Beleidsnotitie vrijwilligerswerk Gemeente Winsum 2010 - 2014
Januari 2010 (met aanpassing n.a.v. raadsbehandeling 9 februari 2010)
1
1. Inleiding 1.1. Aanleiding Het belang van vrijwilligerswerk in onze samenleving is algemeen erkend. Vrijwilligerswerk draagt bij aan het totale welzijn in de lokale samenleving en vervult een onmisbare rol in de sectoren welzijn, sport, cultuur en zorg. Daarnaast is vrijwilligerswerk voor veel mensen een aangename tijdsbesteding, waarin mensen zich ook nog eens verder kunnen ontplooien. Vrijwilligers benutten hun talenten, ontmoeten mensen en leveren gelijktijdig een nuttige bijdrage aan de maatschappij. En al dat werk dat door de vrijwilligers belangeloos wordt gedaan vertegenwoordigd ook nog eens een omvangrijk economisch belang. Ook de gemeente Winsum heeft het vrijwilligerswerk altijd al gekoesterd en gewaardeerd. Zo was er in de jaren ’90 een vrijwilligersprijs, bestaande uit een oorkonde, een bedrag van plusminus € 500 en een sculptuur. Na vijf jaar is dit geëvalueerd en is besloten op een andere wijze invulling te geven aan de waardering van vrijwilligers. Vanaf 2003 is in het kader van de Tijdelijke Stimuleringsregeling Vrijwilligerswerk een impuls gegeven aan het vrijwilligerswerkbeleid. Er kwam een Steunpunt Vrijwilligerswerk met de drie hoofdtaken: een vrijwilligersvacaturebank, een informatie en vraagbaakfunctie en deskundigheidsbevordering. Het Steunpunt werd ondergebracht in de Blauwe Schuit en door de toenmalige stichting Welzijn en Vluchtelingenwerk Winsum uitgevoerd. In maart 2006 heeft het Steunpunt Vrijwilligerswerk een effectrapportage geleverd ter afsluiting van de Stimuleringsregeling onder de titel “Vrijwilligerswerk: de kracht van de aandacht”. Hieruit bleek dat voortzetting van het Steunpunt Vrijwilligerswerk zeker zinvol was. Tegelijkertijd zijn er ook aanbevelingen gedaan voor het gemeentelijk beleid en de verder invulling van het Steunpunt. De aanbevelingen uit het genoemde rapport zijn betrokken bij de ontwikkeling van deze notitie. Een samenvatting van de aanbevelingen is opgenomen in bijlage 1. Vanaf april 2007 is het Steunpunt Vrijwilligerswerk in het bedrijfsverzamelgebouw De Beurs geplaatst en organisatorisch ondergebracht bij de afdeling Sociale Zaken en Werk. Het Steunpunt heeft vanaf dat moment alleen de taak de bemiddelingsfunctie uit te voeren: - het beoordelen en plaatsen van vacatures op de digitale vacaturebank - actieve bemiddeling van vrijwilligers naar vrijwilligerswerk - pr van de vacaturebank - deelname provinciale overleggen met betrekking tot de digitale bemiddeling De bekostiging vindt plaats uit reïntegratiegelden. Er is nu meer aandacht voor de mogelijkheden van vrijwilligerswerk voor cliënten van SOZAWE. In de loop van 2007 werd het steunpunt ook voor de gemeente De Marne actief. Op dit moment ontbreekt een duidelijk kader voor het Steunpunt Vrijwilligerswerk; één van de redenen om nu het gemeentelijke beleid vast te leggen. Op 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijk ondersteuning (Wmo) in Nederland ingevoerd. Kort verwoord is het doel van de Wmo meedoen van alle burgers aan alle facetten van de samenleving, al dan niet geholpen door vrienden, familie of bekenden. Het is de eerste wet die het vrijwilligerswerk specifiek benoemt. Het vrijwilligerswerk valt specifiek onder prestatieveld 4 van de Wmo, maar eigenlijk kan wel gesteld worden dat het vrijwilligerswerk als een rode draad door alle prestatievelden van de Wmo heen loopt. Dit geeft aan dat vrijwilligerswerk een
2
