Beleidsnota Uitvoering Participatiewet Tilburg

Beleidsnota Uitvoering Participatiewet Tilburg

Versie 26 augustus 2014

1

Inhoud Hoofdstuk 1 Inleiding ................................................................................................................... 4 1.1 Doel van de nota ..................................................................................................................... 4 1.2 Leeswijzer................................................................................................................................ 4 Hoofdstuk 2 Hoofdlijnen van de Participatiewet ......................................................................... 6 2.1 Wetgeving: vereenvoudiging door samenvoeging ................................................................. 6 2.2 Werk en wederkerigheid als uitgangspunt ............................................................................. 6 Loonkostensubsidie en loonwaarde ......................................................................................... 7 Voorziening beschut ................................................................................................................. 8 2.3 Werkgevers: verleiden en verantwoordelijkheid ................................................................... 9 2.4 Maatregelen WWB ................................................................................................................. 9 Kostendelersnorm..................................................................................................................... 9 Uitbreiding van aan de bijstand verbonden verplichtingen en aanscherping van sanctionering ................................................................................................................................. 10 Beperking categoriale bijzondere bijstand ............................................................................ 10 Tegenprestatie naar vermogen .............................................................................................. 10 2.5 Samenhang met de decentralisaties AWBZ/WMO en Jeugdzorg......................................... 10 De decentralisatie van de AWBZ in relatie tot de Participatiewet ......................................... 11 De decentralisatie van de Jeugdzorg in relatie tot de Participatiewet ................................... 12 Toegang tot integrale ondersteuning: Frontlijn...................................................................... 12 2.6 Resumerend .......................................................................................................................... 14 Hoofdstuk 3 Hoofdlijnen huidig beleid ...................................................................................... 15 3.1 Poort ..................................................................................................................................... 16 3.2 Begeleiding............................................................................................................................ 16 3.3 Werkgeversdienstverlening .................................................................................................. 17 3.4 Dienstverlening ..................................................................................................................... 17 3.5 Strategie ontwikkeling Diamant groep ................................................................................. 18 3.6 Wijken ................................................................................................................................... 20 3.7 Resumerend .......................................................................................................................... 20 Hoofdstuk 4 De opgave .............................................................................................................. 21 4.1 Het nieuwe klantenbestand .................................................................................................. 21 Jonggehandicapten in beeld ................................................................................................... 22 Extra instroom door het afsluiten van de Wsw ...................................................................... 23 Totaalbeeld klantvolume ........................................................................................................ 23 4.2 Beschikbare middelen........................................................................................................... 24 Nieuw verdeelmodel Participatiebudget ................................................................................ 25 Nieuw verdeelmodel BUIG...................................................................................................... 26 Voorlopige budgetraming Tilburg ........................................................................................... 26 4.3 Resumerend .......................................................................................................................... 26 Hoofdstuk 5 Naar een Tilburgs antwoord op de Participatiewet .............................................. 28 5.1 Hoofdstrategie ...................................................................................................................... 28 5.2 De samenwerking met werkgevers....................................................................................... 28 5.3. Regionale perspectief .......................................................................................................... 29 Regionale samenwerking in brede zin .................................................................................... 29 Het Werkbedrijf ...................................................................................................................... 31 Regionale agenda .................................................................................................................... 34 5.4 Resumerend .......................................................................................................................... 35 Hoofdstuk 6 Uitvoering van de Participatiewet.............................................................................. 36

2

6.1 Nieuw: Jonggehandicapten................................................................................................... 36 6.2 Blink....................................................................................................................................... 39 6.3 Nieuw: Ondersteuning van werkenden ................................................................................ 40 6.4 Bemiddelbaar en zelfredzaam .............................................................................................. 41 6.5 Potentieel bemiddelbaar en potentieel zelfredzaam ........................................................... 41 6.6 Nog niet bemiddelbaar en nog niet zelfredzaam ................................................................. 43 Maatschappelijke participatie en de tegenprestatie naar vermogen .................................... 44 6.7 Niet-uitkeringsgerechtigden (NUG) ...................................................................................... 46 Hoofdstuk 7 Scenario’s voor de uitvoering van de Participatiewet........................................... 47 7.1 Positie tijdelijke dienstverbanden Wsw................................................................................ 47 7.2 Perspectief op betaald werk voor zoveel mogelijk mensen ................................................. 49 Tilburgs alternatief voor de voorziening beschut ................................................................... 50 Focus op ondersteuning naar betaald werk met een zo hoog mogelijke loonwaarde .......... 52 Positie Diamant groep in dit scenario ..................................................................................... 52 7.3 Perspectief op werk voor zoveel mogelijk mensen, beschut werk voor hen die hierop zijn aangewezen....................................................................................................................................... 53 Positie Diamant groep in dit scenario ..................................................................................... 53 7.4 Focus op ondersteuning van werkzoekenden die het verst afstaan van de arbeidsmarkt. . 54 Positie Diamant groep in dit scenario ..................................................................................... 54 7.5 Financiele betekenis van de drie scenario’s ......................................................................... 56 Hoofdstuk 8 Implementatie-agenda ............................................................................................... 60 Opstellen verordeningen en beleidsregels, tussentijdse aanpassing van beleid en herijking bestedingsplan aan de hand van nieuwe informatie .................................................................... 60 Positionering regionaal Werkbedrijf ....................................................................................... 60 Loonwaardesystematiek ......................................................................................................... 61 Garantiebanen ........................................................................................................................ 61 Marktbewerkingsplannen ....................................................................................................... 61 Menukaart Werkgeverdienstverlening ................................................................................... 61 Opstellen en uitvoeren transitieplan Diamant groep ............................................................. 62 Inkoop No-risk polis ................................................................................................................ 62 Doorontwikkeling aanpak jonggehandicapten ....................................................................... 63 Tilburgs Alternatief voor de voorziening beschut................................................................... 63 Doorvoeren wijzigingen in de Poort ....................................................................................... 64 Doorvoeren wijzigingen Begeleidingsorganisaties ..................................................................... 64 Doorvoeren wijzigingen Dienstverlening ................................................................................ 64 Werkgeversdienstverlening ........................................................................................................ 65 Opleiding en training medewerkers ....................................................................................... 65 Communicatie ......................................................................................................................... 65 Cliëntenraad............................................................................................................................ 66 BZW Midden-Brabant ............................................................................................................. 69 UWV ........................................................................................................................................ 69

3

Hoofdstuk 1 Inleiding Op 9 oktober 2008 verscheen onder de titel ‘Werken naar vermogen’ het advies van een door de staatssecretaris ingestelde commissie Fundamentele herbezinning Wsw (‘de commissie de Vries’). Een belangrijke conclusie van deze commissie was ‘dat van de mensen die onvoldoende productief zijn om het minimumloon te verdienen en aangewezen zijn op langdurige ondersteuning, slechts een beperkt deel een baan vindt, voornamelijk in het kader van de Wsw. Een grotere en nog groeiende groep komt daarvoor niet in aanmerking en valt tussen wal en schip’. Het advies van de commissie de Vries was voor het kabinet aanleiding om te komen met nieuwe wetgeving. Na het eerder stranden van een ‘Wet Werken naar Vermogen’ (WWnV) hebben inmiddels de Tweede en Eerste Kamer ingestemd met een gewijzigd wetsvoorstel: de Participatiewet.

