BETER BENUTTEN Intelligente Transport Systemen: slim van deur tot deur
Beter Benutten ITS: waar staan we?
Mijlpaal bereikt met multimodale reisplanners Data Verbeter Top 5 Blauwe Golf: betere doorstroming over water en weg
november 2013
Beter Benutten ITS
SLIM EN VLOT VAN DEUR TOT DEUR
Geen toekomstmuziek, maar tastbare vooruitgang:
Beter Benutten maakt
Beter Benutten maakt vaart met ITS. In zeven pijlers worden nieuwe technieken en diensten toegepast door de samenwerkende Beter Benutten-regio’s en het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Deze producten en diensten dienen een concrete en meetbare bijdrage te leveren aan verbetering van de bereikbaarheid in de betreffende regio’s, de reizigers en vervoerders van betere reisinformatie te voorzien en marktpartijen in staat te stellen nieuwe en continueerbare diensten te leveren aan die reizigers. En de eerste resultaten worden zichtbaar. De eerste stappen in samenwerking en naar nieuwe diensten zijn gezet, de reiziger profiteert daar volgend jaar al van. In dit katern laten we zien welke vooruitgang tot nu toe is geboekt binnen de verschillende ITS-projecten, maar ook welke slagen er nog gemaakt moeten worden.
Beter Benutten legt basis voor zelfvoorzienende markt van ITS-diensten
Steeds meer reizigers beschikken over smartpho-
Multimodale reisinformatie, Open parkeerdata,
nes, daarnaast worden voertuigen ook steeds in-
Spookfiles, Brabant In Car III, Informatiediensten,
telligenter. De informatie die via internet, apps en
Blauwe Golf en de Data Verbeter Top 5. Er zijn
navigatie- en communicatiesystemen beschikbaar
veel uiteenlopende partijen betrokken bij de
is, helpt mensen in toenemende mate beter met
realisatie: marktpartijen, belangenorganisaties,
het plannen en organiseren van hun reis. Met
rijks- en regionale overheden en experts. Ook
verschillende ITS-projecten (Intelligente Transport
vindt er overleg plaats met het Landelijk Ver-
Systemen), wil het programma Beter Benutten de
keersmanagement Beraad (LVMB), RDW en NDW.
beschikbare reisinformatie een flinke kwaliteits-
Op rijksniveau wordt gewerkt aan de invulling
impuls geven. Daarbij stimuleert het programma
van Europese afspraken. Connekt vervult hierbij
marktpartijen in de ontwikkeling van nieuwe,
een coördinerende rol. Tot slot is de Routekaart
intelligente technieken en diensten waarbij op
van belang. Onder de noemer ‘Beter Geïnfor-
termijn geen structurele overheidsfinanciering
meerd op Weg’ hebben markt en overheid begin
meer nodig is.
november jl. een investerings- en ontwikkelagenda gepresenteerd voor verkeersmanagement
Pijlers
en reisinformatie. Door samen op te trekken en
In verschillende regio’s werken overheden en
prioriteiten te stellen, kan een groeimarkt voor
bedrijfsleven samen om de ITS-ambities in en
slimme technologie gerealiseerd worden en
met de regio’s tot stand te brengen. De maat-
betere diensten voor de reiziger.
regelen zijn in zeven pijlers onder te verdelen: 2
vib
verkeer in beeld
Beter Benutten
vaart met ITS Verdienmodellen
omvang en kwaliteit van de data-inwinning. Bijvoorbeeld door be-
Beter Benutten wil de basis leggen voor een zelfvoorzienende markt
staande en nieuwe publieke data zo toegankelijk mogelijk te maken,
van ITS-diensten die goede dienstverlening biedt. Daarvoor is het no-
en bij voorkeur uniform beschikbaar. Ook wil de overheid publieke
dig dat de financiële inspanning van overheden op termijn wordt af-
regelscenario’s vanuit DVM en private informatiediensten met elkaar
gebouwd. Het ministerie stimuleert marktpartijen hiertoe en vraagt
verbinden.
daarom om continueerbare verdienmodellen en dus marktvolume, bijvoorbeeld voor de ontwikkeling van nieuwe informatiediensten.
www.beterbenutten.nl
Aan de overheidskant wordt gewerkt aan de verbetering van de
www.connekt.nl (Routekaart)
Beter Benutten en ITS In het programma Beter Benutten werken Rijk, regio en bedrijfsleven samen om de bereikbaarheid in de drukste regio’s over weg, water en spoor te verbeteren. Doel is om files op de drukste punten eind 2014 te hebben verminderd met 20 procent, middels een pakket van ruim 250 praktische, meetbare maatregelen. Overheid en bedrijfsleven werken samen aan een betere bereikbaarheid in de tien drukste stedelijke regio’s: Amsterdam, Arnhem-Nijmegen, Brabant, Groningen-Assen, Haaglanden, Maastricht, Midden-Nederland, Rotterdam, Twente en Zwolle-Kampen. Leeuwarden en de Stedendriehoek voegen zich daar waarschijnlijk op korte termijn bij. In de aanpak staan de behoefte en het gedrag van reiziger en vervoerder zoveel mogelijk centraal. Aangezien elke regio andere knelpunten en reizigers heeft, is dit maatwerk. Om schaalgrootte en efficiency te realiseren, wordt op het terrein van ITS tussen regio’s samengewerkt. De basis voor goede reisinformatie verschilt immers niet per regio. In de overzichtskaart is te zien welke regio’s samenwerken in de ITS-projecten.
