Betech Kunststoffen. Ga niet voor subsidie maar ontwikkel producten waarvan je weet dat er vraag naar is

Betech Kunststoffen

Jendo Sinagl

Betech is een veelzijdige bewerker en leverancier van thermoplastische kunststoffen. Het maakt niet uit of het gaat om grote of kleine series. De kracht van dit bedrijf ligt in het toepassen van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van grondstoffen en verwerkingstechnieken, het combineren van verschillende productietechnieken en flexibiliteit. Bij Betech staat duidelijk de klant voorop. Betech Kunststoffen is ISO 9001:2000 gecertificeerd.

6

‘Ga niet voor subsidie maar ontwikkel producten waarvan je weet dat er vraag naar is.’ Betech Kunststoffen b.v. Bedrijfsactiviteit: bewerken en verhandelen van kunststoffen. Branche: industrie Aantal werknemers: 21 Adres: Wasaweg 12, 9723 JD Groningen Telefoon: (050) 547 47 00 E-mail: [email protected] Website: www.betech.nl

Jendo Sinagl, directeur: “Ons materiaal is zeer duurzaam, alles wat we gebruiken is recyclebaar en volledig Food Department Approved, dus veilig voor de consument. Onze grootste innovatie is de ontwikkeling van Art-Ice, een kunststof schaatsvloer waarvoor enorme belangstelling bestaat vanuit de hele wereld. Het bijzondere daarvan is dat wij in staat zijn het glijmiddel ín het materiaal te verwerken in plaats van dat het telkens weer aangebracht moet worden. In samenwerking met de fabrikant is er bovendien een schoonmaakmiddel ontwikkeld op sojabasis, zeer milieuvriendelijk. Echt een innovatie op ons vakgebied en zeer energiebesparend ten opzichte van een traditionele ijsvloer. We blijven doorgaan met innovatie en zoeken naar nieuwe toepassingen van onze kunststoffen. Met enige regelmaat laten we onderzoek doen door studenten naar mogelijkheden voor innovatie. Ook ons personeel denkt steeds na over nieuwe toepassingen. Daarbij kijken we altijd of het een product is waar winst mee te halen is. Dat moet volgens mij ook de insteek zijn waar het gaat om innovatie op het gebied van duurzaam ondernemen: ga niet voor de subsidie, maar ontwikkel producten waarvan je weet dat er vraag naar is. Dan verdien je uiteindelijk ook je investeringen weer terug.”

7

Wm Veenstra Groep Aanmoedigingsprijs 2009

62

‘Ondernemers moeten continu nadenken over hun processen. Betrek je personeel erbij, zij maken het mede mogelijk.’

Wm Veenstra is ISO 14001 en FSC gecertificeerd.

Wim Veenstra, directeur: “Wij hebben een heel pakket aan duurzaamheidsmaatregelen ingevoerd toen we een nieuw pand betrokken. Wat ik zelf daarvan het mooiste vind, is onze eigen vinding waarmee we printwerk van exact dezelfde kwaliteit maken als drukwerk. Zowel in kleur als in papierkwaliteit. Daar zijn we zo’n 8 maanden mee bezig geweest en is absoluut uniek in Nederland. Het duurzame daarin is dat onze opdrachtgevers nu nooit meer een te grote oplage hoeven te laten drukken. Drukken is duur in het opstarten, wat een kleine oplage relatief onrendabel maakt: voor hetzelfde geld druk je er een paar duizend bij. Zo gaat 20 tot 25% van al het drukwerk ongelezen bij het oud papier. Dat papier moet vervolgens weer schoongemaakt worden, zonder dat iemand het gelezen heeft. Door op maat te drukken of te printen besparen we veel grondstoffen en energie en de klant natuurlijk geld. Daarnaast kan een klant eenvoudig zijn uitingen actueel maken en een nieuwe oplage laten bijprinten. En daar zit dan voor ons de winst. Dat is volgens mij een belangrijk aspect van duurzaam ondernemen: ondernemers moeten continu nadenken over hun processen. Waarom doen we dit al jaren zo, kan het ook anders en duurzamer? En betrek je personeel erbij, zij maken het mede mogelijk. Verandering leidt soms tot onzekerheid, maar het kan ook leiden tot een gevoel van trots: dit is ook onze uitvinding.”

Wim Veenstra

Wm Veenstra Bedrijfsactiviteit: Print, druk en sign Branche: Grafische dienstverlening Aantal werknemers: 50 Adres: Verlengde Bremenweg 31, 9723 JV Groningen Telefoon: (050) 313 03 13 E-mail: [email protected] Website: www.wmveenstra.nl

63

Volker Wessels Vastgoed

Sandor Greving, Vastgoedontwikkelaar: “Wij hebben het concept Climate Ready ontwikkeld en passen het toe op al onze nieuwbouw. Het concept kent drie elementen. Ten eerste zijn al onze woningen heel energiezuinig, 10% onder de wettelijke EPC-norm. Bovendien bouwen we de woningen zo dat ze helemaal voorbereid zijn op technische toepassingen om nog meer energie te besparen. Ten derde, en dat onderscheidt ons van andere ontwikkelaars, gaat onze energieconsulent met elke nieuwe bewoner om tafel om uit te leggen wat er precies mogelijk is in zijn of haar huis.

60

Sandor Greving

‘Onze energieconsulent gaat met elke nieuwe bewoner om tafel om uit te leggen wat er precies mogelijk is in zijn of haar huis.’

Communicatie en voorlichting staat centraal. Uit de praktijk blijkt dat consumenten heel erg in zijn voor duurzaamheid. Waar men tegen aanhikt, is dat het vaak heel technisch is en dat men niet weet wat je ervoor terug krijgt. Wij leggen alles precies uit en rekenen alles voor. Het gekke is dat er vaak naar terugverdientijden wordt gevraagd: dat vraag je toch ook niet bij een keuken? Duurzaamheid levert comfort op, waardevastheid van je huis of bij bijvoorbeeld een warmtepomp de onafhankelijkheid van een energieleverancier. Maar duurzaamheid is in onze ogen meer dan energie besparen: een duurzame woning past in zijn omgeving, met een goede architectuur, is bouwkundig optimaal gebouwd en voorzien van alle techniek voor comfort en energiebesparing. Al die zaken samen bepalen of een woning van duurzame kwaliteit is, waar zowel de consument als de maatschappij van profiteren.”

Volker Wessels Vastgoed helpt ambitieuze beleidsmakers bij gemeenten en woningcorporaties bij het realiseren van hun doelstellingen. Onze inbreng leveren wij op maat, variërend van advisering tot ontwerp, ontwikkeling, realisatie en financiering van nieuwe duurzame woon-/ werk- of winkelomgevingen. Wij willen een balans creëren tussen sociale verantwoordelijkheid, milieu en rendement. Deze doelen zijn alleen haalbaar wanneer alle betrokkenen in optimale synergie samenwerken. Als flexibele, resultaatgerichte partner met oog voor samenwerking, vernieuwing en creativiteit, nemen wij graag de regie voor onze rekening.

Volker Wessels Vastgoed Bedrijfsactiviteit: Ontwerpen, ontwikkelen en realiseren van bouwprojecteninstallaties Branche: bouw- en vastgoed Aantal werknemers: 45 (Groningen en Zoetermeer) Adres: Verlengde Hereweg 173, 9721 AP Groningen Telefoon: (050) 525 85 30 E-mail: [email protected] Website: www.vwvastgoed.nl

61

‘We maken voor alle panden een overzicht met het verbruik, het verbruik per huurder en de afwijking van het gemiddelde. Wij wijzen studenten op manieren om energie te besparen.’

Van der Wal-Mulder Vastgoed Sinds 1991 verhuren wij een gestaag groeiend aantal studentenkamers en studio’s met een fatsoenlijke ‘value for money’. Door het maken van goede afspraken en periodiek toezicht hebben wij een goede relatie met huurders, buren en buurt en leveren een professionele bijdrage aan VVE’s. Groene stroom en benchmarkbegeleiding van energieverbruik maakt integraal deel uit van onze duurzame bedrijfsvoering.

58

Van der Wal-Mulder Vastgoeddiensten Bedrijfsactiviteit: verhuur van kamers en studio’s Branche: vastgoed/zakelijke dienstverlening Aantal werknemers: 2 Adres: Berlageweg 26, 9731 LN Groningen Telefoon: (06) 22 42 77 59 E-mail: [email protected]

Peter van der Wal

Jan Mulder

Peter van der Wal, directeur-eigenaar: “Wij verhuren al 19 jaar kamers aan studenten, in totaal 44 kamers in negen panden. Wij hebben bewust gekozen voor huurcontracten exclusief energiekosten. Jaarlijks houden we in alle huizen een huisvergadering, met als vast punt het energieverbruik. We doen dan een rondje door alle kamers en wijzen op onnodig energieverbruik. We maken ook voor alle panden een overzicht met het verbruik, het verbruik per huurder en de afwijking van het gemiddelde. Aan de hand van deze benchmarking ontvangen alle huurders twee keer per jaar per e-mail een bericht of ze een zuinige gebruiker zijn of juist niet. Voor het huis met het zuinigste verbruik is er een toepasselijke prijs: een krat bier. Energieslurpers krijgen een verhoging van de maandlast. Wij wijzen op manieren om energie te besparen. Uiteraard doen we dat als huisbaas ook. Als er iets aan een dak moet 59 gebeuren, brengen we gelijk isolatie aan. Ramen voorzien we van dubbel glas en we hebben cv met klokthermostaat, zodat de verwarming ’s nachts in principe uit gaat. Bovendien hebben we koelkasten vervangen door nieuwe uit de meest zuinige categorie en gebruiken we spaarlampen. Ik vind dat we daarin een opvoedende rol hebben. Studenten komen vaak zo van huis en hebben geen flauw benul van hoe dingen werken en wat energie kost. Maar ga eens na: een kwart van de bevolking van Groningen bestaat uit studenten. Die zijn totaal niet bezig met energie en dat geldt ook voor de huisbazen. Eigenlijk zou je iets moeten verzinnen om dit op grote schaal aan te pakken. Hier is echt een wereld te winnen, zowel in concrete besparingen als in bewustwording.”