belangrijk item is in onze samenleving. Met de komst van de Wmo wil de gemeente haar huidige vrijwilligerswerkbeleid nader formuleren. Het Collegeprogramma “Op zoek naar partners in succes, op zoek naar de burger” (2008-2010) geeft duidelijk aan dat de gemeente Winsum hecht aan de rol van de vrijwilligers in de samenleving en geeft voldoende overwegingen voor het nader formuleren van beleid. Vrijwilligers zijn van groot belang voor het in standhouden van de Winsumse voorzieningen en verenigingen, voor het begeleiden van jeugd, het sociaal cultureel werk en het ondersteunen van ouderen, gehandicapten en chronisch zieken. De gemeente wil de vrijwilligers waarderen voor hun inzet en dit op een wijze doen waar vrijwilligersorganisaties achter staan. Het steunpunt vrijwilligerswerk moet blijven bestaan maar nog ingekaderd worden in beleid. Verder wil het college onderzoeken in hoeverre vrijwilligerswerk ingezet kan worden als reïntegratiemiddel. Bovenstaande is voldoende aanleiding voor het formuleren van het vrijwilligerswerkbeleid dat de gemeente Winsum voorstaat. 1.2. Begripsbepaling Om duidelijkheid te hebben over wat in deze notitie onder vrijwilligerswerk wordt verstaan volgt hieronder de definiëring van vrijwilligerswerk. Vrijwilligerswerk is werk dat in enig georganiseerd verband, onverplicht en onbetaald wordt verricht ten behoeve van anderen of de samenleving. Het gaat om vrijwillig werk dat niet vrijblijvend is. Het gaat dus om georganiseerd vrijwilligerswerk. De organisaties waar de vrijwilligers actief zijn, kunnen organisaties zijn die beroepskrachten in dienst hebben of organisaties die alleen met vrijwilligers werken. In deze uitwerking gaat het niet om het, overigens net zo belangrijke, vrijwilligerswerk inde vorm van burenhulp of andere vormen van informele hulp zoals mantelzorg. 1.3. Vrijwilligerswerk in de gemeente Winsum (kwantitatief) In de gemeente Winsum is anno 2008 ongeveer 38% van de bewoners van 16 jaar en ouder als vrijwilliger actief. Landelijk is dit ongeveer 32%. Van de 38% inwoners die in de gemeente Winsum op de één of andere manier actief is als vrijwilliger, doet 16% minimaal 3 uur per week vrijwilligerswerk.
3
Voorbeelden van vrijwilligerswerk in Winsum Sectoren welzijn
zorg
cultuur
sport onderwijs
vrijwilligers in / bij ouderenactiviteitengroepen, peuterspeelzalen, seniorenvoorlichting, ouderenraad, cliëntenraden, WMO-adviesraad, dorps(belangen)verenigingen, dorpshuizen en verenigingsgebouwen, dorpsfeesten en evenementen, jeugdsozen, speeltuinverenigingen. de Stichting Vrijwilligers Hulpdienst De Helpende Hand, verpleeghuizen zoals Twaalf Hoven, Winkheem en Viskenij, gehandicaptenorganisaties, dagopvang, Novo. Toneel-, zang- en muziekverenigingen, overkoepelende culturele instellingen, culturele commissies, evenementen, jeugdtheaterschool, muziekschool. verenigingsbesturen, begeleiding van verenigingen, sportkantines, sportevenementenorganisaties Ouderraden, medezeggenschapsraden, klassenassistenten, evenementen in school
Het Steunpunt Vrijwilligerswerk heeft de afgelopen jaren steeds meer bekendheid gekregen bij de vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties en een gestage groei doorgemaakt. Prestatie-indicatoren Aantal ingeschreven vrijwilligers bij vacaturebank Aantal inschreven organisaties bij vacaturebank Aantal bemiddelingen naar vrijwilligerswerk
realisatie 2008 138
Realisatie Realisatie Realisatie 2007 2006 2005 68 40 45
100
58
40
30
66
40
20
15
De stijging van 2008 is veroorzaakt door de nieuwe plek van het Steunpunt in de Beurs, meer uren bezetting van het Steunpunt en extra publiciteit.
