipperde ten teken dat er in de database werd gezocht. Het ging uit en een groen lichtje kwam ervoor in de plaats. Hij duwde de deur open. Ze werden verblind door de intense zomerzon en terwijl ze hun zonnebrillen zochten, liepen ze over de grote parkeerplaats. ‘Ik zal het doorgeven,’ zei Franck, hij zocht zijn autosleutels en tuurde ondertussen naar het wachthokje. Daarin zaten het hele etmaal twee bewapende bewakers en zowel de inrit als de uitrit had stalen slagbomen die zelfs de nieuwe Porsche Cayenne van Arild Franck niet kon forceren. Misschien dat het lukte met een Hummer  die hij eigenlijk had willen kopen, maar die was te breed omdat ze de inrit met opzet zo smal hadden gemaakt om dergelijke grotere auto’s tegen te kunnen houden. Vanuit diezelfde gedachte hadden ze stalen barricades geplaatst binnen de zes meter hoge hekken die rond de hele gevangenis stonden. Franck had gevraagd of die barricades onder stroom gezet konden worden, maar dat was uiteraard door de bouwinspectie afgewezen omdat Staten midden in Oslo lag en onschuldige burgers mogelijk gewond konden raken. Het is maar wat je onschuldig noemt. Als men vanaf de straat bij de stalen hekken wilde komen, moest je eerst over een vijf meter hoge muur met bovenop prikkeldraad zien te komen. ‘Waar moet je trouwens heen?’ ‘Naar het Alexander Kiellands-plein,’ zei Per Vollan hoopvol. ‘Sorry,’ zei Arild. ‘Dat ligt niet op mijn route.’ ‘Geen probleem, de bus stopt er vlakbij.’ ‘Mooi, je hoort nog van me.’ De adjunct-directeur ging in zijn auto zitten en reed naar het wachthokje. De instructie zei dat alle auto’s tegengehouden moesten worden en de personen in de auto gecontroleerd, dat betrof ook hem. Alleen nu, omdat ze hem al hadden gezien toen hij uit de gevangenis kwam en in zijn auto ging zitten, werd de slagboom al geopend en kon hij doorrijden. Franck beantwoordde de groet uit het wachthok-




12-06-14 16:16

je. Hij bleef honderd meter verderop voor het verkeerslicht van de hoofdweg staan. Hij keek in zijn spiegel naar zijn geliefde Staten. Het was bijna perfect, maar niet helemaal. Als het niet de inspectie was dan waren het wel die idiote voorschriften van het departement of die halfcorrupte benoemingscommissie. Zelf had hij alleen het beste gewild voor iedereen. Voor alle hardwerkende, eerlijke burgers van de stad, voor de mensen die een leven in veiligheid en met een zeker materieel comfort wensten. Maar zaken konden anders lopen. Hij had het niet zo gewild. Maar het was zoals hij altijd tegen zijn pupillen van het zwemteam had gezegd: zwem of zink, niemand zal jullie iets cadeau doen. Zijn gedachten gingen naar wat hem te doen stond. Hij moest een boodschap overbrengen. En hij twijfelde niet aan de uitkomst. Het licht sprong op groen en hij gaf gas.




12-06-14 16:16

 

Per Vollan liep door het park bij het Alexander Kiellands-plein. Het was een natte en ongebruikelijk koude julimaand geweest, maar de zon was weer terug en het park was zo intens groen als op een lentedag. Er kwam nog meer zomer, de mensen om hem heen zaten met hun gezichten omhoog en gesloten ogen zo wanhopig van de zon te genieten dat het leek of die op rantsoen was. Hij hoorde skateboards over de paden en flesjes bier die tegen elkaar botsten op weg naar een barbecue in het park of op het balkon. En dan waren er nog degenen die het nog meer op prijs stelden dat de warmte terug was. Zij die eruitzagen alsof ze vuil waren geworden van al het verkeer rond het plein, de treurige gedaantes die in elkaar gedoken op de banken langs de vijver zaten, maar hem toch groetten met een soort meeuwengekrijs of met hese, vrolijke kreten. Hij bleef staan op het kruispunt van de Uelands gate en de Waldemar Thranes gate en wachtte op het groene mannetje. Vrachtwagens en bussen denderden langs zijn gezicht. Hij zag de gevels aan de overkant komen en weer verdwijnen. Voor de ramen van het vermaarde café Tranen, dat sinds de opening in  de dorst van de grootste dorstlijders had gelest, was plastic gehangen. De laatste dertig jaar had Arnie Skiffle-Joe Norse er opgetreden, zittend op een éénwieler in zijn cowboykostuum terwijl hij gitaar speelde en zong. Hij werd bijgestaan door zijn orkest van twee personen: een oudere, blinde organist en een Thaise vrouw met tamboerijn en claxon. Per Vollans blik gleed over de gevel waarop in smeedijzeren letters Ila Pensjonat stond. Tijdens de oorlog was het gebouw gebruikt voor de huisvesting van vrouwen met buitenechtelijke kinderen. Nu bood de gemeente er huisvesting aan voor de allerzwaarste drugsgebruikers,