Unica Installatiegroep BV

56

Jan Nauta

‘Onze projectleiders hebben een taakstelling om bij elke vraag van de klant voorbeelden aan te dragen van duurzame alternatieven.’

Unica is de duurzaamste installateur van Nederland. Een belangrijk deel van de omzet realiseren wij met duurzame installaties als bio-energiecentrales, opslag van warmte en koude in de bodem én met zelf ontwikkelde nieuwe technieken. Zowel met onze opdrachtgevers, leveranciers als medewerkers streven wij duurzame relaties na. Ook na oplevering van een project willen wij onze opdrachtgever blijven ontzorgen en ondersteunen om zijn installatie optimaal en duurzaam te laten functioneren.

Unica Installatiegroep BV Bedrijfsactiviteit: allround technisch dienstverlener Branche: bouw- en installatietechniek Aantal werknemers: 1.800 Adres: Atoomweg 5, 9743 AJ Groningen Telefoon: (050) 312 20 09 E-mail: [email protected] Website: www.unica.nl

Jan Nauta, vestigingsleider: “Wij hebben een uniek energieconcept ontwikkeld voor gasloos wonen in appartementencomplexen. Appartementengebouwen onderscheiden zich van bedrijfspanden doordat er meer vraag naar warmte is dan naar kou en dat die vraag bovendien geconcentreerd is. Het unieke is dat wij warmte onttrekken aan het oppervlaktewater. De installatie draait volledig op warmtepompen, gecombineerd met warmte-koude opslag. Het bespaart enorm veel energie en levert een forse CO2-reductie op. Wij zijn specialisten in de toepassing van energie en zijn daarin zeer actief bezig met duurzaamheid. Ons logo is nu nog rood, maar zou eigenlijk groen moeten zijn. Wij onderscheiden ons van anderen omdat wij de balans zoeken in de omgeving: wat is er voorhanden aan bijvoorbeeld wind of water voor duurzame energie? We leiden eigen mensen op waar het gaat om duurzame energie. Onze projectleiders hebben bovendien een taakstelling om bij elke vraag van de klant voorbeelden aan te dragen van duurzame alternatieven. Maar ook intern proberen we zo duurzaam mogelijk te zijn, door beperking van afval, uiteraard onze eigen energievoorzieningen en door transportbewegingen te beperken. Behalve ons project ‘Trappen naar de baas’ om fietsgebruik te stimuleren proberen we ook op onze bouwplaatsen zo veel mogelijk de leveranties van onze materialen te concentreren. Dat betekent minder autobewegingen en dat is goed voor het milieu. Het vergt bovendien minder aandacht en dat komt het werk weer ten goede.”

57

UMCG

Henk Timmerman, hoofd afdeling Bouw en Infrastructuur: “In het UMCG werken we steeds duurzamer. Zo hebben we plannen om de restwarmte die vrijkomt bij al onze processen, te benutten voor de verwarming van nabijgelegen panden. Samen met de gemeente hebben we voor dit idee een projectaanvraag ingediend bij AgentschapNL. En we zijn een van de grootste deelnemers aan het project Hospilot, een Europees project rond energiebesparing in ziekenhuizen. 54

Henk Timmerman

‘Vaak kost duurzaam ondernemen geld. Maar op de lange termijn levert het meer op dan het kost. En dan heb ik het niet alleen over geld!’

Duurzaam ondernemen is belangrijk, we hebben met elkaar de zorg voor het klimaat, nu en in de toekomst. Duurzaamheid begint in mijn ogen bij de betrokkenheid en gedrevenheid van individuen. Maar ook overheden en bedrijven vervullen hierin een cruciale rol. Daarom ben ik blij dat mijn werkgever die voorbeeldfunctie serieus neemt. In het UMCG werken we met de missie: bouwen aan de toekomst van gezondheid. En dat kan heel goed op een duurzame manier. Vaak kost duurzaam ondernemen geld. Omdat je moet investeren in nieuwe installaties bijvoorbeeld. Maar op de lange termijn levert duurzaam ondernemen meer op dan het kost. En dan heb ik het niet alleen over geld!”

Het UMCG is één van de grootste ziekenhuizen in Nederland en de grootste werkgever van Noord-Nederland. Ruim 10.000 medewerkers werken in de patiëntenzorg en aan vooraanstaand wetenschappelijk onderzoek, waarbij de focus ligt op ‘gezond ouder worden’. In het kader van wetenschappelijk onderzoek en onderwijs wordt nauw samengewerkt met de Rijksuniversiteit Groningen. Patiënten komen in het UMCG voor basiszorg, maar ook voor zeer gespecialiseerde diagnostiek, onderzoek of behandeling. Medewerkers van het UMCG werken dagelijks aan één gemeenschappelijke doelstelling: bouwen aan de toekomst van gezondheid.

Universitair Medisch Centrum Groningen Bedrijfsactiviteit: Patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs Branche: Bouw / Gezondheidszorg Aantal werknemers: 10.000 Adres: Hanzeplein 1, 9713 GZ Groningen Telefoon: (050) 361 61 61 Website: www.umcg.nl

55

Smurfit Kappa Solid Board BV

Smurfit Kappa Solid Board verwerkt al jaren oud papier tot hoogwaardig massief karton. We zijn een wereldspeler in onze markt. In de industrie behoren we tot de wereldtop op gebied van energie-efficiency. Wij zijn vastbesloten deze koppositie te handhaven door de ambitieuze doelstelling minimaal 20% energie te besparen. Om die ambitie te halen streven we naar het optimaliseren van de keten (van leverancier tot en met de klant). We enthousiasmeren hierbij graag onze medewerkers en stakeholders om zich te richten op innovatieve concepten.

52

Henk Hoven

Wessel Drenth

Henry van Koolwijk

‘We kijken kritisch naar de inkoop en stellen eisen aan onze leveranciers.’

Smurfit Kappa Solid Board BV Bedrijfsactiviteit: producent van hoogwaardig massief karton voor de verpakkings- en grafische industrie Branche: papier en karton Aantal werknemers: >500 Adres: Postbus 5, 9693 ZG Bad Nieuweschans Telefoon: (050) 303 30 00 Website: www.solidboard.com

Henk Hoven, Director Operations: “Onze ambitie is minimaal 20% energie te besparen ten opzichte van 2008 en daarmee zijn we een heel eind op weg. Daarnaast kijken we voortdurend waar we stappen in onze processen kunnen verbeteren of wegnemen. Duurzaamheid is een vorm van keten denken, door de gehele onderneming heen. Zo maken we producten bestemd voor Hoogkerk nu zelf in Nieuweschans die voorheen uit Duitsland of Denemarken moesten komen, waarmee we het transport beperken. We houden ook minder in voorraad, waardoor we direct van de fabriek aan de klant leveren, zonder de tussenstap via de opslag. We kijken bovendien kritisch naar de inkoop, voor energiezuinige machines, en stellen eisen aan onze leveranciers, bijvoorbeeld wat betreft het FSC-keurmerk. We besteden ook veel aandacht aan onze mensen en dat vertaalt zich in een heel laag ziekteverzuim. We leiden zelf 53 mensen op voor het MT, die op hun beurt weer mensen opleiden voor het middenkader en het lagere kader. Daarbij streven naar een goede dwarsdoorsnede: mannen en vrouwen, alle leeftijden, nieuwkomers en oudgedienden. Uiteraard besteden we veel aandacht aan de veiligheid van onze mensen: naast bescherming van mensen en machines stimuleren we een cultuur waarin mensen de leiding en elkaar durven aanspreken op onveilige situaties. En natuurlijk zijn ook onze producten heel duurzaam, alles is ‘renewable & recycling’ bij ons. Maar het is lastig om die boodschap over te brengen. We staan als verpakkingsindustrie in de ogen van de consument niet als groen te boek. Terwijl wij ons juist profileren op het thema duurzaamheid! We willen gezien worden als een modern bedrijf om jonge mensen aan te spreken en aan te trekken en daarmee onze toekomst zeker te stellen.”

‘Kom zelf op je eigen terrein in beweging, zoek samenwerking met collega’s en leveranciers en dan verandert er echt wat.’

Roelof de Vries 50

Roelof de Vries, directeur: “Onze vestiging Assen heeft samen met de buurman een warmtepomp, de interne communicatie gaat digitaal, bedrijfsauto’s rijden op aardgas, we gebruiken fietskoeriers voor de post en een elektrische scooter voor kleine boodschappen. Maar ik wilde meer: duurzaamheid gaat meestal over ‘minder slecht’. Wat ik wil, is het ‘goed’ doen. Onze hoofdactiviteit is onderhouden en verbeteren van vastgoed. Wij streven ernaar om de bestaande bebouwde omgeving te verduurzamen, op basis van Cradle-to-Cradle. In essentie kijk je dan niet naar een gebouw als een stapel stenen, maar naar de gebruiker ervan en de plek binnen de totale leefomgeving. Wat kan het gebouw toevoegen aan de omgeving, door de functies die het herbergt en de sociale functie voor de buurt, door materialen toe te passen die de omgeving totaal niet belasten, door verf te gebruiken die het binnenklimaat verbetert bijvoorbeeld. Het is een nieuwe manier om naar gebouwen te kijken en de vertaling naar de praktijk is soms best lastig. Maar als mensen begrijpen wat C2C inhoudt, is iedereen enthousiast. Wij werken nu met diverse collega’s samen in FARENO en zijn daarmee absolute koploper in onze branche. Het is ook een hele positieve boodschap: verleng de levenscyclus van gebouwen door de mens centraal te stellen. Het past naadloos in de actuele discussie over leegstand van kantoren. Ook fabrikanten zijn enthousiast over het C2Cprincipe. Dat zal uiteindelijk ‘goede’ producten opleveren, die alle ‘slechte’ uit de markt zullen drukken. Waar ik voor pleit is de circle of blame te doorbreken: kijk niet naar de ander, maar kom zelf op je eigen terrein in beweging, zoek samenwerking met collega’s en leveranciers en dan verandert er echt wat.”