3
Multimodale reisinformatie
SLIM EN VLOT VAN DEUR TOT DEUR
Marktpartijen maken innovatieslag in multimodale reisplanners:
Realisatie dynamische reisplanners eerste mijlpaal Een tijd lang stond de ontwikkeling van reisinformatie stil, de bestaande planners waren weinig dynamisch. Het project Multimodale reisinformatie (MMRI) brengt hier verandering in: het heeft als doel meerdere nieuwe ‘multimodale’, real-time reisplanners te realiseren. Dit zorgt niet alleen voor betere benutting van spoor en asfalt, het zorgt er vooral voor dat reizigers zowel voor als tijdens de reis goed geïnformeerde keuzes kunnen maken. Met de presentatie van meerdere dynamische planners met bewakingsfunctie, is de eerste mijlpaal bereikt.
Gerbrand K lijn, projectleider MMRI
4
MMRI is een project van het ministerie van
en projectleider van MMRI: “De bottom line
Infrastructuur en Milieu en de provincie Noord-
is dat we met multimodale reisinformatie alle
Brabant, ondersteund door de regio’s Twente,
OV-vervoerswijzen aan elkaar kunnen koppelen.
Assen-Groningen, Arnhem-Nijmegen en regio
De gedachte daarachter is dat we reizigers beter
Maastricht. Vijf private consortia met daarin
kunnen laten kiezen tussen de verschillende mo-
partijen als HP, Go About, Calendar42, Kinkrsoft-
daliteiten en combinaties daarvan. Het primaire
ware, Bradon en Goudappel, hebben het afgelo-
doel van het project is dat de reiziger beter zijn
pen jaar informatie en kennis gedeeld en samen
reis kan plannen, bewaken en sturen op basis
vijf dynamische OV-planners met bewakings-
van inzicht in de real-time vervoersmogelijkheden
functionaliteit gerealiseerd. De opgedane kennis
en de eigen voorkeuren. Om hiervoor de beno-
wordt nu breed verspreid onder commerciële
digde kennis te vergaren, zijn de vijf consortia in
partijen voor verdere ontwikkeling en toepassing.
een Pre Commercial Precurement (PCP) project
Gerbrand Klijn van de provincie Noord-Brabant
gaan samenwerken voordat ze met elkaar gaan vib
verkeer in beeld
Beter Benutten
concurreren. Natuurlijk was het af en toe zoeken,
reisinformatie, waar vanuit Beter Benutten en
maar het heeft echt resultaat opgeleverd. Wer-
door ons ook aan wordt gewerkt.” Lourens
ken vanuit een dergelijke samenwerking brengt
Klok van het consortium HP/Andes, waarin HP
een aantal voordelen met zich mee. De overheid
penvoerder is, vult aan: “Voor ons was dit een
neigt voor te schrijven, maar de markt is veel
uitgelezen kans onze producten verder te ontwik-
beter in staat innovatieve diensten te ontwikke-
kelen. Onze huidige afnemers leveren hun eigen
len. Door ze vrijheid te geven in de wijze waarop
data aan, wat betekent dat we het product niet
ze het doel willen bereiken, kunnen er echt stap-
breder in de markt kunnen zetten. Omdat we
pen worden gezet. De overheid werkt over het
nu gebruik maken van de Nationale Databank
algemeen als opdrachtgever in een aanbesteding
Openbaar Vervoer (NDOV), kunnen we wél een
of verstrekt subsidie. Een aanbesteding laat inno-
dynamische reisplanner aan meerdere partijen
vatie veel minder toe, terwijl een subsidieregeling
aanbieden. De planners draaien nu in onze eigen
soms teveel open laat. Met de ontwikkeling van
HP-cloud. Het is nu vooral zaak de kwaliteit van
de verschillende dynamische OV-reisplanners met
de NDOV-data te toetsen en de bevindingen
bewaking en advies is de eerste mijlpaal gezet.
terug te koppelen naar de vervoerders. Vervol-
Dit was de eerste, maar ook de moeilijkste stap.”
gens kunnen we nieuwe functionaliteiten aan de planner toevoegen, zoals parkeerdata, vervoer
Uitgelezen kans
van deur tot deur en tariefdata.”
Go About is een van de partijen binnen de consortia. Eigenaar Jacco Lammers vertelt: “De
Beschikbaarheid OV-data
samenwerking binnen een PCP-project is een
Zonder goede data geen goede reisinformatie,
bijzondere ontwikkeling, en het resultaat mag er
dat is een ding dat zeker is. De OV-data is zoals
zijn. Ons product, Go About, is een persoonlijke
gezegd gebundeld in de NDOV. Klok: “Tot eind
reisplanner die aansluit bij de huidige ontwik-
vorig jaar was er maar een partij die de gegevens
kelingen en onze ambitie persoonlijk reisadvies
van vervoerders verstrekte: 9292. Stichting Open-
aan te bieden. We zien dat mensen niet meer
Geo heeft nu de tweede versie van de NDOV ge-
standaard voor de auto kiezen, maar ook andere
opend. Daar halen wij ook onze vervoerdersdata
vervoerswijzen overwegen. Maar bestaande
vandaan.” Klijn vult aan: “Er is veel mogelijk,
reisinformatie is vaak onoverzichtelijk en niet
maar er moet inderdaad wel data zijn. Niet alleen
actueel. Voor overheden is het voordeel van
over het OV, maar ook over parkeervoorzienin-
dynamische reisinformatie logischerwijs terug
gen en wegen. Ook daar wordt aan gewerkt
te voeren naar het beter benutten van asfalt en
binnen Beter Benutten. Als je het dynamisch kunt
spoor. De randvoorwaarde hiervoor is immers
maken, is het immers veel interessanter.”
