Van: Karen Span [mailto:
[email protected]] Verzonden: donderdag 20 oktober 2011 15:34 Aan: Karen Span Onderwerp: Vers van de pers: update WaterWegen
Beste secretaris-directeur, beste dijkgraaf, beste portefeuillehouder innovatie, Bij deze ontvangt u twee documenten: een document met een update van WaterWegen en het verslag van de bijeenkomst met portefeuillehouders innovatie van 10 oktober jl. Hieronder een voorproefje van de stand van zaken:
WaterWegen: stand van zaken Eerder heeft WaterWegen het verslag over de WaterWegen inspiratiesessie van 26 mei verspreid. Inmiddels hebben de WaterWegers alweer een flink aantal stappen gezet op weg naar het inspiratieboek en andere ‘Anders denken, anders doen’-projecten. Nog een tipje van de sluier…Het waterschap als nieuwe Mac Donalds? Naast het concept van Waterschappen 3.0 zijn er nog diverse andere ideeën uitgewerkt. Eén van de thema’s voor het inspiratieboek dat inmiddels verder ontwikkeld is, is het concept van het waterschap als franchiseonderneming. Lees verder in de bijlage Namens de 50 Noor, Milly, Bram en Sander Waterschappers en lid van Dit bericht is verzonden door ZINNIGS tekst en communicatie in opdracht van WaterWegen. Karen Span ZINNIGS tekst en communicatie tel. 06-281 82 196 of 0223-72 45 10
[email protected] www.zinnigs.nl
WaterWegen: stand van zaken Eerder heeft WaterWegen het verslag over de WaterWegen inspiratiesessie van 26 mei verspreid. Inmiddels hebben de WaterWegers alweer een flink aantal stappen gezet op weg naar het inspiratieboek en andere „Anders denken, anders doen‟-projecten.
Nog een tipje van de sluier…Het waterschap als nieuwe Mac Donalds?
Naast het concept van Waterschappen 3.0 zijn er nog diverse andere ideeën uitgewerkt. Eén van de thema‟s voor het inspiratieboek dat inmiddels verder ontwikkeld is, is het concept van het waterschap als franchiseonderneming. Een korte toelichting hierop:
De huidige structuur van waterschappen kent teveel bestuurslagen. De besluitvorming moet teveel fases door en daardoor kan het gebeuren dat plannen heel anders worden dan ze in basis waren bedoel of al weer ingehaald zijn door de tijd. In de toekomst kunnen waterschappen worden ingericht naar het bedrijfsleven, met als voorbeeld Mac Donalds: een franchisestructuur. De bestuurspiramide is op de schop gegaan. De algemene beleidslijn wordt door een centraal gekozen bestuur bedacht en uitgezet naar diverse „franchise‟ waterschappen,waar deze beleidslijn wordt uitgevoerd, zonder de lokale bestuurslaag. De verwachting is dat het vooral de flexibiliteit van de waterschappen zal vergroten. De thema‟s uit het WaterWegen inspiratie boek worden overigens ook aangeboden aan de unie als input voor “Ons Boek”.
En er is meer…want WaterWegen zit niet graag stil!