12-06-14 16:16

die niet meer wilden stoppen met gebruiken. De laatste halte. Per Vollan stak de straat over, ging voor de voordeur van het opvanghuis staan en belde aan. Hij keek in de lens van de camera. Hij hoorde een zoemgeluid en duwde de deur open. Ze hadden hem vanwege bewezen diensten voor twee weken een kamer gegeven. Dat was een maand geleden. ‘Dag, Per,’ zei de jonge vrouw met bruine ogen die naar beneden was gekomen om het hek voor hem open te maken. Iemand had het slot vernield waardoor hun sleutels niet meer aan de straatkant gebruikt konden worden. ‘Het café is eigenlijk al dicht, maar misschien kun je nog wel iets te eten krijgen als je opschiet.’ ‘Dank, Martha, ik heb geen honger.’ ‘Je ziet er moe uit.’ ‘Ik ben komen lopen vanaf Staten.’ ‘O? Ging er geen bus?’ Ze liep de trap op en hij sjokte achter haar aan. ‘Ik moest nadenken,’ zei hij. ‘Er was hier trouwens iemand voor je.’ Per verstijfde. ‘Wie dan?’ ‘Heb ik niet gevraagd. Iemand van de politie misschien.’ ‘Waarom denk je dat?’ ‘Het leek zo belangrijk dat ze je te pakken kregen dat ik dacht dat het misschien iets te maken had met een gevangene die jij kent.’ Ze komen nu al, dacht Per. ‘Geloof jij ergens in, Martha?’ Ze draaide zich om op de trap en glimlachte. Per bedacht dat een jongeman smoorverliefd zou kunnen worden op die glimlach. ‘In God en Jezus bijvoorbeeld?’ vroeg Martha en ze duwde met haar achterste tegen een deur waardoor ze in de receptie kwam, die slechts een open raam in een muur naar een kantoor was. ‘Of in het lot. Toeval versus kosmische zwaartekracht.’ ‘Ik geloof in Gekke Greta,’ mompelde Martha en ze bladerde in haar papieren.




12-06-14 16:16

‘Een geest is niet…’ ‘Inger zegt dat ze gisteren een kind heeft horen huilen.’ ‘Inger heeft een ontvankelijke ziel, Martha.’ Ze stak haar hoofd door het raam. ‘We moeten het ergens anders over hebben, Per.’ Hij zuchtte. ‘Ik weet het. Het zit hier vol en…’ ‘De renovatie na de brand gaat langzaam en er zijn nog steeds meer dan veertig bewoners die een kamer moeten delen. Op de lange duur gaat dat niet. Ze bestelen elkaar en ze vechten daarna. Het is slechts een kwestie van tijd voor iemand met een mes wordt gestoken.’ ‘Het is goed, ik zal hier niet zo lang meer zijn.’ Martha hield haar hoofd scheef en keek hem nadenkend aan. ‘Waarom laat ze je niet eens in jullie huis slapen? Jullie zijn toch zoveel jaren getrouwd geweest? Veertig jaar?’ ‘Achtendertig. Het is haar huis en het ligt… gecompliceerd.’ Per glimlachte vermoeid. Hij liep de gang in. Achter twee deuren denderde muziek. Amfetamine. Het was maandag, de kantoren van de Sociale Dienst waren na het weekend weer open dus het was op veel plaatsen onrustig. Hij draaide zijn kamerdeur van het slot. Het verwaarloosde, piepkleine kamertje met plaats voor slechts een bed en een klerenkast kostte zesduizend kronen per maand. Buiten Oslo kon je voor dat bedrag een hele flat huren. Hij ging op het bed zitten en staarde naar het vuile raam. Het verkeer buiten bromde slaapverwekkend. In het raamkozijn vocht een vlieg voor zijn leven. Nog even en hij viel dood neer, zo was het leven. Niet de dood, maar het leven. De dood was niets. Hoeveel jaar geleden had hij dat ingezien? Dat al het andere, alles waarover hij had gepreekt, slechts een verdedigingswerk was dat mensen hadden opgericht tegen doodsangst. Niets van wat hij dacht te weten, betekende nu nog iets. Want dat wat wij mensen denken te weten, betekent niets ten opzichte van wat we wel moeten geloven om de angst en de pijn te verdoven. Dus hij was weer terug. Hij geloofde in een vergevings-