Projectleider Gerbrand Klijn: “Door de markt vrijheid te geven, kunnen er echt stappen worden gezet”
Lourens Klok, HP: “Voor ons was dit de uitgelezen kans onze producten verder te ontwikkelen”
Jacco Lammers, Go About: “De randvoorwaarde voor betere benutting is goede reisinformatie”
goede reisinformatie. Een stap verder is In Car
Samen op zoek naar mogelijkheden tijdens PlanLab Op 12 december 2013 organiseren de samenwerkende partijen in Amersfoort ‘PlanLab, de toekomst van reisinformatie’, waar de marktrijpe planners worden gedemonstreerd. Als eerste introductie, maar ook om interactie met de bezoekers over doorontwikkeling te bewerkstelligen. U bent van harte welkom. www.plan-lab.nl
5
Open parkeerdata
SLIM EN VLOT VAN DEUR TOT DEUR
‘Dit project is een service aan de reiziger’ Open parkeerdata voor goede informatievoorzieningen
verkeerswethouder Jeannette van
Rotterdam (l)
minister
Baljeu
Melanie Schultz van Haegen (r)
“Het vinden van een parkeerplaats betekent vaak lang rondrijden tot je eindelijk een plek hebt gevonden. Dat brengt ergernis en tijdverlies met zich mee en is bovendien slecht voor het milieu”, aldus minister Melanie Schultz van Haegen. Vijf tot twintig procent van het zoekverkeer kan bespaard worden wanneer reizigers voor vertrek, onderweg en op de plaats van bestemming adequaat worden geïnformeerd. Met behulp van intelligente transportsystemen kunnen parkeerdata gemakkelijk vertaald worden naar handige diensten en apps. Echter, op dit moment zijn de beschikbare gegevens ontoereikend voor service providers om voor het publiek te ontsluiten. Daarom is het ministerie van IenM het project Open parkeerdata gestart. Hiermee beoogt de overheid service providers
van navigatiesystemen dan wel apps ermee aan
laagdrempelig toegang te bieden tot de belang-
de slag kunnen.” Baljeu benadrukt dat het alleen
rijkste statische en dynamische parkeerinforma-
een succes kan worden als veel gemeenten de
tie. “Dit project is een service aan de reiziger.
data ook daadwerkelijk vrijgeven, evenals private
Het is de bedoeling dat een groot aantal apps en
beheerders van parkeergarages. “Dat is ook waar
navigatiesystemen deze optie gaat aanbieden,
minister Schultz de oproep toe doet, en ik als
zodat het gemakkelijker wordt om te zien waar
ambassadeur. Maar wie wil nu niet promoten dat
lege parkeerplaatsen zijn”, zegt verkeerswethou-
zijn parkeergarage nog vrije plaatsen heeft?”
der Jeannette Baljeu van Rotterdam. “Hier heb je
Baljeu: “Het openbaar maken van de data is de sleutel”
6
echter wel veel informatie over beschikbaarheid,
Grote maatschappelijke winst
locaties, tarieven en openingstijden voor nodig.
Door parkeerdata via een nationaal register
Om dat te kunnen bewerkstelligen heb je veel
beschikbaar te stellen, kunnen serviceproviders
data nodig. En daar hebben we op onze beurt
dus op eigen initiatief innovatieve mobiliteitsop-
weer de gemeenten voor nodig. Dat maakt het
lossingen ontwikkelen: op maat, multimodaal,
ook zo’n mooi project om mee bezig te zijn.
van deur tot deur en voor verschillende media.
We zien dat veel gemeenten die inzet al willen
Onnodig gebruik van de wegcapaciteit, ergernis
geven, ook vanuit Rotterdam doen we mee. Dat
en tijdverlies worden hierdoor uiteindelijk wegge-
kost even wat tijd, we moeten alles natuurlijk
nomen, net als onnodige kosten en extra milieu-
in databestanden verwerken. Maar uiteindelijk
belasting. Bij volledige dekking kan dit maar liefst
is het openbaar maken van de data de grote
65 miljoen euro aan baten per jaar opleveren. Uit
sleutel: openbare gegevens zodat programmeurs
onderzoek blijkt dat uitgebreidere en verbeterde vib
verkeer in beeld
Beter Benutten
parkeerinformatie bovendien grote maatschap-
Begin volgend jaar worden de statische par-
pelijke winst oplevert. De beschikbaarheid van
keergegevens zoals tarieven, locaties en
statische en real time gegevens zal een positief
openingstijden van parkeervoorzieningen in
effect hebben op de doorstroom van verkeer, de
Nederland beschikbaar gesteld als Open Data.
