Bestuurlijke drukte en samenwerkingsverbanden in Overijssel
Dick Hoek, Team Beleidsinformatie Helma Pol, Team Openbaar Bestuur Provincie Overijssel
mei 2012
1
Bestuurlijke drukte lijkt beperkt probleem in Overijssel Bestuurlijke drukte is het verschijnsel dat veel bestuurders op allerlei terreinen actief zijn, maar dat tegelijkertijd de maatschappelijke effecten van deze inzet niet positief evenredig zijn1. Enerzijds gaat het om verticale drukte d.w.z. teveel bestuurslagen met onduidelijke onderlinge taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Anderzijds gaat het om horizontale drukte d.w.z. teveel partijen en instanties zijn in de breedte betrokken bij besluitvorming. Bestuurlijke drukte roept veel negatieve associaties2 op: verrommeling van het openbaar bestuur, niemand die er echt over gaat, eindeloos vergaderen, te veel bestuurders die zich met het zelfde bezighouden en het Audi-beeld d.w.z.hetzelfde rijtje dienstauto’s dat telkens voor een pand staat geparkeerd voor de volgende vergadering. De provincie Overijssel heeft de ambitie om de bestuurlijke drukte in Overijssel de komende jaren te verminderen. In het hoofdlijnenakkoord ‘De Kracht van Overijssel’ wordt dit expliciet genoemd met als doel de kwaliteit van het openbaar bestuur in Overijssel verder te verhogen. Maar hoe zit het nu met de bestuurlijke drukte in Overijssel? Uit een peiling3 onder alle bestuurders in Overijssel blijkt dat vrijwel alle ondervraagde bestuurders bekend zijn met dit fenomeen en hier iets van merken in hun werk. Ruim 17% van de bestuurders ervaart bestuurlijke drukte als een behoorlijk tot groot probleem. Voor het merendeel (68%) is bestuurlijke drukte een beperkt probleem en voor 15% is het geen probleem. Figuur 1
Door bestuurders in Overijssel ervaren bestuurlijke drukte in 2012 (% bestuurders).
100 90
12
11
25
17
beperkt probleem
80 % bestuurders
behoorlijk tot groot probleem
70
77
50 40
geen probleem
58
60
68
67
30 20 10 0
32 8
12
gemeenten Twente
gemeenten West-Overijssel
15 waterschappen
Overijssel
Bron: Provincie Overijssel en I&O Research
Bestuurders van Twentse gemeenten ondervinden meer hinder van bestuurlijke drukte dan collegabestuurders in West-Overijssel. Daarnaast ervaren bestuurders van waterschappen bestuurlijke drukte minder als probleem dan hun collega’s bij gemeenten.
1
Twijnstra Gudde (2007). Verkenning Bestuurlijke drukte ‘filevorming in de polder’. Amersfoort, 12 december 2007. Wolthuis, J.A. (2007). Van Mercedessen en Spaghetti: het verhaal over bestuurlijke drukte. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Den Haag. 3 In maart 2012 heeft I&O Research uit Enschede in opdracht van de provincie Overijssel een peiling gehouden onder alle 144 bestuurders van gemeenten, provincie en waterschappen in Overijssel. Het gaat om alle collegeleden van gemeenten en provincie en de bestuurders van de waterschappen Regge en Dinkel, Groot Salland, Velt en Vecht, Reest en Wieden en Rijn en IJssel. In totaal hebben 81 bestuurders (56%) meegewerkt aan het onderzoek. De peiling zal de komende drie jaar worden herhaald. 2
2
Veel (overlappend) overleg en onduidelijke afbakening Bestuurlijke drukte wordt ten eerste vooral als een probleem ervaren door de vele (overlappende) overleggen, de onoverzichtelijke structuur en het gebrek aan inhoud. Er wordt regelmatig het zelfde besproken met dezelfde mensen in verschillende gremia, de agenda’s zijn te vol, er is onvoldoende voorbereidingstijd en er zijn weinig inhoudelijke beslispunten of zichtbare resultaten. Als tweede noemen bestuurders de onduidelijke taakafbakening en het gegeven dat meerdere bestuurders over hetzelfde onderwerp gaan. Als derde wordt de stroperige of halfslachtige besluitvorming genoemd. Er zou een gebrek aan doorzettingsmacht en bestuurlijke verantwoording zijn, onduidelijke beslismomenten en weinig visie. Bestuurlijk overleg op regionaal niveau zou weinig effectief zijn. Als vierde wordt het top-down denken van ‘hogere’ bestuurslagen genoemd en het gebrek aan vertrouwen en loslaten bij decentralisatie. Een aantal bestuurders vindt bestuurlijke drukte vanzelfsprekend: afstemmen kost immers tijd, bestuurslagen hebben per definitie niet altijd dezelfde opvatting en na verkiezingen willen bestuurders weer wat anders. Daarnaast zijn er bestuurders die vinden dat bestuurlijke drukte als probleem te sterk wordt geproblematiseerd: het zou vooral een probleem zijn in de stedelijke gebieden in de Randstad. Drukte vooral probleem op beleidsterrein economie Bestuurlijke drukte speelt op vrijwel ieder beleidsterrein: een kwart van de bestuurders geeft dit aan. Bestuurders die bestuurlijke drukte als een behoorlijk groot probleem ervaren noemen vooral het beleidsterrein ‘economie’. Gemeenten ervaren drukte vooral op de beleidsterreinen ‘economie’, ‘RO en wonen’ en ‘zorg en onderwijs’. Bestuurders van Twentse gemeenten ervaren vooral drukte op economisch terrein en gemeentebestuurders in West-Overijssel vooral op het terrein van zorg en onderwijs. Waterschappen merken bestuurlijke drukte vooral op het terrein van ‘landelijk gebied, natuur en landbouw’ en in het waterbeheer. Figuur 2