1.1 Doel van de nota

In deze beleidsnota formuleren we de uitgangspunten waarmee wij uitvoering willen geven aan de Participatiewet. We baseren ons hierbij op wat wij nu weten over de Participatiewet en met alle onzekerheden daarin. Regionale samenwerking maakt een wezenlijk onderdeel uit van de uitvoering van de Participatiewet. De gemeente Tilburg maakt zich hier al geruime tijd sterk voor en onderschrijft dan ook het belang ervan. Complex is dat iedere gemeente op lokaal niveau nog bezig is om de keuzen ten aanzien van de implementatie van de Participatiewet voor te bereiden en voor te stellen aan hun raad. De keuze hoe een individuele gemeente de participatiedoelgroep wil ondersteunen richting werk of maatschappelijke deelname, welke financiële middelen en instrumenten hiervoor worden ingezet, welke uitvoeringsorganisatie men daarvoor voor ogen heeft en welke opdracht men voornemens is te verstrekken aan Diamant groep is bepalend voor een groot deel van het speelveld voor verdere regionale samenwerking.

We vragen de gemeenteraad om voor Tilburg nu een aantal keuzes te maken, vooral daar waar het gaat om het verdelen van een slinkend budget voor begeleiding en ondersteuning over een groeiend aantal burgers dat op die ondersteuning is aangewezen en/of gebruik van wenst te maken. Op basis van deze besluitvorming kunnen wij starten met de noodzakelijke lokale voorbereidingen op de Participatiewet. In december 2014 komen wij terug bij de raad met een voorstel om de verordeningen aan te passen aan de Participatiewet. En om voorstellen te doen voor aanvullend beleid als daar vanwege nieuwe informatie aanleiding toe is. We verwachten dat in december ook de regiogemeenten hun beleid hebben bepaald, waardoor wij meer inzicht kunnen geven ten aanzien van de regionale implicaties van de Participatiewet. Vanuit deze startpositie willen we vanuit een meer fundamentelere discussie en verder onderzoek in 2015 over nut en noodzaak omtrent het indikken van uitvoeringsorganen hier een verdere vertaalslag aan geven.

1.2 Leeswijzer

Deze nota begint met een weergave van de meest in het oog springende onderdelen van de Participatiewet. Sinds het verschijnen van het advies van de commissie de Vries heeft de gemeente Tilburg niet stilgezeten. Voorsorterend op de nieuwe wetgeving en mede ingegeven door forse bezuinigingen op de budgetten die de gemeente voor re-integratie door het Rijk krijgt toebedeeld heeft de gemeenteraad al in 2012 een Nieuw Ondersteuningsmodel Arbeidsmarkt (NOMA) vastgesteld waarvan de implementatie op 1 juli 2014 is afgerond. Daarom beschrijven we in hoofdstuk 3 waar we op dit moment staan met NOMA. Lezers die al goed bekend zijn met NOMA kunnen dit hoofdstuk overslaan. In hoofdstuk 4 laten we cijfermatig zien voor welke opdracht we vanaf 2015 aan de lat staan, om in hoofdstuk 5 en 6 te schetsen hoe we deze opdracht aan willen

4

vliegen. Met een slinkend budget en een groeiende doelgroep is het maken van keuzes onvermijdelijk. In hoofdstuk 7 presenteren wij daarom een drietal scenario’s voor de uitvoering van de Participatiewet. Het vaststellen van een beleidsdocument maakt het uitvoeren van de nieuwe wetgeving nog geen werkelijkheid. In hoofdstuk 8 is daarom voorzien in een voorlopige implementatie-agenda waarmee inzichtelijk wordt gemaakt wat de belangrijkste stappen zijn die we gaan zetten om de Participatiewet uit te voeren. Die uitvoering kan alleen maar succesvol zijn als we samenwerken. De inhoud van deze nota hebben wij daarom in conceptstatus besproken met verschillende interne en externe stakeholders. Bijlage 1 biedt een weergave van deze consultatieronde, de ontvangen feedback en daar waar nodig onze reactie daarop.

5

Hoofdstuk 2 Hoofdlijnen van de Participatiewet Vanaf 1 januari treedt de Participatiewet in werking. Het belangrijkste doel van deze wet is om meer mensen - vooral ook mensen met een arbeidsbeperking – actief op de arbeidsmarkt te krijgen. De Participatiewet beoogt dit doel te bereiken door:  Wetgeving: vereenvoudiging door samenvoeging;  Werk en wederkerigheid als uitgangspunt;  Werkgevers: verleiden en verantwoordelijkheid.

2.1 Wetgeving: vereenvoudiging door samenvoeging

De commissie de Vries beschreef al hoe door insluitende of juist uitsluitende wet- en regelgeving een tweedeling is ontstaan op de arbeidsmarkt. Met de Participatiewet wil het kabinet komen tot één regeling voor mensen met arbeidsvermogen die ondersteuning nodig hebben. Daartoe voegt de Participatiewet de Wet Werk en Bijstand (WWB), de Wet Sociale Werkvoorziening (Wsw) en een deel van de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong) inclusief bijbehorende budgetten samen waarbij gemeenten per 1 januari verantwoordelijk worden voor de uitvoering.  De Wajong is vanaf 1 januari 2015 uitsluitend nog toegankelijk voor jonggehandicapten die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn. Huidige Wajongers behouden hun rechten, ook als zij beschikken over arbeidsvermogen 1. Uitvoering van de Wajong blijft een taak van het UWV. Gemeenten worden dus verantwoordelijk voor de ondersteuning van nieuwe jonggehandicapten die niet volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn. De polisvoorwaarden van de WWB zijn daarbij van toepassing, inclusief een vermogenstoets. De Participatiewet voorziet ook in een studieregeling: jonggehandicapten die studeren en niet in staat zijn om het wettelijk minimumloon te verdienen komen onder voorwaarden in aanmerking voor aanvullende inkomensondersteuning door de gemeente.  Vanaf 1 januari 2015 stopt de instroom in de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Mensen werkzaam binnen de Wsw behouden hun rechten en plichten waardoor een sterfhuisconstructie ontstaat. Tegelijkertijd vindt een aanzienlijke korting plaats op de Rijksbijdrage die gemeenten per Wsw-er krijgen.