vermindering van uitstoot en de aantrekkelijkheid
In het eerste kwartaal van volgend jaar gaan de
van stadscentra. In de vier grote steden gaat het
publieke en private exploitanten die deelhemen
om 1,5 tot 4 miljoen minder voertuigkilometers.
in de ‘kopgroep’ tevens over tot publicatie van dynamische data (actuele beschikbaarheid van
Hoe bereiken we dat?
parkeerplaatsen). Daarna volgen andere steden
Door te investeren in standaardisatie, bottom
in het land, waardoor naar verwachting begin
up te werk te gaan, aan te haken bij bestaande
2015 de gegevens van het overgrote deel van de
open data initiatieven, een gefaseerde aanpak
Nederlandse parkeerplaatsen beschikbaar zijn.
te hanteren, gebruik te maken van bestaande
Schultz: “Om ervoor te zorgen dat er landelijk
databases en een centrale catalogus samen te
goede afspraken worden gemaakt en het proces
stellen. Uiteindelijk moet dit alles samen leiden
op gang komt, is het belangrijk om een over-
tot standaardisatie en publicatie van parkeerdata,
koepelende organisatie te hebben. Rotterdam,
een nationaal register met zoekfunctie, een aan-
Amsterdam en Utrecht hebben mij gevraagd om
zet voor dynamische data van straatparkeren en
het initiatief te ondersteunen. Dat doe ik graag,
een hoge beschikbaarheid van statische data van
want dit initiatief sluit aan bij de maatregelen die
straatparkeren en statische en dynamische data
ik neem om de bestaande infrastructuur beter te
van slagboomparkeren.
benutten en zo de doorstroming op de wegen te
Schultz: “De markt is heel goed in staat het beste uit de gegevens te halen en marktpartijen kunnen heel goed inspelen op de behoefte van mensen”
verbeteren.”
7
Brabant in Car III
SLIM EN VLOT VAN DEUR TOT DEUR
Brabant In Car III dit najaar van start
dankzij innovatieve in car technologie Betere doorstroming op A67
In Noord-Brabant vonden de afgelopen jaren proeven plaats met in-car technieken. Doel: het gedrag van weggebruikers beïnvloeden door hen individueel te informeren. Dit gebeurde onder de noemer van Brabant In-Car I (het testen van nieuwe technieken) en Brabant In-Car II (inzicht geven in de opschalingsmogelijkheden van de in-car toepassingen). Het logische gevolg is Brabant In-Car III, waarbij de focus ligt op het oplossen van concrete doorstromingsproblemen. De A67 is een snelweg met 2x2 rijbanen en een
Tijdens de kick-off bijeenkomst van Brabant In
smal dwarsprofiel. De weg kent veel toe- en afrit-
Car III op 31 oktober in Helmond presenteerden
ten en 30 procent van de 60.000 motorvoertui-
drie consortia hun projectvoorstel. De consortia
gen per etmaal bestaat uit vrachtverkeer. Op de
dragen zelf 2,1 miljoen euro bij aan Brabant In
A67 gebeuren 400 ongevallen per jaar, waarvan
Car III, de overheid stelt anderhalf miljoen euro
40 procent met vrachtauto’s.
subsidie beschikbaar. In 2014 moeten er concrete resultaten opgeleverd worden.
Smoover: tot een half uur van tevoren een passend rijadvies
8
Het consortium bestaande uit Cygnify, Locatie-
uur van te voren al een passend rijadvies worden
net, Adapticon, TVDV ITS Consultancy, TBouw
gegeven in plaats van alleen in reactie op een al
Communicatie en TU Delft zal in 2014 Smoover
ontstane file zoals bij de meeste in-car systemen.
uitrollen: in-car navigatie met realtime persoon-
Concreet is het zo dat gebruikers een app down-
lijke rijadviezen. Bram Bakker van Cygnify: “We
loaden die als gewoon navigatiesysteem werkt
kijken naar waar files staan of waar ze dreigen
en af en toe rijadviezen geeft.” De data waarop
te ontstaan en gebruiken deze informatie op
file-informatie wordt gebaseerd komt zowel van
proactieve wijze om het rijgedrag van de wegge-
de overheid als van de app-gebruikers zelf. De
bruiker aan te passen. Doordat Smoover data op
gegevens van de overheid wordt aangevuld met
meso tijd- en ruimte schaal gebruikt en daarmee
eigen software van Smoover die verkeersvoor-
verkeersvoorspelling doet, kan tot wel een half
spellingen maakt. De Smoover navigatie-app is vib
verkeer in beeld
Beter Benutten
medio 2014 beschikbaar voor de bezitters van
2014 gemeten op de A67 in Noord-Brabant en
Android smartphones. Smoover geeft rijadviezen
Limburg.
voor alle A- en N-wegen van Nederland. Het effect van Smoover op filevorming wordt eind
www.smoover.nl
Droomstroomrijden A67: wat gebeurt er vóór ons op de weg? “De A67 zal, behoudens de brug bij Someren,
rij-adviezen. Een tweede manier om te meten
de komende tijd niet aangepast worden. We
wat er op de weg gebeurt is door middel van
moeten dus op een slimme manier de doorstro-
camera’s. “We kunnen aan de hand van die
ming op deze weg bevorderen”, aldus Pim Grol
camerabeelden bijvoorbeeld adviseren om de
van het Eindhovense bedrijf Fourtress. “We gaan
onderlinge afstand tussen vrachtwagens te ver-
het gedrag van weggebruikers beïnvloeden door
groten, zodat verkeer makkelijker kan invoegen.”