Tussen het produceren en ophalen van input voor het inspiratie- en dilemmaboek door heeft WaterWegen de ruimte in de agenda ingevuld met andere projecten. Bijvoorbeeld een samenwerking met het jeugdwaterschap en een intensieve training van bureau Zuidema („van idee naar beweging‟). Op 10 oktober heeft een bijeenkomst plaatsgevonden met de portefeuillehouders Innovatie om te brainstormen over een aantal dilemma‟s, zie hiervoor verder het bijgevoegde verslag. Aansluitend op deze bijeenkomst vond er een WaterWegen netwerkborrel plaats. Als spreekster was Jacqueline Jansen uitgenodigd. WaterWegen en Gedoe Jacqueline Janssen is psycholoog en organisatiedeskundige. Tijdens een zeer inspirerende verhaal nam ze de WaterWegers mee in “gedoe”. Want bij reorganisaties of een gewenste cultuurverandering is er een ding dat zeker is en dat is “Gedoe komt er toch”. En laten bureaucratische organisaties als de waterschappen daar nou helemaal niet van houden. Toch is het onvermijdelijk want als de waterschappen naar een ander soort organisatie willen die beter in de toekomst passen, zullen we toch door het gedoe heen moeten. Samenwerking jeugdwaterschap Zaterdag 10 september zijn drie WaterWegers in actie gekomen tijdens een bijeenkomst met de jeugdwaterschapsbestuurders. De jongeren hebben onder begeleiding van WaterWegen drie varianten ontworpen voor een te bouwen eiland in het IJsselmeer nabij Almere. De ontwerpen zijn gebruikt voor een innovatie-estafette op 4 oktober (zie ook http://clubvanmaarssen.org/innovatieestafette). Wellicht wordt de oogst ook aangeboden aan Adri Duijvesteijn en/of Annemarie Jorritsma (hier wordt nog over overlegd). In de ontwerpen is specifiek aandacht
besteed aan de waterhuishouding. Van idee naar beweging In juni heeft een groep WaterWegers een training gevolgd van bureau Zuidema, genaamd “Van idee naar beweging”. Want ideeën genoeg bij Waterwegers, maar hoe breng je die in praktijk binnen je eigen waterschap? Daar struikelen we nog al eens over. Het is ook lastig om niet in de waan van de dag te belanden en de juiste mensen enthousiast te maken voor je idee. In juni zijn de ideeën bedacht en in oktober komt de groep weer bij elkaar om te kijken wat er van terecht gekomen is en waarom iets wel of niet gelukt is. Vooruitblik: Wat staat er nog op het programma in 2011? De maanden vliegen voorbij, maar in 2011 staat er nog genoeg op de agenda , met in oktober dus als eerst de vervolgbijeenkomst van “Van idee naar beweging”. In november klimmen de WaterWegers in de pen voor de definitieve uitwerking van het inspiratie - en dilemmaboek. Eind november staan bovendien de jaarlijkse versnellingsdagen op het programma. Centraal thema deze dagen is de toekomstige invulling van WaterWegen. Hoe gaan we in 2012 aan de slag? December is ook voor WaterWegen de maand van het afsluiten, wat we onder andere zullen doen met een netwerkbijeenkomst.
Portefeuillehouders innovatie ontmoeten WaterWegen 10 oktober 2011 Ter inspiratie voor het WaterWegen Inspiratie- en dilemmaboek dat eind 2011 uitkomt, kwamen op maandag 10 oktober tien portefeuillehouders naar Amersfoort voor een middag brainstormen met WaterWegers. Een initiatief dat voor beide partijen voor herhaling vatbaar is. WaterWegen Inspiratie- en Dilemmaboek WaterWegen maakt dit jaar een Inspiratie- en Dilemmaboek voor het waterschap van de toekomst. Met dit boek willen de 50 van WaterWegen de oogst van WaterWegen van de afgelopen jaren weergeven via dilemma‟s uit de (dagelijkse) waterschapspraktijk, maar vooral ook in de vorm van inspirerende toekomstbeelden. De WaterWegers betrekken daarbij heel nadrukkelijk de buitenwereld om mee te denken, ideeën aan te dragen en ons een spiegel voor te houden. Zij laten ons met eyeopeners echt van buiten naar binnen kijken. Het boek is primair bedoeld discussiestuk voor bestuurder en directies, maar is feite natuurlijk voor iedereen in de sector. Het anders denken, anders doen geldt immers voor iedereen. . De dilemma‟s van Waterwegen worden ook als input voor “Ons Boek” van de unie aangeleverd. Want ook dat gaat natuurlijk over het waterschap van de toekomst.Het gesprek over de dilemma‟s vond niet voor niets plaats met