2.2 Werk en wederkerigheid als uitgangspunt

Het huidige zorg- en ondersteuningsstelsel gaat nog onvoldoende uit van eigen initiatief en verantwoordelijkheid van werkzoekenden en is daardoor onvoldoende activerend en financieel onhoudbaar. Daarom is de Participatiewet opgebouwd rond de basisprincipes dat: a) Wie kan werken, werkt; b) De werkzoekende primair verantwoordelijk is voor zijn of haar eigen re-integratie; c) Ondersteuning van de overheid complementair is aan die inspanningen en mogelijkheden van de individuele werkzoekende. Dus: uitgaan van mogelijkheden in plaats van beperkingen en hier de aard en omvang van de ondersteuning die de gemeente biedt op aanpassen. Bijvoorbeeld door slechts sobere ondersteuning te bieden en maximaal druk te zetten op het solliciteren als verwacht mag worden dat iemand in staat is om zelfstandig of met behulp van zijn of haar sociale omgeving weer aan het werk zal komen.

1

Wel wordt het uitkeringsniveau van Wajongers met arbeidsvermogen per 1 januari 2018 verlaagd van 75% van het wettelijk minimumloon naar 70%.

6

Wanneer iemand echter, bijvoorbeeld door een arbeidsbeperking, aangewezen is op ondersteuning om aan het werk te komen en blijven, biedt de gemeente die ondersteuning op effectieve en efficiënte wijze.  Gemeenten krijgen met de Participatiewet ruimte om beschut werk te organiseren als een voorziening voor personen die door hun lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking een zodanige mate van begeleiding en aanpassingen van de werkplek nodig hebben, dat van een reguliere werkgever niet mag worden verwacht dat hij deze mensen in dienst neemt;  Gemeenten kunnen loonkostensubsidie inzetten om een werkgever te compenseren voor het verschil tussen de loonsom en de productiviteit van een werknemer met een arbeidsbeperking. Loonkostensubsidie, loonwaarde en de voorziening beschut zijn in de Participatiewet belangrijke begrippen. Daarom besteden we hier nu eerst meer aandacht aan.

Loonkostensubsidie en loonwaarde

Voor gemeenten is de inzet van loonkostensubsidie al jaren een beproefd middel om werkgevers te verleiden om een werkzoekende in dienst te nemen. In Tilburg bieden we werkgevers via de Stimuleringspremie een eenmalige bijdrage in de loonkosten als zij een werkzoekende met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst nemen. Werkgevers kunnen ook aanspraak maken op een budget voor scholing of begeleiding.

De Participatiewet biedt een nieuwe vorm van loonkostensubsidie als mensen ten gevolge van een arbeidsbeperking niet in staat zijn om het wettelijk minimumloon te verdienen. Deze nieuwe loonkostensubsidie is gebaseerd op productiviteit. De productiviteit van de medewerker met een arbeidsbeperking wordt vergeleken met andere medewerkers in dezelfde functie. Het resultaat van die vergelijking wordt loonwaarde genoemd. Deze loonwaarde is dus altijd gekoppeld aan een specifieke functie en een specifieke werkomgeving. Om de loonwaarde vast te kunnen stellen kan een werkzoekende maximaal 3 maanden lang in het bedrijf werken met behoud van uitkering: een proefplaatsing. Voorwaarde is wel dat er een reëel vooruitzicht is op een arbeidsovereenkomst. Voorbeeld: In een bedrijf pakken werknemers gemiddeld 50 dozen per uur in. Zij krijgen daarvoor een beloning van 100% van het wettelijk minimumloon (WML). Een werkzoekende gaat in dit bedrijf in de vorm van een proefplaatsing aan de slag. Tegen het einde van de proefplaatsing wordt de loonwaarde vastgesteld. Stel dat de medewerker door een arbeidsbeperking 30 in plaats van 50 dozen per uur in kan pakken, dan wordt de loonwaarde vastgesteld op 30/50=60% van het WML. De werkgever biedt de werkzoekende een arbeidsovereenkomst tegen het WML en krijgt van de gemeente een loonkostensubsidie ter hoogte van 40% WML. In het bovenstaande kader hebben wij een (versimpeld) beeld gegeven van de werking van loonkostensubsidie en loonwaarde. In de daadwerkelijke methodiek van loonwaardebepaling wordt ook rekening gehouden met eventuele verschillen in begeleidingsbehoefte en algemene werknemersvaardigheden. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het objectief vaststellen van de loonwaarde. Het Rijk komt nog met nadere regels ten aanzien van de systematiek en techniek die gemeenten daarbij moeten hanteren. Bij voorkeur werken gemeenten in een arbeidsmarktregio op dezelfde manier door eenduidige afspraken te maken in de Werkbedrijven (zie hoofdstuk 5). Jaarlijks wordt de loonwaarde opnieuw vastgesteld. Voor mensen die met loonkostensubsidie werkzaam in de voorziening beschut werk geldt een afwijkende termijn van drie jaar.

7

De loonkostensubsidie houdt in dat de werkgever de werknemer betaalt conform de geldende CAO. De gemeente compenseert het verschil tussen de loonwaarde en het WML vanuit de BUIG-middelen. Is het loon hoger dan het WML dan betaalt de werkgever zelf het verschil. Daarnaast is de loonkostensubsidie die de gemeente kan verstrekken gemaximeerd op 70% van het WML.

Voorziening beschut

Gemeenten krijgen met de Participatiewet de mogelijkheid om een voorziening beschut werken te organiseren. De doelgroep 2 van deze voorziening bestaat uit mensen die door hun lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking een zodanige mate van begeleiding en aanpassing van de werkplek nodig hebben dat niet van reguliere werkgever mag worden verwacht dat hij deze mensen in dienst neemt 3. Of iemand tot de doelgroep beschut werk behoort wordt vastgesteld door UWV. In de Wsw kon iemand zelf aan UWV het verzoek doen voor een Wsw-indicatie. Voor de voorziening beschut echter geldt dat deze indicatie door UWV alleen op verzoek van de gemeente kan plaatsvinden en niet op rechtstreeks verzoek van betrokkene zelf. De aard van de beperking maakt dat blijvende ondersteuning een voorwaarde is om loonvormende arbeid te verrichten. Bepalend of iemand in aanmerking komt voor beschut werk is dus de begeleidingsbehoefte en niet zozeer de productiviteit (loonwaarde) van deze persoon. Mensen die binnen deze voorziening beschut werkzaam zijn verdienen minimaal 4 het wettelijk minimumloon. Ondanks de ambitie om met de Participatiewet één regeling voor de onderkant arbeidsmarkt te creëren wordt hierdoor juist een extra regeling tot stand gebracht. Daarmee voor aan klein deel binnen de totale doelgroep van de Participatiewet ‘loongarantie’ tot aan het pensioen wordt geboden. Zonder dat er een duidelijke inhoudelijke uitleg kan worden gegeven waarom dit juist voor deze groep geldt en niet voor anderen. Deze 'verbijzondering' van een deel van de doelgroep wordt nog problematischer als we hierbij ook arbeidsmatige dagbesteding betrekken. Het zal namelijk voorkomen dat mensen met dezelfde problematiek dezelfde activiteiten verrichten, maar de persoon met een indicatie dagbesteding dit met behoud van uitkering doet terwijl de persoon met een indicatie beschut werk hiervoor het minimumloon ontvangt. Het kabinet gaat in de financiële berekeningen uit van een fade-out/fade-in scenario. In circa 40 jaar verdwijnen de 90.000 huidige Wsw-arbeidsplaatsen en bijbehorende financiering. In dezelfde periode worden geleidelijk middelen aan het Participatiebudget toegevoegd waarmee gemeenten in staat worden geacht om uiteindelijk 30.000 structurele plekken beschut werk te bekostigen. Het kabinet raamt voor deze doelgroep een gemiddelde loonwaarde van 30% van het wettelijk minimumloon en voegt op basis hiervan middelen toe aan het BUIG-budget. In het macroParticipatiebudget wordt uitgegaan van begeleidingskosten ad. € 8.500, - per persoon. Anders dan in de Wsw bepalen gemeenten zelf 5 of zij beschut werk aanbieden en in welke vorm en omvang, daarom spreken we van een voorziening.

