GD13.02317
Bestuursvoorstel
Onderwerp: verbetering afvalinzameling
Afdeling: RB
Datum:
Steller: Jessica Ramakers
Toestelnr. 020 3144872
Portefeuillehouder: J.A. Pietersen
Besluitvormingsproces:
8-8-2013
Presidium Ondernemingsraad
Samenvatting: De gescheiden inzameling van huishoudelijk afval in Diemen blijft steken op 30% waarbij landelijk wordt gestreefd naar 65%. Voornaamste knelpunten zijn een dalende GFT-inzameling, beperkte aanbiedmogelijkheden voor (los) tuinvuil en scheidingsmogelijkheden bij de hoogbouw. Dit voorstel komt tegemoet aan genoemde knelpunten en biedt de hoofdlijnen voor verbetering van de afvalscheiding en het inzamelsysteem. Daarnaast levert dit op termijn een besparing op.
Gevraagde beslissing: Instemmen met de uitwerking van de maatregelen ter verbetering van de afvalscheiding en het inzamelsysteem in Diemen Ter bespreking aan de informatieve raad in september toe te zenden.
Besluitnummer : 13.01442
Datum BenW vergadering:27/08/2013
Besluit: Akkoord conform voorstel, met dien verstande dat aan de tekst van het voorstel een passage wordt toegevoegd waarin uiteen wordt gezet dat dit geen alomvattend voorstel is als oplossing voor de gesignaleerde problemen, maar is bedoeld om de raad in staat te stellen zich een beeld te vormen van de problematiek en dito oplossingsrichtingen. Het college realiseert zich dat "gedrag" een belangrijk element is en dat oplossingen niet uitsluitend in de systemen gevonden kunnen worden. Wethouder Pietersen wordt gemachtigd de gewijzigde tekst te accorderen.
Bestuursvoorstel Relevante achtergrondinformatie Voorgeschiedenis Op basis van de Wet milieubeheer zijn gemeenten verantwoordelijk voor de inzameling van huishoudelijk afval. Het Landelijk afvalbeheerplan (LAP) bevat de doelstelling dat 60% van het huishoudelijk afval nuttig wordt toegepast. Voormalig staatssecretaris Atsma heeft deze doelstelling in zijn afvalbrief van augustus 2011 aangescherpt naar 65%. In een memo d.d. 6 september 2012 is de stand van zaken van het afvalsysteem aangegeven en de besparingen die zijn doorgevoerd.
Concrete aanleiding De scheiding van huishoudelijk afval in Diemen ligt rond de 30% en blijft daarmee flink achter bij de landelijke doelstelling van 60-65%. Ook met Diemen vergelijkbare gemeenten scoren beter. Een dalende GFT-inzameling, beperkte mogelijkheden voor het aanbieden van (los) tuinvuil en beperkte scheidingsmogelijkheden bij de hoogbouw zijn de voornaamste knelpunten in het huidige inzamelsysteem. Willen we het scheidingspercentage in Diemen omhoog krijgen, dan zijn maatregelen noodzakelijk. De gft-dummy’s worden zijn gebruiksonvriendelijk en worden erg weinig gebruikt. De gft-opbrengst in Diemen is daardoor de afgelopen jaren sterk gedaald en ligt nu op slecht 6% en 9kg per inwoner. Zie voor een vergelijking met andere gemeenten tabel 3. Als onderdeel van een oplossing zijn er vervolgens tijdelijk bladkorven geplaatst. De bladkorven worden goed gebruikt, maar omdat er ook ander afval dan blad in wordt gestort, is het legen hiervan lastig en kostbaar. Bovendien passen de (volle) korven niet in het beeld dat we gezamenlijk hebben vastgesteld in ons kwaliteitsplan openbare ruimte. Raad bezoekt De Meerlanden In september 2012 heeft uw raad een bezoek gebracht aan De Meerlanden. De wens van de raad was naar aanleiding van dit bezoek in te zetten op het scheiden van afval. Het college heeft laten weten in het voorjaar van 2013 terug te komen met een plan voor het verbeteren van de inzameling van afval. Daarop is in april 2013 een presentatie aan de raad gegeven om inzicht te geven in het huidige systeem, ontwikkelingen en mogelijke verbeterpunten. De raad heeft daarmee aangegeven voorstander te zijn van een systeem dat