Beveiligers die ook post bezorgen PostNL kan postbezorgers geen fulltime baan meer bieden, maar wil wel werven onder kostwinners. Veel facilitaire branches hebben te maken met een veranderende en soms krimpende markt, en kunnen minder vaak diensten van van acht uur bieden. PostNL en Facilicom onderzoeken nu of het mogelijk is om banen te combineren, zodat mensen toch een volledig salaris kunnen verdienen. Een pilot is net gestart. TNO volgt het project op de voet: zo’n combinatiebaan kan immers ook worden gezien als een antwoord op de vraag om duurzame flexibilisering.
Door internet, e-mail en veranderende gewoontes is het aantal poststukken de laatste tien jaar afgenomen van 25 miljoen tot ongeveer 13 miljoen per jaar, en dat volume daalt elk jaar met nog eens zo’n 10, 12 procent. Maar PostNL moet wel vijf dagen per week elke brievenbus in Nederland bedienen. Dat kon niet meer uit. De fulltime postbode is de afgelopen jaren daarom vervangen door een parttime postbezorger. Omdat postbodes zich prettig voelen in geüniformeerde beroepen zijn ze destijds in groten getale aan werk geholpen als beveiliger en buschauffeur. De contacten
tussen PostNL, Trigion en Veolia zijn blijven bestaan. Dus toen PostNL vervolgens veel nieuwe parttimers nodig had en merkte dat de grote groep van kostwinners niet kon worden geïnteresseerd voor zo’n parttime baan als postbezorger, zijn de drie bedrijven weer in gesprek geraakt. Ze onderzoeken nu of het mogelijk en verantwoord is om mensen een combinatie van banen te bieden. Dat kan, maar het blijkt niet eenvoudig.
Kostwinner werven ‘PostNL werft jaarlijks enkele duizenden postbezorgers,’ vertelt Sipke Plat, projectmanager nieuwe personele concepten bij PostNL. ‘De groep die naar deeltijdwerk zoekt, bereiken we wel met onze campagnes, maar de kostwinners niet. Logisch, die mensen moeten ook de schoorsteen kunnen laten roken en hebben dus een volledig salaris nodig. Dat kan PostNL ze niet bieden. Maar we zien ook dat veel andere banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt in hoog tempo aan het flexibiliseren zijn: beveiliging vindt steeds meer plaats aan de rand van de dag, personenvervoer alleen op de uren dat de bussen vol zitten, supermarktketens hebben alleen op bepaalde uren van de dag veel personeel nodig, en postbezorging vindt plaats tussen 12.00 en 17.00 uur. Door de crisis is het probleem nu nog niet zo groot. Maar de verwachting is wel dat als de economie straks aantrekt, het een behoorlijke uitdaging wordt om dit soort functies te vullen.
We willen het dak repareren terwijl de zon schijnt, dus daar moeten we nu wat aan doen, we willen daar een voortrekkersrol in spelen.’
Leegloopuren vullen Bij Facilicom werken van oudsher al veel mensen parttime, vooral in de schoonmaak en de catering. In de beveiliging is dat relatief nieuw. Opdrachtgevers nemen niet altijd meer standaard diensten af van acht uur. Iris Goeree-van Adrighem, manager van het mobiliteitscentrum van Facilicom: ‘Steeds meer beveiligers zitten structureel per dag twee, drie uur in de leegloop. Omdat de beveiligingsmarkt in zijn geheel ook nog eens krimpt, is het soms moeilijk om dat op te lossen.’ De match was snel gemaakt. PostNL zoekt kostwinners die dan echter wel ander werk erbij moeten doen om een volledig salaris te verdienen, Trigion heeft beveiligers die fulltime willen blijven werken, maar die niet langer voldoende uren kunnen maken in de beveiliging. Veolia, niet bij het interview aanwezig, zit in dezelfde situatie als Trigion: veel bussen rijden alleen nog maar op drukke tijden, de chauffeurs met een fulltime contract kunnen dus niet meer voldoende uren maken.