Beleidsterreinen waar de meeste bestuurlijke drukte wordt ervaren 2012 (% bestuurders die bestuurlijke drukte als probleem ervaren) gemeenten
economie
waterschappen
zorg en onderwijs ruimtelijke ordening en wonen landelijk gebied, natuur en landbouw milieu, energie en klimaat infrastructuur en mobiliteit openbare orde en veiligheid bedrijfsvoering waterbeheer dienstverlening 0
10
20
30
40
50
60
70
80
90 100
% bestuurders Bron: Provincie Overijssel en I&O Research 2012
Drukte vooral door extern overleg met andere overheden Bestuurders verbinden bestuurlijke drukte vooral aan extern overleg met andere overheden (65%) en samenwerkingsverbanden met andere overheden (57%). Bijna de helft ervaart bestuurlijke drukte door intern ambtelijk of bestuurlijk overleg. Volgens een kwart van de bestuurders manifesteert bestuurlijke drukte zich vooral bij wettelijke procedures (25%) en verantwoording aan Raad, Algemeen Bestuur of Provinciale Staten (24%). Duidelijk is dat extern overleg met burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties minder als bestuurlijke drukte wordt ervaren (15%). Tot slot wordt bestuurlijke drukte door 7% ervaren in relatie tot deelnemingen in privaatrechtelijke organisaties. Teveel bestuurlijke drukte lijkt de burger buitenspel te zetten. Of zoals een wethouder aangeeft: “een te grote bestuurlijke drukte leidt ertoe dat je je als bestuurder minder op de inwoners richt; de balans ‘intern-extern’ raakt verstoord”.
3
Twentse gemeenten ervaren toename bestuurlijke drukte Een kleine meerderheid van de bestuurders in Overijssel (38%) denkt dat de bestuurlijke drukte in Overijssel in 2011 niet veranderd is. Een derde (35%) denkt dat de bestuurlijke drukte is toegenomen en 9% denkt dat deze is afgenomen. De bestuurders van Twentse gemeenten zijn somberder over hoe de bestuurlijke drukte zich in het afgelopen jaar heeft ontwikkeld dan de collega’s in West-Overijsel. Een meerderheid (42%) ervaart een toename terwijl in West-Overijssel een op de vijf een afname van bestuurlijke drukte ervaart. Bestuurders van waterschappen zitten hier tussenin en denken vooral dat de bestuurlijke drukte gelijk is gebleven. Figuur 3
Door bestuurders in Overijssel ervaren ontwikkeling van bestuurlijke drukte in Overijssel in 2011 (% bestuurders)
100 90
weet niet 19
19
18
19
% bestuurders
80 70 60
42
31
toegenomen gelijk gebleven
24 35
afgenomen
50 40
31
30 20
53
38
39
10
19
0 gemeenten Twente
gemeenten WestOverijssel
6
9
waterschappen
Overijssel
Bron: Provincie Overijssel en I&O Research 2012
Bestuurders die een toename van bestuurlijke drukte ervaren noemen vooral de toename van het aantal (dubbele) overleggen, overlegstructuren en werkgroepen, de decentralisatie en bezuinigingen die om nieuw beleid en samenwerking vragen en de invloed van de provincie. Wat het laatste betreft zou de provincie de regierol groter maken dan nodig, zouden er veel dossiers vanuit de provincie zijn en zou de provincie zich te veel bemoeien met plattelandsgemeenten. Een toename van bestuurlijke drukte wordt ook ervaren rondom herijking EHS, PAS, ammoniakdiscussie en bezuinigingen ILG. Tot slot worden genoemd de toename van het aantal taken van gemeenten en het vaker vergaderen door de WWnV, de toename van het aantal regels, transities en bovenlokale samenwerkingspogingen, de afstemming tussen Regio Twente en Netwerkstad en het ‘grijze tussengebied’ bij financieel toezicht. Bestuurders die een afname van bestuurlijke drukte ervaren, geven aan dat bestuurders thema’s gaan bundelen en in één vergadering bespreken (verkeersveiligheid, bereikbaarheid e.d.), dat er afspraken zijn gemaakt over toezicht, dat met de provinciale Omgevingsvisie en het programma Investeren met Gemeenten meer duidelijkheid is gekomen in de rolverdeling tussen provincie en gemeenten, dat het horizontale toezicht op gemeenten is verminderd en dat op het thema ruimtelijke ordening voortgang is geboekt. Een bestuurder van een gemeente noemde in dit verband dat de provincie beter zaken los kan laten dan de rijksoverheid.