hen te informeren over wat er een paar kilo-
Eén en ander valt of staat met het gedrag van
meter vóór hen op de weg gebeurt.” Fourtress
de reizigers. Hierop anticipeert Fourtress met
presenteerde het project Doorstroomrijden, dat
gamification, het toepassen van technieken en
erop is gericht weggebruikers tijdens het autorij-
mindsets uit de game-industrie in niet-game-
den actuele, individuele adviezen te verstrekken
omgevingen. Concreet betekent dit dat wegge-
zodat ze hun rijgedrag zodanig aanpassen dat
bruikers punten krijgen zodra ze de adviezen van
filevorming wordt tegengegaan. Het project richt
hun app opvolgen.
zich ten eerste op forensen die een app kunnen downloaden en als second screen in hun auto
www.fourtress.nl
kunnen laten draaien. De app geeft vervolgens
Dynamic Lane Guidance: rijstrookbegeleiding via navigatie-app Ook het bedrijf Technolution wil met adviezen op
om het voertuig heen. Ook wordt bij een groep
maat het rijgedrag van de weggebruikers beïn-
vrijwilligers een camera en radarmonitor inge-
vloeden. Een gewoon navigatiesysteem zoals we
bouwd door Technolution, waardoor beproefd
dat allemaal kennen geeft route-advies over de
kan worden of door eigen waarnemingen de
hele route, maar geen informatie over de actuele
doorstroming verbeterd kan worden. Daarnaast
verkeerssituatie. De proef van Technolution wordt
wordt in een serie testvoertuigen doormiddel van
opgezet door aan een groep gebruikers van de
communicatie tussen voertuigen en infrastruc-
A67 een bestaande TomTom-routenavigatieapp
tuur beproefd of dit een meerwaarde heeft voor
beschikbaar te stellen. Deze app is uitgebreid met
de doorstroming. De TU Delft bundelt alle data
dynamische rijstrookbegeleiding. Via de app krijgt
en geeft een advies terug aan de navigatie.
de gebruiker te horen welke rijstrookpositie ideaal is. De horizon ligt daarbij op 2 tot 4 kilometer
www.technolution.eu
9
Blauwe Golf
SLIM EN VLOT VAN DEUR TOT DEUR
Blauwe Golf: voor zowel de natte als de droge kant
Niet alleen op de weg wordt hard gewerkt aan een betere doorstroming van het verkeer. Eén van de pijlers van Beter Benutten richt zich ook op de scheepvaart. Het project Blauwe Golf behelst het faciliteren van de informatievoorziening tussen vaarwegbeheerders, de scheepvaart en het wegverkeer. Zowel de natte als de droge kant heeft hier profijt van. Blauwe Golf omvat vier innovatieve regionale
Stekker
projecten, het project Blauwe Golf Verbindend
Het project in Zuid-Holland zal nog dit jaar van
fungeert als gezamenlijk overkoepelend element.
start gaan en is er specifiek op gericht de door-
De doestelling van Blauwe Golf Verbindend luidt:
stroming van weg- en waterverkeer te verbeteren. Het komt erop neer dat er een soort ‘stek-
“Het tot stand brengen, verrijken en (onderling)
ker’ tussen de reeds bestaande systemen wordt
delen van betere (context-specifieke, persoonlij-
gezet die informatie verzamelt van de betreffen-
ke, actuele, betrouwbare, congruente) informatie
de regio. Dat kan bijvoorbeeld informatie van een
over bediening van objecten en beschikbaarheid
brugwachter zijn, die aangeeft dat een brug over
van ligplaatsen. Dit behelst zowel de totstandko-
tien minuten zal opengaan en ongeveer vijf mi-
ming van onderlinge koppeling van informatie uit
nuten open zal blijven. “Heel waardevolle infor-
regio’s, alsmede de distributie naar serviceprovi-
matie”, geeft projectleider Frans Tillema van het
ders (via een eigen webportal).”
ministerie van Infrastructuur en Milieu aan. “De regio is eigenaar van deze data, die stekker sluist
De provincies Noord-Holland en Zuid-Holland,
het door naar de datadistributeur. Dit is Fairway
Rijkswaterstaat regio West-Nederland Noord en
Information Systems (FIS) voor de scheepvaart en
Havenbedrijf Rotterdam vormen de vier projecten.
de Nationale Databank Wegverkeersgegevens (NDW) voor het wegverkeer en het eigen portal
10
vib
verkeer in beeld
Beter Benutten
(www.blauwegolfverbindend.nl).”
levert wel meer rust op. Hierdoor wordt het
Als het systeem in Zuid-Holland eenmaal draait,
planningsproces binnen de scheepvaart geopti-
zal de consument daar niet direct van de over-
maliseerd, waar de hele keten van profiteert. Dit
heid iets over horen. “Wij zullen serviceproviders
alles past bij de doelstelling van het ministerie om
erop attenderen dat deze informatie beschikbaar
de binnenvaart aantrekkelijker te maken, wat er
is, ik heb het dan over de navigatiesystemen voor
uiteindelijk voor zorgt dat er minder vracht via de
zowel de natte als de droge kant. Wij zijn er na-
weg wordt getransporteerd.
