1
Belgische natuursteen, uitgelezen kwaliteit en duurzaamheid
Editoriaal Belgische natuursteen: driedubbele garantie
langer nodig zal zijn zich in het buitenland te bevoorraden om over de groeveproducten te beschikken die nuttig zijn voor de bouwsector en tal van andere industriële sectoren”. Onze groeven moeten ondersteuning krijgen omdat ze werkgelegenheid creëren en vakkennis in stand houden: de intrinsieke kwaliteit van hun materialen hoeft niet meer te worden bewezen en ze zijn perfect geschikt voor ons klimaat. Deze regering wil absoluut een endogene economie promoten door korte, weinig vervuilende trajecten aan te moedigen. Voor het imago van het Gewest, de stedenbouwkundige en
Natuursteen is één van vele onschatbare geschenken die we van Moeder Aarde hebben gekregen. Wallonië heeft het op dat vlak bijzonder goed getroffen aangezien ze een vijftiental verschillende gesteenten van uitzonderlijke kwaliteit binnen
Belgische natuursteen, uitgelezen kwaliteit en duurzaamheid
esthetische integratie, de duurzaamheid van werken, in alle betekenissen van het woord duurzaamheid, en voor de regionale tewerkstelling moeten we onze bodemrijkdommen op de voorgrond blijven plaatsen.
een relatief klein grondgebied telt. Al eeuwenlang wordt deze natuursteen in onze contreien op allerlei manieren bewerkt en draagt hij in belangrijke mate bij tot de schoonheid van onze steden en dorpen. Om het voortbestaan van deze opgebouwde vakkennis te garanderen, heeft de Waalse regering er zich in haar gewestelijke beleidsverklaring 2009-2014 toe verbonden “een evenwichtige en duurzame ontwikkeling te garanderen van de sectoren waarvoor het Gewest over natuurlijke hulpmiddelen beschikt, in het bijzonder de natuursteensector […]”.
Deze brochure vat de troeven van de siersteensector op het vlak van duurzame ontwikkeling beknopt en nauwkeurig samen. Zowel kenners als het grote publiek kunnen zich door het lezen van de brochure bewust worden van de aanzienlijke voordelen die een keuze voor plaatselijke materialen biedt. De studies over grijze energie door de Universiteit van Luik worden heel duidelijk uiteengezet en tonen ontegenzeglijk aan dat onze gesteenten het milieu minder belasten dan hun zogenaamde surrogaten
In diezelfde verklaring is als doelstelling opgenomen om “de bodemrijkdommen van het Gewest te valoriseren ter bevordering van zijn economische ontwikkeling, met respect voor het milieu en de leefomgeving, door de toegang tot de ontginning-
uit Azië en dan de fabricaten die hen proberen te imiteren. Ik zal in ieder geval deze industriële sector met grote toegevoegde waarde en zijn inspanningen op het vlak van duurzame ontwikkeling actief blijven steunen.
splaatsen voor de delfstoffen- en winningsindustrie en het Verantwoordelijke uitgever: Pierre Dethier, Rue des Pieds d’Alouette 11 - B-5100 Naninne T +32 81 227664 - F +32 81 745762
[email protected] www.pierresetmarbres.be November 2011
voortbestaan van deze sectoren te organiseren. Dit zal eveneens een positieve impact hebben op het milieu omdat het niet
De Minister bevoegd voor Leefmilieu en het Beheer van de bodemrijkdommen van het Waalse Gewest
3
Milieuvriendelijk, van de ontginning tot in eeuwigheid…
Een universitaire studie ondersteunt de keuze voor Belgische natuursteen Het Laboratorium voor Chemische Engineering van de Universiteit van Luik heeft gedetailleerd onderzoek verricht naar de
Net als hout wordt Belgische natuursteen als milieuvriendelijk materiaal erkend: de verschillende stappen van zijn ontginning tot zijn plaatsing zijn beperkt en bovendien weinig milieubelastend op het vlak van energieverbruik en schadelijke uitstoot.