4
2. Visie en beleid Bij het formuleren van de gemeentelijke visie en het beleid vrijwilligerswerk is een aantal zaken richtinggevend; Naast de Wet Maatschappelijke Ondersteuning zijn het de ervaringen die in afgelopen jaren door verschillende vrijwilligersorganisaties en met name het Steunpunt vrijwilligerswerk zijn opgedaan. In het kader van het opstellen van deze notitie is nog specifiek gesproken met de WMO-adviesraad en een tweetal vrijwilligersorganisaties (de 12 Hoven, en de Helpende Hand). 2.1. Visie De gemeente erkent het belang van vrijwillige inzet voor de samenhang in de samenleving en het in standhouden van een groot aantal voorzieningen en verenigingen. De gemeente vindt het daarom belangrijk het vrijwilligerswerk te waarderen, te stimuleren en waar nodig te ondersteunen. Daarbij is het van belang dat zij aansluit bij de vraag van diverse vrijwilligersorganisaties en verenigingen. De gemeente is van mening dat wat men zelf kan doen, zelf blijft doen. De uitdaging zit hem in een vrijwilligerswerkbeleid dat bewoners inspireert, motiveert en de gelegenheid biedt om mee te doen en zich vrijwillig in te zetten voor de samenleving en een beleid dat vrijwilligersorganisaties ondersteunt bij hun werkzaamheden. 2.2. Beleidsdoelen 1. De gemeente ondersteunt het vrijwilligerswerk 2. De gemeente stimuleert het vrijwilligerswerk 3. De gemeente waardeert het vrijwilligerswerk met het doel dat het aantal vrijwilligers op peil blijft en het vrijwilligerswerk verder versterkt wordt. 2.3. Uitwerking 2.3.1 Ondersteunen a. Vrijwilligersvacaturebank Vrijwilligersorganisaties moeten voortdurend actief werken aan het werven en binden van nieuwe vrijwilligers. De bemiddeling tussen vraag en aanbod van vrijwilligers en organisaties is een belangrijk ondersteunend middel. De digitale en fysieke vacaturebank bij het Steunpunt vrijwilligerswerk heeft hierin een belangrijke rol. De gemeente geeft het Steunpunt Vrijwilligerswerk de opdracht om deze bemiddelingsfunctie te blijven uitvoeren. b. Collectieve WA en ongevallenverzekering De gemeente ondersteunt vrijwilligers door de inmiddels afgesloten collectieve WA- en ongevallenverzekering. Hiermee zijn alle vrijwilligers werkzaam binnen de gemeente Winsum verzekerd. De gemeente en het Steunpunt vrijwilligerswerk zorgen voor regelmatige voorlichting en communicatie over deze regeling. c. Deskundigheidsbevordering
5
Bij deskundigheidsbevordering kan gedacht worden aan cursussen boekhouding, werven fondsen en subsidies, opzetten financiële administratie, opstellen vrijwilligersbeleid voor de organisatie. De gemeente ziet het niet als haar taak om hierin een aanbod te creeëren. Koepelorganisaties voorzien meestal in een behoefte, waar vrijwilligers aan deel kunnen nemen. - De gemeente biedt vrijwilligersorganisaties wel de mogelijkheid om hun deskundigheid te vergroten door middel van subsidiëring van cursussen voor bestuurders en kadervorming. Dit is opgenomen in de algemene subsidiecriteria van de Algemene Subsidieverordening Welzijn Gemeente Winsum. - Daarnaast wordt onderzocht welke mogelijkheden de Participatiewet voor volwasseneducatie, reïntegratie en inburgering kan gaan bieden voor cursussen voor vrijwilligersorganisaties. d. Vereenvoudigen wet- en regelgeving De grote regeldruk die vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties ervaren bij het uitvoeren van hun activiteiten is een groot knelpunt. Het gaat vaak om hoge administratieve lasten en een veelheid aan regels bij het aanvragen van vergunningen en subsidies die de vrijwilligers veel tijd kosten en hen afleiden van hun werkelijke activiteiten. Dit werkt niet motiverend.