zorgt voor betere afvalscheiding tegen lagere kosten en met name aandacht te willen geven voor het scheiden van gft. Een verdere uitwerking hiervan is in deze nota weergegeven. Taakstelling Door de gemeente Diemen is in 2012 een taakstelling opgelegd voor de besparing in de afvalinzameling van € 145.000,- Naar aanleiding daarvan is in 2012 al ingezet op een structurele besparing door: het aantal inzameldagen voor de rolemmers voor het restafval aan te passen van drie naar twee dagen in de week; grofvuil één keer in de twee weken aan huis op te halen in plaats van iedere week; uitbreiding van het aantal containers voor kunststofinzameling; GFT-verzamelcontainers minder vaak te legen. Reden hiervoor is de geringe vulling van deze containers. Verbetering gescheiden inzameling Bijgaand hoofdlijnen advies van de Meerlanden geeft de richting aan waarop de gescheiden inzameling en het inzamelsysteem verbeterd kunnen worden. Uitgangspunt daarbij is dat we het voor de bewoners makkelijker moeten maken om het afval te scheiden. Een globale kostenraming geeft aan dat een betere scheiding kan worden bereikt tegen lagere kosten. Het advies bevat de volgende maatregelen:
2
Hoogbouw: uitbreiding scheidingsmogelijkheden voor kunststof, glas en papier Op locaties waar meerdere restafvalcontainers zijn, kunnen deze makkelijk omgezet worden voor de inzaemling van deze fracties. Wijkvoorzieningen voor glas, papier, kunststof en textiel: alle containers ondergronds en clusteren op logische en centrale plekken (winkelcentra, uitvalswegen, hoogbouw);Dit is op een aantal plekken in Diemen nu al het geval, maar doot de clusters van containers uit te breiden wordt het voor bewoners nog makkelijker om het afval gescheiden aan te bieden. Gelijk met het restafval kunnen dan ook de andere fracties worden meegenomen en hoeft er niet apart naar de papier- of plasticcontainer te worden gelopen In de praktijk is gebleken dat de gft-dummies gebruiksonvriendelijk zijn en dus onvoldoende resultaat opleveren. De bladkorven werken redelijk, maar trekken ook veel ander vuil aan. Dit maakt het legen duur: het blad kan worden weggezogen, maar de rest moet met een andere auto worden opgehaald. Bovendien geven de bladkorven niet het gewenste beeld zoals we dat met elkaar in het kwaliteitsplan openbare ruimte hebben afgesproken. Vanuit bewoners zijn er wel signalen dat men graag gft-afval wil blijven scheiden. Dit is gebleken uit de klachten die zijn binnengekomen over het gebruik van de dummies. Om aan de wensen van de bewoners in de laagbouw tegemoet te komen,zou een het aanbieden van een tweede rolcontainer voor gft-afval een mogelijke oplossing zijn. Grof (tuin) vuil: verder stimuleren zelf wegbrengen in plaats van laten ophalen. In september 2012 is deze richting ingezet. In tabel 1 wordt duidelijk dat deze stap al succes heeft. Tonnage opgehaald grofvuil 2010 834 2011 757 2012 657 2013 550 prognose Meldingen grofvuil 2010 8816 2011 8350 2012 7015 2013 5500 prognose Tabel1 Uit bovenstaande tabellen blijkt dat het tonnage opgehaald grofvuil ten opzichte van 2010 met bijna 300 (34 %) ton is teruggelopen. Het aantal meldingen is nog sterker teruggelopen namelijk met ruim 3300. Dit is een daling van 37,6 %. Naast de autonome teruggang van de grofvuil hoeveelheid ten gevolge van de economische crisis kan worden aangenomen dat de hoeveelheid grofvuil door de systeem wijziging nog eens een vermindering van de hoeveelheid opgehaald grofvuil met 17 - 19 % heeft veroorzaakt. De hoeveelheid grofvuil dat naar het recycleplein gebracht wordt neemt namelijk ook toe. Daarbij biedt het brengen van afval naar het recycleplein een nog betere scheidingsmogelijkheid en dus ook meer grondstoffen en extra opbrengsten.