2

In een AMvB beschut werk wordt deze definitie van de doelgroep beschut werk nog nader geoperationaliseerd. Op het moment van schrijven van deze nota was deze AMvB nog niet verschenen. 3 Nota naar aanleiding van het nader verslag, 3 februari 2014. Kamerstukken: 2014D03840 4 Ten aanzien van beschut werk is in de Werkkamer overeengekomen dat het beloningsniveau begint op 100% van het wettelijk minimumloon met het perspectief dat mensen die beschut werken er op termijn beperkt op vooruit kunnen gaan. 5 Kamerstukken: 2014D03840: Gemeenten leggen het beleid voor beschut werk, waaronder de wijze waarop de gemeenten de voorselectie vormgeven, vast in een verordening. Met deze verordeningplicht legt de regering de nadere invulling van beschut werk op lokaal niveau neer. De lokale democratie besluit over de uitwerking. Alvorens de gemeenteraad over de verordening besluit, moeten gemeenten de verordening bespreken met vertegenwoordigers van de gemeentelijke doelgroep.

8

2.3 Werkgevers: verleiden en verantwoordelijkheid

De afgelopen jaren is door gemeenten veel energie gestoken in het opzetten van een succesvolle werkgeversdienstverlening. Gemeenten zien werkgevers meer en meer als een klant die met kwalitatief goede dienstverlening en een aantrekkelijke propositie verleid moet worden om werkzoekenden met een afstand tot de arbeidsmarkt een plaats in het bedrijf te bieden. Voor werkgevers heeft de Participatiewet en het Sociaal Akkoord in ieder geval de volgende betekenis: Verantwoordelijkheid:  Werkgevers in de marktsector stellen zich (oplopend tot 2026) garant voor 100.000 extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking. Daarnaast biedt ook de overheid 25.000 extra banen. Met deze extra werkgelegenheid in de vorm van Garantiebanen wordt een wettelijk opgelegd banenquotum voor arbeidsgehandicapten vooralsnog op afstand gehouden. Echter, als de realisatie van deze Garantiebanen achterblijft zal alsnog een quotumregeling in werking treden;  Werkgevers gaan inhoudelijk en financieel participeren in 35 op te zetten regionale Werkbedrijven. Deze Werkbedrijven vormen een schakel tussen mensen met een arbeidsbeperking en de arbeidsmarkt (en dus ook de Garantiebanen); Verleiden:  Werkgevers kiezen doorgaans niet vanzelf voor onze doelgroep wanneer zij een vacature te vervullen hebben. Ontzorging van werkgevers, bijvoorbeeld via loonkostensubsidie, jobcoaching en/of no-risk polis) en uitgewerkte business cases, is en blijft daarom noodzakelijk om werkgevers te verleiden om de doelgroep een kans te geven.

2.4 Maatregelen WWB

Naast de Participatiewet hebben gemeenten ook te maken met het invoeren van de Maatregelen WWB. Hiermee worden - eveneens per 1 januari 2015 - een aantal wijzigingen doorgevoerd in de WWB die in samenhang met de Participatiewet geïmplementeerd worden. Daarbij gaat het om:  De introductie van een kostendelersnorm in de bijstand;  Een uitbreiding van de aan de bijstand verbonden verplichtingen en aanscherping van het sanctiebeleid;  Het beperken van de categoriale bijstand;  Het invoeren van een tegenprestatie naar vermogen.

Kostendelersnorm

Hiermee wordt de hoogte van de bijstand lager naarmate een bijstandsgerechtigde de woning deelt met één of meer meerderjarige personen, ongeacht of deze huisgenoten (ook) daadwerkelijk recht op bijstand hebben. Doel van de kostendelersnorm is om in de uitkeringsverstrekking rekening te houden met de mogelijkheid om binnen een huishouden bepaalde kosten te kunnen delen, ook wanneer de leden van het huishouden niet gehuwd of daaraan gelijkgesteld zijn. Met de kostendelersnorm vervalt voor de gemeente de mogelijkheid om op basis van een gemeentelijke toeslagenverordening 6 de bijstand te verhogen of te verlagen in verband met

6

De mogelijkheid om de uitkering te verlagen vanwege lagere woonkosten en de schoolverlatersverlaging blijven wel bestaan. De gemeente Tilburg maakt overigens op dit momentgeen gebruik van de mogelijkheid tot het tijdelijk voor de duur van een half jaar verlagen van het normbedrag na schoolverlaten. Dit uit een oogpunt van vereenvoudiging van de uitvoering.

9

het al dan niet kunnen delen van de algemene kosten van het bestaan. De kostendelersnorm geldt voor alle nieuwe rechthebbenden vanaf 1 januari 2015. Voor het zittend bestand gaat de kostendelersnorm in per 1 juli 2015.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de kostendelersnorm naar huishoudtype. Huishoudtype

Individuele norm (als percentage van het wettelijk minimumloon)

Eénpersoonshuishouden Tweepersoonshuishouden Driepersoonshuishouden Vierpersoonshuishouden Vijfpersoonshuishouden

70% 50% 43,33% 40% 38%

Totale bijstandsnorm indien allen bijstand ontvangen (als percentage van het wettelijk minimumloon) 70% 100% 130% 160% 190%

Uitbreiding van aan de bijstand verbonden verplichtingen en aanscherping van sanctionering

Het gaat onder andere om de verplichting om als bijstandsontvanger ingeschreven te staan bij een uitzendbureau en te zorgen voor een zekere mate van representativiteit in kleding, verzorging en houding. Maar ook bijvoorbeeld het accepteren van een woon-werk afstand van maximaal 3 uur per dag. Deze uitbreiding van de verplichtingen valt bovendien samen met een aanscherping van het sanctiebeleid 7. De wet schrijft voor dat bij overtreding van deze verplichtingen de bijstand in ieder geval 100% wordt verlaagd gedurende minimaal 1 en maximaal 3 maanden. De gemeenteraad stelt bij verordening regels vast ten aanzien van de periode waarover deze verlaging wordt toegepast. Zoals beschreven in paragraaf 1.1 leggen we in december deze verordeningen aan de raad voor.