Schilders de Vries Duurzaamste Ondernemer 2009

Sinds eind 2006 zijn we geïnspireerd geraakt door Cradle to Cradle. Vanaf maart 2008 zijn we gestructureerd aan het werk om onze organisatie en bedrijfsprocessen te verduurzamen en werken samen met opdrachtgevers, collega-bedrijven, leveranciers en kennisinstellingen aan methoden om de bestaande bebouwde omgeving duurzamer te maken. Hierbij staat de kwaliteit van de leefomgeving centraal. Door slimme plannen te maken besparen we veel geld en dragen we bij aan een betere wereld.

Schilders de Vries Bedrijfsactiviteit: onderhoud en verbetering van bestaand vastgoed. Branche: bouw en onderhoud Aantal werknemers: 55 Adres: Rigaweg 30, 9723 TH Groningen (hoofdvestiging) Telefoon: (050) 549 24 92 E-mail: [email protected] Website: www.schildersdevries.nl

51

PROCES i.s.m. Zylon

PROCES-Groningen BV is een vooraanstaand onderzoeksbureau op het gebied van biovergisten en biogas. Voor overheid, industrie en de agrarische sector worden laboratorium- en pilottesten uitgevoerd. PROCES is betrokken bij veel projecten op dit gebied. Sinds enkele jaren richt PROCES het onderzoek op de voorbewerking van biomassa, om dit beter geschikt te maken voor het gebruik in vergisters. PROCES is er van overtuigd dat het mogelijk is om biogas een grote rol te laten spelen in het gebruik van duurzame energie.

48

Bas Smit (Zylon)

Hans Banning

‘Het blijkt dat innovatie vaak een kwestie is van lange adem. Je moet eerst de bewijzen laten zien.’

PROCES-Groningen BV Bedrijfsactiviteit: advies - onderzoek laboratoriumtesten - analyses - biogas biovergisten - energie Branche: consultancy en research Aantal werknemers: 5 Adres: Zernikeplein 11, 9747 AS Groningen Telefoon: 06 50 20 13 72 E-mail: [email protected] Website: www.proces.nl

Hans Banning, directeur: “Samen met Zylon hadden wij een uniek idee: koppel een biovergister van PROCES aan het datacenter van Zylon en gebruik de restwarmte van het datacenter om groen gas te produceren. Het is eigenlijk heel simpel. In een datacenter moet de warmte constant afgevoerd worden om de servers en andere apparatuur koel genoeg te houden. De restwarmte heeft een temperatuur van ongeveer 60 graden, precies de temperatuur waarop een vergister optimaal functioneert; en ook het vermogen van beiden is ongeveer gelijk. Deze opstelling kan overal 49 gerealiseerd worden, is makkelijk, kan schommelingen in de temperatuur aan, kortom een robuust en betrouwbaar systeem. Maar het blijkt in de praktijk een lastig concept om geaccepteerd te krijgen. Het zijn twee heel verschillende werelden, de een low-tech, de ander high-tech, en die moeten elkaar toch vinden. Daarom krijgen we vooralsnog geen financiers om een datacenter te bouwen om dit toe te passen. Ik denk nu aan het bouwen van een concreet draaiend model op labschaal, om te laten zien dat het werkt. Daarna gaan we verder met het enthousiast maken van industrie en overheid. Het blijkt dat innovatie vaak een kwestie is van lange adem, mensen zijn behoudend en je moet eerst de bewijzen laten zien. Maar ik ben net een terriër, ik hang aan de kuiten van degenen die moeten beslissen en laat niet los. Dit is een uniek concept en het werkt.”

Petrogas Minerals International BV ‘Aardwarmte is de meest groene vorm van energie die continu beschikbaar is. Aardwarmte heeft de toekomst en… het is geen windhandel!’

46

Dick Swart, directeur: “Geothermische energie, aardwarmte, is de meest groene vorm van energie die continu beschikbaar is, in tegenstelling tot bijvoorbeeld wind- en zonne-energie. Het is een voor Nederland nieuwe vorm van energie, die veel potentie heeft voor de tuinbouw, bedrijventerreinen en woningbouw. Wij hebben het inmiddels toegepast, onder meer in Bleiswijk, waar 15 ha kassen vrijwel volledig selfsupporting zijn; alleen bij extreem koude dagen moet er worden bijgestookt. De besparing op gas bedraagt 5 miljoen kuub gas per jaar met 10.000 ton minder CO2-uitstoot per jaar. Andere uitgevoerde aardwarmteprojecten zijn Heerlen Mijnwater project met vijf precisie boringen, Berkel en Rodenrijs met twee boringen en Pijnacker Ammerlaan met twee boringen. Het Pijnacker Gebr Duijvestijn project is in uitvoering. Ook in Groningen zien we mogelijkheden voor het gebruik van aardwarmte, doordat er water bij het aardgasveld aanwezig is. We kunnen dat van een diepte van 2500 tot 3500 meter oppompen, met een temperatuur van ongeveer 100 graden. Na onttrekking van de warmte wordt het water weer teruggepompt, dus risico voor bodemdaling is er niet. En behalve dat geothermische energie duurzaam is, heeft het als groot voordeel voor de afnemer dat hij niet meer afhankelijk is van prijsschommelingen van de gasprijs, de kosten zijn duidelijk over een lange periode.

Dick Swart

Aardwarmte is tot op heden nog duur, het vergt een vrij hoge kapitaalsinvestering. Maar aardwarmte heeft de toekomst en… het is geen windhandel.”

PGMi verzorgt voor olie-, gas- en aardwarmte industrie opsporingsvergunningen, AMVB Boren, boorput ontwerp + bestek, locatie specifiek veiligheidsdocument, blowout contingency plannen, boorcontracten met boorfirma’s, projectmanagement tijdens de boringen, rapportage naar autoriteiten EZ en staatstoezicht op de Mijnen, winningsvergunning.

Petrogas Minerals International B.V. Bedrijfsactiviteit: ingenieurs- en adviesbureau op het gebied van energie Branche: energie Aantal werknemers: 15 Adres: Vechtstraat 29, 9725 CS Groningen Telefoon: (050) 525 14 18 E-mail: [email protected]

47

Gerbrand Hut, eigenaar: “Duurzaam ondernemen begon bij mij als een noodzaak om op de kosten te letten. Wij versturen online bestelde orders in dozen. Deze dozen worden opgevuld met hergebruikte opvulmaterialen; ook de dozen zelf worden zo veel mogelijk hergebruikt. Wij krijgen regelmatig te horen van klanten dat ze blij zijn met deze manier van hergebruik. En voor ons snijdt het mes aan twee kanten: aan de ene kant een kostenbesparing en aan de andere kant een duurzame manier van verpakken. Bij onze verhuizing naar een bedrijfspand moest ook gekeken worden naar verwarming. Onderzoek wees uit dat een airconditioning met warmtepomp een ideale oplossing zou zijn voor verkoeling en verwarming. Als je zo’n warmtepompinstallatie neemt, kun je gebruikmaken van de EIA (Energie Investerings Aftrek). Dit maakt een energiezuinige verwarming extra voordelig, omdat je belastingvoordeel krijgt en op je energiekosten bespaart. Na deze berekeningen zijn we verder gaan kijken om de lampen bij ons te vervangen door LED-lampen en zo het energieverbruik nog verder terug te dringen. Aan de hand van onze ervaringen met energiebesparing willen we de online computermarkt gaan betreden met energiezuinige computerproducten. Hier valt voor scholen en bedrijven veel energie te besparen.

44

Gerbrand Hut

‘Het is een kwestie van bewust worden en objectief gaan berekenen. Hier liggen nog veel mogelijkheden.’

Vaak wordt duurzaam ondernemen als duur ervaren. Maar als je verder kijkt en gaat rekenen, blijkt dat de aanschafprijs misschien wat hoger is, maar dat het verschil meer dan teniet wordt gedaan door de energiebesparingen. Een beter milieu begint dus echt bij jezelf en is op deze manier voor veel bedrijven en particulieren een haalbare zaak. Het is een kwestie van bewust worden en objectief gaan berekenen. Hier liggen nog veel mogelijkheden.”

PcHut

PcHut probeert kostenefficiënt te werken door gebruik te maken van hergebruik van verpakkingsmaterialen. Bij de verzending van 45 online geplaatste orders is een goede opvulling van dozen noodzakelijk. Wij maken hierbij grotendeels gebruik van hergebruikte dozen en opvulmaterialen uit kostenoverweging en tegelijkertijd milieu-oogpunt. Voor de komende tijd verwachten wij veel van de energiezuinige computerproducten en computers. Hiermee kunnen bedrijven en consumenten veel energie besparen terwijl er niet wordt ingeleverd op de prestaties.