Toelichting Argumenten en keuzemogelijkheden Het voorliggende voorstel leidt tot betere afvalscheiding tegen lagere kosten. Iedere wijziging van de inzamelsystematiek heeft gevolgen voor het milieurendement, de kosten en het serviceniveau voor de burger. Dit wordt hieronder uitgelegd met als voorbeeld de situatie in Diemen Noord. Milieurendement Het scheiden van afval heeft een aantal positieve gevolgen voor het milieu: - het vermindert de hoeveelheid restafval, waardoor er minder afval gestort of verbrand wordt. - het bevordert het hergebruik van materialen, waardoor er minder nieuwe grondstoffen nodig zijn. - het leidt tot besparing van CO2-uitstoot. De vermindering van de uitstoot van CO2 speelt een belangrijke rol in de actuele discussie rond klimaatverandering. Gescheiden inzameling en hergebruik leiden tot een besparing van CO2-uitstoot. Zodoende draagt de gescheiden inzameling bij aan het realiseren van (gemeentelijke) klimaatdoelstellingen. 3
Kosten De verwerking van restafval is duurder dan de verwerking van gescheiden fracties zoals GFT, glas en papier. Hoe beter de afvalscheiding, hoe lager de verwerkingskosten. Een globale financiële verkenning geeft aan dat de maatregelen binnen de huidige financiële mogelijkheden en het kostenniveau 2013 kunnen worden ingevoerd, waarbij de kosten bij een betere afvalscheiding afnemen. In tabel 2 wordt dit duidelijk gemaakt. Wanneer de doelstelling voor de gemeente Diemen gehaald wordt, levert dit een besparing op van €195.000,-. Voor de gemeente Diemen worden volgende scheidingspercentages op termijn haalbaar geacht: 50% scheiden van gft, 70% papier, 50% kunststof en 80% glas. De kosten die gemaakt worden bij het invoeren van het verbeterde inzamelsysteem kunnen met deze opbrengsten eenvoudig opgevangen worden. Deze kosten bestaan uit de aanschaf van de gftrolcontainers en schoonmaakkosten hiervan. Zie verder onder het kopje financieel. Serviceniveau Diemen heeft voor haar inwoners een hoog serviceniveau op het gebied van afvalinzameling, waarbij het accent met name op de inzameling van (grof) restafval ligt en minder op de gescheiden inzameling (GFT, glas, papier, kunststof). Met de voorgestelde maatregelen blijft de service behouden (het blijft mogelijk grofvuil aan te bieden én het grofvuil kan zes dagen in de week gebracht worden naar het recycleplein). Daarbij wordt meer ingezet op de gescheiden inzameling. Het wordt mogelijk gemaakt dit dichtbij huis te doen. Dit levert meer gemak op voor alle bewoners en met name ouderen en mensen slecht ter been. Iedereen kan op een centrale plek en dichtbij huis direct het afval scheiden. Openstellen containers Voor het gebruik van de ondergrondse restafvalcontainers hebben bewoners een pasje nodig. Hierdoor blijft de hoeveelheid afval controleerbaar: op het moment dat afval gedumpt wordt, is dit direct zichtbaar. Op een aantal locaties wordt afval bijgeplaatst, niet in de ondergrondse containers geworpen. Surveillance door team handhaving blijft hier noodzakelijk om het bijplaatsen van afval zoveel mogelijk te traceren en verbaliseren. Onderzocht wordt of het mogelijk is om de bewoners zonder pasje gebruik te laten maken van de ondergrondse containers. Voorbeeld Diemen Noord Diemen biedt haar inwoners een hoog serviceniveau op het gebied van afvalinzameling, waarbij het accent met name op de inzameling van (grof) restafval ligt en minder op de gescheiden inzameling (GFT, glas, papier, kunststof). Met de mogelijke voorgestelde maatregelen wordt het accent meer naar de gescheiden inzameling verlegd. Bij de hoogbouw worden de faciliteiten voor de gescheiden inzameling uitgebreid. Naast de huidige inzameling van restafval en GFT wordt er inzamelcapaciteit gecreëerd voor kunststof, glas en papier. Wijkvoorzieningen voor glas, papier, kunststof en textiel worden ondergronds gebracht en geconcentreerd op centrale plekken, zoals winkelcentra, ontsluitingswegen en hoogbouw Om duidelijk te maken wat het verbeterplan betekend en hoe dit in de praktijk bereikt kan worden, wordt hieronder als voorbeeld Diemen Noord beschreven.