Hij draagt bij tot de ontwikkeling van de Belgische economie…
milieubelasting van diverse producten, gemaakt van verschillende soorten regionale steen en Aziatische steen. Op basis van deze wetenschappelijke studie kon worden bepaald welke fases in de levenscyclus van Belgische en Aziatische steensoorten een nadelige invloed op het milieu hebben.
Methodologie van de studie
Natuursteen uit Wallonië bevordert al eeuwenlang de Natuursteen is eigenlijk een verhaal van duurzame ontwikkeling avant la lettre. Geplaatst, op het ritme van de modetrends weer verwijderd, opnieuw behouwen, teruggeplaatst, zelfs geschilderd… Zijn gebruik en duurzaamheid zijn eindeloos. Dankzij de korte afstand tussen de productiesites en de werven is de milieuvervuiling
natuursteen duizenden Belgische gezinnen een inkomen en zorgt hij ervoor dat we gespecialiseerde beroepen en een
De milieubelasting wordt bepaald aan de hand van een LCA (levenscyclusanalyse of Life Cycle Assessment). Met deze methode, waarop de normen ISO 14040 en 14044 van toepassing zijn, kunnen de meetbare effecten van een product op het milieu exact worden beoordeeld.
unieke vakkennis in ons land kunnen houden. Een vakkennis die de expertise van de oudere generatie perfect met de allerlaatste technieken weet te verenigen.
buitenland ingevoerde steen gezegd kan worden.
De studie bekijkt de volledige levensduur van het product (van de wieg tot het graf), dus vanaf de ontginning van de grondstoffen, hun verwerking, de verpakking, het transport en de distributie, de aanwending en het onderhoud, tot hun levenseinde,
5
inclusief eventueel hergebruik of recyclage.
Zijn kwaliteit is gegarandeerd… Belgische natuursteen, opgerezen uit de aardkorst, is zo’n 350
Tegenwoordig is siersteen in België goed voor een vijftigtal groeven van klein tot groot, tewerkstelling voor een duizendtal mensen en een jaaromzet in de ordegrootte van ongeveer honderd miljoen euro.
waaruit ingenieurs ook nu nog inspiratie putten.
bestond de werkhypothese erin om hun een score te geven die vergelijkbaar is met die van de Belgische productie-eenheden (wat hen hoogstwaarschijnlijk een beter resultaat oplevert dan ze in realiteit zouden behalen…). De studie is er echter wel in geslaagd om de milieubelasting veroorzaakt door het transport van deze verre producten heel precies te beoordelen.
miljoen jaar geleden ontstaan! Hij trotseert de tijd om zijn duurzaamheid te bewijzen. Hij vormt al eeuwenlang een structuurelement
Aangezien het echter niet mogelijk was om de Chinese en Indische groeven aan een grondig onderzoek te onderwerpen,
Bij architecten, ingenieurs en aannemers groeit de interesse voor siersteen. Dankzij de modernisering van het gereedschap, de creatie van nieuwe producten, de hernieuwde aandacht
Gezien zijn Belgische afkomst is hij perfect geschikt voor ons klimaat. Een levende materie die zich laat polijsten, beetje bij beetje verouderd en zo de wisselende stemmingen van elke dag weerspiegelt. Natuursteen is al sinds mensenheugenis de stille
voor opleidingen om de oude tradities in leven te houden en om mensen vertrouwd te maken met spitstechnologie, is hij immers op alle vlakken een uitgelezen materiaal: economisch, esthetisch en technisch.
metgezel van de mens. Er is duidelijk ook veel interesse uit het buitenland, aangezien Hij wordt gewaardeerd om zijn uitzonderlijke slijtvastheid, om de grote variëteit van zijn natuurlijke kleuren en zijn texturen, om zijn hoge thermische inertie waardoor hij gegarandeerd comfortabel, zuinig en milieuvriendelijk is.
de uitvoer, afhankelijk van het productengamma, goed is voor 20 tot 30% van de totale omzet die de sector realiseert. Het gaat hierbij vooral om uitvoer naar onze buurlanden: Nederland, het westen van Duitsland en het noorden van Frankrijk.