PcHut.nl Bedrijfsactiviteit: Online verkoop aan particulier en consument van computeronderdelen en maatwerk. Branche: Computers/onderdelen Aantal werknemers: 1 Adres: Cuxhavenweg 3-M, 9723 JK Groningen Telefoon: (0900) 499 88 77 E-mail: [email protected] Website: www.pchut.nl

NH Groningen NH Hotel de Ville ‘Wij bieden aan onze zakelijke gasten nog uitsluitend de eco-meeting als vergaderoptie.’

42

Egbert Brinks

NH Hoteles is een Spaanse hotelketen met twee hotels in Groningen, namelijk NH Hotel De Ville in de Oude Boteringestraat en NH Groningen. Een van de belangrijkste doelstellingen van ons is om een van de meest maatschappelijk verantwoorde bedrijven te zijn binnen de gastvrijheidsindustrie. Uiteraard mag dit niet ten koste gaan van de kwaliteit en service niveau van ons. NH Groningen heeft 127 duurzame hotelkamers en twee zalen. Vanuit de meeste kamers en beide zalen heeft u een fantastisch uitzicht op de stad.

NH Groningen Bedrijfsactiviteit: NH Groningen is een vier sterren hotel met vergaderzalen, tegenover het UMCG. Branche: horeca Aantal werknemers: 33 Adres: Hanzeplein 132, Groningen Telefoon: (050) 584 81 81 E-mail: [email protected] Website: www.nh-hotels.com

Egbert Brinks, Hotel Manager: “Wij beschikken over het gouden keurmerk van Green Key, een nationaal milieukeurmerk voor onder meer hotels. Als keten hebben wij onszelf de doelstelling gesteld om tussen 2008 en 2012 20% te besparen op energie, water, afval en CO2-uitstoot. De reductie in waterverbruik en afval is inmiddels al gerealiseerd; een grotere uitdaging is het energieverbruik en de CO2-uitstoot. Wij maken in ons hotel al veel gebruik van biologisch afbreekbaar plastic voor o.a. de pennen, shampooflesjes en waszakken. De afname in afval is gerealiseerd door afspraken te maken met leveranciers over o.a. verpakkingsmaterialen. Onze shampooflesjes zijn van vorm veranderd, waardoor deze minder ruimte innemen. Dit heeft voordelen tijdens transport, maar betekent ook een minder afval. Het hele hotel is voorzien van energiezuinige verlichting, in toiletten en magazijnen zijn lichtknoppen vervangen door sensoren 43 en er zijn waterbesparende maatregelingen getroffen. Maar NH Hotels gaat verder dan de Green Key. Wij bieden onze zakelijke gasten nog uitsluitend de eco-meeting als vergaderoptie. Dat betekent dat we koffie en thee gebruiken van eerlijke oorsprong, biologisch afbreekbare pennen en FSC-schrijfblokken. Ook maken we efficiënt gebruik van energie en water. Daarnaast geven wij bij de opgave van de kosten de klant de mogelijkheid om de CO2-uitstoot die de vergadering met zich mee brengt, te compenseren. Dit is op vrijwillige basis en de inkomsten daarvan storten wij in een fonds waarmee duurzame projecten gefinancierd worden. Duurzaamheid zit inmiddels in de hele DNA van ons bedrijf. We geven ook trainingen intern en hebben een promotiefilm waarmee we onze medewerkers bewust maken van duurzaamheid. Want als NH Hotel hebben wij de ambitie de meest duurzame ondernemer te worden in de gastvrijheidsindustrie.”

Negotica Development Projects

Peter van der Tang

Peter van der Tang, directeur: “Met ons Negotica MultiControlsysteem beheers je alle energiestromen in een gebouw of complex. Hierdoor bewaak je het energieverbruik dus ook optimaal. Maar het meest duurzame aspect van dit systeem is, dat het een gebouw flexibel maakt in gebruik. Als je dit tenminste meeneemt in je ontwerp, dus voordat je gaat bouwen. De domotica oplossingen van Negotica Development Projects maken een gebouw multifunctioneel. Zo zetten we bijvoorbeeld schakelaars die functioneren zonder leidingen en zonder stroom. Hierdoor kunnen ze willekeurig op een wand worden gezet en ook weer worden verplaatst. Krijgt een gebouw een nieuwe indeling, dan hoef je dus niet alle leidingen te verleggen. Dat is multifunctioneel en duurzaam, ook voor bestaande gebouwen.

40

‘Duurzame gebouwen gaan verder dan energiezuinige gebouwen, je moet ervoor zorgen dat ze opnieuw inzetbaar zijn.’

Mijn overtuiging is dat er vooraf veel beter nagedacht moet worden bij nieuwbouw van een pand. Zorg voor een infrastructuur die een nieuwe bestemming over 15 jaar mogelijk maakt. Met als resultaat dat een pand zijn waarde behoudt, een hoger kwaliteitsniveau heeft, zuinig is in energieverbruik en veel comfort biedt. Duurzaam bouwen gaat verder dan energiezuinig bouwen. Zorg er voor het gebouw steeds opnieuw inzetbaar is. Daarmee verleng je de levensduur van een gebouw en dat is pas duurzaam bouwen!”

Negotica is gespecialiseerd in Smart Building Control, ook wel gebouwautomatisering of huisautomatisering genoemd. Door slimme toepassing van verschillende technieken waaronder domotica heeft Negotica een gebouwbeheersysteem ontwikkeld waarmee het wonen of werken in de toekomst nu al mogelijk is. Negotica ontwikkelt de toekomst. Onze research spitst zich voornamelijk toe op het gebied van mechatronica met name gericht op onderwerpen als ambiënte energie, sensoren en aansturing. Spraakmakend is project Carebro waarin functies in gebouwen 41 worden aangestuurd door middel van het menselijk brein.

Negotica Development Projects Bedrijfsactiviteit: Smart Building Control, LED Lighting Solutions, Research & Development Branche: Smart Building Control & Development Aantal werknemers: 5 Adres: Pand van de Toekomst, Westerkade 1-b, 9718 AN Groningen Telefoon: (050) 210 34 30 E-mail: [email protected] Website: www.negotica.net

Nachtcafé Warhol

‘Voor de nachthoreca zijn verwarming en verlichting grote energieslurpers. Dus energiebesparing kan heel veel opleveren.’

Nachtcafé Warhol is een trendy ingerichte nachtzaak in een prachtig oud pakhuis. Vooral door de combinatie van ledverlichting samen met de oudbruine houten balken van het pakhuis ontstaat een geweldige sfeer.

38

Paul Heethuis

Nachtcafé Warhol Bedrijfsactiviteit: horeca Branche: horeca Aantal werknemers: variabel Adres: Papengang 6, 9711 PA Groningen Telefoon: (050) 230 81 11 E-mail: [email protected] Website: www.nachtcafewarhol.nl

Paul Heethuis, exploitant: “Ons nachtcafé is helemaal voorzien van ledverlichting. Bovendien hebben we het pand volledig geïsoleerd en zijn de (vloer)verwarming en de koelingen voorzien van tijdschakelaars, waardoor die uitstaan op de dagen dat we gesloten zijn. Dat scheelt behoorlijk in de kosten. Zeker voor de nachthoreca zijn verwarming en verlichting grote energieslurpers. Dus energiebesparing kan heel veel opleveren. Maar ik moet eerlijk zeggen dat de keuze voor de ledverlichting niet alleen uit oogpunt van duurzaamheid is genomen, maar ook omdat het veel mooier is en veel meer mogelijkheden biedt dan ouderwetse verlichting. We kunnen de zaak in elke gewenste kleur zetten en daardoor diverse verschillende sferen creëren. Voor ons is het vooral een manier om ons te onderscheiden van andere horecabedrijven. Ik denk sowieso dat duurzaamheid een lastig thema is in de horeca. Voor ons was een optimale isolatie bijvoorbeeld vrij gemakkelijk, omdat wij in een vrijwel leeg pand kwamen. Maar meestal is dat niet het geval. En bovendien praat je dan over grote investeringen voor de lange termijn. Dat is in de horeca vaak financieel niet haalbaar, zeker niet bij pachtconstructies, waarbij de exploitant geen eigenaar is van de inventaris. Duurzaamheid zal zeker wel zijn intrede doen in de horeca, maar ik denk dat onze branche daar niet in voorop loopt, juist vanwege die investeringen.”

39

Menzis

Bert Kleijweg

36

‘We verankeren duurzaamheid in de genen van al onze medewerkers. We worden als directie nu bestookt met ideeën van medewerkers.’

Bert Kleijweg, directeur Facilitair Bedrijf: “Het probleem bij duurzaam ondernemen is dat er vaak alleen gekeken wordt naar vernieuwende producten. Wij zijn een dienstverlener, dan is duurzaamheid soms minder zichtbaar. We kunnen natuurlijk eisen stellen aan leveranciers, en dat doen we ook, om zo duurzaam mogelijk in te kopen. Maar om recht van spreken te hebben, moet je eerst je eigen huis op orde hebben. En dan niet door je CO2-uitstoot af te kopen, maar door echt aan het werk te gaan. We zijn nu bezig om de footprint van ons bedrijf op te stellen. We lopen het hele bedrijf, inclusief alle gebouwen, per segment door om te kijken wat we kunnen doen en wat het rendement daarvan is in termen van duurzaamheid. Bij ons is de grootste winst te behalen op de werkplekken: een werkplek stoot 5 ton CO2 uit per jaar. We hebben nu flexplekken voor optimaal ruimtegebruik, stimuleren thuiswerken, willen toe naar een paperless office, stimuleren OV in plaats van leaseauto’s en beperken afval om maar een paar dingen te noemen. Duurzaamheid wordt bij Menzis integraal verankerd in de strategie van ons bedrijf op het hoogste niveau. Daarnaast is het belangrijk dat we duurzaamheid verankeren in de genen van al onze medewerkers. Zij bepalen immers de identiteit van ons bedrijf. En dat werkt: de directie wordt intussen bestookt met ideeën van medewerkers over mogelijkheden tot duurzaamheid.”