4
Ondergrondse inzameling van papier, glas en plastic bij uitvalswegen en het winkelcentrum is al grotendeels doorgevoerd. Op het moment dat reconstructies plaatsvinden, worden in die buurten de containers ook verder ondergronds geplaatst. Daarnaast is het voorstel dat bewoners bij de laagbouw voor een betere afvalscheiding GFT-rolcontainers gaan gebruiken en dat bladkorven niet meer het hele jaar door blijven staan. Deze zijn dan alleen nog rondom de herfst bestemd voor het inzamelen van blad van bomen door bewoners. De GFT-rolcontainers zijn dan tevens voor het tuinafval bestemd. Bewoners kunnen het tuinafval ook bij het recycleplein brengen. Het wordt zo eenvoudiger dichtbij huis het afval te scheiden. Er blijft dan minder restafval over, waardoor de totale verwerkingskosten dalen. Alternerend inzamelen Voorgesteld wordt om GFT bij de laagbouw aan huis in te zamelen met een rolcontainer en restafval en GFT wekelijks alternerend in te zamelen. Alternerende inzameling van restafval en GFT is in den lande een gangbare en bewezen inzamelmethodiek. Bij alternerende inzameling beschikken huishoudens over twee aparte rolemmers voor restafval en GFT. Tegenover het ruimtebeslag van twee rolemmers staat dat alternerende inzameling een grote mate van flexibiliteit biedt bij het kiezen van rolemmers op maat. Huishoudens kunnen, afhankelijk van de specifieke woonsituatie, naar behoefte kiezen uit diverse formaten rolemmers voor zowel restafval als GFT. In Diemen worden drie formaten rolemmers gebruikt, met een inhoud van 120, 180 en 240 liter. Groot voordeel van een aparte rolemmer voor GFT is dat daar ook (los) tuinvuil en takjes in kunnen worden aangeboden, hetgeen een voornaam knelpunt is in de huidige inzameling. Bij invoering van de gft-dummy’s is de gft-opbrengst drastisch gedaald. Als mogelijke oplossing wordt daarom voorgesteld weer over te gaan op het scheiden aan huis. Waarbij het invoeren van een afzonderlijke gft-container een betere afvalscheiding op zal leveren dan bij de duo-bak. De ervaring met de duo-bak, dit was vóór invoering van de gft-dummy’s, was dat restafval en gft-afval toch vaak bijelkaar terecht kwamen. Hergebruik dummy’s Met name voor GFT is het nodig dat de inzameling direct aan huis plaatsvindt. Verspreid door de gemeente staan ondergrondse GFT-verzamelcontainers, zogenaamde dummy’s. De ingezamelde hoeveelheden hiervandaan loopt de laatste jaren terug. Na monitoring is gebleken dat veel GFT containers wekelijks hooguit voor een kwart gevuld zijn. Deze containers worden sinds najaar 2012 minder vaak geledigd, bijvoorbeeld tweewekelijks. Met invoering van een GFT-rolcontainer aan huis worden deze dummy’s voor de inzameling van GFT overbodig. De kosten van de dummy’s bestaan uit kapitaallasten en inzamelkosten. Het aantal dummy’s en daarmee de kapitaallasten zijn (op korte termijn) niet beïnvloedbaar. Het fysiek verwijderen van de dummy’s is hiermee dan ook niet aan de orde of wenselijk. Waar mogelijk en gewenst, worden de containers ingezet voor een nader te bepalen afvalstroom, zoals papier, drankverpakkingen of kleine elektrische apparaten. Bij de flats kunnen waar wenselijk de dummy’s blijven staan om zo ook voor de hoogbouw het GFT te kunnen blijven scheiden. Oplossingsrichting De maatregelen die hier boven beschreven worden zijn een mogelijke oplossing voor het verbeteren van de afvalinzameling en daarmee het scheiden van afval. Het komt tegemoet aan de wens het afval beter te scheiden, dit is de wens van de raad en ook van bewoners. Het voorstel geeft een beeld van de problematiek en een oplossingsrichting. Goede ervaringen met dit systeem in andere gemeenten, het eenvoudiger maken voor de bewoners om afval te scheiden en de opbrengst daarvan lijken een oplossing te zijn om de afvalinzameling te verbeteren. Wel moeten we rekening blijven houden met het gedrag en de mentaliteit van de bewoners. Dit blijft nu eenmaal lastig om te veranderen. Daarom zullen we ook in moeten blijven zetten op voorlichting.