12-06-14 16:16

gezinde God en een leven na de dood. Hij geloofde er nu meer in dan ooit. Hij trok een schrijfblok onder een krant vandaan en begon te schrijven. Per Vollan hoefde niet veel te schrijven. Een paar zinnen op een vel papier, dat was alles. Hij streepte zijn naam door die op de gebruikte envelop stond. In de envelop had een brief gezeten van Alma’s advocaat waarin kort werd samengevat op welke spullen in de woning Per recht had. Uiteraard was dat niet veel. De gevangenispriester keek naar zichzelf in de spiegel, trok het boordje recht, pakte de lange regenjas uit de kast en vertrok. Martha zat niet in de receptie. Inger nam de envelop aan en beloofde hem te geven. De zon stond al lager aan de hemel, de dag was al op zijn retour. Hij liep door het park terwijl hij in zijn ooghoek registreerde dat alles en iedereen zijn rol speelde zonder zichtbare uitglijders. Niemand stond te snel op van een bankje als hij voorbijliep, er waren geen auto’s die omzichtig omdraaiden op het moment dat hij zich bedacht en de Sannergate nam die langs de rivier liep. Maar ze waren er wel. Achter een raam dat een vredige zomeravond weerspiegelde, in de ongeïnteresseerde blik van een voorbijganger, in de kou van de schaduwen die vanuit het oosten kwam en het zonlicht verdreef, zijn territorium vergrootte. En Per Vollan besefte dat het in zijn leven ook zo was gegaan, een eeuwig, betekenisloos golvend gevecht tussen het licht en de duisternis dat kennelijk nooit een winnaar opleverde. Hoewel? Elke dag viel de duisternis steeds meer aan. Ze waren op weg naar de lange nacht. Hij ging sneller lopen.




12-06-14 16:16

 

Simon Kefas bracht het koffiekopje naar zijn mond. Zittend aan de keukentafel kon hij het tuintje voor hun huis aan de Fagerlivei in de wijk Disen zien. Er was vannacht een bui gevallen en het gras glinsterde in de ochtendzon. Hij kon het haast zien groeien. Dat werd weer grasmaaien. Een lawaaiig karwei met de handmaaier, een bezweet voorhoofd en af en toe een vloek. Maar het was best. Else had gevraagd waarom hij niet net als alle buren een elektrische maaier kocht. Hij had een eenvoudig antwoord gegeven: dat kost geld. Toen hij opgroeide in dit huis en in deze wijk was dat het argument geweest dat een einde had gemaakt aan de meeste discussies. Maar in die tijd woonden hier gewone mensen. Leraren, kappers, taxichauffeurs, ambtenaren van de gemeente en het rijk. Of politiemensen, zoals hij zelf. Niet dat de mensen die hier nu woonden ongewoon waren, maar ze werkten bij reclamebureaus, zaten in de , waren journalist, arts, hadden bedrijven die onbegrijpelijke producten leverden of hadden genoeg geld geërfd dat ze konden bieden op een van die kleine, idyllische huizen. Ze dreven de prijzen op en de wijk steeg in sociaal aanzien. ‘Waar denk je aan?’ vroeg Else, die achter zijn stoel was gaan staan en hem over zijn haren streelde. Zijn haar was duidelijk dunner geworden, in fel licht kon je zijn schedel zien. Maar ze beweerde dat ze ervan hield. Ze hield van hoe hij eruitzag: een bijna-gepensioneerde politieman. En dat zij ook ouder werd, alhoewel hij een voorsprong van twintig jaar op haar had. Een van de nieuwe buren, een min of meer bekende filmproducent, had gedacht dat zij Simons dochter was. Ook best.




12-06-14 16:16

‘Ik dacht er aan hoeveel geluk ik heb,’ zei hij. ‘Dat ik jou heb, dat ik dit heb.’ Ze kuste hem midden op zijn hoofd. Hij kon haar lippen direct op zijn huid voelen. Vannacht had hij gedroomd dat hij haar zijn gezichtsvermogen had kunnen geven. Toen hij wakker werd en niets had kunnen zien, was hij in de seconde voor hij besefte dat hij een slaapmasker gebruikte om niet wakker te worden van de vroege zomerzon, een gelukkig mens geweest. Er werd aangebeld. ‘Dat is Edith,’ zei Else. ‘Ik ga me aankleden.’ Ze opende de voordeur voor haar zus en verdween naar de eerste verdieping. ‘Hoi, oom Simon!’ ‘Nee maar, ben je daar kerel?’ zei Simon en hij keek naar het verwachtingsvolle jongensgezicht. Edith kwam de keuken in gelopen. ‘Het spijt me, Simon, maar hij bleef maar zeuren dat we vroeg naar jullie toe moesten gaan zodat hij nog even jouw pet kon opzetten.’ ‘Natuurlijk,’ zei Simon. ‘Maar moet jij vandaag niet naar school, Mats?’ ‘Studiedag,’ verzuchtte Edith. ‘Ze hebben geen idee wat dat betekent voor een alleenstaande moeder.’ ‘Des te aardiger dat je hebt aangeboden om Else te brengen.’ ‘Geen probleem. Ik heb begrepen dat hij alleen vandaag en morgen in Oslo is?’ ‘Wie dan?’ vroeg Mats en hij sprong en trok aan de arm van zijn oom om hem uit zijn stoel te krijgen. ‘Een Amerikaanse arts die heel goed is in het beter maken van ogen,’ zei Simon, die deed of hij nog strammer was dan anders. ‘Kom, we zullen eens gaan kijken of we een echte politiepet kunnen vinden. Pak je zelf even koffie, Edith?’ De jongen en de man liepen de gang in en de jongen schreeuwde het uit van vreugde toen de man de witzwarte politiepet van de plank in