Menzis garandeert de beschikbaarheid van kwalitatief goede en betaalbare zorg om zo het welzijn van al zijn klanten te bevorderen. Dat doen we door goed naar onze klanten te luisteren, in overleg met patiëntenverenigingen en zorgaanbieders en met inventieve oplossingen. Menzis heeft geen winstoogmerk. We werken aan zorginnovatie, patiëntvriendelijke zorg en welzijn en staan voor onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Die verantwoordelijkheid is verankerd in de gehele bedrijfsvoering, waaronder: de kernwaarden, het personeelsbeleid en een gedragscode, het beleggingsbeleid, het 37 milieubeleid en het sponsorbeleid.

Menzis Bedrijfsactiviteit: Menzis behoort met ruim twee miljoen klanten tot de vier grootste zorgverzekeraars in Nederland. Branche: Zorgverzekeraar Aantal werknemers: 2.000 Adres: Postbus 75000, 7500 KC Enschede Telefoon: (088) 222 40 40 Website: www.menzis.nl

Martini Ziekenhuis

Paul van der Wijk 34

‘We willen intern en extern uitdragen dat we een topziekenhuis zijn met een groen hart.’

Het Martini Ziekenhuis is een topklinisch opleidingsziekenhuis voor de regio Groningen en Noord-Drenthe, met het Brandwondencentrum als topreferente functie. Het ziekenhuis is gehuisvest in een nieuw, energiezuinig gebouw dat door veel (dag)licht en kleur een warme uitstraling heeft. Wij bieden een breed en doelmatig pakket medisch-specialistische zorg, met een hoog serviceniveau in een gastvrije en veilige omgeving. Sinds 2010 maken we deel uit van de nationale ziekenhuisgroep Santeon. Met vijf andere ziekenhuizen delen we passie voor mensen en innovatieve zorg.

Martini Ziekenhuis Groningen Bedrijfsactiviteit: een topklinisch opleidingsziekenhuis voor Groningen en NoordDrenthe, het Brandwondencentrum als topreferente functie Branche: Gezondheidszorg Aantal werknemers: 2.366 Adres: Postbus 30033, 9700 RM Groningen Telefoon: (050) 524 52 45 Website: www.martiniziekenhuis.nl

Paul van der Wijk, lid Raad van Bestuur Bedrijfsvoering en financiën: “Bij de nieuwbouw van ons ziekenhuis hebben we duurzaamheid heel breed toegepast. Allereerst is een groot pakket aan maatregelen doorgevoerd voor energiebesparing en CO2-reductie, waaronder warmte/ koude opslag met het gebruik van warmtepompen, warmteterugwinning in het ventilatiesysteem en reductie van de ventilatiehoeveelheid in het renovatiedeel. Ook bij de renovatie van onze Lokatie Van Swieten realiseren we een grote energiebesparing. Ten tweede, en dat is met het oog op de langere termijn, is ons ziekenhuis flexibel gebouwd, waarmee wij een voorbeeldproject waren in Nederland. Dat maakte de bouw wat duurder, maar het betekent wel dat we ruimtes een andere bestemming kunnen geven of dat het gebouw zelfs in zijn geheel een nieuwe functie kan krijgen. Er is 35 bijvoorbeeld gebruikgemaakt van standaard ruimtematen, waardoor het pand ook een kantoorfunctie kan krijgen. Flexibel bouwen betekent bouwen met oog voor de toekomst en dus duurzaam. Uiteraard blijven we ook intern bezig met duurzaamheid. We kijken bijvoorbeeld naar maatregelen in het kader van de landelijke milieuthermometer zorg. En we gaan onze medewerkers er meer van bewust maken hoe we duurzamer kunnen werken. We denken aan een soort competitie tussen de afdelingen, mogelijk op het gebied van een reductie van papierverbruik, waarna we kijken wie de beste resultaten behaalt. Uiteindelijk willen we zowel intern als extern uitdragen dat we een topziekenhuis zijn met een groen hart.”

Kids First Kinderopvang ‘Doe het van onderop. Een heel pragmatische aanpak zorgt voor draagvlak. Plans up, goals down.’

Aanmoedigingsprijs 2009

Ben Schnieders, directeur: “In ons bedrijf hebben we elk jaar de Eindejaarsuitkering, een bedrag dat uitgekeerd wordt als een bepaald resultaat behaald wordt. Aan het einde van elk jaar bepalen we met de medewerkers welk resultaat dat moet zijn. Eind 2008 was dat een duurzaamheidsplan voor elk van onze locaties, inclusief het hoofdkantoor.

32

De aanpak was in feite heel basic: kijk naar je eigen dagelijkse praktijk en wat zou je zelf kunnen doen aan duurzaamheid. Dat heeft echt een ongekende energie losgemaakt. Er kwamen veel meer ideeën dan we uiteindelijk konden uitvoeren. Inkopen van seizoensgroenten uit de regio, boodschappen doen in de buurt, waterbesparing, hergebruik van regenwater, een fietsplan, noem maar op. En minstens zo belangrijk: maak kinderen spelenderwijs bewust van de zorg voor het milieu. Mijn advies aan andere ondernemers: doe het van onderop. Een heel pragmatische aanpak zorgt voor draagvlak. Duurzaamheid is vaak een kwestie van gewoon menselijk handelen, van denken en doen. Door iedereen erbij te betrekken krijg je die bewustwording. De werkwijze was daarom plans up, goals down: de ideeën komen van de medewerkers en als directie bundelen wij de ideeën in een businessplan voor de korte en lange termijn. Zo wordt duurzaamheid in het hele bedrijf doorgevoerd, van hoog tot laag.”

Zoals de naam al doet vermoeden staan bij Kids First Kinderopvang de kinderen steeds op de eerste plaats. Daarmee onderscheidt het zich van andere kinderopvangcentra, waar de ouders, de instelling of de kinderopvang zelf vaak centraal staan. Voor kinderen is het van groot belang om zich veilig en geborgen te voelen. Dit bereiken we niet alleen in materiële zin door de inrichting, maar juist ook door de sfeer die het kind zich thuis doet voelen. In onze visie is ieder kind uniek en wij willen de eigenheid van ieder kind koesteren.

33

Kids First Kinderopvang NL B.V. Bedrijfsactiviteit: professionele en vertrouwde kinderopvang met de mooiste buitenspeelruimtes in de stad Groningen. Branche: kinderopvang Aantal werknemers: ca. 80 Adres: Postbus 1030, 3640 BA Mijdrecht Telefoon: (0297) 21 44 36 E-mail: [email protected] Website: www.kidsfirst.nl

Kernfysisch Versneller Instituut

Het onderzoek bij het Kernfysisch Versneller Instituut (KVI) richt zich op (1) fundamentele krachten en symmetrieën in de fysica en (2) toepassingen van de technologieën en methoden ontwikkeld voor het fundamentele onderzoek. Het KVI is een opleidingscentrum voor jonge fysici en het draagt substantieel bij aan het fysica-onderwijs van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG). Het onderzoek en de opleiding bij het KVI staan ten dienste van de universiteit, de maatschappij en de internationale wetenschappelijke gemeenschap.

30

Jan de Jong

‘We blijven alert: dankzij het energieregelsysteem ziet iedereen ook wat het effect is als de aandacht verslapt.’

Kernfysisch Versneller Instituut Bedrijfsactiviteit: opleidingsinstituut en onderzoekscentrum voor jonge fysici Branche: onderwijs & onderzoek Aantal werknemers: 120 Adres: Zernikelaan 25, 9747 AA Groningen Telefoon: (050) 363 36 00 E-mail: [email protected] Website: www.kvi.nl

Jan de Jong, Research Technicus Cryotechniek: “Wij hebben bij het KVI een energieregistratiesysteem ingevoerd. In overleg met onze technici hebben we het energieverbruik van alle onderdelen van het instituut in kaart gebracht en mogelijke besparingen bepaald. Met het systeem kunnen de mensen precies zien wat het effect van hun acties is op hun deel van de installatie. Zo hebben we ruim 25% energie per bedrijfsuur van de deeltjesversneller bespaard. Een andere grote maatregel is het gebruik van de restwarmte van de heliumcompressor voor de CV. Bij onze productie van vloeibaar helium komt heel veel warmte vrij met een temperatuur van 80 graden. Om die nuttig te kunnen gebruiken, hebben we de temperatuur van het CV-water iets lager gezet. In samenwerking met het facilitair bedrijf van de RUG is dit systeem uitgewerkt. We kunnen nu een groot deel van het jaar in onze eigen verwarming voorzien en besparen daarom 75.000 kuub gas per jaar. In onze wekelijks werkoverleg bespreken we wat nieuwe mogelijkheden zijn. Onze technici rekenen het vervolgens door om te kijken wat haalbaar is. En we blijven alert: dankzij het energieregistratiesysteem ziet iedereen ook wat het effect is als de aandacht verslapt. Zo zijn we continu bezig ons energieverbruik verder te optimaliseren.”

31

Icopal

Icopal. Opgericht in 1876, opereert wereldwijd en heeft 34 productie locaties en meer dan 90 kantoren in Europa, Noord-Amerika en Azië. Icopal is Europa’s toonaangevende producent van producten voor de bescherming en afdichting van bouwconstructies, met name dakbedekking en waterdichte membranen.

28

Herman Schutte

‘Zeker in een stedelijke omgeving zijn de daken nog echt een onbenut gebied. Wij bieden ook ongevraagd een groene variant aan.’