5
6
Vergelijking met andere gemeenten Scheiden huishoudelijk afval De bewoners van de gemeente Diemen scheiden het huishoudelijk afval vergeleken met andere gemeenten in dezelfde stedelijkheidsklasse aanzienlijk minder.
Stedelijkheid Zeer Sterk stedelijk
Sterk stedelijk
Gemeente
Amsterdam Haarlem Schiedam Leidschendam-Voorburg Vlaardingen Enschede Zaanstad Dordrecht Amstelveen Alphen ad Rijn Velsen Nieuwegein Maassluis Krimpen ad IJssel Diemen
inwoners
779.808 150.670 75.718 72.068 71.269 157.838 146.940 118.810 81.796 72.680 67.347 60.947 31.910 28.626 25.012
Scheiding huishoudelijk afval 13% 32% 25% 38% 24% 40% 34% 45% 45% 46% 36% 43% 38% 42% 30%
totaal afval kg per inwoner 448 489 504 503 517 460 476 533 479 513 nb 490 508 712 462
GFT kg per inwoner 39 21 61 17 73 55 52 50 59 69 69 45 nb 9
Tabel 3
In de gemeente Diemen is het voor bewoners nog niet altijd gemakkelijk genoeg om het afval goed te scheiden. In andere gemeenten wordt het scheiden van afval gestimuleerd doordat dit dichtbij huis kan, met meer en verschillende containers voor verschillende afvalstromen (rolcontainers/ bakken/zakken voor glas, papier, plastic en GFT). Zo is in Noordwijkerhout en Amstelveen een container voor GFT ingevoerd. In Noordwijkerhout nam de hoeveelheid GFT met 50% toe en in Amstelveen ging de hoeveelheid van 22kg per inwoner naar 50kg. Voor papier is een zelfde voorbeeld in Aalsmeer te noemen. De inzameling steeg hierdoor met 20%.
Gevolgen en risico’s Financieel Een globale financiële verkenning geeft aan dat de maatregelen binnen de huidige financiële mogelijkheden en het kostenniveau 2012 kunnen worden ingevoerd, waarbij de kosten bij een betere afvalscheiding op termijn verder afnemen. De kostenberekening gaat er vanuit dat een verbetering van de afvalscheiding van 30 % naar 50 % haalbaar is. Voor deze onderstaande berekening is voorlopig alleen gerekend met een verbeterd inzamelsysteem voor Diemen Noord. 2012
2013
2014 incl.verbeterd inzamelsysteem Diemen Noord
Bij invoering verbeterd inzamelsysteem in Diemen
-/- €90.000
-/- €145.000
-/- €145.000
-/-€145.000
-/- €100.000
-/- €100.000
-/- €100.000
-/- € 60.000
-/-€ 80.000
-/-€ 80.000
pm
-/-€6.000
-/-€60.000
-/-€45.000
-/-€ 195000
Verschil ten opzichte van 2011
1 2 3
4
5 6
Structurele verlaging kosten afvalinzameling (doelstelling € 145.000,=) Lager tarief AEB: van € 80 naar € 65 per ton miv 2013 Opbrengst Nedvang/Afvalfonds: inzamelvergoeding glas/kunststof/papier Inzameling tuinvuil ( bladkorven vervallen door invoeren gftcontainer) Besparing door invoeren verbeterd inzamelsysteem na volledige invoering
-/- €60.000
Hergebruik gft dummy’s
Totaal besparingen
pm
pm
-/- €376.000 Waarvan €51.000 door invoering van het verbeterde inzamelsysteem
-/-€580.000,Waarvan 255.000,door invoering van het verbeterde inzamelsysteem
Tabel 4
Toelichting 1) Een deel van de structurele verlaging van de kosten van € 145.000,= (vastgesteld in de begrotingsraad van november 2011) is in 2012 behaald, het restant in 2013 en verder; 2) Op dit moment wordt de besluitvorming rond verlenging van de overeenkomst met het Afavl Energie Bedrijf Amsterdam (AEB) voorbereid. Indien de verwerkingsovereenkomst met het AEB met vijf jaar wordt verlengd, wordt het verwerkingstarief met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2013 dit jaar verlaagd van € 80 naar € 65 per ton. Dit levert op jaarbasis een verlaging van de verwerkingskosten van ca € 100.000,=; 3) Nedvang/Afvalfonds keert in het kader van