de portefeuillehouders Innovatie. . Innovatie speelt een belangrijke rol in de realisatie van dat waterschap van de toekomst.. Organisaties waar waarin innovaties ontstaan, nieuwe allianties gevormd worden, en er steeds van buiten naar binnen gedacht wordt, om in te kunnen spelen op de maatschappelijke opgaven van de toekomst. De inspiratiemiddag Na een korte toelichting op wat WaterWegen is en doet volgt een opwarmoefening „metaforen voor het waterschap‟. De groep wordt verdeeld in bestuurders en WaterWegers. Elke groep selecteert van de fototafel 3-5 foto‟s die ze vinden passen bij hun eigen beeld van het huidige waterschap. De foto‟s worden op een flip-over geplakt en kort toegelicht. De portefeuillehouders typeren het waterschap met afbeeldingen van… …een honingraat, die staat voor: ijverigheid, orde, hierarchie, stroperigheid. …een groepsparachutesprong, die staat voor: samenwerking, sprong maken, richting: op naar… …een groep windzeilers, die staat voor: Klassiek, door weer en wind koers houden, passie. …kabels/stroomdraden, die staat voor:Technisch georienteerd, controle, noodzaak naar innovatie. …treinrails, die staat voor: kruispunt, nieuwe wegen inslaan, de juiste afslag nemen, wissel op organisatie. De WaterWegers typeren het waterschap met afbeeldingen van… …een bijenkorf, die staat voor: werken hard, gericht, in eigen bijenkorf, weinig buiten vooral binnen. …een wenteltrap, die staat voor: van beneden omhoog. Vanuit breed werkveld bezig maar vaak toch weer tunnelvisie aan de orde. …een spin in het web, die staat voor: nuttige functie, vangt vervelende beestjes. Heeft wel vast protocolletje en gaat vervolgens zitten wachten. …’Go east, go west, home is the best’, die staat voor: waterschappers voelen zich thuis op hun vaste plek, werken er vaak lang. Er wordt verandering verwacht maar bij voorkeur zijn ze wat terughoudend.
De portefeuillehouders geven toe dat ze ook de wat zwakkere kanten zoals beschreven door de WaterWegers herkennen. Maar, hoe zagen de externen (die te gast waren in mei 2011) het waterschap ook alweer? De steekwoorden die achter hun afbeeldingen stonden, waren onder andere: saai en oubollig; hardwerkend, maar vooral met eigen ding bezig, kijken niet verder; „jullie zien ons wel maar wij zien jullie niet; stug en lomp; gedateerd, ouderwets, niet van deze tijd met termen als heemraad, dijkgraaf. En deze omschrijvingen laten heel wat stof opwaaien onder de portefeuillehouders…maar eerst is er werk aan de winkel tijdens het werkatelier. Werkatelier: dilemma’s voor de waterschappen Centraal in de werksessie staan twee dilemma‟s, waar de groep in twee kleinere groepen met aan de slag gaat. Hieronder staan de dilemma‟s kort uitgelegd. Het tweede dilemma gaat over burgerparticipatie. Veel waterschappen kennen belang toe aan burgerparticipatie. Maar hoever kunnen we en willen we daarmee gaan? 1) Functionele of ondernemende overheid Wil het waterschap een functionele of juist ondernemende overheid zijn? Er zijn veel activiteiten die raken aan de kern van de functionele democratie. Hoe ver kan en mag een waterschap gaan als functionele overheid? Als aandeelhouder van vuilverbranding? Als energiefabriek en leverancier aan derden? Hoe beïnvloedt de samenwerking met de buitenwereld waarnaar we streven de werking van de functionele democratie? Wanneer wordt je een marktpartij? 2) Burgerparticipatie of besluitvorming door bestuur Veel waterschappen hechten belang aan burgerparticipatie. Maar hoever willen en kunnen we gaan? De participatieladder kent een aantal sporten; van informeren van burgers, via inspreken, adviseren, coproduceren tot meebeslissen. Wil en kan het waterschap burgers echt betrekken bij de besluitvorming? En geeft het bestuur dan een deel van besluitvormingsmacht uit handen? Als we het doen om het draagvalk te vergroten, hoeveel mag dat dan kosten? De groepen gaan aan de slag met hun dilemma: hoe zien beide uiteinden van het dilemma eruit? Wat zijn de consequenties? Welke voor- en nadelen zijn er? Wat is het streefbeeld? Als het streefbeeld is bepaald, discussieert de groep verder over hoe dit streefbeeld realiseerbaar wordt. Wie zijn daarvoor nodig en wat moet er gebeuren? Uitwerking