Soignies, arch M. Van Eesbeek, © Pierre Bleue Belge
4
veroorzaakt door transport heel beperkt, wat niet van uit het
ontwikkeling van de winningsindustrie. Ook nu nog bezorgt
Zandsteen De milieu-impactindicatoren De vergelijkende studie is verricht op basis van elf milieu-impactindicatoren. De belangrijkste hiervan zijn: • de opwarming van de aarde: de productie van broeikasgassen zoals kooldioxide; •d e aantasting van de ozonlaag: de vermindering op grote hoogte van de dikte van deze laag, die het aardoppervlak tegen schadelijke straling beschermt (zoals UV-stralen); •d e verzuring van de atmosfeer: de productie van gassen zoals zwaveldioxide en stikstofdioxide (SO2 en NO2), die de atmosfeer verzuren (zure regen); •d e eutrofiëring: de productie van voedingsstoffen (in het bijzonder nitraten en fosfor), die de oppervlaktewateren verrijken en tot ongewenste plantengroei leiden; •d e vorming van fotochemisch ozon: de productie van ozon op lage hoogte, een gas dat het ademhalingsstelsel irriteert, vooral bij ‘verontreinigingspieken’;
Een bestrating in openlucht van 1000 m2 in platte kasseien in Condroz zandsteen is vergeleken met een zogenaamd "evenwaardig" product uit India.
Productiefases Alle fases van het ontginnen, verzagen, vervaardigen, afwerken
De machines waarmee blauwe hardsteen wordt ontgonnen,
en vervoeren van Belgische blauwe hardsteen zijn geanalyseerd.
verbruiken elektriciteit. Er is uiteraard rekening gehouden
Bij zandsteen zijn de fases dezelfde als bij Belgische blauwe
met het gebruik van oliën en vetten, de verwarming, de ver-
hardsteen, alleen minder talrijk omdat zandsteen niet met
vaardiging van de diamantzagen, waarvoor energie nodig is.
•d e uitputting van de abiotische grondstoffen: de ontginning en het gebruik van niet-hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen zoals mineralen, metalen en dergelijke;
diamantzagen moet worden verzaagd.
•d e uitputting van de fossiele brandstoffen: het gebruik van diverse niet-hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen als brandstof (hout, bruinkool, steenkool, aardgas, aardolie, uranium);
De ontginning van natuursteenblokken
De vervaardiging van afgewerkte producten
Sommige groeven, waaronder die in de provincie Henegouwen,
Voor de vervaardiging van de platen en het verzagen ervan
bevinden zich onder het grondwaterpeil. Om de blokken te
in tegels is elektriciteit en energie nodig. Er is ook rekening
ontginnen, moet het water worden weggepompt. Voor het uit-
gehouden met de verwarming van de ateliers en de kantoren.
naast lucht- en waterverontreiniging, waterverbruik en de productie van vaste afvalstoffen.
6
pompen is energie nodig in de vorm van elektriciteit afkomstig van
als pure water wordt ter beschikking gesteld van de potentiële
De verpakking van afgewerkte producten
gebruikers.
De studie heeft bovendien ook het energieverbruik bij de
Ongeacht of de steen onder water of droog wordt ontgonnen,
vervaardiging van de verpakkingsmaterialen bekeken (houten
de lagen losse grond en rotsblokken aan het oppervlak moeten
pallets, karton, plasticfolie, polystyreenschuim (frigolite)).
altijd worden verwijderd om toegang te krijgen tot de plaats van
Er is rekening gehouden met de recyclage, verbranding en
winning.
technische inkuiling van hout, plastic en karton.
Nulafvalbeleid Een deel van het ontgonnen materiaal kan niet als siersteen worden
Het transport van afgewerkte producten
gebruikt en moet via andere toepassingen worden gevaloriseerd.