4
Betere taakafbakening en meer ‘loslaten’ kunnen helpen Bijna driekwart van de bestuurders (72%) vindt het belangrijk dat de bestuurlijke drukte in het eigen werkgebied wordt teruggedrongen. Bestuurders van gemeenten in Twente vinden de noodzaak groter dan bestuurders in West-Overijssel. Ook bestuurders van plattelandsgemeenten geven dit relatief vaker aan dan bestuurders van stedelijke gemeenten. Door de bestuurders worden verschillende suggesties gegeven om de bestuurlijke drukte in Overijssel te verminderen. De belangrijkste oplossingen moeten volgens hen worden gezocht in: 1. heldere (regionale) structuur met goede afspraken wie waar over gaat 2. meer organiseren op basis van vertrouwen 3. efficiënter en meer resultaatgericht vergaderen Bij het eerste punt wordt ondermeer het principe ‘je gaat erover of niet’ en binnen het waterbeheer het maximum van twee overheden genoemd. Daarnaast is er behoefte aan meer helderheid in afbakening tussen gemeenten, Regio Twente en provincie. Ook opschaling in Twente, gemeentelijke herindeling en één (sub) regionaal bestuur worden hier genoemd. Daarnaast zijn bestuurders kritisch over regio’s en gemeenschappelijke regelingen. Verder zou in het landelijke gebied een strakkere overlegstructuur moeten komen. Het tweede punt komt voor uit de behoefte van vooral gemeenten om meer beleidsvrijheid te hebben binnen kaders en minder verantwoording achteraf. ‘Loslaten’ is daarbij een door bestuurders veel gebruikte term. De provincie zou meer op afstand moeten blijven en het idee wordt gelanceerd om beleidsuitvoering door bestuurders toe te vertrouwen aan kerngroepen. Het derde punt heeft te maken met het scherper zijn op (bestuurlijk) nut en noodzaak van overleggen en het beter inplannen van vergaderingen zodat ze door bestuurders beter kunnen worden voorbereid. Er zal meer afstemming moeten plaatsvinden tussen overleggen. Zo zouden thema’s gebundeld kunnen worden in een vergadering, zouden overleggen gecombineerd en afgestemd kunnen worden. Ook zou veel meer resultaatgericht moeten worden vergaderd. Het idee wordt gelanceerd om binnen Overijssel alle standaardvergaderingen van B&W en Raad op dezelfde dag te plannen zodat er meer ruimte komt in de agenda. Als • • • • • • • •
overige suggesties worden genoemd: meer slagvaardigheid en meters willen maken, sturen op resultaat minder op details richten marktpartijen selectief inschakelen financieel toezicht strakker en helderder inrichten, geen grijze zones provincie moet dichter bij gemeenten opereren en sneller besluiten nemen betere afstemming tussen provinciale en gemeentelijke organisatie geen rechtzaken tegen lagere overheden minder regeldruk
5
Bestuurlijke samenwerking vooral op basis van WGR Bestuurlijke samenwerkingsverbanden worden door bestuurders als een van de belangrijkste oorzaken van bestuurlijke drukte gezien: meer dan de helft van de bestuurders (57%) geeft dit aan. Afgelopen periode heeft een interne inventarisatie plaatsgevonden van de bestuurlijke intergemeentelijke samenwerkingsverbanden in Overijssel (zie bijlage). Een van de bronnen hiervoor vormde de paragraaf verbonden partijen uit de begrotingen en jaarrekeningen, waarin betrokken overheden rapporteren over hun deelname in publieke of private samenwerkingsverbanden met rechtspersoonlijkheid (de zogenaamde ‘verbonden partijen’). Uit deze inventarisatie blijkt dat in Overijssel zo’n 65 formele samenwerkingsverbanden zijn. Tweederde is op publiekrechtelijke basis, een derde op privaatrechtelijke basis. De samenwerking tussen overheden is voor 90% op beleidsuitvoering en bedrijfvoering gericht en in mindere mate op beleidsontwikkeling. Figuur 4
Formele samenwerkingsverbanden in Overijssel 2012
convenant 2%
verkenning 3% overig 3% BV 6%
stichting 6% WGR 42% intentie- of samenwerkings overeenkomst 10%
op basis van plan of programma 13% NV 15%
Bron: provincie Overijssel
Het merendeel (42%) van de samenwerkingsverbanden is op basis van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR) georganiseerd, waarbij is gekozen voor een openbaar lichaam met rechtspersoonlijkheid. Dit is de zwaarste vorm binnen de WGR en kent een algemeen en dagelijks bestuur, waarin leden van de colleges of de raden zijn vertegenwoordigd. Begrotingen van deze rechtspersonen moeten worden goedgekeurd door de provincie. Het merendeel van deze samenwerkingsverbanden met een openbaar lichaam is gericht op beleidsuitvoering rond thema’s als gezondheid en veiligheid (o.a. Veiligheidsregio’s, GGD’s, Regionale Sociale Recherche), sociale werkvoorzieningschappen (o.a. Soweco, SWB Midden Twente, WOT, Hameland, Sallcon, Wezo) en financiële dienstverlening (o.a. Stadsbank OostNederland en Gemeentelijk Belastingkantoor)., Slechts enkele samenwerkingsverbanden richten zich ook op beleidsontwikkeling. Daarbij kan worden gedacht aan de regio Twente, de regio Stedendriehoek, Regionaal Bedrijventerrein (RBT), Air Development Twente (ADT) en de stedelijke netwerken. Netwerkstad Twente vindt zijn juridische basis in de WGR+ (bestuurscommissie) en Netwerkstad Zwolle Kampen is gebaseerd op een overeenkomst (lichtste vorm van de WGR). Dit laatste geldt ook voor de samenwerking binnen de Regio Zwolle. Samenwerking op basis van een publieke (intentie)overeenkomst is in totaal zo’n 10%.