Beperking categoriale bijzondere bijstand

In de huidige WWB is het mogelijk om in een aantal gevallen bijzondere bijstand categoriaal toe te kennen. Het betreft bijvoorbeeld een tegemoetkoming voor chronisch zieken of gehandicapten of in verband met de kosten van maatschappelijke participatie van kinderen (denk aan lidmaatschap van een vereniging). Vanaf 1 januari 2015 is het verlenen van categoriale bijstand uitsluitend nog mogelijk voor een collectieve aanvullende zorgverzekering. De inkomensgrens voor categoriale bijzondere bijstand vervalt waardoor het mogelijk wordt om deze ook te verstrekken te bij een inkomen hoger dan 110% van de toepasselijke bijstandsnorm.

Tegenprestatie naar vermogen

Gemeenten zijn verplicht om per verordening beleid vast te stellen met betrekking tot het aan bijstandsgerechtigden opdragen van een tegenprestatie naar vermogen. De tegenprestatie is vanuit het oogpunt van de wetgever niet bedoeld als re-integratie instrument maar om wederkerigheid tussen inkomensverstrekker en -ontvanger te bevorderen. In hoofdstuk zes wegen wij de mogelijkheden voor een zinvolle inzet van de tegenprestatie naar vermogen en doen daartoe een voorstel.

2.5 Samenhang met de decentralisaties AWBZ/WMO en Jeugdzorg 7 Nota bene: In het wetsvoorstel werd voorgesteld om de vier weken zoektijd uit te breiden naar personen van 27 jaar en ouder. Deze wijziging gaat niet door. De vier weken zoektijd blijft gehandhaafd voor jongeren tot 27 jaar.

10

In het sociale domein voltrekt zich in hoog tempo een aantal ingrijpende veranderingen waar de Participatiewet er slechts één van is. Gemeenten worden ook verantwoordelijk voor de Jeugdzorg en krijgen nieuwe WMO-taken die vanuit de AWBZ worden gedecentraliseerd. In samenhang bezien worden gemeenten zo volledig verantwoordelijk voor ondersteuning, begeleiding en participatie van hun inwoners. Deze decentralisatie van bevoegdheden, verantwoordelijkheden en middelen – met daarbij een aanzienlijke bezuiniging - van het Rijk naar lokaal niveau dwingt gemeenten, maatschappelijke instellingen, bedrijven en burgers om zich te bezinnen op hun rol en positie in het lokale sociale domein. Relevant daarbij is ook de ‘vierde’ decentralisatie, namelijk die van passend onderwijs. Hierbij ligt het primaat niet bij de gemeente maar bij het onderwijs. Binnen dit gehele sociale-stelsel-in-beweging is de noodzaak om samen te werken aan innovatie groot. Groot is ook de beleidsruimte die gemeenten krijgen. Om de kansen die de decentralisaties bieden optimaal te benutten, is het belangrijk om daar waar dit bijdraagt tot betere, efficiëntere of klantvriendelijker dienstverlening te komen tot meer samenhang op het terrein van de participatie, ondersteuning (zorg) en jeugd.

De decentralisatie van de AWBZ in relatie tot de Participatiewet

Vanuit de AWBZ wordt de functie begeleiding gedecentraliseerd naar de Wmo. Als onderdeel van deze functie krijgen mensen met beperkingen nu diverse vormen van dagbesteding aangeboden. De Participatiewet en de naar de WMO gedecentraliseerde AWBZ functie begeleiding delen met elkaar een inzet om de zelfredzaamheid van veelal kwetsbare burgers te vergroten. Beide regelingen treden in werking per 1 januari 2015 en gaan in de eerste plaats uit van de eigen verantwoordelijkheid van de klant. De WMO richt zich vooral op ondersteuning ten aanzien van de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie, de Participatiewet op arbeidsparticipatie. Er bestaat een duidelijke overlap in kenmerken en mogelijkheden van mensen aan de onderkant van de Sociale Werkvoorziening (‘Beschut Binnen’) en een deel van de mensen die nu vanuit de AWBZ een indicatie voor begeleiding hebben en vanaf 1 januari 2015 ondersteund worden vanuit de WMO. Deze overlap zien we ook terug in het aanbod. In WMO termen: ondersteuningsvorm, in Sociale Werkvoorzieningtermen: infrastructuur. Deze overlap biedt mogelijkheden om middels integrale beleidsvorming synergievoordelen tot stand te brengen. In 2013 is daarom in samenwerking met zorgaanbieders en de Diamant-groep een verkenning uitgevoerd naar kansen voor een effectievere ondersteuning van kwetsbare burgers door het maken van combinaties van dagbesteding en sociale werkvoorziening (Wsw): arbeidsmatige dagbesteding. In februari 2014 heeft het college het Ontwerpplan Wmo 2015 vastgesteld. Daarin beschrijven we voor de Wmo-breed een tactisch inkoopplan. Dit plan sluit nauw aan bij de 3D ontwikkeling Frontlijn, waarin de samenhang met sturing op de toegang naar specialistische ondersteuning wordt vormgegeven. In dat plan beschrijven we op welke wijze we de "inkoop" van de Wmo, in het bijzonder gericht op de nieuwe taken, gaan organiseren. Daarbij is de keuze gemaakt voor een tweeledige aanpak: 1. Met de grootste aanbieders maken we afspraken over de coördinatie en uitvoering van het ondersteuningsarrangement gebaseerd op de huidige afspraken met het zorgkantoor. De bezuiniging die het Rijk toepast op het naar de gemeente gedecentraliseerde budget wordt generiek doorgezet naar deze uitvoerders. Gekozen is om uitvoerders zelf te laten bepalen hoe zij deze taakstelling verwerken in hun dienstverleningsaanbod. De gemeente stuurt hiermee dus niet actief (mee) op behoud of uitbreiding van plekken voor mensen die zijn aangewezen op arbeidsmatige dagbesteding. Noch wordt van uitvoerders gevraagd om te komen tot een ‘indikking’ van bestaande voorzieningen, in samenhang met de bestaande Wsw-infrastructuur;

11

2. Het beschikbaar stellen van het PGB (in een nieuwe vorm met trekkingsrecht). Alle huidige en nieuwe aanbieders kunnen hiervoor in aanmerking komen. Gelet op de eerder gemaakte keuzes biedt vooral punt 2 nog kansen om in de vorm van arbeidsmatige dagbesteding een nieuw aanbod te ontwikkelen voor mensen met een intensieve ondersteuningsvraag, dat ook aansluit bij de doelstellingen van de Participatiewet. Omdat arbeidsmatige dagbesteding (het begrip wordt vaak gehanteerd, echter doorgaans als een onlosmakelijk onderdeel van een veelomvattender ‘ketenzorg-arrangement’) als een apart product nog niet bestaat willen we eerst onderzoeken in hoeverre dit instrument leidt tot het vergroten van de zelfredzaamheid, met als resultaat uitstroom uit de WMO en (doorstroom naar ondersteuning gericht op) arbeidsparticipatie. Hiervoor richten we een pilot in die met ingang van 1 januari 2015 start. Om de pilot vorm te geven en werkbaar te houden beperken we vooralsnog het aanbod tot drie partijen, waaronder Diamant groep, die in onder-aanneming met de zorgaanbieders al enige ervaring hebben opgedaan met het bieden van ondersteuning die lijkt op wat we in de nieuwe situatie definiëren als arbeidsmatige dagbesteding. We verwachten dat in 2015 ongeveer 40 personen – al dan niet behorende tot de doelgroep van de Participatiewet - op deze wijze gebruik maken van arbeidsmatige dagbesteding, oplopend naar 80 in 2017 verdeeld over deze drie aanbieders. Wanneer de resultaten van deze pilots goed zijn hetgeen wil zeggen dat partijen erin slagen uitstroom te realiseren- kan op termijn een forse volume groei gerealiseerd worden.