Het gebeurt al veel
‘Banen combineren gebeurt al veel,’ vertelt Luc Dorenbosch, als onderzoeker bij TNO Arbeid zeer geïnteresseerd in dit soort nieuwe initiatieven op de arbeidsmarkt. ‘Op dit moment zijn er zo’n 600.000 mensen die banen combineren, dat is 8,5 procent van alle werkende Nederlanders. Nederland is in Europa weliswaar kampioen deeltijdbanen, maar wat duidelijk wordt uit onderzoek is dat een deel van deze mensen dus twee of meer parttime jobs hebben. Dat maakt het een heel ander verhaal. Mensen maken dit soort constructies om een volledig salaris te krijgen, om extra te verdienen, voor de uitdaging of omdat ze zwaar werk doen en dat geen 40 uur per week volhouden. Daarom kiezen ze er voor om maar 20 uur in de belastende baan te werken en nemen ze er ander, gezonder werk bij, zodat ze in beide banen langer en dus duurzaam kunnen doorwerken. Dat maakt het voor ons interessant. Dit gaat dus ook om wat mensen doen om gezond en met werkplezier te kunnen blijven functioneren. Of om hoe ze baanonzekerheid ondervangen: want als de ene baan wegvalt, hebben ze altijd nog die andere om op terug te vallen.’ Zo bekeken kan dit ook een vorm zijn van flexibilisering. ‘Het is soms ook een vorm van geleidelijke flexibilisering of geleidelijke mobilliteit. Het brengt dan rust in de arbeidsmarkt omdat mensen zekerheid behouden, terwijl er wel beweging is.’
Zelf laten doen of organiseren
Iris Goeree-van Adrighem herkent zijn verhaal. ‘Ook veel schoonmaakmedewerkers van ons combineren banen.’ Verschil is dat ze dat zelf doen, soms zonder medeweten van de werkgevers. Luc Dorenbosch: ‘Het is de vraag of deze mensen wel willen dat de werkgevers zich hiermee gaan bemoeien. Het zou zo maar kunnen dat dit ook voortkomt uit de behoefte om onafhankelijk te zijn.’ Sipke Plat: ‘Daarom is het goed dat TNO is aangesloten. Het is een vraag die we bij PostNL ook hebben: moeten we het als werkgever gaan organiseren voor mensen, gaan we daar alleen in faciliteren, of laten we het over aan de markt. Veel postbezorgers doen het al zelf. Dat mag en dat vinden we prima, zolang we er maar geen last van hebben.’ Banen combineren is een veelbesproken onderwerp in de wereld van de human resources. Iris Goeree-van Adrighem: ‘Veel supermarktketens en vervoersbedrijven zijn er bijvoorbeeld mee bezig, al voelen ze nu niet altijd de noodzaak om daar stappen in te zetten.’ Facilicom en Trigion zien die noodzaak wel. ‘Als we beveiligers geen fulltime baan meer kunnen bieden, stappen ze misschien wel op. Daar kan het combineren van banen een oplossing voor zijn.’
Pilot in Den Haag Op 1 januari is een pilot gestart in de regio Den Haag. Een tiental beveiligers is een deel van de dag ook post bezorgen. Het is niet echt een combinatie van twee banen: de beveiligers blijven in
dienst van Trigion, behouden hun volledige salaris en alle secundaire arbeidsvoorwaarden, maar worden voor een paar uur per dag gedetacheerd bij PostNL. Trigion betaalt dus hun volledige salaris blijven en krijgt daar minder voor terug, want het salaris van postbezorgers ligt lager. Maar als de beveiligers die uren in het geheel niet zouden worden ingezet, had het bedrijf natuurlijk nog hogere kosten. Iris Goeree-van Adrighem: ‘Laat duidelijk zijn: we dwingen mensen natuurlijk niet. We zoeken zeker ook naar oplossingen intern: mobiel surveillanten kunnen we soms werk aanbieden op een vaste post. Maar vaak willen ze dat niet. Ze zijn het gewend om veel buiten te zijn. We kunnen ze dan dus wel baanzekerheid bieden, maar niet op een manier waar ze gelukkig van worden. Dan is natuurlijk prettig als we zo’n combinatie van banen kunnen bieden als alternatief. We vinden dat horen bij goed werkgeverschap.’