6
Daarnaast werken de gemeenten ook op privaatrechtelijke basis met elkaar samen: in NV’s (15%), en in stichtingen en BV’s (beide 6%). Het gaat dan onder andere om thema’s als energie, milieu en afval (Twence BV, Cogas NV, Twente Milieu NV, NV Rova, Cogas NV, Circulus BV, en NV Rendo Holding). Een voorbeeld van een overige private samenwerkingsvorm is de samenwerking tussen Dinkelland, Losser en Tubbergen op het gebied van ICT (aanschaf van software-pakketten) in de vorm van een privaatrechtelijk contract. Soweco is een voorbeeld van een combinatie van een publiekrechtelijke en privaatrechtelijke vorm – aan het publiekrechtelijke openbaar lichaam is een privaatrechtelijke organisatie gekoppeld. Voor een aantal samenwerkingsverbanden geldt dat niet alleen de gemeenten, maar ook de provincie deelneemt. Dit geldt voor het ADT en het RBT, die beiden een publiek openbaar lichaam kennen, en ook voor de privaatrechtelijke organisaties als Vitens NV, Enexis NV, BNG NV en Wadinko NV. Daarnaast vindt er op initiatief van de provincie samenwerking plaats op basis van een plan of programma (13%) zoals in het kader van Leader en de Bestuurlijke Gebiedsoverleggen (BGO’s). Ook is de provincie medeondertekenaar van de (intentie)overeenkomsten, die ten grondslag liggen aan Zwolle-Kampen Netwerkstad, IJsseldelta-Zuid, Nationaal Landschap IJsseldelta en Nationaal Landschap Noordoost Twente. De afgelopen periode zijn er nieuwe ontwikkelingen rond intensivering van intergemeentelijke samenwerking waarneembaar. Zo zijn de gemeenten Dinkelland en Tubbergen overeengekomen de samenwerking verder te intensiveren. Hetzelfde geldt voor de gemeenten Hardenberg en Ommen. Losser en Enschede hebben begin 2011 de ‘Centrumregeling ambtelijke samenwerking Enschede-Losser’ (WGRregeling zonder rechtspersoonlijkheid) vastgesteld, gericht op publieksdienstverlening en bedrijfsvoering. Ook andere gemeenten onderzoek mogelijkheden om nauwer met elkaar te gaan samen, waarbij ze zich dan vooral richten op de bedrijfsvoering. De verwachting is dat deze nieuwe samenwerkingsverbanden onder meer zullen bijdragen aan een vermindering van de bestuurlijke drukte. Voor de uitvoering en naleving van publieke (intentie)overeenkomsten wordt vaak een stuur- of projectgroep in het leven geroepen, deelname aan publieke openbare lichamen vindt plaats via de algemene en dagelijkse besturen en deelname aan private vennootschappen door het lidmaatschap van de aandeelhoudersvergadering. Al deze vormen van bestuurlijk overleg kunnen bijdragen aan de bestuurlijke drukte. Naast deze bestaande overlegstructuren zijn er dus ook nieuwe ontwikkelingen gaande. De vraag kan worden gesteld in hoeverre deze nieuwe verbanden leiden tot meer bestuurlijke drukte of juist tot minder bestuurlijke drukte. Dit zal mogelijk blijken uit de volgende meting.
7
Samenwerkingsverbanden drukken op kleine colleges Gemeenten hebben gemiddeld ruim 3 samenwerkingsverbanden per bestuurder. De bestuurlijke drukte rondom samenwerkingsverbanden is iets groter in de plattelandsgemeenten dan in de stedelijke gemeenten. Het aantal samenwerkingsverbanden is relatief het grootst in de gemeenten Olst-Wijhe, Losser en Borne met gemiddeld 5 of meer samenwerkingsverbanden per collegelid. Borne en Olst-Wijhe zitten in het grootste aantal samenwerkingsverbanden en vooral Losser en Olst-Wijhe hebben een klein bestuur waardoor de samenwerkingverbanden relatief zwaar drukken op de agenda. Bestuurders van de provincie nemen met 3,5 samenwerkingsverbanden per bestuurder een middenpositie in. De gemeenten Steenwijkerland en Rijssen-Holten hebben relatief het laagste aantal samenwerkingsverbanden per bestuurder. Figuur 5
Formele samenwerkingsverbanden tussen overheden in Overijssel per bestuurder 2012 (aantal) Overijssel
1,9
West Overijssel
2,0
Twente
1,8
Landelijk
1,9
Stedelijk
1,9
publiekrechtelijk
1,5
privaatrechtelijk
1,5 1,4
combinatie
1,6 1,2
Olst-Wijhe
2,0
4,0
Losser
2,0
3,7
Borne
3,0
Raalte
3,0
Ommen
2,0 1,5 2,0
2,3
Zwartewaterland
1,8
2,5
Tubbergen
1,8
2,0
Wierden
1,8
1,8
Hof van Twente
1,8
2,0
Hardenberg
2,0
1,8
Provinciebestuur
1,0
2,3
Dalfsen
1,5
2,0
Zwolle
1,2
2,0
Twenterand
1,8
1,4
Oldenzaal
1,4
2,0
Haaksbergen
1,8
1,5
Dinkelland
1,8
1,4
Staphorst
1,8
1,3
Deventer
1,2
1,8
Kampen
1,2
1,5
Hengelo
1,0
1,8
Enschede
0,8
2,0
Almelo
1,2
1,5
Hellendoorn
1,4
1,2
Steenwijkerland
1,2
1,2
Rijssen-Holten
1,2
1,0 0
1
2
3
4
5
6
aantal samenwerkingsverbanden per bestuurder Bron: provincie Overijssel
8
7