De decentralisatie van de Jeugdzorg in relatie tot de Participatiewet

De verwachting is dat decentralisatie van de jeugdzorg gemeenten de mogelijkheid biedt om zorg en ondersteuning aan jeugdigen en gezinnen op een andere manier vorm te geven. Door het samenvoegen van verschillende financieringsstromen en het laten vervallen van het recht op zorg zijn gemeenten naar verwachting beter in staat om een samenhangend aanbod van toegankelijke hulp en ondersteuning te organiseren en gespecialiseerde vormen van zorg efficiënter in te zetten. De decentralisaties bieden de mogelijkheid om hulp uit alle domeinen (alle vormen van jeugdzorg, veiligheid, welzijn, schuldhulpverlening en re-integratie) in samenhang in te zetten. Decentralisatie van de jeugdzorg maakt het ook mogelijk om de samenhang en samenwerking tussen het jeugd‐ en het onderwijsveld en de arbeidsmarkt op lokaal en regionaal niveau te versterken. Een van de belangrijkste opgaven voor gemeenten is om lokale voorzieningen voor de jeugd bewust te maken van hun pedagogische opdracht en rol als medeopvoeder. De transitie van de jeugdzorg, de doorontwikkeling van preventief jeugdbeleid en de frontlijnaanpak, de invoering van Passend onderwijs en de toeleiding naar arbeid zijn met elkaar samenhangende en elkaar versterkende sporen die de komende tijd in logisch verband verder moeten worden uitgewerkt.

Toegang tot integrale ondersteuning: Frontlijn

12

De ontwikkeling van de Frontlijn vormt een belangrijke schakel bij het borgen van een betaalbare en kwalitatief goede ondersteuningstructuur. In de Frontlijn werken generalistische professionals met mandaat, dat zijn maatschappelijk werkers, jeugdgezondheidswerkers, medewerkers werk en inkomen, WMO-adviseurs en huisartsen. De ingangen blijven voor de burgers het zelfde, de professionals werken vanuit hun eigen organisatie, maar hebben wel een gezamenlijke opdracht, werkwijze en aanpak. De Frontlijn vormt zo een schakelpunt tussen enerzijds de sociale basisstructuur en anderzijds de relatief dure of specialistische ondersteuning. De Frontlijn neemt hiermee een belangrijke plek in het sociale domein in en is grotendeels bepalend voor het behalen van de gewenste resultaten, zowel in kwaliteit als in kosten. De belangrijkste taken van de Frontlijn zijn:  Maximaal richten op zelfoplossend vermogen van de burger (en zijn omgeving), maar ook vroegtijdig signaleren en handelen bij meervoudige problematiek;  Bij meervoudige problematiek zorgen voor op elkaar afgestemde ondersteuning, 1 regisseur en zo weinig mogelijk overdrachtsmomenten (oftewel 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur);  Indien nodig, direct inzetten van lichte ondersteuning, denk aan maatschappelijk werk, opvoedingsondersteuning, maar ook aan hulpmiddelen en persoonlijke dienstverlening;  Organiseren van de toegang tot de 2e lijn WMO/Jeugd en arbeidsmarktvoorzieningen;  Waar nodig outreachend werken; burgers en gezinnen worden actief opgespoord en geactiveerd. Mensen met intensieve ondersteuning zullen vaak ook een uitkeringsvraag stellen in de Frontlijn. De Frontlijn is dichtbij de burger en daarmee met name op het niveau van de wijk georganiseerd. De toegang tot ondersteuning bij werk en inkomen is echter primair stedelijk georganiseerd. Adequate verbindingen tussen deze voorzieningen zijn essentieel en goede borging van indicatie en samenhang in zorg en werktraject is dan ook een vereiste. Onderstaande afbeelding licht dit toe.  Alle ondersteuningscontacten, zowel die in de wijk als in de ‘NOMA-Poort’ beginnen met een quickscan waarmee een eerste indicatie van de zwaarte van de problematiek tot stand komt;  Indien nodig vindt vanuit deze indicatie een zorgvuldige doorgeleiding plaats van wijkteam naar de NOMA-poort of andersom om de juiste ondersteuning tot stand te brengen;  Indien er sprake is van meervoudige problematiek vindt casusbespreking plaats in een expertiseteam. Dit team geeft onafhankelijk advies aan de Frontlijn. De Frontlijn maakt met dit advies een integraal zorgplan en voert regie op een effectieve uitvoering van dit plan.

13

Voorbeeld: Op het Werkplein meldt zich een mevrouw van 40 jaar met een uitkeringsvraag. Direct valt op dat mevrouw onder de blauwe plekken zit. Haar dochter van anderhalf jaar oud ziet er onverzorgd uit en draagt een luier die duidelijk al een tijd niet verschoond is. Uit de quickscan blijkt dat er sprake is van een kwetsbare situatie. Mevrouw heeft een relatie met een man met een alcohol- en agressieprobleem. In het verleden is mevrouw zelf onder behandeling geweest voor een depressie. Er zijn schulden, werk is telkens van korte duur. Uit de Quickscan komt dan ook naar voren dat actie met de Frontlijn in de wijk nodig is. In samenwerking met de Frontlijn blijkt mevrouw bekend bij het IMW. Een integraal plan wordt gezamenlijk opgesteld met een aantal actiepunten. Hieruit volgt dat het recht op uitkering zo snel mogelijk wordt vastgesteld. Dit geeft financieel enige rust. Mevrouw krijgt opnieuw begeleiding van het maatschappelijk werk, waarbij speciale aandacht uitgaat naar een stuk empowerment en opvoedingsondersteuning. Het Veiligheidshuis start ondertussen met een voorzichtige aanpak gericht op het terugdringen van huiselijk geweld. Re-integratie wordt vooralsnog uitgesteld totdat de Frontlijn in de wijk aangeeft dat de basis voldoende op orde is.

2.6 Resumerend

In dit hoofdstuk hebben we een schets gemaakt van de meest in het oog springende veranderingen in het sociale domein en hoe deze zich tot elkaar verhouden. Het volgende hoofdstuk heeft een beschrijving van het huidige beleid. Hiermee kunnen we inzichtelijk maken wat voor de gemeente de feitelijke veranderopgave is.