producentenverantwoordelijkheid vergoedingen uit voor de inzameling van glas, papier en kunststof verpakkingen. De vergoedingen zijn gebaseerd op de ingezamelde hoeveelheden. Bij toenemende afvalscheiding nemen de inkomsten van Nedvang/Afvalfonds toe. In de gemeentelijke begroting is opgenomen dat de Nedvang-gelden worden gebruikt voor het ondergronds plaatsen van inzamelcontainers voor glas, papier en kunststof; 4) De inzameling van (los) tuinvuil is een van de huidige knelpunten Indien GFT bij de laagbouw met een rolemmer aan huis wordt ingezameld, kan de huidige inzameling met bladkorven of anderszins vervallen; 5) Zie tabel 2, de besparing is afhankelijk van het scheidingsgedrag van de bewoners van Diemen. 6) Het hergebruik van de gft-dummy’s voor andere grondstoffen (zoals blik, of kleine elektrische apparaten) wordt nog verder onderzocht. De kosten die gemaakt worden bij het invoeren van het verbeterde inzamelsysteem kunnen met de opbrengsten eenvoudig opgevangen worden.
1
Kapitaallasten gft-rolcontainers per jaar (4300 aansluitingen)
2
Schoonmaakkosten gft-rolcontainers per jaar 8
Kosten verbetering inzamelsysteem Diemen Noord
Kosten verbetering inzamelsysteem
€12.000,-
€25.000,-
€4.000,-
€9.000,-
De kosten worden verrekend in het contract met de Meerlanden. Afvalstoffenheffing Bij een betere afvalscheiding kan nagedacht worden over het verlagen van de afvalstoffenheffing (op termijn). Dit geldt ook voor bewoners die gebruik gaan maken van de gft-rolcontainers. Wanneer het scheiden van afval in Diemen op termijn inderdaad succesvol blijkt te zijn kunnen berekeningen hiervoor uitgewerkt worden.
Juridisch Andere risico’s Burgers gaan beter scheiden maar afvalstoffenheffing blijft stijgen. Afvalscheiding (en daarmee kostenvoordeel) blijft achter bij de verwachtingen.
Wat merkt de burger, een bedrijf of instelling van de te nemen beslissing? Voor de inwoners wordt het nog makkelijker om hun afval goed te scheiden. Hierdoor zou op termijn de afvalstoffenheffing naar beneden bijgesteld kunnen worden. Bedrijven en instellingen hebben hun eigen contracten met afvalverwerkers; de wijziging van het systeem heeft voor hen geen consequenties.
Opmerkingen over de aanpak / het vervolgproces na de gevraagde beslissing Communicatie De verbetering van de gescheiden afvalinzameling is aanleiding om de communicatie over afvalscheiding nog steviger in te zetten. Het scheidingspercentage in Diemen moet nu echt omhoog. Op 9 april 2013 is in samenwerking met De Meerlanden een presentatie voor de gemeenteraad gegeven waaronder gedragsbeïnvloeding op het vlak van afvalscheiding werd besproken. De inzichten die hier zijn opgedaan kunnen worden toegepast ter ondersteuning van de verbetermaatregelen. Om een dergelijke gedragsbeïnvloeding bij bewoners tot stand te brengen, is zeker geen makkelijke opgave maar wel een uitdaging. Met de presentatie over gedragsbeïnvloeding in het achterhoofd wordt voor de invoering van het verbeterde systeem een integraal plan opgesteld waarin niet alleen communicatie een belangrijk aandachtspunt wordt maar ook handhaving, de rol van de wijkopzichters en participatie van bewoners. De invoering van het verbeterde systeem zal een campagne-achtig karakter krijgen: herhaling van de boodschap gedurende een langere periode met inzet van diverse middelen. Projectmatig Na vaststelling door het college en de behandeling in de gemeenteraad wordt het plan voor een verbeterde inzameling nader uitgewerkt en in uitvoering gebracht.
- EINDE -
9