drukkelijk niet naar op zoek om zelf apps te bouwen. In sommige gevallen kan het wel zo zijn dat
Het project Blauwe Golf Verbindend richt zicht
bestaande dynamische panelen worden gebruikt
momenteel op de vier genoemde projecten, maar
om informatie te zenden. Onze filosofie is het
belangrijke eigenschap van het project is dat het
leveren van de voorwaarden, zoals bijvoorbeeld
overdraagbaar is naar andere regio’s. Blauwe Golf
ook de NDW dat doet. Ik kan me voorstellen dat
is namelijk gebaseerd op relatief simpele tech-
serviceproviders geïnteresseerd zijn in deze data”,
niek, die voor elke regio in Nederland is te imple-
aldus Tillema. Het project in Zuid-Holland kan op
menteren. De zogenaamde ‘stekker’ is eenvoudig
korte termijn van start gaan. “We zijn momen-
te koppelen aan de data en informatie van de
teel bezig met de laatste bits and pieces van het
regio’s. En doordat Blauwe Golf gebruikmaakt
sturen van informatie naar de weg.”
van erkende bestaande distributiekanalen (FIS en NDW) is de zichtbaarheid van informatievoorziening richting serviceproviders en uiteindelijk de
Hele keten profiteert
weg- en vaarweggebruikers gegarandeerd.
Als serviceproviders de data van de NDW, FIS of het eigen portal daadwerkelijk gaan gebruiken, krijgen weggebruikers en schippers via hun navigatiesystemen informatie over hun af te leggen route. Als een brug bijvoorbeeld over tien minuten opengaat, kan een schipper besluiten zijn snelheid iets aan te passen zodat hij niet hoeft te wachten voor een dichte brug. Een automobilist kan ervoor kiezen iets later van huis weg te gaan, zodat hij niet in de file voor de geopende brug terecht komt. Tillema: “Het systeem is er juist op gericht dat beide partijen hier iets aan hebben.” Een verbeterde informatievoorziening zal de wachttijd voor weg- en scheepvaartverkeer reduceren. Daarnaast wordt het wegverkeer beter geïnformeerd, zodat automobilisten eventueel hun route kunnen aanpassen. Een route aanpassen zal voor een schipper hoogstwaarschijnlijk
Blauwe Golf gaat in eerste instantie van start in vier regio’s. In Zuid Holland gaat het systeem bijna draaien, terwijl in Noord Holland en het Havenbedrijf de implementatie begin 2014 plaatsvindt. De vier regio’s hebben elk een andere focus: • Provincie Zuid-Holland: Doorstroming op water en weg • Havenbedrijf Rotterdam: Ligplaatsmanagement • Provincie Noord-Holland: Corridormanagement • Rijkswaterstaat West-Nederland Noord: Doorstroming op water en weg
niet tot de mogelijkheden behoren, maar betere informatie over beschikbaarheid van ligplaatsen
11
Informatiediensten
SLIM EN VLOT VAN DEUR TOT DEUR
Permanente ‘beschermengel’ voor onderweg
Mobile Ninja helpt reiziger van deur tot deur
De stadsregio Arnhem Nijmegen schreef namens de samenwerkende regio’s en het Rijk in het voorjaar van 2013 een prijsvraag uit voor nieuwe informatiediensten, waarmee de reizigers in dit gebied bijvoorbeeld hun reis beter kunnen plannen. De prijsvraag leverde vijf winnaars op, die financiële steun krijgen om hun project te realiseren. Mobile Ninja van het Belgische bedrijf Be Mobile is één van de gelukkigen.
12
Het product waarmee Be Mobile de markt
een mobiele app”, vertelt Cools. “Die gaat de
wil gaan veroveren is Mobile Ninja. Directeur
reiziger informatie geven op basis van de vraag
Jan Cools: “We beogen met Mobile Ninja een
waar je bent en waar je naartoe gaat. De app
redelijk ambitieus doel, namelijk een permanente
geeft vervolgens de alternatieven om van A naar
beschermengel zijn voor iemand die onderweg is.
B te komen. Het grootste deel van de mensen
Een ninja is van oudsher een figuur die op basis
verplaatst zich met de auto, dat zal dan ook het
van zo veel mogelijk informatie beslissingen moet
belangrijkste onderdeel zijn van de app. De app
nemen. Dat doen we met dit systeem ook. We
geeft reisadvies op basis van reistijd, maar ook op
willen een mobiele matrix creëren die veel breder
basis van verliestijd of CO2-uitstoot. Daarbij geeft
is dan het wegverkeer alleen. We willen niet de
de dienst advies over andere vervoersmogelijkhe-
zoveelste navigatie-app zijn, maar een toepassing
den als de fiets, trein en bus of een combinatie
waarbij de informatie in de juiste context wordt
daarvan.” Overigens komt er ook een webversie
gegeven.” Dit high-level verhaal vertaalt Be
van Mobile Ninja, zodat de gebruiker ook via zijn
Mobile naar een concrete dienst die begin 2014
desktop of laptop zijn reis kan plannen, via een
uitgerold zal worden. “Ten eerste gaat dit om
persoonlijk dashboard. vib
verkeer in beeld
Beter Benutten
Wie van A naar B reist, moet negen van de tien keer ook weer van B naar A. Hoe zit het met de gekozen vervoersmethode en het advies dat
Naast Mobile Ninja zijn er nog vier prijswinnaars die het reiscomfort in de twaalf regio’s moeten vergroten.