Icopal bv Bedrijfsactiviteit: producent van dakbedekking en waterdichte membranen Branche: bouw Aantal werknemers: 250 Adres: Hoendiep 316, 9744 TC Groningen Telefoon: (050) 551 63 33 E-mail: [email protected] Website: www.icopal.nl

Herman Schutte, Operations Director Icopal bv: “De functie van een dak, onze corebusiness, is niet meer wat het geweest is. Vroeger ging het vrij simpel om afdekking en bescherming. Nu praten we over waardecreatie op het dak. En daar kun je op twee manieren naar kijken. De eerste is de waarde die het dak na sloop heeft als grondstof voor onze recyclingfabriek, waarin wij fors geïnvesteerd hebben. De tweede manier is beter als het gaat om duurzaamheid, namelijk de toegevoegde waarde van een dak. In Groningen hebben we een sterke afdeling research & development die heel innovatieve toepassingen ontwikkelt. Internationaal gezien lopen we daarin absoluut voorop. Zeker in een stedelijke omgeving zijn de daken nog echt een onbenut gebied. Terwijl daar juist zo veel mogelijkheden zijn, voor zonne-energie, zuiveren van de lucht of 29 opvang van regenwater door bijvoorbeeld groene daken. Zo dragen daken bij aan een betere omgeving. Vanuit opdrachtgevers komt er steeds meer vraag naar alternatieven en wij bieden ook ongevraagd altijd een groene variant aan. Maar Nederland blijft achter bij het buitenland. Daar wordt subsidie gecombineerd met regelgeving die bepaalde toepassingen verplicht stelt. Hier is er soms een pot met geld en die is dan ook in een week leeg. Toch geeft dat wel de grote belangstelling aan. Wij zijn ervan overtuigd dat innovatie in duurzaamheid onze toekomst is, daar zit ons groeipotentieel en daarin blijven wij investeren.”

GROEI50

‘Iedereen ziet wat het effect is van energiebewust handelen en wat ermee verdiend kan worden, zowel in geld als in milieuwinst. Dat laat je toch niet liggen?’ Rob Burghard, directeur: “Ons product enerGQ geeft op elk moment van de dag aan waar, wanneer en hoeveel energie, omgerekend naar euro’s, er in een bedrijf te veel wordt verbruikt. In elk bedrijf zie je over een bepaalde periode variaties in het verbruik. enerGQ analyseert die variatie: soms is het verbruik hoger omdat dat hoort bij het productieproces, maar het kan ook komen door de hoge buitentemperatuur of omdat er dat moment meer mensen in het pand waren dan anders. 26

Rob Burghard

Maar deze variabelen verklaren bijna nooit alle variaties. De oorzaak ligt dan in verschillen in hoe mensen met energie omgaan of in hoe apparaten functioneren, dan wel bediend worden. Wij geven aan wat de verklaring is: door allereerst optimaal om te gaan met alle bestaande processen in het bedrijf verbruik je het minimaal nodige aan energie. Op basis daarvan kan de ondernemer ook zien of en exact waar investeringen in verdere besparingen rendabel zijn. De grootste meerwaarde van dit systeem is dat het helpt om duurzaamheid in de organisatie en de bedrijfsvoering te verankeren: iedereen ziet wat het effect is van energiebewust handelen en wat ermee verdiend kan worden, zowel in geld als in milieuwinst. Onnodig energieverbruik is gewoon geld dat voor het grijpen ligt. Dat laat je toch niet liggen?”

Het eerste product van GROEI 50 is enerGQ. enerGQ is het enige systeem dat in staat is om real time onnodig energieverbruik in de bedrijfsvoering te signaleren en te communiceren zodat er direct bespaard kan worden. enerGQ biedt klanten tevens een uitstekende infrastructuur om te komen tot volledige verduurzaming. Het is onze ambitie om enerGQ nationaal en internationaal als brand voor duurzaamheid te vestigen.

GROEI 50 B.V. Bedrijfsactiviteit: ontwikkelen en vermarkten van energiebesparingsoplossingen die zich in maximaal twee jaar terugverdienen. Branche: overige Aantal werknemers: 3 Adres: Laan Corpus den Hoorn 300, 9728 JT Groningen Telefoon: (050) 524 83 70 E-mail: [email protected] Website: www.energq.com

27

Jan Willem Bredewout, G4S districtmanager mobiele surveillance Noord-Nederland: “Met 125 voertuigen in heel Nederland en een verbruik van 1 miljoen liter diesel per jaar zijn wij ons ervan bewust dat wij een wezenlijk aandeel hebben in CO2-uitstoot. We zijn dan ook hard bezig ons wagenpark groen te maken. Technisch is het nog niet mogelijk om helemaal groen te rijden, in verband met de beperkte actieradius, maar we zetten in op elektrische auto’s en kijken ook naar de mogelijkheden van hybride motoren voor gebruik in stedelijk gebied. Auto’s die grotere afstanden moeten afleggen, rijden op biogas. We stimuleren onze mensen ook om zo zuinig mogelijk te rijden, onder meer door een competitie. Alle auto’s hebben een blackbox die precies bijhoudt wat elke rijder verbruikt en hoe vaak hij accelereert en de-acceleert. Hoe minder variatie in de snelheid, hoe hoger het cijfer. De berijder van het kwartaal krijgt een duurzame prijs, zoals een elektrische fiets. De zuinigste unit krijgt een feest aangeboden, zodat collega’s elkaar ook aansporen om zuinig te rijden. Al met al hebben we inmiddels zo al 10% bespaard op brandstof. Daarnaast proberen we zo veel mogelijk telefonisch te vergaderen, kunnen medewerkers hybride-leaseauto’s krijgen en versturen we onze rapportages in principe alleen digitaal.

24

Marcel Ebelties

Jan Willem Bredewout

‘De zuinigste unit krijgt een feest aangeboden, zodat collega’s elkaar ook aansporen om zuinig te rijden.’

G4S heeft bovendien maatschappelijke betrokkenheid hoog in het vaandel staan. We sponsoren veelbelovende atleten uit minder kansrijke landen, steunen een weeshuis in Afrika en meer projecten. Ook lokaal willen we betrokken zijn bij onze omgeving: onze mensen hier in Groningen gaan elk jaar met bewoners van een verzorgingshuis een dagje op stap, wandelen of vissen bijvoorbeeld. Zo wordt duurzaam ondernemen steeds verder geïmplementeerd in de hele organisatie. Daarin lopen we graag voorop, omdat wij geloven dat het de goede weg is.”

G4S

G4S is specialist op het gebied van beveiliging en veiligheid en biedt een uitgebreid producten- en dienstenpakket voor de meest uiteenlopende toepassingen. Van advies tot en met uitvoering. G4S is beursgenoteerd in Londen en Kopenhagen en is wereldmarktleider met meer dan 600.000 medewerkers en activiteiten in ruim 110 landen. In Nederland is G4S marktleider met 9.000 medewerkers.

G4S Bedrijfsactiviteit: G4S is wereldmarktleider in beveiliging en veiligheid Branche: beveiliging en veiligheid Aantal werknemers: 9.000 Adres: Hogehilweg 12, 1101 CD Amsterdam Telefoon: (020) 430 75 00 E-mail: [email protected] Website: www.g4s.nl

25

EV-garage

‘Ik heb ondervonden dat experts je graag steunen als je gepassioneerd en enthousiast met een kansrijk project bezig bent.’

Voordelen: stil, geen uitstoot, minder milieubelastend, promotioneel inzetbaar, parkeren waar het u uitkomt, komt op plaatsen waar de auto niet komen mag, kan omgebouwd worden voor specifieke toepassingen. Voor bedrijven die investeren in duurzame vervoermiddelen zijn er verschillende subsidies en belastingvoordelen beschikbaar.

22

Wouter Banus

Wouter Banus, ondernemer/ontwerper: “Ik ben bezig met de ontwikkeling van een elektrisch aangedreven bakscooter, de BAK-e. Ik richt mij met name op goederenvervoer in een stedelijke omgeving, daar is veel winst te halen. De BAK-e is stil, snel en schoon. Sinds mijn deelname aan de prijsvraag heb ik niet stil gezeten. Inmiddels heb ik een volledig verbeterd prototype waar ik groot vertrouwen in heb. De afgelopen tijd ben ik bezig geweest er deskundigen bij te betrekken om zo het product te perfectioneren. Al met al is het een langlopend proces waarmee ik nog geen euro verdiend heb, maar waar ik nog steeds enorm enthousiast over ben. Ik combineer het ontwerpen en in de markt zetten van een product waar ik volledig achter sta, met het leveren van een bijdrage aan de duurzame samenleving. Ik heb ondervonden dat experts je graag steunen als je gepassioneerd en enthousiast met een kansrijk project bezig bent.

EV-garage Bedrijfsactiviteit: het ontwikkelen van een innovatief transportmiddel, geschikt voor duurzaam binnenstedelijk goederenvervoer. Branche: mobiliteit/transport Aantal werknemers: 1 Adres: Graaf Adolfstraat 30a, 9717 EG Groningen Telefoon: 06 11 14 45 51 E-mail: [email protected] Website: www.ev-garage.nl

Droom, laat je inspireren, onderzoek en ontdek, maar wees ook reëel. Stel ambitieuze doelen en stop er alle energie in om ze te verwezenlijken. Er liggen veel kansen voor beginnende ondernemers, zeker waar het gaat om duurzaamheid.”

23

Adolf Ufkes, directeur: “Energy Vision is onafhankelijk energieadviseur voor het MKB. We hebben ons naast het geven van energieadviezen verder ontwikkeld richting duurzame energieopwekking. Vanuit onze positie binnen een groot aantal Europese netwerken heeft Energy Vision de kennis opgebouwd en de mogelijkheden ontwikkeld voor lokaal opgewekte kleinschalige duurzame energie.