14

Hoofdstuk 3 Hoofdlijnen huidig beleid Op 3 december 2012 heeft de gemeenteraad de nota Nieuw Ondersteuningsmodel Arbeidsmarkt (NOMA) vastgesteld. Doel van NOMA is om de uitvoering 'ondersteuning arbeidsmarkt' zo in te richten dat deze leidt tot een zo groot mogelijke bijdrage aan de economische en sociale participatie van burgers. Gaandeweg de beleidsvorming rond NOMA werd de Wet Werken naar Vermogen, één van de belangrijke aanleidingen voor het nieuwe beleid, controversieel verklaard. Besloten is om desondanks de beleidsvorming voort te zetten, met als voornaamste argumenten:  Ook zonder de Wet Werken naar Vermogen zag de gemeente zich geconfronteerd met een bezuinigingstaakstelling die, mede gezien de al eerdere bezuinigingen op het Participatiebudget dermate ingrijpend is dat inhoudelijke keuzes noodzakelijk waren;  Bovendien resulteert het proces NOMA in een beweging die ook zonder Werken naar Vermogen verstandig is. Voorbeelden zijn: meer aandacht voor werkgeversdienstverlening en het verbeteren van de efficiency in de dienstverlening. We zijn voortvarend aan de slag met de implementatie van NOMA. Met ingang van 1 juli 2014 is het nieuwe model in uitvoering genomen. Centraal in NOMA staat de gemeentelijke strategie om zoveel mogelijk mensen te activeren naar de zo regulier mogelijke arbeidsmarkt. De opgave van NOMA is daarom om efficiëntere en effectievere dienstverlening vorm te geven waarin maximaal aansluiting wordt gezocht en gevonden bij de behoefte van werkgevers en de in de arbeidsmarkt, in de stad en de in de individuele klant aanwezige kracht. Om dit te kunnen bereiken werd het huidige uitvoeringsmodel aangepast en de dienstverlening nadrukkelijk ingericht op twee klantgroepen: werkgevers en werkzoekenden. Schematisch ziet het model er als volgt uit:

Zoals te zien in het schema is het model gebaseerd op vier in samenhang functionerende pijlers die hierna worden beschreven:  Poort;  Begeleiding;  Werkgeversdienstverlening;

15

 Dienstverlening.

3.1 Poort

De Poort is de plaats waar het eerste contact met de klant tot stand komt. Bij dit contact heeft de professional in de Poort de ingewikkelde opdracht om een strenge poortwachter te zijn die vooral uitgaat van de eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van de klant, maar tegelijkertijd zo laagdrempelig mogelijk te zijn voor mensen die, veelal ten gevolge van een samenloop van probleem en beperking, ontegenzeggelijk zijn aangewezen zijn op ondersteuning. Er is dan ook sprake van een nauwe relatie tussen de ontwikkeling van de Poort en de frontlijnaanpak. Klanten starten na een inspanningsperiode 8 waarin zij zelf aan zet zijn om een uitkering te voorkomen met het ‘poortprogramma’. Binnen dit programma wordt het recht op uitkering vastgesteld en wordt informatie verstrekt over rechten en plichten. Veel aandacht wordt besteed aan het uitvoeren van een kwalitatief goede en gevalideerde screening en, indien de screening daar aanleiding toe geeft, een verdiepende (arbeidsmedische) diagnose van de klant in relatie tot zijn mogelijkheden voor arbeidsinschakeling en eventuele randvoorwaarden. We onderscheiden daarbij drie 'klantprofielen' met bijbehorende ondersteuning: 1. Klanten die zelfredzaam zijn en direct bemiddelbaar. Deze groep krijgt binnen de Poort een sober arbeidsbemiddelingsprogramma in aanvulling op de activiteiten die de klant vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid om aan het werk te komen onderneemt; 2. Klanten die nog niet zelfredzaam en nog niet bemiddelbaar zijn. Verwacht mag worden dat de klant, mits daarbij ondersteund, binnen 12 maanden naar een zodanig niveau van zelfredzaamheid en bemiddelbaarheid kan toegroeien dat hij of zij (duurzaam) uit kan stromen naar werk. De organisatie verantwoordelijk voor de begeleiding van de klant heeft een opdracht om een divers en flexibel aanbod te ontwikkelen waar mensen vaardigheden op kunnen doen die aansluiten bij de vraag van werkgevers. 3. Klanten die nog niet zelfredzaam en nog niet bemiddelbaar zijn en waarvan niet te verwachten is dat dit binnen 12 maanden verandert. Voor deze klanten zetten we geen Participatiebudget in. Vanuit een netwerkfunctie borgen we dat deze klanten de juiste professionele zorg- en hulpverlening krijgen en gebruik maken van participatiemogelijkheden die zich voordoen, bijvoorbeeld bij maatschappelijke organisaties in de stad.

3.2 Begeleiding

Uitvoering van de pijler Begeleiding vindt plaats door een publieke partij (Diamant groep) en een private partij (Sagènn). De activiteiten van beide partners zijn er op gericht om de werkzoekenden zo goed als mogelijk voor te bereiden op een actieve en duurzame inzet op de reguliere arbeidsmarkt door werkzoekenden zo praktijkgericht en arbeidsmarktrelevant mogelijke activiteiten/werkhandelingen te laten verrichten en waar nodig passende (bij)scholing aan te bieden. Deze activiteiten vinden zoveel mogelijk plaats op de werkvloer van het bedrijfsleven zelf. Ten opzichte van re-integratie 'oude stijl' zien we dus een duidelijke beweging 'van binnen naar buiten'. 8

Bij alle klanten die zich met een ondersteuningsvraag bij de Poort melden vindt een ‘quick-scan’ plaats waarmee langs de verschillende leefgebieden een eerste beeld wordt gevormd over de mate van zelfredzaamheid van de klant. Deze quick-scan wordt ontwikkeld binnen de frontlijnaanpak. Tenzij de quick-scan als uitkomst heeft dat de beperkte zelfredzaamheid van de klant dit niet toelaat, krijgt iedere klant vervolgens een inspanningsperiode opgelegd. Gedurende een periode van vier weken biedt de gemeente geen actieve ondersteuning op het terrein van inkomen en arbeidsinschakeling. Aanvragers moeten zich in deze periode zelf inspannen om een uitkering te voorkomen.