Mobile Ninja geeft? “Een terechte vraag”, geeft Cools aan. “Het terugtraject is even belangrijk als
Go About BV
de heenreis. Als het goed is zullen we gaan we-
Dit bedrijf levert een reisplanner die rekening houdt met persoonlijke voorkeuren.
ten hoe de reiziger heen is gekomen. De app zal
Het systeem laat in één oogopslag zien wat de reistijden zijn van de verschillende
op basis daarvan een advies kunnen geven. Maar
alternatieven: auto, OV en fiets.
we kunnen de reiziger natuurlijk niet dwingen, wel motiveren. We willen het opvolgen van de
Goudappel Coffeng BV
adviezen gaan belonen met een Ninja Score. Heel
De file-ontwijkApp en de website van Goudappel Coffeng BV adviseert reizigers
veel kan ik er nog niet over zeggen, maar het
hoe en wanneer te vertrekken en geeft hulp bij gewijzigde omstandigheden.
komt erop neer dat de gebruikers punten kunnen scoren als ze hun reis op de meest verstandige
economische en ecologische manier afleggen.
De TimesUpp App maakt gebruik van TomTom Traffic en waarschuwt de reiziger
Innovactory en TomTom
Uiteindelijk kun je een soort superninja worden.
als het tijd is om te vertrekken. Hij wordt hierdoor niet meer verrast door grote
We zullen daar op termijn een aantal acties aan
vertragingen in het verkeer.
hangen en door middel van campagnes mensen aansporen om mee te doen.”
VID Nederland BV
De Verkeers Informatie Dienst bouwt de bestaande website en app verder uit naar Samen slimmer op weg
een meer gepersonaliseerde reisassistent. Bovendien worden meer informatiesoor-
Een tweede onderdeel van Mobile Ninja is de
ten geïntegreerd, bijvoorbeeld over het OV.
community die zal moeten ontstaan onder gebruikers. Cools: “De gebruikers moeten elkaar gaan helpen. Onze slogan is niet voor niets ‘samen slimmer op weg’. Reizigers kunnen onderweg bijvoorbeeld melding maken van storingen op de weg, een ongeluk of een file, maar ook onveilige ov-haltes of zelfs vieze bushokjes. Met de community willen we de relevantie van de app verhogen.” Belangrijk onderdeel van Mobile Ninja zal ook zijn dat er een opening komt voor wegbeheerders en OV-bedrijven om hun info aan te bieden. “Voor wegbeheerders is het vaak een probleem dat ze investeren in informatie voor onderweg, terwijl de meeste reizigers alleen maar op het schermpje van hun navigatie kijken. We bieden daarom een kanaal aan die wegbeheerders en ov-bedrijven zodat hun informatie ook bij de reiziger komt.”
Met de prijsvraag hebben de samenwerkende regio’s van
tevoren al allerlei kaders en regels waar de projecten aan
Beter Benutten en het Rijk getracht de markt te stimuleren
moeten voldoen. Maar wij wilden bedrijven geen beperkin-
om met innovatieve ideeën te komen. Projectleider Henk
gen opleggen op een terrein waar we eigenlijk zelf niet zo
Driessen: “Met een normale aanbesteding maak je van
heel veel verstand van hebben.”
13
Spookfiles
SLIM EN VLOT VAN DEUR TOT DEUR
Ruim een derde van files op A58 ontstaat door onverwacht remmen Provincie Noord-Brabant vraagt bedrijfsleven om oplossing voor spookfiles
Spookfiles moeten binnen afzienbare tijd tot het verleden gaan behoren
Liefst 30 tot 40 procent van de files op de Noord-Brabantse A58 tussen Tilburg en Eindhoven is een spookfile: een file die ontstaat doordat een chauffeur op een drukke weg onverwacht moet remmen en daarmee een kettingreactie achter hem veroorzaakt. Om dit probleem aan te pakken nodigt de provincie bedrijven uit om oplossingen te bedenken om spookfiles te voorkomen. Gedeputeerde Ruud van Heugten: “We gaan als
Reactie van de reiziger
overheden samenwerken met kennisinstellingen
Als de provincie straks een keuze maakt voor een
en marktpartijen om te komen tot innovaties die
specifiek project is het natuurlijk nog afwachten
leiden tot concrete en bruikbare oplossingen. Deze
hoe de reiziger zelf gaat reageren. Hendrix: “Hoe
oplossingen moeten al in 2014 resulteren in een
we weggebruikers ertoe gaan aanzetten om de
betere benutting van de capaciteit van de A58.”
reisinformatie te gebruiken is nog niet duidelijk. Dat is afhankelijk van de wijze waarop de bedrij-
Flauwe bochten en lichte hellingen
ven bedenken om weggebruikers met informatie
Waarom er op de A58 zoveel files ontstaan heeft te
te beïnvloeden. We wachten de ideeën en projec-
maken met een aantal oorzaken, aldus projectleider
ten van de bedrijven af die daar een innovatieve
Bram Hendrix. “De weg zit tegen de maximale
oplossing voor bedenken.”
capaciteit aan. Op het moment dat er iemand
Gemeente Den Haag: “Betere datakwaliteit met recht win-winsituatie voor alle betrokkenen”
remt, heeft dat vrijwel meteen een file tot gevolg.