Bijlage: Inventarisatie intergemeentelijke samenwerkingsverbanden in Overijssel versie 16 april 2012 De inventarisatie van de samenwerkingsverbanden in Overijssel is onderverdeeld in samenwerkingsverbanden op regionaal niveau (zie onder I) en samenwerkingsverbanden op subregionaal niveau (zie onder II). Onder III wordt een overzicht gegeven van gemeentelijke plannen om te komen tot een verdere intensivering van de intergemeentelijke samenwerking. De tabellen kennen vervolgens de volgende variabelen: → Aard van de samenwerking: 1. accent op beleidsontwikkeling, 2. accent op beleidsuitvoering 3. accent op bedrijfsvoering 4. nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de samenwerking → Basis van de samenwerking: a. publiekrechtelijk, waarbinnen onderscheid tussen WGR (Openbaar lichaam met rechtspersoonlijkheid) en andere (lichtere) publieke vormen b. privaatrechtelijke (burgerlijk wetboek: NV, BV, vereniging, stichting)
9
I. Samenwerkingsverbanden in Overijssel op regionaal niveau
I.1 Accent op beleidsontwikkeling
a. Publiekrechtelijk a.1 Gemeenschappelijke regelingen (Openbaar Lichaam -WGR): • Regio Twente: - Partijen: alle 14 Twentse gemeenten (Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand, Wierden) - Basis: WGR+ (Openbaar Lichaam), waardoor provinciaal toezicht op begroting - Regioraad en Dagelijks Bestuur - Onderwerpen: verkeer en vervoer, volkshuisvesting en ruimtelijke ordening, economische zaken, veiligheid, volksgezondheid, recreatie en toerisme - GGD-Twente is onderdeel van de regio Twente. • Regio Stedendriehoek - Partijen: 1 Overijsselse gemeente (Deventer) en 6 Gelderse gemeenten (Apeldoorn, Brummen, Epe, Lochem, Voorst en Zutphen) - Basis: WGR (openbaar lichaam) - Vestigingsplaats: Apeldoorn, waardoor toezicht op begroting door provincie Gelderland (NB: ondersteuning door Bureau Stedendriehoek in Deventer) - Sprake van Regioraad en Dagelijks Bestuur. Colleges van Overijssel en Gelderland vaardigen ieder een gedeputeerde af als adviseur voor het DB - Onderwerpen: ruimtelijke en sociale ontwikkeling, wonen, economische zaken, milieu/platteland, verkeer/vervoer, uitvoeringsagenda en regionaal grondbeleid. a.2 ‘Lichtere’ publiekrechtelijke samenwerkingsvormen: • Regio Zwolle: - Partijen: 10 Overijsselse gemeenten (Dalfsen, Hardenberg. Kampen, OlstWijhe, Ommen, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland en Zwolle), 1 Drentse gemeente (Meppel), 1 gemeente Flevoland (Dronten) en 2 Gelderse gemeenten (Hattem, Heerde) - Basis: Samenwerkingsovereenkomst - Prioriteiten: mobiliteit en infrastructuur, regionale economie (w.o. toerisme) en human resource management (de Talenten Regio).
10
b. Privaatrechtelijk
I.2 Accent op beleidsuitvoering
a.1. Gemeenschappelijke regelingen (Openbaar Lichaam - WGR):
Deelnemingen
• Veiligheidsregio Twente: - Partijen: alle 14 Twentse gemeenten ((Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand, Wierden) - Basis: WGR (OL), los van de regio Twente - Taken: brandweer, rampenbestrijding, GHOR
• Twence BV Afval en Energie: besluit van regioraad om aandelen Regio Twente (81,9%) te verkopen aan alle 14 Twentse gemeenten (Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand, Wierden), met als doel voor Twence het (mee) realiseren van duurzaam-heidsdoelstellingen van gemeenten • Wadinko NV: 9 Twentse (Borne, Dinkelland, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Rijssen-Holte, Tubbergen, Twenterand, Wierden) en alle 11 West-Overijsselse gemeenten (Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Kampen, Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle) en provincie • Vitens NV: alle Overijsselse gemeenten + provincie + andere overheden buiten Overijssel • Enexis NV: alle Overijsselse gemeenten + provincie + andere overheden buiten Overijssel • BNG NV: alle Overijsselse gemeenten + provincie + andere overheden buiten Overijssel
• Veiligheidsregio IJsselland - Partijen: Steenwijkerland, Staphorst, Zwartewaterland, Kampen, Zwolle, Dalfsen, Ommen, Hardenberg, Raalte, Olst-Wijhe en Deventer - Basis van WGR (openbaar lichaam) - Taken: brandweer, politie, rampenbestrijding, GHOR • GGD IJsselland - Partijen: 11 Overijsselse gemeenten (Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Kampen, Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland en Zwolle) en 1 Gelderse gemeente (Hattem) - Basis: WGR (OL) - Onderwerpen: openbare gezondheidszorg. a.2 ‘Lichtere’ publiekrechtelijke samenwerkingsvormen: Geen.
Landgrensoverschrijdend • Euregio (‘eingetragener Verein’): alle 14 Twentse gemeenten (Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand, Wierden) – in totaal 131 gemeenten Provincie als enige deelnemer: • HMO NV • Energiefonds BV (i.o.)
I.3 Accent op bedrijfsvoering
NB: Regio Twente samen met Netwerksteden, zie verder onder II.3.