12-06-14 16:16

de garderobekast pakte. Maar hij zweeg plechtig toen de man de pet op zijn hoofd zette. Ze gingen voor de spiegel staan. De jongen wees naar het spiegelbeeld van zijn oom en maakte natte schietgeluiden. ‘Op wie schiet je?’ vroeg de man. ‘Op de boeven,’ zei de jongen. ‘Pieuw, pieuw!’ ‘Of op een schietschijf,’ zei Simon. ‘Want politie schiet niet op boeven als het niet echt moet.’ ‘Jawel! Pieuw, pieuw!’ ‘Dan komen we in de gevangenis, Mats.’ ‘Wij?’ De jongen stopte en keek zijn oom verbaasd aan. ‘Waarom? We zijn toch van de politie?’ ‘Omdat wij ook boeven worden als we iemand neerschieten in plaats van vangen.’ ‘Maar… maar als we ze hebben gevangen dan kunnen we toch wel op ze schieten?’ Simon lachte. ‘Nee, dan komt er een rechter en die beslist hoe lang ze naar de gevangenis moeten.’ ‘Mag jij dat niet beslissen, oom Simon?’ Simon zag de teleurstelling in de ogen van de jongen. ‘Weet je, Mats? Ik ben blij dat ik dat niet hoef te beslissen, ik hoef ze alleen maar te vangen en daar ben ik blij om. Want dat is het leukste deel van het werk.’ Mats kneep een oog dicht, de pet zakte naar achteren. ‘Oom Simon?’ ‘Ja?’ ‘Waarom hebben tante Else en jij geen kinderen?’ Simon ging achter zijn neefje staan, legde zijn handen op zijn schouders en glimlachte naar hem in de spiegel. ‘We hoeven geen kinderen omdat we jou hebben, zo is het toch?’ Mats keek zijn oom een paar seconden peinzend aan. Toen lachte hij en zijn gezicht lichtte op. ‘Oké!’ Simon ging met zijn hand in zijn zak en viste zijn telefoon op die trilde.




12-06-14 16:16

Het was de meldkamer. Simon luisterde. ‘Waar aan de Akerselv?’ vroeg hij. ‘Bij Kuba en de kunstacademie. Er is daar een loopbrug…’ ‘Ik weet waar het is,’ zei Simon. ‘Ik ben daar binnen een halfuur.’ Aangezien Simon al in de gang stond, deed hij zijn schoenen en colbert aan. ‘Else!’ riep hij. ‘Ja?’ Boven aan de trap kon hij haar gezicht zien. Opnieuw viel het hem op hoe knap ze was. Dat lange haar dat als een rode rivier rond haar bleke gezichtje golfde. De sproeten op en rond haar neus. En hij bedacht ineens dat ze nog steeds sproeten zou hebben als hij al overleden was. En de volgende gedachte, die hij probeerde weg te duwen, maar toch kwam: wie moet er dan voor haar zorgen? Hij wist dat ze hem waarschijnlijk niet kon zien, dat ze maar deed alsof. Hij schraapte zijn keel. ‘Ik moet weg, lieverd. Bel je me om te vertellen wat de arts zei?’ ‘Ja, rij voorzichtig.’ De twee oudere politiemannen liepen door het park dat in de volksmond Kuba werd genoemd. De meeste mensen meenden dat de naam iets te maken had met Cuba, misschien omdat hier politieke bijeenkomsten werden gehouden en Grünerløkka een arbeiderswijk was geweest. Maar je moest heel wat jaren hebben geleefd om te weten dat hier vroeger een grote gastank stond met een ombouw in de vorm van een kubus. Ze liepen over de loopbrug die naar de oude fabrieksgebouwen leidde waarin nu de kunstacademie zat. Aan het traliewerk van de brugleuning waren hangsloten bevestigd met daarop data en de namen van geliefden. Simon bleef staan om er even naar te kijken. Hij hield al tien jaar van Else, elke van de zesendertighonderdvijfig dagen. Er zou geen andere vrouw in zijn leven komen, maar hij had geen hangslot nodig om dat te weten. En zij had dat ook niet nodig, hopelijk zou ze hem nog zo lang overleven dat er nieuwe mannen in haar leven kwamen. Dat was best.