De gemeente Winsum wil waar het mogelijk is haar regelgeving en administratieve processen voor vrijwilligers en vrijwilligers- organisaties vereenvoudigen. Zij stelt hiertoe een werkgroep in om dit in samenwerking met een aantal vertegenwoordigers van vrijwilligersorganisaties te onderzoeken. Daarbij kijken we nadrukkelijk naar landelijke ‘best practices’ op dit gebied.
e. Vrijwilligersbeleid instellingen - Het Steunpunt vrijwilligerswerk informeert vrijwilligersorganisaties en instellingen over het opstellen van eigen vrijwilligersbeleid waaronder vergoedingsregelingen. 2.3.2. Stimuleren Voor het op peil houden van het aantal vrijwilligers zetten we in op het stimuleren van nieuwe doelgroepen vrijwilligers. a. Reïntegratie en sociale activering De gemeente wil ‘nieuwe’ doelgroepen stimuleren mee te doen aan de samenleving door onder andere vrijwilligerswerk te doen. Mensen met een uitkering in het kader van de Wet Werk en Bijstand (Wwb) of de Wet Werklozen (WW) worden gestimuleerd om vrijwilligerswerk te doen. Dit als onderdeel van hun reïntegratietraject; als opstap naar regulier werk. Het Steunpunt Vrijwilligerswerk krijgt hiertoe opdracht om zich in samenwerking met SOZAWE te richten op 3 onderdelen: 1)Het werven/ motiveren en activeren van vrijwilligers uit deze doelgroep; 2)Het realiseren van meer dan de huidige 20 trajecten vanuit de Wwb ten behoeve van reïntegratie en trajecten van sociale activering; 3)Het realiseren van meer dan de huidige 10 trajecten vanuit o.a. de Wajong of WAO/WIA regeling ten hoeve van reïntegratie en sociale activering. Het doen van vrijwilligerswerk (onbetaald werk) maakt onderdeel uit van het traject met het doel de opstap naar betaald werk, maar zal niet altijd in een daadwerkelijke betaalde functie resulteren. De gemeente heeft geen mogelijkheden om vrijwilligersvergoedingen toe te staan voor bovenstaande cliënten Wwb omdat dit tot inkomsten gerekend wordt. Uiteraard is het wel
6
mogelijk om onkostenvergoedingen te ontvangen voor werkelijk gemaakte kosten zoals bijvoorbeeld reiskosten. b. Vrijwilligers begeleiden vrijwilligers Voor een aantal mensen uit de uitkeringssituatie is een arbeidsintensief traject noodzakelijk om door middel van vrijwilligerswerk weer aan de samenleving deel te nemen. Dit legt een groot (tijds)beslag op beroepkrachten in vrijwilligersorganisaties. Onderzocht moet worden in hoeverre vrijwilligers kunnen worden getraind en ingezet om deze ‘moeilijk plaatsbare’ te begeleiden in hun vrijwilligerswerk. Deze doelgroep dient actief benaderd en begeleid te worden. In het kader van het gebiedsprogramma Welzijn wordt een project gestart ‘vrijwilligers begeleiden vrijwilligers’ door de gemeente Winsum en De Marne. Binnen dit project wordt eerst een werkwijze ontwikkeld. De uitvoering zal t.z.t bij het Steunpunt vrijwilligerswerk neergelegd worden. c. Maatschappelijke stages Een andere nieuwe doelgroep van vrijwilligers is de jeugd. Door maatschappelijke stages van middelbare scholieren worden leerlingen zich meer bewust van wat zich in de maatschappij afspeelt en wat hun bijdrage daaraan kan zijn. De samenleving heeft profijt van deze tijdelijke vrijwillige inzet van jeugdigen. De rijksoverheid heeft de taak van de maatschappelijke stage bij de scholen en de gemeenten neergelegd. Zowel gemeenten als scholen ontvangen hiervoor tijdelijke financiële middelen.