11
I.4 Nieuwe ontwikkelingen rond samenwerking
• RUD Twente (i.o. – naar verwachting per 1/1/2013) - Partijen/eigenaren: alle 14 Twentse gemeenten (Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand, Wierden) en provincie - Basis: Innovatief netwerkmodel o.b.v. bestuursovereenkomst (nog te ondertekenen), waarbij directeur en medewerkers (ICS en kennispunten)in dienst komen van een van de RUD-partners die als gastheer fungeert); - Onderwerpen: gemeenten en provincie brengen Wabo-brede takenpakket bij RUD • RUD IJsselland (i.o. – naar verwachting per 1/1/2013) - Partijen/eigenaren: alle 11 West-Overijsselse gemeenten (Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Kampen, Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle) en provincie Overijssel - Basis: zie hiervoor noder RUD Twente - Onderwerpen: zie hiervoor onder RUD Twente
12
II. Samenwerkingsverbanden in Overijssel op subregionaal niveau
II.1 Accent op beleidsontwik keling
a. Publiekrechtelijk a.1 Gemeenschappelijke regelingen (Openbaar Lichaam – WGR): • Regionaal Bedrijventerrein (RBT): - Partijen: Almelo, Hengelo, Borne, Enschede en provincie Overijssel - Basis WGR (Openbaar Lichaam) - Onderwerpen: Ontwikkeling grootschalig bedrijventerrein voor (boven)regionale vraag naar kavels voor bedrijven die veel ruimte vragen om op deze wijze de Twentse economische structuur te versterken
b. Privaatrechtelijk
• Area Development Twente (ADT) - Partijen: Enschede en provincie Overijssel. Belang Dinkelland t.a.v. stuk grond. - Basis: WGR (Openbaar Lichaam) - Onderwerpen: versterken economische structuur, en daarnaast ontwikkeling ecologie, waterhuishouding en landschap in een goede balans met duurzaamheid. • Netwerkstad Twente (afgeleide van WGR+) - Partijen: Enschede, Hengelo, Almelo, Borne en Oldenzaal - Basis: WGR+ voor Regio Twente, territoriale bestuurscommissie - Ambities: versterking werkgelegenheid, versterking innovatieve kenniseconomie, goed opgeleide bevolking, prettige omgeving voor wonen en recreatie, economische motor Twente, intensivering samenwerking bedrijfsvoering; - één van de zes nationale stedelijke netwerken. a.2 Gemeenschappelijke regeling licht (geen OL, wel WGR): • Netwerkstad Zwolle Kampen - Partijen: Zwolle, Kampen, provincie Overijssel - Basis: Overeenkomst, ondertekend 21 september 2007 (lichtste vorm WGR, geen rechtspersoonlijkheid, medewerkers programmabureau zijn gedetacheerd vanuit deelnemende partijen) - Onderwerpen: sterke steden, economische ontwikkeling, bereikbaarheid en mobiliteit, kwaliteit van leven (ZKN agenda 2010-2015, welke eind 2009 is vastgesteld). Zie verder voor plannen rond bedrijfsvoering. - Partijen zijn van plan samen een Shared Service Centrum voor de bedrijfsvoering op te richten, waarbij het de bedoeling is om te beginnen met drie gebieden die onderzocht zijn (PSA, ICT en inkoop), met als perspectief uitbreiding naar overige onderdelen van bedrijfsvoering.
13
II.2 Accent op beleidsuitvoering
a.1 Gemeenschappelijke regelingen (openbaar lichaam-WGR):
Deelnemingen:
→ Sociale werkvoorzieningen • Soweco (GR/NV – Almelo, Hellendoorn, Rijssen-Holten, Twenterand, Tubbergen, Wierden) • SWB Midden Twente (Borne, Hengelo, Hof van Twente) • Werkvoorzieningschap Oost Twente (Dinkelland, Losser en Oldenzaal), • Hameland (Haaksbergen en Gelderse gemeenten), • Sallcon: Deventer en Olst-Wijhe • Wezo: 4 Overijsselse gemeenten (Dalfsen, Raalte, Zwartewaterland en Zwolle) + 1 Gelderse gemeente (Hattem) • Werkvoorzieningschap Kampen-Dronten, ter uitvoering aan stichting Impact (voorheen I&M Kampen) • NB: Larcom BV voert voor o.a. Hardenberg, Ommen Raalte en Twenterand (onderdelen van) de Wet sociale werkvoorziening uit.
→ Energie, Milieu en afval • Twente Milieu NV (Almelo, Enschede, Hengelo, Hof van Twente, Losser en Oldenzaal) • Cogas NV: 8 Twentse gemeenten (Almelo, Borne, Dinkelland, Hof van Twente, Oldenzaal, Tubbergen, Twenterand, Wierden) + 1 West-Overijsselse gemeente (Hardenberg)) • Circulus BV – verzelfstandiging afvalstoffendiensten Deventer, Apeldoorn, Epe • NV Rendo Holding (Hardenberg, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland + 5 Drentse gemeenten) • NV Rova Holding: 10 West-Overijsselse gemeenten (Olst-Wijhe, Dalfsen, Hardenberg, Kampen, Ommen, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle) en 1 Twentse gemeente (Twenterand); •
→ Sociaal en onderwijs: • Openbaar Lichaam Crematorium Twente (11 Twentse gemeenten (Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Tubbergen en Wierden) en 2 Gelderse gemeenten (Berkelland en Winterswijk) • Toezichthoudend Orgaan Openbaar Primair Onderwijs Olst-Wijhe en Raalte • Intergemeentelijke Sociale Dienst (IGSD) Steenwijkerland en Westerveld → Wonen en recreatie • Woningschap Regio Zwolle (5 Overijsselse gemeenten (Dalfsen, OlstWijhe, Raalte, Zwartewaterland en Zwolle) en 2 Gelderse gemeenten (Hattem en Heerde)) • Recreatiegemeenschap Salland (Deventer, Olst-Wijhe, Raalte) → Financieel • Stadsbank Oost-Nederland (alle Twentse gemeenten + 8 Gelderse gemeenten) • Gemeentelijk Belastingkantoor Twente (Borne, Enschede, Hengelo en Losser). Aansluiting Haaksbergen in 2012, waarbij ook personeel overgaat. • Belastingkantoor gezamenlijke waterschappen Locosensus (Waterschappen Reest en Wieden, Regge en Dinkel, Groot-Salland, Velt en Vecht, Rijn en IJssel). • Belastingkantoor gezamenlijke waterschappen Locosensus (Waterschappen Reest en Wieden, Regge en Dinkel, Groot-Salland, Velt en Vecht, Rijn en IJssel).