12-06-14 16:16

Van het punt waar ze nu stonden, kon hij de Aamodt-brug zien, een bescheiden brug over een bescheiden rivier die een bescheiden stad in oost en west verdeelde. Lang geleden, toen hij jong en dom was, was hij van deze brug gedoken. De trojka op kroegentocht, drie jongens, twee van hen hadden een rotsvast vertrouwen in zichzelf en in de toekomst. Twee van hen waren ervan overtuigd dat zij de beste van hun drieën waren. De derde, hijzelf, had allang begrepen dat hij wat betreft intelligentie, kracht, sociale vaardigheden en aantrekkingskracht op de meisjes niet kon concurreren met die andere twee. Maar hij was de moedigste. Of beter gezegd: de grootste waaghals. Om in verontreinigd vaarwater te duiken vereiste geen intellect of lichaamsbeheersing, alleen maar roekeloosheid. Simon Kefas had vaak gedacht dat zijn pessimisme zijn enige voorsprong op de andere twee was toen ze nog jong waren. Zijn pessimisme had ervoor gezorgd dat hij bereid was te gokken met een toekomst waaraan hij niet veel waarde hechtte. Een aangeboren bewustzijn dat hij minder te verliezen had dan de anderen. Hij had daar boven op de reling gestaan, wachtend tot de andere twee schreeuwden dat hij het niet moest doen, dat hij gek was. Toen was hij gesprongen. Van de brug, uit het leven, in dat heerlijke rad van fortuin dat zijn lot bepaalde. Hij had het water doorkliefd, er was geen spiegelend oppervlak geweest alleen wit schuim en een ijskoude omarming. En in die omarming was er stilte, eenzaamheid en vrede geweest. Toen hij weer ongedeerd boven was gekomen, hadden ze gejuicht. Simon ook. Hoewel hij een lichte teleurstelling had gevoeld omdat hij terug was. Wat simpel liefdesverdriet kon doen met een jongeman. Simon schudde de herinneringen van hem af en richtte zijn blik op de stroomversnelling tussen de twee pijlers. Of beter gezegd: op de gedaante die daar hing als een verstild kunstwerk. ‘Hij is waarschijnlijk de rivier af komen drijven,’ zei de oudere technisch rechercheur naast hem. ‘Kennelijk is zijn kleding achter iets wat uit de stroomversnelling stak blijven haken. De rivier is immers zo ondiep dat je haast naar de overkant kunt waden.’




12-06-14 16:16

‘Juist ja,’ zei Simon, hij zoog aan een zakje snus en boog zich wat naar voren. De gedaante hing ondersteboven, de armen waren gespreid terwijl het water als een witte stralenkrans rond zijn hoofd en lichaam spoelde. Net als Else’s haar, dacht hij. De rechercheurs die de plaats delict onderzochten hadden eindelijk een boot in het water gekregen en trachtten het lijk los te krijgen uit de stroomversnelling. ‘Ik wil er een biertje om verwedden dat het om een zelfmoord gaat.’ ‘Ik geloof dat je je vergist, Elias,’ zei Simon, hij stak een gebogen wijsvinger onder zijn bovenlip en pakte het zakje snus. Hij wilde het in het water gooien, maar bedacht zich. Nieuwe tijden. Hij keek rond of hij een afvalbak zag. ‘Wedden om een biertje dan?’ ‘Nee, Elias, ik wed niet om een biertje.’ ‘O, sorry, ik vergat…’ De technisch rechercheur zag er opgelaten uit. ‘Het is best,’ zei Simon terwijl hij bij hem wegliep. In het voorbijgaan knikte hij naar een lange, blonde vrouw in een zwarte rok en kort jasje. Ze zag eruit alsof ze bij een bank werkte, maar om haar nek hing een koord waaraan een politie- vastzat. Hij liet het zakje snus in de groene afvalbak langs het pad aan het eind van de brug vallen en liep naar de waterkant. Hij begon met een zorgvuldig onderzoek van de oever. ‘Inspecteur Simon Kefas?’ Elias keek op. De vrouw die hem aansprak zag er waarschijnlijk volgens buitenlanders uit als het prototype van een Scandinavische vrouw. Hij nam aan dat ze zelf vond dat ze de langste van hen tweeën was want ze stond een beetje voorover gebogen op schoenen zonder hakken. ‘Nee. Met wie heb ik het genoegen?’ ‘Kari Adel.’ Ze hield de -kaart omhoog die ze aan een koord om haar nek droeg. ‘Ik ben nieuw op de afdeling Moord. Ze zeiden dat ik hem hier kon vinden.’