‘Kleinschalig duurzaam energie opwekken, die direct lokaal afgezet kan worden zonder afhankelijk te zijn van een kostbare infrastructuur.’ Adolf Ufkes

20

Aangezien hier behoorlijke investeringen mee gemoeid zijn heeft Energy Vision in samenwerking met diverse banken een zelfstandig exploitatiemodel ontwikkeld. Dit houdt in dat de klant alleen wordt afgerekend op basis van de energie die hij afneemt en dus niet hoeft te investeren. Ons concept is in de meeste situaties rendabel vanaf ongeveer 50.000 m³ aardgasverbruik per jaar. De doelstelling van Energy Vision is om kleinschalig duurzaam energie op te wekken, die direct lokaal afgezet kan worden zonder afhankelijk te zijn van een kostbare infrastructuur. Het vermogensbereik ligt tussen ongeveer 50 kWh – 5 MWh thermisch en 100 kWh – 2 MW elektrisch. Binnen dit bereik kunnen we een groot deel van het MKB van duurzame energie voorzien. Onze energieconcepten kunnen binnen bepaalde wettelijke normen ook eigen bedrijfsafvalstromen verwerken, waardoor de mogelijkheden alleen maar groter worden. Dus géén eigen investering en energieprijzen tegen vaste condities: dat is een optimale basis voor het inrichten van een eigen stabiel duurzaam energiebeleid voor de ondernemer.”

Energy Vision

Exploiteren duurzame energieconcepten voor het MKB.

21

Energy Vision Bedrijfsactiviteit: management duurzaam energiebeleid Branche: energie Aantal werknemers: 1 Adres: Verlengde Hereweg 42, 9722 AD Groningen Telefoon: (050) 526 04 12 E-mail: [email protected]

Drenth Automatic Electronics

Drenth Automatic Electronics is een klein, flexibel bedrijf dat zich bezighoudt met het verbeteren van systemen. Het verbeteren van duurzaamheid is hierbij een belangrijk startpunt.

18

Ismaêl Drenth

‘Producenten kijken te veel naar omzet en te weing naar efficiëntie. Ze zouden veel meer moeten schermen met het energieverbruik.’

Drenth Automatic Electronics Bedrijfsactiviteit: groothandel en import van vermogens- en fijnelectronica alsmede het geven van adviezen op dit gebied. Branche: elektro(tech)nisch Aantal werknemers: 1 Adres: Aquamarijnstraat 391, 9743 PK Groningen Telefoon: 06 49 14 59 47 E-mail: [email protected] Website: www.d-a-e.eu

Ismaêl Drenth, eigenaar en technisch ontwerper: “Ik ben sinds 2007 bezig met de ontwikkeling van het Drenth Automatic Electronics Efficient Platform: een managementsysteem dat de gebruiker in staat stelt zijn energieverbruik zo optimaal mogelijk te regelen. Apparaten kunnen voorzien worden van een module die direct aan de gebruiker doorgeeft hoeveel energie er verbruikt wordt. Dat geeft inzicht in of het beter kan: je kunt bijvoorbeeld zien wat het scheelt als je de was op lagere temperaturen doet of de kachel een uurtje later aanzet. Het systeem kan ook zo geconfigureerd worden dat het apparaten uitschakelt als deze onnodig energie verbruiken. Als gebruikers bereid zijn informatie te delen met derden, zijn er nog veel meer voordelen van het systeem te noemen. Zo kunnen energieproviders een betere voorspelling krijgen van wat er op korte termijn aan energie 19 verbruikt gaat worden. Zij weten dan beter hoeveel energie er op bepaalde momenten van de dag beschikbaar moet zijn en hoeven dus geen dure buffers te hanteren. Ontwikkelaars kunnen informatie krijgen over welke onderdelen van apparaten in de praktijk gebruikt worden. EP maakt zichtbaar hoe zuinig een apparaat is en hoe je door je gebruik energie kunt besparen. Maar uiteindelijk ben je ook afhankelijk van de producenten. Ik zie hoeveel er bijvoorbeeld aan energie en onderdelen verspild wordt in computers. In printers kunnen componenten soms wel tien keer zo klein zijn met hetzelfde vermogen. Producenten kijken te veel naar omzet en te weinig naar efficiëntie. Ze zouden veel meer moeten schermen met het energieverbruik.”

Dingenmaker Aanmoedigingsprijs 2009

Wytze Terpstra, directeur: “Met ons voorstel voor de Permacultuurkeuken hebben we de aanmoedigingsprijs van 2009 gewonnen: een mobiele kunstzinnige keuken voor manifestaties of evenementen die volledig in de eigen energiebehoefte voorziet en op een houtgestookte oven biologisch eten bereidt. We zijn op weg deze keuken daadwerkelijk te realiseren; mede dankzij het prijzengeld konden we krediet krijgen. In de aanloop naar de Permacultuurkeuken zijn we nu bezig een groen podium te maken voor bands en dj’s dat helemaal op zonne-energie werkt. Wat ik opvallend vind is dat zoiets nog niet bestaat. Natuurlijk, op dit moment is het makkelijker en goedkoper om gewoon de stekker in het stopcontact te steken bij concerten of manifestaties. Duurzaamheid is hier nog steeds een bewuste keuze. Maar op den duur moeten we toch om.

16

Wytze Terpstra

‘Het is volgens mij een kwestie van tijd én van initiatieven om nu te laten zien wat de mogelijkheden zijn.’

Het is volgens mij een kwestie van tijd én van initiatieven om nu te laten zien wat de mogelijkheden zijn. En nog lang niet alles is uitontwikkeld, er is volop ruimte voor innovatie waar het gaat om duurzaam ondernemen. Maar dan moet je als ondernemer wel bereid zijn om te investeren in nieuwe producten.”

17 Naast de realisatie van een mobiele, duurzame permacultuurkeuken, presenteren wij komend seizoen een mobiele en duurzame ‘groene’ podiumtent voor bands en Dj’s. Alle energie wordt geleverd door zonnepanelen en opgeslagen in accu’s. Dit stelt natuurlijk(e) grenzen aan het geluidsniveau. Dit past binnen het streven milieuvriendelijk en CO2-neutraal te werken en de geluidsoverlast van evenementen terug te dringen.

Dingenmaker Bedrijfsactiviteit: het ontwikkelen van concepten voor en het inrichten van evenementen en festiviteiten Branche: entertainment Aantal werknemers: 2 Adres: Emmastraat 15 c214, 9722 EW Groningen Telefoon: 06 48 15 31 33 E-mail: [email protected] Website: www.holodak.com

Cycloon Fietskoeriers ‘Wij dragen bij aan CO2-reductie en wij hebben zelf helemaal geen CO2-uitstoot.’ Eddy te Rietstap, directeur: “Mensen denken vaak dat wij alleen maar een paar enveloppen mee kunnen nemen. Maar sinds een paar jaar beschikken wij over materiaal waarmee we tot een volume van 12 dozen A4 kunnen vervoeren, van Haren tot Hoogkerk en alles daar tussenin. Bovendien doen we het goedkoper dan de auto en zeker in de binnenstad ook nog eens sneller.

Cycloon Fietskoeriers verzorgt de binnenstedelijke logistieke behoefte van bedrijven in Arnhem, Groningen en Zwolle. Spoedritten, grote pakketten en de postbusservice zijn een greep uit het dienstenaanbod. Kenmerkend aan Cycloon Fietskoeriers is kwaliteit, flexibiliteit en klantgerichtheid. Bovendien worden de diensten uitsluitend per fiets uitgevoerd, waardoor het bedrijf een duidelijke bijdrage levert aan een betere leefomgeving en een duurzame toekomst.

Onze grootste meerwaarde waar het gaat om duurzaam ondernemen is dat wij niet alleen bijdragen aan CO2reductie, maar dat we helemaal geen CO2-uitstoot hebben. Bedrijven kunnen zich prima profileren op duurzaamheid als ze van onze diensten gebruikmaken.

14

Wij leveren natuurlijk een super duurzame dienst, maar we zijn ook intern bezig met duurzaamheid. Toen ik zelf acht jaar geleden hier begon, ging het mij om de teamgeest en de sportiviteit, niet om duurzaamheid. Nu is die bewustwording er duidelijk wel, ook bij onze mensen. Naast eenvoudige dingen als het licht uitdoen als je een kamer verlaat, zijn we ook aan het kijken hoe we duurzaam met ons materiaal om kunnen gaan, door bijvoorbeeld frames aan te schaffen die veel langer meegaan. Duurzaamheid is inmiddels heel logisch geworden bij Cycloon Fietskoeriers.” Eddy te Rietstap

15

Cycloon Fietskoeriers Bedrijfsactiviteit: duurzame distributie in stedelijk gebied met de fiets. Branche: transport Aantal werknemers: 40 Adres: Mussengang 8, 9711 RP Groningen Telefoon: (050) 360 39 63 E-mail: [email protected] Website: www.cycloon.eu

Citeq Biologics Duurzaamste Ondernemer 2008

Citeq Biologics is een biotechnologisch bedrijf dat grondstoffen produceert voor medische producten. Het bedrijf bestaat sinds 1993. Citeq heeft zich gespecialiseerd in de allergiemarkt en kweekt voornamelijk huisstofmijten en schimmels. Deze grondstoffen worden wereldwijd verkocht. Onze klanten zijn farmaceutische bedrijven die met onze producten vaccins maken voor de diagnose en therapie van mijten- en schimmelallergie.