De gemeente heeft het Steunpunt vrijwilligerswerk de opdracht gegeven om voor leerlingen die niet zelfstandig een maatschappelijke stageplaats kunnen vinden, een match te organiseren met een vrijwilligersorganisatie.
d. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Steeds meer bedrijven willen maatschappelijk verantwoord ondernemen en daarmee hun maatschappelijk bewustzijn vergroten. In dit kader is wellicht een nieuw potentieel van vrijwilligerswerk te vinden in het bedrijfsleven. Naast het optreden als sponsor zijn steeds meer bedrijven bereid tot het beschikbaar stellen van hun deskundigheid, werktijd en faciliteiten aan vrijwilligersorganisaties. Daarnaast kan ook bij de werknemers de interesse worden vergroot om vrijwilligerswerk te doen. Ook de gemeente kan hierin een voorbeeld zijn. In de CAR/UWO (arbeidsgerelateerde regelingen voor ambtenaren) staat opgenomen dat gemeenten het verlenen van bezoldigd of onbezoldigd verlof voor vrijwilligerswerk mogelijk kunnen maken. Wanneer het gemeentebestuur verzoeken krijgt van haar eigen werknemers voor verlof (bezoldigd of onbezoldigd) voor het uitvoeren van vrijwilligerswerk wordt hierover per geval besloten. Wij stellen voor een aantal richtlijnen op te stellen waaraan dit soort verzoeken getoetst kunnen worden. Het Platform Maatschappelijk Ondernemen Groningen organiseert voor de hele provincie met enige regelmaat een ‘beursvloer’. Hier worden bedrijven gekoppeld aan vrijwilligersorganisaties en vrijwilligersklussen.
De gemeente geeft het Steunpunt Vrijwilligerswerk opdracht aan te sluiten bij het provinciaal initiatief ‘beursvloer’ en deze activiteit op actieve wijze bij onze vrijwilligersorganisaties en bedrijven onder de aandacht te brengen.
7
2.3.3. Waarderen a. De vrijwilliger in het zonnetje De vrijwilligersorganisaties hebben in het kader van waardering van de vrijwilliger aangegeven niet direct te denken aan een vrijwilligersprijs. Zij denken meer aan activiteiten rond versterking en ontmoeting van de vrijwilligers binnen de eigen organisatie. De gemeente kan deze activiteiten mogelijk maken door het beschikbaar stellen van subsidie. De gemeente geeft hier nog een nadere invulling aan en zal binnen het beschikbare budget voor vrijwilligerswerkbeleid een bedrag hiervoor reserveren. b. Promotie Waardering en promotie van vrijwilligerswerk gaat goed samen. Het Steunpunt vrijwilligerswerk krijgt de opdracht jaarlijks invulling te geven aan de landelijke promotieactiviteit “NL DOET” en deze voor Winsum te organiseren. De gemeente stelt hiervoor jaarlijks via het activiteitenbudget van het Steunpunt Vrijiwilligerswerk een budget voor beschikbaar. Tot slot: Waarderen en honoreren initiatieven Initiatieven van vrijwilligers (burgers) en vrijwilligersorganisaties willen wij met een positieve grondhouding bekijken. Dit motiveert de burgers en organisaties om iets te doen voor de samenleving. Uiteraard heeft de gemeente met regels, verordeningen, beleid en dergelijke te maken waaraan initiatieven getoetst moeten worden. Ook financieel is niet alles uitvoerbaar. Echter: een open, klantgerichte houding waaruit waardering spreekt, inspireert en motiveert de burgers nog het meest om zich als vrijwilliger in te blijven zetten voor de Winsumse samenleving. Andersom geldt hetzelfde: ook de gemeentelijke organisaties (bestuurders, medewerkers) kunnen gemotiveerd en geinspireerd raken van goede initiatieven van burgers en vrijwilligersorganisaties. Voorbeelden van dit soort initiatieven zijn: ontwikkeling Marciaterrein Rasquert, Bergbezinkbassin Ezinge, Behoud Synagoge Winsum, Jeugdtheaterschool Wonderboom etc. Hulp en waardering kan bestaan uit: Wegwijs maken van organisaties/burgers waar zij met hun initiatief terecht kunnen. Ondersteunen in de zin van adviseren over mogelijkheden en onmogelijkheden van bijvoorbeeld particuliere of georganiseerde intitiatieven; Subsidiemogelijkheden bekijken/bespreken voor zo’n initiatief; Nagaan met welke hulp het initiatief verder gebracht kan worden; Succesvolle initiatieven voor het voetlicht plaatsen.