12-06-14 16:16

‘Welkom. Wat wil je van Simon?’ ‘Hij gaat me begeleiden.’ ‘Dan heb je geluk,’ zei Elias wijzend naar de kleine man die langs de waterkant liep. ‘Daar heb je je man.’ ‘Waar zoekt hij naar?’ ‘Sporen.’ ‘Maar die zullen toch eventueel hoger op langs de rivier zijn te vinden, niet ter hoogte van waar het lijk nu is gevonden.’ ‘Ja, dus hij neemt aan dat we dat al hebben gedaan en dat is ook het geval.’ ‘De technisch rechercheurs zeggen dat het een zelfmoord lijkt.’ ‘Ja, ik heb een blunder begaan door te zeggen dat ik met hem wilde wedden om een biertje dat het een zelfmoord is.’ ‘Blunder?’ ‘Hij is verslaafd,’ zei Elias. ‘Hij wás verslaafd.’ En toen hij de nauwelijks zichtbaar opgetrokken wenkbrauwen van de vrouw zag, voegde hij eraan toe: ‘Dat is geen geheim. En het is goed om te weten als jullie gaan samenwerken.’ ‘Niemand heeft me verteld dat ik moet werken met een alcoholist.’ ‘Geen alcoholist,’ zei Elias. ‘Een gokverslaafde.’ Ze veegde haar blonde haar achter een oor en kneep een oog dicht tegen de zon. ‘Welk spel?’ ‘Voor zover ik weet, alles waarbij je kunt verliezen. Maar aangezien jij zijn nieuwe partner wordt, krijg je vast de gelegenheid het hem zelf te vragen. Waar heb je eerst gezeten?’ ‘Drugs.’ ‘Tja, dan zul je de rivier wel kennen.’ ‘Ja.’ Ze tuurde naar het lijk. ‘Het kan natuurlijk een drugsmoord zijn geweest, maar niet vanwege de plaats. Ze verkopen geen harddrugs zo ver deze kant op, dan moet je bij Schous plass en Nybrua zijn. Om hasj worden meestal geen mensen vermoord.’ ‘Ja, ja,’ zei Elias en hij knikte in de richting van de boot. ‘Ze hebben




12-06-14 16:16

hem nu uit het water kunnen halen, dus als hij zijn  bij zich had zullen we snel weten wie hij was.’ ‘Ik weet wie hij is,’ zei Kari Adel. ‘De gevangenispriester, Per Vollan.’ Elias monsterde haar. Ze zou die formele kantooroutfit snel in de kast laten hangen, waarschijnlijk had ze in die Amerikaanse televisieseries gezien dat vrouwelijke moordonderzoeken dit droegen. Verder leek ze wel iets te hebben. Misschien was ze iemand die zou blijven. Misschien was ze een van die zeldzame gevallen. Maar dat had hij ook van anderen gedacht, dus misschien ook niet.




12-06-14 16:16

 

De verhoorkamer was geverfd in lichte kleuren en de meubels waren van grenen. Er hing een rood gordijn voor het raam dat uitkeek op de meldkamer. Inspecteur Henrik Westad van het politiedistrict Buskerud vond het een gezellige kamer. Hij was al eerder van Drammen naar Oslo gekomen en ook toen had hij in deze verhoorkamer gezeten. Ze hadden kinderen verhoord in een verkrachtingszaak en er waren poppen geweest. Nu ging het om moord. Hij nam de man met de lange baard en haren op de stoel aan de andere kant van de tafel aandachtig op. Sonny Lofthus. Hij zag er jonger uit dan er op zijn papieren stond. En hij zag er nuchter uit, zijn pupillen hadden de normale grootte. Maar zo was het wel vaker met personen die een hoge drugstolerantie hadden. Westad schraapte zijn keel en zei: ‘Dus je hebt haar vastgebonden, je gebruikte een gewone beugelzaag en je bent weggegaan?’ ‘Ja,’ zei de man. Hij had geen gebruikgemaakt van het recht op een advocaat, maar antwoordde over het algemeen met een lettergrepige woorden. Uiteindelijk was Westad overgegaan tot het stellen van jaen-nee-vragen. Dat werkte min of meer. Natuurlijk werkte het, verdomme, ze hadden immers een bekentenis. Maar toch. Westad keek naar de foto’s die voor hem lagen. Het bovenste deel van het hoofd en de hersenen waren gedeeltelijk doorgezaagd en opzij gelegd en het hing nog aan de huid. De foto deed Westad denken aan een ei voor het ontbijt. Gekookt en met de bovenkant eraf gesneden. Je kon de structuur van de hersenen zien. Hij had allang het idee verworpen dat je aan iemand kon zien tot welke gruwelijke daden hij in staat was. Maar deze man, hij… hij straalde niets van de kou, de agressie of beter




12-06-14 16:16

gezegd de idiotie uit die hij meende te voelen bij andere koelbloedige moordenaars. Westad leunde achterover. ‘Waarom beken jij?’ De man haalde zijn schouders op. ‘ op de plaats delict.’ ‘Hoe weet je dat we dat hebben?’ De man ging met zijn hand door het lange, dikke haar dat de leiding van de gevangenis om hygiënische redenen in theorie kon laten afknippen. ‘Ik verlies haar. Bijwerking van langdurig drugsverbruik. Kan ik nu gaan?’ Westad zuchtte. Een bekentenis. Technische bewijzen op de plaats delict. Waarom twijfelde hij eigenlijk nog? Hij leunde voorover naar de microfoon die tussen hen in stond. ‘Verhoor van verdachte Sonny Lofthus gestaakt om dertien uur nul vier.’ Hij zag dat het rode lampje uitging, wist dat de technisch rechercheur buiten de kamer de opnameapparatuur had uitgeschakeld, hij stond op en deed de deur open zodat de agenten konden binnenkomen, de handboeien omdoen en de gevangene terugbrengen naar Staten. ‘Wat geloof jij ervan?’ vroeg de technisch rechercheur toen Westad uit de kamer kwam. ‘Geloof?’ Westad trok zijn jas aan en trok geïrriteerd en met een ruk de rits omhoog. ‘Hij laat niet veel ruimte om te geloven.’ ‘Ik dacht aan het eerste verhoor.’ Westad haalde zijn schouders op. Een vriendin van het slachtoffer. Zij had gezegd dat het slachtoffer haar had verteld dat haar echtgenoot, Yngve Morsand, haar had beschuldigd van ontrouw en gedreigd had haar te vermoorden. Dat Eva Morsand bang was. Niet in de laatste plaats omdat de echtgenoot reden had voor zijn verdenkingen: ze had een jongere man ontmoet en overwoog haar echtgenoot te verlaten. Een klassieker moordmotief bestond haast niet. En hoe zat het met het motief van de jongen? De vrouw was niet verkracht en er was niets gestolen uit het huis. Nou ja, het medicijnkastje in