De analyse houdt rekening met alle milieuaspecten van het
Deze stenen volgen dus gelijklopende productieketens. Ook de
transport via de verschillende kanalen (hoofdzakelijk over
ontsluitingsgronden worden voor industriële toepassingen aan-
de weg en over zee) van de uit Azië ingevoerde stenen en
gewend (cement, baksteen of als dichtingslaag voor centra voor
de uit België afkomstige stenen.
de Belgische energiemix inclusief kernenergie, maar dit zo goed
Onderwerp van de studie De studie heeft betrekking op de productiefases van twee soorten steen:
Blauwe hardsteen Een buitenvloer van 1000 m2 in Belgische blauwe hardsteen, ook bekend onder de naam ‘Arduin’, is vergeleken met zijn zogenaamde evenknie uit China. In twee van de meest representatieve groeven in Wallonië zijn alle fases van de productie onderzocht. Het gaat om een totaalbenadering van de productieketens van het natte en het droge type, naargelang van de aan- of afwezigheid van grondwater dat moet worden weggepompt. Dankzij deze studie heeft men een gemiddelde milieuverklaringsfiche kunnen opstellen die voor alle plaatsen van winning geldt. Deze kan door alle producenten van Belgische blauwe hardsteen worden gebruikt.
Er is eveneens een vergelijking gemaakt tussen een binnenvloer in Belgische blauwe hardsteen en een vloer in mediterraans aardewerk dat natuursteen nabootst. Daarbij zijn de verschillende productiefases bestudeerd.
industriële inkuiling) of kunnen voor de herinrichting van de groeven worden gebruikt.
7
Verzuring van de atmosfeer
De conclusies zijn zonneklaar!
kg SO2-eq/kg product 5,31
510%
kg SO2-eq/kg product 7,29
Vergelijking tussen: • Belgische blauwe hardsteen en uit China ingevoerde steen • Belgische zandsteen en uit India ingevoerde steen
Klimaatverandering
8
374%
transport uit Azië
9
kg CO2-eq/kg product
transport uit Azië
887,99
199%
kg CO2-eq/kg product 681,85
transport uit Azië
153%
transport uit Azië
445,30
100%
445,63
100% plaatsing
plaatsing
32%
87%
transport
1%
productie
12%
Belgische blauw hardsteen
100%
plaatsing
262,30
54,44
1,04
transport
productie
Chinese steen
Belgische zandsteen
1,95
100% plaatsing
13%
transport
11%
productie
73%
70%
9%
0,28
59%
Indische zandsteen
transport
3%
productie
27%
Belgische blauw hardsteen
Chinese steen
Belgische zandsteen
Indische zandsteen
De Belgische overheidsopdrachtgevers hebben begrepen dat Belgische natuursteen een betere investering is
Architecten en aannemers blijven Belgische natuursteen sterk waarderen
Duurzame aankoop De overheid verbindt zich steeds vaker tot een verantwoord
bogen op een uitzonderlijke resistentie en duurzaamheid.
Hoewel de keuze van nieuwe materialen steeds ruimer wordt, blijft Belgische natuursteen zijn waarde en
beleid van duurzame aankopen. Deze levenscyclusanalyse kan
Door hun kleur en hun ruime keuze van oppervlaktebewerkingen
faam volledig behouden. Hij wordt immers door architecten en aannemers gekozen om zijn edele karakter,
bij openbare aanbestedingen worden gebruikt als instrument
passen ze bij alle stijlen en in alle streken, waardoor ze ook
zijn duurzaamheid en de vele toepassingsmogelijkheden die hij biedt.
om onnodige verontreiniging te vermijden en tegelijk vakkennis
ver buiten onze landsgrenzen worden gebruikt. Natuursteen staat heel vaak centraal in de ontwerpen van tuinarchitecten. Ze houden van natuursteen om
door te geven in acceptabele arbeidsomstandigheden. Voortaan zal iedereen precies de omvang van de milieukost kennen, ook de zware cijfers verbonden aan de invoer uit Azië, en dit vooral door het transport.
10
Nog steeds zichtbare geschiedenis
Besparingen voor de overheid Als opdrachtgevers van openbare werken steen uit Azië kopen, zullen de Belgische ondernemingen uit de sector hun activiteiten
de diversiteit van zijn texturen en zijn kleuren en om zijn wisselende uitzicht bij droog en nat weer, zijn spel van licht en schaduw. Ze staan versteld door de planten die zich in zijn holtes komen nestelen.