dilemma 1: de grenzen van burgerparticipatie Burgerparticipatie is niet weg te denken uit het beslisproces, zoveel is duidelijk. Al gaat het maar om het recht inspraak: die blijft bestaan. Maar voor elke vorm van burgerparticipatie geldt dat het belangrijk is om van tevoren het speelveld te bepalen: wat zijn de criteria? In hoeverre mogen externen meebeslissen? Daar spelen factoren als tijd en geld een belangrijke rol in. Om goed aan ieders verwachtingen te kunnen voldoen, moeten de stappen van burgerparticipatie al helemaal vooraan het traject aan het bestuur zijn voorgelegd en geaccordeerd. Voordelen: meer draagvlak voor plannen, minder inspraakreacties omdat die eerder al zijn ondervangen, meer input van kennis over het betreffende gebied. Nadelen: hogere korsten, proces wordt complexer, risico van verwachtingsmanagement, procesbegeleiding kan lastig zijn (wie gaat dat doen?) Geen burgerparticipatie heeft eigenlijk enkel als voordeel dat het lekker overzichtelijk werkt. Maar zonder draagvlak is beleid niet verder te brengen. En blijft alles wel heel erg zoals het was. Juist van buiten komen vaak inspirerende nieuwe dingen, maar dan moet je er wel om vragen. Opmerkingen uit het publiek: -Vergeet niet dat participeren niet lukt van maandag tot vrijdag tussen 9 en 5 uur. Ook dit vraagt aanpassing van de bestaande organisatie en medewerkers -Zorg dat de burger op de hoogte is van de participatiemogelijkheden: onderneem actie, bijvoorbeeld op de website(s) van waterschappen die vaak niet eens actueel zijn
Uitwerking dilemma 2: waterschap als functionele of ondernemende overheid? In eerste instantie is de heersende gedachte: „schoenmaker blijf bij je leest‟. Het waterschap is geen onderneming. Aan de andere kant: maatschappelijke verantwoordelijkheid is verbonden met zichtbaarheid. En als je via zichtbaarheid je maatschappelijk nut als organisatie kunt laten zien, waarom dan geen andere wegen inslaan? Niet alleen blindstaren op kerntaken, maar ook de ruimte nemen om maatschappelijk nut te verkennen. Een paar opties zijn: -Het waterschap als energieleverancier. Eerste reactie: terughoudend. Als waterschap is er een eigen energiebehoefte, dus dan klinkt het idee van leverancier worden ver weg. Bovendien is er al een grote energiemarkt. - Fosfaatwinning: fosfaat is niet een stof die we zelf nodig hebben bij ons werk. Als het waterschap dit zou gaan doen, is dat om een maatschappelijke behoefte te vervullen. - Dijk „verhuren‟: bijvoorbeeld aan kabelaars die veel problemen hebben om hun kabels op een goede manier te kunnen leggen. Waarom geen grote kabelgoot in een dijk en zo je ruimte verhuren? - Andere invulling voor dijken: in eerste instantie is de dijk heilig als veiligheidsinstrument. Maar kunnen dijken dan geen multifunctionele functie hebben? Waar is samenwerking met andere partijen mogelijk? En is de dijk heilig of is “Veilig is heilig” want dan kan ook het hele concept dijk losgelaten worden. En wat leuks valt er dan te bedenken? - Grond en ruimte: naast dijken hebben waterschappen veel grond en ruimte. Dat biedt veel mogelijkheden hier iets mee te doen, maar dat betekent niet dat we dan zelf maar windmolens moeten plaatsen en beheren. Juist andere partijen kunnen gebruik maken van onze grond, zodat het waterschap functioneert als facilitator. Conclusie: het is per situatie/onderwerp afhankelijk of je als waterschap juist dicht bij je leest moet blijven, of juist toch op een bepaalde manier de mogelijkheden tot ondernemen moet verkennen. Daarbij moet het waterschap zich aan de regels van de mededingingswet houden, en het speelveld goed reguleren. Opmerkingen vanuit publiek: laten we het bestuur vaker een bewuste keuze voorleggen met minimaal twee varianten. Waarom is slechts één voorstel gebruikelijk, in plaats van twee of drie? Op die manierkan het bestuur weloverwogen een positie innemen. Afsluiting Tenslotte krijgen de portefeuillehouders een een overzicht van de concepten voor dilemma‟s in het boek, met het verzoek na te denken over wijzigingen, aanvullingen en toevoegingen. Binnen een week nemen de Waterwegers contact met ze op; ook om gauw een vervolg te geven aan deze geslaagde bijeenkomst!