14
→ Sociaal en onderwijs: • Stichting De Overijsselse Ombudsman (6 Twentse gemeenten (Almelo, Borne, Haaksbergen, Hof van Twente, Oldenzaal, Twenterand), RBT, regio Twente en 6 West-Overijsselse gemeenten (Dalfsen, Olst-Wijhe, Raalte, Staphorst, Zwartewaterland, Zwolle)), • Stichting Roos (openbaar onderwijs - 4 Twentse gemeenten (Hellendoorn, Rijssen-Holten, Twenterand, Wierden)) • Stichting Werk en Scholing (Hardenberg en Ommen) → Mobliteit en economie • NV Luchthaven Teuge (Deventer, 3 Gelderse gem. en KvK) • Zuiderzeehaven BV/CV (Zwolle, Kampen en provincie) • Regionaal Overslag Centrum (ROC) Kampen (Kampen en provincie)
→ Veiligheid • Regionale Sociale Recherche: Dalfsen, Hardenberg, Kampen, Olst/Wijhe, Ommen, Zwartewaterland, Zwolle + Dronten + Hattem a.2 Initiatieven vanuit provincie: Leader (POP 2007-2013) • Leader Noordwest Overijssel (Steenwijkerland en Zwartewaterland) • Leader Noordoost Overijssel (Staphorst, Hardenberg, Ommen, Dalfsen) • Leader Noordoost Twente (Dinkelland, Tubbergen, Losser en Oldenzaal) • Leader Zuid Twente (plattelandsgebieden van Almelo, Hengelo, Enschede, en de gemeenten Borne, Hof van Twente en Haaksbergen) • Leader West Twente (Twenterand, Wierden, Hellendoorn en RijssenHolten) • Leader Salland (platteland van Deventer en gemeenten Raalte en OlstWijhe) Gebiedsgericht werken – Bestuurlijke Gebiedsoverleg (BGO) • BGO-gebied Noordoost-Twente (NOT) (Dinkelland, Tubbergen, Oldenzaal, Losser, waterschap Regge en Dinkel) • BGO-gebied Noordwest-Overijssel (Steenwijkerland, Zwartewaterland en waterschap Reest en Wieden) • BGO-gebied Zuidwest-Twente (Almelo, Borne, Enschede, Haaksbergen, Hengelo, Hellendoorn. Hof van Twente, Rijssen-Holten, Twenterand, Wierden, en waterschappen Regge en Dinkel en Rijn en IJssel) • Intentieovereenkomst IJsseldelta Zuid (rijk, Overijssel, Flevoland, waterschappen Groot-Salland en Zuiderzeehaven, Kampen, Zwolle, Oldebroek en staatsbosbeheer) • Nationaal Landschap IJsseldelta (Overijssel, Kampen, Zwolle, Zwartewaterland en waterschap Groot-Salland • Nationaal Landschap Noordoost Twente (Overijssel, waterschap Regge & Dinkel en de gemeenten Dinkelland, Losser, Oldenzaal en Tubbergen)
15
II.3 Accent op bedrijfsvoering
Gemeenschappelijke regelingen: • Netwerkstadgemeenten en Regio Twente - Sinds 2002 werken 6 partijen samen op terrein van bedrijfsvoering (o.a. P&O, inkoop, financiën, ICT, documentatie en informatievoorziening en verkenning nieuwe onderwerpen zoals markt- en havenmeester en het beheer vastgoed). - Doel: behalen kwalitatief en kwantitatief voordeel; - Basis: WGR+ en Netwerkstad (zie hiervoor) • Centrumregeling ambtelijke samenwerking Enschede en Losser - Per 1/3/2011 traden 55 ambtenaren van Losser in dienst van Enschede, in Losser blijven gemeentehuis en publieksbalie open. Losser bepaalt welke taken ze afneemt van Enschede, en Enschede is verantwoordelijk voor uitvoering taken. - Doel: garanderen continuïteit en kwaliteit Losserse publieksdienstverlening en bedrijfsvoering (structurele besparing 1,2 miljoen Euro per jaar, binnen 5 jaar) - Basis: ‘Centrumregeling ambtelijke samenwerking Enschede-Losser’ (WGR, artikel 8, lid 3, centrumgemeente-constructie)
16
DLT(software) • Dinkelland, Losser en Tubbergen investeren samen in de aanschaf van software-pakketten; • Basis: contract tussen drie gemeenten en Centric, waarin o.a. afspraak dat Centric voor drie jaar (m.i.v. 11-2010) software zal leveren en onderhouden.