Al sinds mensenheugenis wordt natuursteen voor comfortabele vloeren gebruikt. Deze zijn heel gemakkelijk te plaatsen en vergen zo goed als geen onderhoud.
moeten terugschroeven. Bijgevolg zullen ze aan de staat minder sociale bijdragen, minder onroerende voorheffing en minder
Vroeger was Belgische natuursteen onlosmakelijk verbonden
bedrijfstaksen betalen (in het bijzonder op de motorkracht, de
met majestueuze lanen en monumentale pleinen, maar ook met
ontgonnen hoeveelheden, op het weggepompte water). Boven-
plattelandsweggetjes en dorpsstraatjes. Hij paste bij alle bouw-
dien zullen ze ook minder vennootschapsbelastingen betalen. De
stijlen, werkte onbewust harmonie in de hand en maakte van de
gevolgen hiervan voor de arbeiders en bedienden zijn een daling
openbare ruimte een aangename plek om te vertoeven. Zand-
van de koopkracht, een hogere werkeloosheid en een afname
gesteenten, zonder enige twijfel het eerste materiaal waarmee
van het aanzien van het beroep. Met andere woorden, de hele
onze straten ooit zijn geplaveid, brengen ons de warmte van hun
regionale economie wordt erdoor geraakt.
Belgische natuursteen wordt onvoorwaardelijk gewaardeerd. Dankzij zijn buitengewone structurele kwaliteit garandeert hij degelijkheid en betrouwbaarheid gedurende lengte van jaren. Aan wie hem kiest, geeft hij de vreugde van het creëren. Door de variëteit van zijn structuur en zijn kleuren past hij bij alle architectuurstijlen. Het edele karakter van het materiaal is uniek, zijn toepassingsmogelijkheden eindeloos.
Architecten en aannemers weten dat consumenten hem appreciëren om zijn lage kostprijs en zijn grote onderhoudsgemak. Belgische natuursteen breekt niet gemakkelijk en hoeft zelden te worden vervangen: hij is natuurlijk en stevig.
rijke kleurschakeringen en de charme van hun rustieke uitstraling. Door daarentegen voor Belgische steensoorten te kiezen, zouden
Een uitgelezen materiaal Hoewel Belgische blauwe hardsteen en zandsteen tegenwoordig de concurrentie moeten aangaan met tal van andere materialen, die goedkoper of schijnbaar sneller te plaatsen zijn, blijven ze zich onverstoord een weg banen in de stad. Ze houden stand en halen ook vaak de bovenhand. De harde kalkgesteenten, de zandgesteenten en soms ook de marmersoorten zijn waardevolle referenties voor specialisten van de openbare ruimte. De compacte kalkgesteenten, zoals onze blauwe hardsteensoorten, kunnen
de opdrachtgevers van openbare werken veel problemen van werftoezicht vermijden. Ook administratieve problemen in geval
Hij kan worden hergebruikt, verplaatst en bewerkt. Zijn levensduur is vele keren langer dan zijn eerste gebruik. Zijn plaatsing, verwijdering en hergebruik bezorgen hem een unieke duurzaamheid die door een groot aantal architecten en aannemers om meer dan één reden wordt geapprecieerd.
van geschillen en de verontreiniging te wijten aan het transport vanuit Azië kunnen op die manier worden voorkomen.
De nabijheid van de Waalse groeven zorgt voor service van topniveau doorheen de hele productieketen. De dialoog tussen bouwheer, projectontwerper en uitvoerder vereenvoudigt de dingen in belangrijke mate. De traceerbaarheid is
Als men rekening houdt met de geïntegreerde kost van de realisaties en niet alleen met de directe aankoopkosten van de
gemakkelijk te beheersen. Er zijn maar heel weinig tussenstappen. Het is gemakkelijk om een plaats van winning terug te vinden, waarvan men uit ervaring de kenmerken en kwaliteiten kent, om een project uit te breiden of te wijzigen.
producten, vormen Belgische blauwe hardsteen en zandsteen door hun duurzaamheid, hun minimale onderhoud en hun fenomenale weerstand bovendien een veilige en solide investering op lange termijn. Chevetogne, arch Fondu Landscape architects, © Pierres et Marbres de Wallonie (C. Marchi)
11
| www.pierresetmarbres.be |