12-06-14 16:16

de badkamer was opengebroken en de echtgenoot beweerde dat er slaappillen waren verdwenen. Maar waarom zou een man die naar de wondjes te oordelen regelmatig toegang had tot harddrugs, iets geven om lichte slaappillen? De volgende vraag volgde direct: en waarom zou een rechercheur die een bekentenis had zich druk maken over dergelijke zaken? Johannes Halden dweilde de vloer tussen de cellen op de A-afdeling toen hij twee agenten met de jongen tussen zich in zag lopen. De jongen glimlachte, als hij geen handboeien om had gehad, zou je kunnen denken dat hij tussen twee vrienden in liep op weg naar iets leuks. Johannes stak zijn rechterarm in de lucht. ‘Kijk, Sonny! De schouder is weer helemaal in orde! Bedankt voor je hulp!’ De jongen moest beide handen optillen om zijn duim op te kunnen steken naar de oude man. De agenten bleven voor een van de celdeuren staan en maakten de handboeien los. Ze hoefden de celdeur niet open te maken omdat de cellen elke ochtend om klokslag acht uur automatisch opengingen en tot de avond open bleven staan. De mannen in de controlekamer hadden hem laten zien hoe de deuren met een simpele druk op de knop open- en dichtgingen. Hij hield van de controlekamer. Daarom zwabberde hij daar altijd extra lang. Het leek een beetje op het op de brug van een supertanker staan. Alsof hij daar hoorde te zijn. Voor ‘de gebeurtenis’ werkte hij als matroos en was hij begonnen aan de studie zeevaartkunde. Het plan was dekofficier te worden. Stuurman, eerste stuurman en dan kapitein. En vervolgens, na een aantal jaren, aan wal gaan wonen bij zijn vrouw en dochter in Farsund en een baan zoeken als loods. Dus waarom had hij het gedaan? Waarom had hij alles kapotgemaakt? Waarom had hij ermee ingestemd om twee grote zakken mee te nemen uit de haven van Songkhla in Thailand? Het was niet zo dat hij niet doorhad dat er heroïne in zat. En het was niet zo dat hij de straf niet kende en de hysterische, Noorse rechtspraktijk die toentertijd het smokkelen van drugs gelijkstelde aan moord met




12-06-14 16:16

voorbedachten rade. Het was helemaal niet zo dat hij die grote som geld nodig had die ze hem in het vooruitzicht hadden gesteld bij het afleveren van de zakken op een adres in Oslo. Dus wat was het dan geweest? De spanning? Of de droom haar weer te ontmoeten: dat mooie Thaise meisje in haar zijden jurk. Haar weer over dat zwartglanzende, lange haar te kunnen strelen, in haar amandelvormige ogen te kijken, haar zachte stem te horen die de moeilijke Engelse woorden fluisterde met die zachte frambooskleurige lippen, die zei dat hij dat voor haar moest doen, voor haar familie in Chang Rai, dat het de enige manier was waarop hij hen kon redden. Het was niet zo dat hij haar verhaal geloofde, maar hij geloofde in haar kus. En die kus nam hij de hele reis met zich mee: naar huis over zee, door de douane, in de arrestantencel, in de rechtszaal, in de ontvangstkamer waarin zijn bijna volwassen dochter tegen hem zei dat niemand van de familie nog iets met hem te maken wilde hebben, tijdens de scheiding en in de cel. Die kus was alles wat hij wilde hebben en de belofte aan die kus was het enige wat hij nog had. Toen hij vrijkwam was er niemand geweest. Zijn familie had hem de deur gewezen, de kloof tussen hem en zijn vrienden was te groot geworden en hij kreeg nooit meer een baan aan boord van een schip. Dus hij had gesolliciteerd bij de enige mensen die hem wilden hebben. Bij de boeven. En hij was teruggekeerd in zijn oude beroep. Op de wilde vaart, gerekruteerd door de Oekraïner Nestor. De heroïne uit Noord-Thailand was via oude routes in vrachtwagens door Turkije en de Balkan vervoerd. In Duitsland werd de vracht voor de Scandinavische landen verdeeld en Johannes had het laatste stuk voor zijn rekening genomen. Toen werd hij een mol. Daarvoor had hij ook niet echt een reden. Een politieman had echter beroep gedaan op iets waarvan hij niet eens wist dat hij het had. En hoewel de belofte – namelijk een zuiver geweten – minder waard leek dan de kus van een knap meisje had hij de politieman toch geloofd, echt geloofd. Er was iets met zijn ogen. Johannes was