12

Kees van der Graaf, directeur: “Citeq Biologics kweekt verschillende soort mijten voor vaccins tegen allergieën. Het is een hightechbedrijf, waarbij precieze temperatuurcontrole van levensbelang is. In het kader van verduurzaming en energiebesparing in ons bedrijf hebben wij voor verwarming en koeling van ons pand een aardwarmtesysteem aangelegd, waarbij wij niet gebruikmaken van een warmtepomp. Dat laatste in combinatie met de toepassing van dit systeem in een bestaand pand is uniek in Nederland. Bij het onderzoeken van de mogelijkheden om energie te besparen viel mij op dat adviseurs over het algemeen conservatief zijn: het wordt je niet aangedragen als je het anders dan anders wil. Maar uiteindelijk ben je daar ondernemer voor. Je moet het zelf uitzoeken, verder kijken en vooral naar de fundamentals kijken: begin bij de basis en ga gewoon rekenen. Weet wat je doet en maak dan je eigen keuzes, op basis van rendement of omdat je goed met het milieu wilt omgaan.

Kees van der Graaf

‘Je moet het zelf uitzoeken, verder kijken. Ga gewoon rekenen en maak dan je eigen keuzes op basis van rendement of omdat je goed met het milieu wilt omgaan.’

Citeq Biologics Bedrijfsactiviteit: grondstofleverancier allergiemarkt Branche: productiebedrijf farmaceutische industrie Aantal werknemers: 25 Adres: Admiraal De Ruyterlaan 5, 9726 GN Groningen Telefoon: (050) 313 74 64 E-mail: [email protected] Website: www.citeq.nl

Het is een soort eigenwijs zijn, als je duurzaam met energie en het milieu om wilt gaan. Dat past wel bij Citeq; wij zijn een apart bedrijf, hebben een aparte beslissing genomen en dat wordt gewaardeerd.”

13

Bonbon Atelier Schlaman ‘Kijk eerst wat je corebusiness is en hoe je die kunt verduurzamen.’

Jos Schlaman 10

Aanmoedigingsprijs 2008

Jos Schlaman, eigenaar/chocolatier: “Adviseurs rond duurzaamheid kijken altijd naar je pand en adviseren je dan over energiebesparing, isolatie, noem maar op. Maar mijn oproep aan andere ondernemers is: als je duurzaam wilt ondernemen, kijk dan eerst wat je corebusiness is en hoe je die kunt verduurzamen. Mijn corebusiness is chocola en ik ben altijd bezig met kwaliteitsverhoging. Mijn eerste insteek bij het gebruiken van biologische grondstoffen was dan ook de smaak: biologisch is gewoon veel lekkerder. Ik gebruik nu uitsluitend fair trade en biologische chocolade en verder zijn mijn andere grondstoffen bijna allemaal biologisch en daar wordt mijn bedrijf beter van. Daarnaast bespaar ik energie en gebruik ik uitsluitend recyclebare verpakkingen, maar het uitgangspunt moet altijd je eigen product en je eigen expertise zijn. Ik vind dat er rond duurzaam ondernemen veel te veel bla bla is. Als ik grote bedrijven hoor claimen dat ze CO2neutraal zijn, terwijl ik weet dat ze dat gewoon compenseren door het af te kopen, dan zegt dat toch niks over het bedrijf zelf? Het is toch onzin om te investeren in zonnepanelen in de Sahara? Je moet het hier doen, in je eigen bedrijf, je eigen omgeving, dan pas ben je CO2-neutraal. Daar moet je energie in willen steken, daar moet je enthousiast voor zijn als ondernemer. Wat ik heel graag zou zien is dat ondernemers veel meer kennis met elkaar zouden delen over duurzaam ondernemen, ervaringen uitwisselen, van elkaar leren. Daar zou de gemeente een goede rol in kunnen spelen.”

Al onze chocolade is fair trade en biologisch en voor de rest zijn bijna alle andere grondstoffen ook biologisch en wij proberen 11 op een zo duurzaam mogelijke manier te ondernemen.

Bonbon Atelier Schlaman Bedrijfsactiviteit: het maken van producten met als basisgrondstof chocolade en marsepein Branche: chocolaterie Aantal werknemers: 3 Adres: Brugstraat 27, 9712 AB Groningen Telefoon: (050) 360 38 44 E-mail: [email protected] Website: www.schlaman.nl

Bloooms ‘Mijn meubels van bamboe zijn in de hele keten schoon.’ Paul Bloemers, eigenaar: “Ik heb twee motto’s in mijn werk: doen waar je bang voor bent en de achterdeur moet net zo schoon zijn als de voordeur. Duurzaam ondernemen betekent dat de hele keten ‘schoon’ is, ook dat wat de klant niet ziet. Mijn meubels van bamboe zijn in de hele keten schoon: de grondstof, de productie en de arbeidsomstandigheden waar de meubels gemaakt worden.

Paul Bloemers

8

Bloooms ontwerpt en produceert handgemaakte bamboemeubels. Bloooms staat niet alleen voor mooi en duurzaam maar ook voor innovatie. Een voorbeeld hiervan is het ”Arc Flexibel concept”, waarin de gebruiker/klant het begrip werktafel zelf gestalte kan geven: van éénpersoonsbureau tot 12-persoonsvergadertafel. Bloooms werkt evenzeer zelfstandig als in samenwerking met anderen, zoals Syntens of TNO. Met duurzame contacten en het gebruik van disciplines uit de hele wereld kan Bloooms verschillende soorten projecten realiseren voor zowel particulieren als voor profit- en non-profitorganisaties.

Bloooms Bedrijfsactiviteit: ontwerp en productie van moderne meubelen van massief bamboe. Branche: meubel Aantal werknemers: 1 Adres: Boterdiep 18, 9712 LN Groningen Telefoon: (050) 311 29 46 E-mail: [email protected] Website: www.bloooms.nl

Ik heb een ouderwetse meubelmakersopleiding gehad en toen 10 jaar met hout gewerkt. Maar ik merkte dat men slecht met hout om gaat; van hout met het FSC-keurmerk kan van 35% niet hard gemaakt worden dat het echt duurzaam is. Ondertussen holt de kwaliteit van zowel hout als van het milieu achteruit. Ik vond dat ik daar iets mee moest doen. Maar ook dat ik dicht bij mezelf moest blijven. Dit bedrijf maakt deel uit van mezelf en ik bepaal dat ik zo zaken wil doen, dit product wil maken en zo met mensen wil omgaan. Duurzaam ondernemen moet je helemaal achter staan. Ondertussen wil je natuurlijk ook jouw producten verkopen. Wat mij dan verbaast, is dat de overheid niet meer doet om als hele grote inkoper duurzaam in te kopen. De overheid werkt veel met vaste partners en laat zichzelf veel te weinig ruimte om met innovatieve ondernemers in zee te gaan. Als klein bedrijf dat voorop loopt kom je niet binnen en dat zou ik graag anders zien.”

9

Frans van Haperen

64

‘We geven niet alleen om onszelf, maar ook om onze omgeving.’

Frans van Haperen, Projectleider: “Ons onderscheidend vermogen ligt in de ontwikkeling van innovatieve concepten, duurzame oplossingen waarbij het gaat om energieverbruik, kwaliteit, levensduur en hergebruik. Wij bieden de techniek, zodat mensen comfortabel en gezond wonen en werken. Denk bijvoorbeeld aan koelplafonds, dynamische verlichting voor een productieve werksfeer, comfortabele vergaderkamers door aanvoer van frisse lucht en lage temperatuur verwarming. Ook passen wij waar mogelijk het cradle-to-cradle principe toe. Met materialen die biologisch afbreekbaar of recyclebaar zijn dan wel verbrand kunnen worden voor energieopwekking. Daarnaast nemen wij ook onze verantwoordelijkheid om te zorgen voor een zo klein mogelijke CO2-emmisie bij onze eigen bedrijfsactiviteiten. De vraag naar duurzame technische installaties is flink in opmars. Wij zien het als onze taak om ontwikkelaars en eigenaren van gebouwen actief te informeren over alle mogelijkheden, als toekomstvisie maar ook vanuit maatschappelijke betrokkenheid. In het Belevingscentrum in Amersfoort en ons duurzame bedrijfspand in Groningen laten wij dat zien. Deze gebouwen zijn voorzien van alle mogelijke duurzame maatregelen. In het Belevingscentrum kunnen opdrachtgevers zelf ‘beleven’ wat duurzame techniek oplevert. Met het bedrijfspand in Groningen willen wij een actieve voorbeeldfunctie vervullen voor andere bedrijven, door in de praktijk te laten zien wat de toepassingen zijn. Wij delen onze ideeën en oplossingen vanuit de overtuiging dat Wolter & Dros een taak als ‘care giver’ heeft: we geven niet alleen om onszelf, maar ook om onze omgeving.”

Wolter & Dros Duurzaamste Ondernemer 2007

Wolter & Dros laat zich inspireren door wat mensen in het dagelijks leven nodig hebben om zich goed en gezond te voelen. Wolter & Dros ontwikkelt daarvoor innovatieve comfortconcepten. Geïntegreerde totaaloplossingen voor optimaal comfort, veiligheid en gebruiksgemak. Duurzame oplossingen waar het gaat om energieverbruik, kwaliteit, levensduur, hergebruik en dus de exploitatiekosten. Zo ontstaat een rendabel evenwicht tussen ontwerp, leefbaarheid en duurzaamheid.

Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V. Bedrijfsactiviteit: integraal en complementair ontwerpen, installeren, onderhouden en beheren van technische installaties. Branche: installatie techniek Aantal werknemers: totaal per 1 januari 2010: 1689 Adres: Rostockweg 3, 9723 HG Groningen Telefoon: (050) 547 14 71 E-mail: [email protected] Website: www.wolterendros.nl

65