3. Financiën Een groot aantal beleidsmaatregelen wordt uitgevoerd door het Steunpunt vrijwilligerswerk. In de bijlage is de opdracht beschreven voor het Steunpunt. Het Steunpunt bedient zowel de gemeente Winsum als De Marne. De belangrijkste opdracht is het afstemmen van vraag en aanbod van het vrijwilligerswerk. Hierbij zijn de werkzaamheden deels gericht op de cliënten uit de Wwb en de WW.
8
De totale kosten voor het Steunpunt Vrijwilligerswerk bedragen jaarlijks € 40.000,-. Dit op basis van 32 uur ondersteuning van beroepskrachten. De kosten worden gedeeld met de gemeente De Marne (ieder € 20.000,-). De dekking vindt plaats deels uit budget Wwb De Marne en Winsum (€ 20.000,-), deels uit budget Welzijn ten behoeve van vrijwilligersbeleid (Winsum € 10.000,-, De Marne € 10.000,-). Verder is een budget voor activiteiten beschikbaar voor onder andere PR-activiteiten, deskundigheidsbevordering en de organisatie van NL DOET. Het Steunpunt Vrijwilligerswerk heeft inmiddels ook al de opdracht (vanaf 2009) om voor de maatschappelijke stages van middelbare scholieren als bemiddelaar op te treden. Hiervoor is € 5.500,- beschikbaar uit daarvoor beschikbare rijksgelden. Voor de Collectieve WA verzekering is jaarlijks een bedrag van € 3.800,- beschikbaar. Hiervoor ontvangt de gemeente Rijksmiddelen. Deze middelen zijn in onze begroting opgenomen voor dit doel. Binnen het reguliere beschikbare budget vrijwilligerswerkbeleid is nog ruimte voor activiteiten op het gebied van de waardering van vrijwilligers. Dit onderdeel wordt nog nader uitgewerkt (zie parargraaf 2.3.3. onderdeel a.
9
Bijlage Aanbevelingen uit het rapport 'Vrijwilligerswerk: de kracht van aandacht', Stichting Welzijn Winsum, maart 2006). Houd de digitale en fysieke vacaturebank in stand; Organiseer een jaarlijks groot evenement met het doel promotie van het vrijwilligerswerk en aandacht/waardering voor de vrijwilliger; Draag zorg voor een goede toegang tot informatie en ondersteuning; Zet de bemiddelingsfunctie van het steunpunt in voor maatschappelijke stages en informeer en ondersteun vrijwilligersorganisaties op de komst van jongeren. Betrek kwetsbare groepen bij vrijwilligerswerk. Informeer, faciliteer en enthousiasmeer vrijwilligersorganisaties met betrekking tot het werken met kwetsbare groepen; Bied individuen cliëntondersteuning Geef organisaties de ruimte om middelen te reserveren voor promotie en waardering van hun vrijwilligerswerk; Zet de vrijwilliger in het zonnetje
10