Heel zorgvuldig Luc Dorenbosch: ‘Het is heel interessant om betrokken te zijn bij dit plan. Er zijn veel initiatieven op dit gebied, maar bijna allemaal gefinancierd door overheidsgelden. Valt de subsidie weg, dan bloedt zo’n project vaak snel dood. Dat is dus geen duurzame aanpak. Hier zien bedrijven zelf de noodzaak en doen ze het ook zelf. Wij willen graag onderzoeken wat dan maakt dat het gaat vliegen.’ Sipke Plat: ‘We krijgen ook wel eens de vraag waarom we
het niet overlaten aan de uitzendbranche. Uitzendbureaus zijn er mee bezig geweest maar lijken het vanuit hun reguliere business in ieder geval niet voor elkaar krijgen. Dat kan komen doordat ze gespecialiseerd zijn in snelle matches. En als wij in dit project een ding hebben geleerd is dat snel matchen niet werkt, dit vraagt om een heel lange adem.’ Iris Goeree-van Adrighem: ‘Het gaat om verschillende bedrijven met verschillende culturen, die moeten bij elkaar komen. Maar het is natuurlijk ook belangrijk om heel zorgvuldig om te gaan met de medewerkers: je moet een goed profiel opstellen, een voorselectie maken van mensen die bij dat profiel passen, ze goed informeren, tijd geven om erover na te denken, goede selectiegesprekken organiseren en het vervolgens goed inrichten. Het moet wel sociaal verantwoord zijn.’
Duurzaam inzetbaar Het vraagt ook wel wat van mensen. Luc Dorenbosch: ‘Veel werknemers hebben al problemen om werk en privé te combineren, deze mensen moeten twee banen combineren. Mensen die succesvol zijn in het combineren van banen kunnen goed plannen en communiceren met hun twee werkgevers. Bovendien is doorgaans ook een grote flexibiliteit nodig bij het thuisfront. Maar het vraagt ook veel van de werkgever en de direct leidinggevende. Die moeten daar ook mee om kunnen gaan. Een uurtje langer doorwerken, om maar een voorbeeld te noemen, kan
vaak niet meer.’ Sipke Plat: ‘Om dit goed te kunnen regelen zouden brancheorganisaties, vakorganisaties, het ministerie en alle andere stakeholders op een fundamenteel andere manier naar de arbeidsmarkt moeten gaan kijken.’ Dat zou wijs zijn, want het combineren van banen kan veel opleveren als het gaat om, bijvoorbeeld, flexibiliteit en duurzame inzetbaarheid. Iris Goereevan Adrighem: ‘Veel mensen zitten al jaren in dezelfde branche en denken dat ze niks anders meer kunnen dan bijvoorbeeld cateren. Dit helpt ze om op een veilige manier en met een open blik naar ander werk te kijken.’ Luc Dorenbosch: ‘Op deze manier houden mensen toch hun zekerheid en blijven ze hun collega’s zien, terwijl ze wel nieuwe vaardigheden opdoen en kunnen ze kijken of zo’n andere baan wel iets voor ze is.’
Modern werkgeverschap Het echt combineren van verschillende banen gaat natuurlijk nog een stap verder dan bij de pilot die nu loopt. Ook dat echte combineren gaan PostNL en Trigion binnenkort onderzoeken. Iris Goeree-van Adrighem: ‘We denken dat beveiligers ook heel goed pakketten zouden kunnen bezorgen. Dat willen we dan misschien óók aanbieden als een echte combinatie van twee banen.’ Sipke Plat: ‘Dat is heel complex, zeker als je twee CAO’s wilt combineren.’ Iris Goeree-van Adrighem: ‘In de Drechtsteden zijn we bezig met een samenstellen van een pool van medewerkers
die kunnen worden ingezet bij diverse bedrijven zoals Plus Supermarkten en The Greenery. Dat is dus een heel andere insteek. Bij zo’n constructie zou je denken aan een uitzend-CAO. We weten overigens nog helemaal niet of mensen daar enthousiast voor worden: dat zijn we met alle betrokkenen nog aan het onderzoeken.’ Luc Dorenbosch: ‘Bedrijven zijn nog aan het zoeken naar hoe ze hier mee om moeten gaan, maar werknemers doen het al. Het zou straks zo maar kunnen zijn dat mensen per se op deze manier willen werken, met een combinatie van banen, of in de rest van de tijd als ZZP’er bezig zijn. Dat zie je nu al bij jongeren, maar ook steeds meer bij ouderen. Dat kan dus betekenen dat werkgevers wel combinatiebanen moeten gaan bieden, dat het gewoon een onderdeel wordt van modern werkgeverschap.’