III. Gemeentelijke plannen om te komen tot intensivering van de intergemeentelijke samenwerking
III.1 Plannen t.a.v. samenwerking rond beleidsontwik keling
a. Publiekrechtelijk • Dinkelland en Tubbergen - Beide gemeenten hebben de intentie uitgesproken de samenwerking te intensiveren. Het plan is dat per 1 januari 2013 één ambtelijke organisatie voor 2 zelfstandige gemeenten werkt. - Basis: besluitvorming in colleges en raden. - Doel van de samenwerking: betere kwaliteit, minder kwetsbaarheid, minder kosten. - Projectorganisatie is ingesteld en functioneert sinds 20 september 2011. De nieuwe ambtelijke organisatie zal naar verwachting een Openbaar Lichaam als juridische structuur krijgen.
b. Privaatrechtelijk
• Hardenberg en Ommen - Beide gemeenten hebben het voornemen dat de ambtelijke organisatie op korte termijn (vanaf 1 juli 2012) worden samengevoegd tot één gemeenschappelijke ambtelijke organisatie (de backoffice) die werkt voor beide gemeenten. - Basis: besluitvorming in colleges en raden. - Beide gemeenten blijven zelfstandig met een eigen gemeenteraad, een eigen college, een herkenbare eigen dienstverlening en eigen beleid waarvoor beide gemeenten volledig zelf verantwoordelijk zijn. - Doel: versterking van de kwaliteit en integraliteit van de dienstverlening en beleidsvorming en daarnaast kostenbesparing. III.2 Plannen samenwerking rond beleidsuitvoering en/of bedrijfsvoering
• Hellendoorn, Wierden, Rijssen-Holten, Twenterand - Vier gemeenten hebben de intentie uitgesproken de samenwerking tussen de vier ambtelijke organisaties verder invulling te geven. Ze willen daartoe de mogelijk-heden van samenwerking in de volle breedte van de uitvoering in beeld krijgen. Op dit moment wordt de samenwerking onderzocht op de terreinen: beheer openbare werken, backoffice WWB/WMO, bedrijfsvoering. Afstemmen ICT is een belangrijke randvoorwaarde. - Doel: Samenwerking wordt gezocht en onderzocht o.b.v. kostenbesparing, kwaliteit en kwetsbaarheid (drie K’s). - Basis: Intentieverklaring door 4 colleges ondertekend. - Traject in periode 2011 t/m 2014 en kent volgende fasen: 1) onderzoek naar verschillende scenario’s en varianten o.b.v. drie K’s (tot eind 2011) en 2) o.b.v. scenario’s besluitvorming over concrete implementatietrajecten.
17
• Losser en Oldenzaal (sociale diensten) - in oktober 2010 maakten beide gemeenten bekend een onderzoek te starten naar fusie van de sociale diensten; - doel: besparingen en kwaliteitsverbeteringen, in de zin dat door samenwerking efficiënter kan worden gewerkt; - basis: intentieverklaring. • Borne, Hengelo, Hof van Twente (sociale zaken) - Drie gemeenten hebben tijdens BO Sociaal Netwerkstad in maart 2011 gemeld dat ze onderzoek gaan doen naar het gezamenlijk uitvoeren van sociale zaken. • Netwerkstad Twente en Regio Twente - Onderzoek gaande om deze samenwerking uit te breiden naar meer Twentse gemeenten (o.a. Haaksbergen) • Netwerkstad Zwolle-Kampen - Bedrijfsvoering: voornemen om te komen tot de oprichting van een Shared Service Centrum voor o.a. personeelsadministratie, ICT en inkoop (besluitvorming in december 2011). • Dalfsen, Staphorst en Zwartewaterland (DSZ) - Begin 2010, ondertekenden de drie colleges een ICT-convenant, waarbij als voornemen een ICT-pool te vormen met als einddoel een Shared Service ICT over ongeveer twee jaar ICT-pool. - Dalfsen heeft aangegeven samen met de gemeenten Staphorst, Zwartewaterland, Zwolle, Kampen en provincie te komen tot een gezamenlijke SSC Bedrijfsvoering. • Deventer, Olst-Wijhe en Raalte - Gemeenten zijn van plan een ‘eindbeeld 2014’ als perspectief voor de samenwerking op bedrijfsvoering en een ‘routekaart’ voor de samenwerking vast te stellen. Volgende deelgebieden worden onderzocht: ICT werkorganisatie, belastingen, control werkorganisatie, financiële specialismen, PSA werkorganisatie, facilitair regieorganisatie (incl. inkoop) en juridisch advies. - Doel van samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering: het verhogen van kwaliteit, het verminderen van kwetsbaarheid en verlagen kosten. - NB: Gemeenten hebben ook een startnotitie over samenwerking Wabo-taken (o.a. bouwen, milieu en gebruik) opgesteld.
18
III.3 Plannen waterschappen
De waterschappen Regge en Dinkel, Velt en Vecht en Rijn en IJssel hebben een visie op het waterschap anno 2020 geformuleerd. Hierin stellen zij dat samenwerking op de inhoud mede afhankelijk is van de schaal waarop deze taak moet worden uitgeoefend. Deze visie wordt ook door de beide andere waterschappen Groot Salland en Reest en Wieden onderschreven als “Stip op de Horizon”. De waterschappen Velt en Vecht en Regge en Dinkel hebben – mede op basis van deze visie - het voornemen om per 1 januari 2014 een bestuurlijke fusie aan te gaan. De besluitvorming hierover door Provinciale Staten van de provincies Drenthe, Gelderland en Overijssel is voorzien in de eerste helft van 2013.
19