Hoewel dit project zich voornamelijk op de A58
Daarnaast zitten er enkele flauwe bochten en lichte
richt, wordt de kennis die hiermee wordt opge-
hellingen in de weg waardoor mensen soms even
daan straks breder ingezet. Ook op de ‘slinger’
de voet van het gaspedaal halen waardoor achter-
(A13, A20, A16) bij Rotterdam ontstaan bijvoor-
opkomend verkeer ook moet afremmen.”
beeld veel spookfiles. Ook voor deze trajecten kunnen marktpartijen binnenkort oplossingen
Individueel snelheidsadvies
aandragen om schokgolffiles te verminderen.
Het is de bedoeling dat deze oplossingen in 2014
Gedeputeerde Van Heugten: “Samen zorgen we
daadwerkelijk uit te voeren om zodoende het
ervoor dat deze spookfiles tot het verleden gaan
aantal files te verminderen. Tot eind november
behoren en dat ook de rest van Nederland daar
kunnen geïnteresseerde partijen zich inschrijven
profijt van zal hebben.”
met hun projectvoorstel. Bedrijven gaan een con-
Ook op de ‘slinger’ (A13, A20, A16) bij Rotter-
crete oplossing ontwikkelen waarbij automobilis-
dam ontstaan bijvoorbeeld veel spookfiles. Ook
ten individueel snelheidsadvies op maat krijgen.
voor deze trajecten kunnen marktpartijen bin-
Daarbij is het voorstelbaar dat auto’s met elkaar
nenkort oplossingen aandragen om schokgolf-
gaan communiceren en zo kunnen reageren op
files te verminderen.
wat er op de weg gebeurt. 14
vib
verkeer in beeld
Beter Benutten
Data Verbeter Top 5
SLIM EN VLOT VAN DEUR TOT DEUR
Vaart maken met datakwaliteit:
Goed voor de reiziger én de wegbeheerder De overheid levert graag een positieve bijdrage aan de filevermindering. Daarom werkt het ministerie van IenM samen met tien economisch belangrijke regio’s aan betere reisinformatie. Betere datakwaliteit speelt daarbij een cruciale rol. Betere en actuele reisinformatie helpt automobilisten, maar biedt ook voordelen voor wegbeheerders: als reizigers op tijd worden geïnformeerd, kunnen ze goede alternatieven kiezen. Zo wordt de toestroom van nieuw wegverkeer beperkt en gaan efficiënt verkeersmanagement, filereductie en betere reisinformatie letterlijk hand in hand. Om dit te bereiken, hebben het Rijk en de
Data Verbeter Top 5
regio’s zichzelf verplicht op de onderdelen
1. Wegwerkzaamheden
wegwerkzaamheden, locatiereferentie, maxi-
2. Locatiereferentie
mumsnelheden, restduurindicatie incidenten en verkeersmaatregelen in regelscenario’s verbete-
3. Maximumsnelheden
ring van de datakwaliteit tot stand te brengen.
4. Restduurindicatie incidenten
Wat betekent dat voor de wegbeheerder? De verbeterslag kan immers niet zonder hun actieve medewerking gemaakt worden. Daniel Uenk van
5. Verkeersmaatregelen in regelscenario’s
de gemeente Zwolle: “Zwolle is nauw betrok-
Win-win situatie
ken bij de genoemde ontwikkelingen. Voor onze
Arjen Reijneveld van de gemeente Den Haag:
gemeente betekent betere datakwaliteit betere
“Dit wederzijds ‘naar elkaar toe groeien’ is ons
bereikbaarheid voor stad en regio en weer een
inziens de enige manier om een doorbraak tot
stapje dichterbij onze ‘gastvrije stad’-ambitie. De
stand te brengen. Den Haag zal actief bijdragen
Data Verbeter Top 5 geeft de samenhang tussen
aan betere datakwaliteit, betere diensten aan
de verschillende projecten binnen Beter Benutten
weggebruikers en daarmee uiteindelijk ook po-
ITS goed weer.” De Overijsselse gemeente is dus
sitief bijdragen aan de eigen beleidsdoelen: met
overwegend positief, maar wel benieuwd naar
recht een win-win-win situatie voor alle betrokke-
de daadwerkelijke impact voor de wegbeheerder.
nen! De uitdaging voor de wegbeheerders is om
Uenk: “We kunnen in de implementatiefase pas
de eigen gegevenshuishouding voor deze doel-
inschatten of het inderdaad werkt zoals be-
einden op orde te krijgen. Alleen wegbeheerders
oogd. Maar ik ga ervanuit dat het gaat lukken.
hebben inzicht in gegevens over planningen van
Vervolgens moet de slag naar de markt worden
wegwerkzaamheden en de verkeersmaatregelen
gemaakt. Daar is wel goede afstemming voor
die zij zelf inzetten. Vaak zijn wij weer afhankelijk
nodig.”
van diverse andere partijen. Service providers ope-
Gemeente Zwolle: “Betere datakwaliteit betekent betere bereikbaarheid voor stad en regio”
reren nationaal en dit vraagt om uniformering van deze gegevens over alle wegbeheerders heen.
15
www.beterbenutten.nl