12-06-14 16:16

misschien op weg naar een beter leven, wie weet? Maar toen was het gebeurd. Op een herfstavond. Ze hadden de politieman vermoord en Johannes had voor de eerste, en laatste, keer de naam gehoord die met een mix van angst en respect werd uitgesproken: de Tweeling. En vanaf dat punt was het slechts een kwestie van tijd geweest voor Johannes verder afgleed. Hij had steeds grotere risico’s genomen, steeds grotere vrachten vervoerd. Wel verdomme, hij wílde gepakt worden. Hij wilde zitten voor wat hij had gedaan. Daarom was hij ook opgelucht geweest toen ze hem bij de Zweedse grens pakten. De meubels in de vrachtwagen zaten stampvol heroïne. De rechter had in scherpe bewoordingen gesproken, dat het ging om een grote hoeveelheid en dat het niet de eerste keer was. Dat was tien jaar geleden. Hij had gevangenen zien komen en gaan, bewakers zien beginnen en ontslag nemen en hij had ze allemaal behandeld met het respect dat ze verdienden. En langzaam had hij het respect gekregen dat de ouderen ten deel valt. De ongevaarlijke. Want niemand wist welk geheim hij met zich meedroeg. Aan welk verraad hij zich schuldig had gemaakt. Waarom hij zichzelf deze straf had gegeven. En hij had nooit enige hoop gehad om het enige te bereiken wat nog iets te betekenen had voor hem. De kus die hem beloofd was door een vergeten vrouw. Het zuivere geweten dat hem was beloofd door een dode politieman. Niet totdat hij was overgeplaatst naar afdeling A en de jongen had ontmoet van wie werd gezegd dat hij kon genezen. Johannes was geschrokken toen hij zijn achternaam hoorde. Maar Johannes had niets gezegd. Hij had slechts gedweild, zijn hoofd gebogen, geglimlacht en die kleine gunsten ontvangen die het leven op een dergelijke plek draaglijk maakte. Zo waren de dagen, weken, maanden en jaren voorbijgegaan en tot een leven geworden dat binnenkort voorbij zou zijn. Kanker. Longkanker. Het agressieve type, had de dokter gezegd, dat niet te genezen is als het niet in een vroeg stadium wordt ontdekt. En het was niet in een vroeg stadium ontdekt.




12-06-14 16:16

Niemand kon nog iets voor hem doen. Sonny al helemaal niet. Hij had er volledig naast gezeten toen hij Sonny had gevraagd wat hem mankeerde. De jongen had gezegd dat het een liesbreuk was, haha. En die schouder was eerlijkgezegd vanzelf beter geworden, niet door de hand van Sonny die beslist niet warmer was dan de normale zevenendertig graden, eerder wat kouder. Maar hij was een goede jongen, dat was hij, en Johannes wilde het hem verdomd niet ontnemen als hij echt dacht dat hij speciale talenten had. Dus Johannes had het voor zich gehouden, zowel zijn ziekte als dat andere. Maar hij wist dat het haast had. Dat hij dit geheim niet mee kon nemen in zijn graf. Niet dat hij daar, in het graf, graag wilde zijn. Om te ontwaken als levende dode, opgesloten en aangevreten door de wormen, gedoemd tot eeuwige pijn. Niet dat hij de religieuze overtuiging had dat iemand hem zou veroordelen tot eeuwige pijn, maar hij had zich zo vaak in zijn leven vergist. ‘Zoveel fouten…’ zei Johannes halfluid tegen zichzelf. Toen legde hij de schoonmaakspullen weg, liep naar de deur van Sonny’s cel en klopte aan. Geen antwoord. Hij klopte nog een keer. Wachtte. Toen opende hij de deur. Sonny zat met een plastic riem rond zijn bovenarm gesnoerd, net boven de elleboog. Het uiteinde had hij tussen zijn tanden. Hij hield de naald vlak boven een opgezette ader. De hoek waarin had de aangeraden dertig graden om de maximale kans op raak prikken te verkrijgen. Hij keek kalm op en glimlachte. ‘Ja?’ ‘Het spijt me, ik… het kan wachten.’ ‘Zeker weten?’ ‘Ja, het… het heeft geen haast.’ Johannes lachte. ‘Niet direct.’ ‘Over vier uur?’ ‘Over vier uur is prima.’ De oude man zag de naald in de ader verdwijnen. Toen duwde de




12-06-14 16:16

jongen de spuit leeg. Hij voelde een stilte komen, een duisternis die de ruimte leek te vullen. Johannes trok zich langzaam terug en sloot de deur.




12-06-14 16:16

bezige NESBO de zoon(01)biw.indd :16

Recommend Documents