16

Inhoudelijk hebben de uitvoerders veel bewegingsruimte om binnen de gestelde kaders via individueel maatwerk op een zo doelmatig mogelijke wijze de gestelde doelen te realiseren (HOE). De uitvoerder blijft verantwoordelijk voor begeleiding van de klant totdat plaatsing via Werkgeversdienstverlening heeft plaatsgevonden – ook als dit niet is gelukt binnen de beoogde termijn. Om te voorkomen dat de infrastructuur van de pijler Begeleiding dichtslibt zijn er twee aanvullende programma’s voor personen die het reguliere begeleidingstraject hebben doorlopen maar nog niet zijn uitgestroomd. Niet omdat zij nog niet voldoende bemiddelbaar en zelfredzaam zijn maar simpelweg omdat de baan nog niet is gevonden. Een sober programma dat zich vooral richt op het stimuleren van het zoekgedrag van de klant in combinatie met matching door Werkgeversdienstverlening. Dit programma, waarbij de klant een uitkering ontvangt gaat uit van een aanzienlijke zelfredzaamheid van de klant. Het tweede programma is een leer/werksetting die de klant structuur biedt gedurende een vast aantal uren per week en waarbij de uitvoerder de rol vervult van tijdelijk werkgever. Via deze 'Doorstroombanen' moet, op een kosteneffectieve wijze, worden voorkomen dat de bemiddelbaarheid/zelfredzaamheid van de klant toch weer snel afneemt zodra de begeleiding stopt.

3.3 Werkgeversdienstverlening

De pijler Werkgeversdienstverlening is verantwoordelijk voor het ophalen en scheppen van baanopeningen en het vraaggericht matchen en plaatsen van klanten bij werkgevers, inclusief het eventueel sluiten van een plaatsingsarrangement met een werkgever. Bovendien ligt er een belangrijke verantwoordelijkheid bij de pijler Werkgeversdienstverlening om de behoefte van werkgevers te vertalen voor de pijler Begeleiding. Hierdoor kan de pijler Begeleiding de ondersteuning en ontwikkeling van werkzoekenden inhoudelijk maximaal aansluiten op de vraag van de arbeidsmarkt. Zo zorgen we ervoor dat werkgevers in de toekomst een beter gekwalificeerd aanbod van werkzoekenden krijgt. Alle werkgeverscontacten van betrokken organisaties in de NOMA‐keten worden gebundeld in deze pijler zodat er geen onderlinge concurrentie is naar werkgevers voor het plaatsen van uitkeringsgerechtigden. Tegelijkertijd worden dubbelingen in de keten voorkomen en is er één gezicht naar de werkgevers. Uitgangspunt van werkgeversdienstverlening is de pull strategie. Kernwoorden zijn: relatiebeheer, ontzorging en matching vraag en aanbod. Met vernieuwende, creatieve en resultaatgerichte concepten moeten werkgevers worden verleid om tot meer plaatsingen te komen. De pijler Werkgeversdienstverlening heeft zodoende een uitvoerende, een ontwikkelaars‐ en een faciliterende rol.

3.4 Dienstverlening

De pijler Dienstverlening wordt uitgevoerd door de gemeentelijke afdeling Werk&Inkomen en heeft binnen de NOMA de volgende taken:  Het in continuïteit rechtmatig verstrekken van uitkeringen aan alle uitkeringsgerechtigden;  Handhaving op rechtmatigheid voor alle klanten (opsporen en sanctioneren van fraude);

17

 Zorgen voor opleiding, coaching en informatieverstrekking op het gebied van handhaving naar andere pijlers en NOMA‐partners zodat zij hun verantwoordelijkheid daarin kunnen nemen;  Verwerken van handhavingssignalen op doelmatigheid van andere pijlers;  Netwerkfunctie voor de doelgroep nog niet bemiddelbaar naar participatie en handhaving op de doelmatigheid voor deze klantgroep. De netwerkfunctie verbindt het maatschappelijk middenveld (via o.a. de afdeling Sociaal) in de stad met deze doelgroep en vervult de rol van linking pin met de diverse wijkteams. Door het verbinden van vraag naar vrijwilligers / behoefte in de stad aan het participatieprofiel, wordt de afstemming verbeterd en worden gerichter kandidaten aangeleverd met als doel maatschappelijke participatie. De dienstverlening is actief voor het inzetten van de netwerken en is vervolgens reactief op de geboden voorziening.

3.5 Strategie ontwikkeling Diamant groep

Bij de beleidsvorming rondom en implementatie van het nieuwe model ondersteuning arbeidsmarkt (NOMA) zijn de belangrijkste uitgangspunten voor de toekomst van de Diamant-groep vastgesteld. De Diamant groep vormt, samen met het UWVWerkbedrijf en een privaat reïntegratiebedrijf, voor de gemeente Tilburg een belangrijke partner in de uitvoering van het model dat op een efficiënte en effectieve wijze beoogt bijstandsklanten te ondersteunen op weg naar regulier werk, dan wel andere vormen van participatie. We zien de Diamant-groep binnen dit model als een leerwerkbedrijf en begeleidings- en bemiddelingsorganisatie (dit laatste als onderdeel van een regionaal samenwerkingsverband). Deze opdracht voert de Diamant groep voor de gemeente Tilburg uit en is aanvullend op de opdracht binnen de Gemeenschappelijk Regeling om de Wet sociale werkvoorziening uit te voeren. Voor deze SW-opdracht is de Diamant groep niet alleen leerwerkbedrijf en begeleidingsorganisatie, maar ook werkgever (voor de SW-werknemers) en ondernemer (SchoonmaakCoöperatie, Groenentiteit). Deze infrastructuur biedt niet alleen SWwerknemers beschutte werkplekken en zinvol werk, maar vormen voor de bijstandsklanten zinvolle ‘decors’ om al werkende weg goed voorbereid te worden op inschakeling op de reguliere arbeidsmarkt. Los van de opdracht NOMA en de verbinding met de infrastructuur SW is de opdrachtenportfolio van de Diamant-groep de laatste jaren uitgebreid met minder direct relevante kerntaken zoals bijvoorbeeld de opdracht om via payrolling voor de gemeente een flexibele schil aan medewerkers te vormen. Dergelijke opdrachten dragen niet bij aan een duidelijk profiel van de Diamant-groep, maar hebben wel als effect dat de begroting van de Diamant-groep vergeleken met andere SW-bedrijven redelijk op orde is. De bovengenoemde opdrachten aan de Diamant groep gaan met de komst van de Participatiewet veranderen, en wel om de volgende redenen:  Geen nieuwe instroom SW-medewerkers (SW is sterfhuisconstructie);  Noodzaak tot verdere bezuinigingen;  Nog meer focus op en belang bij zo duurzaam mogelijke aansluiting op reguliere arbeidsmarkt;  Aanvulling op begeleidingsopdracht (klaarstomen voor inschakeling op reguliere arbeidsmarkt) met ontwikkeling loonwaarde;  Regionale dimensie: het bereiken van efficiencyvoordelen door samenwerking met andere SW-bedrijven.

18

Daarnaast bieden de Participatiewet en de uitdagingen van de implementatie van de Wet Jeugdzorg en AWBZ/WMO ook kansen op nieuwe opdrachten aan de Diamant-groep, namelijk:  Opdracht tot uitvoeren van nieuwe voorziening nieuw beschut binnen;  Benutten van infrastructuur SW voor nieuw product arbeidsmatige dagbesteding (samenwerking met beoogde zorgaanbieders). Hoofdstuk 7 gaat nader in op drie mogelijke scenario’s voor invulling van de Participatiewet. Per scenario wordt ook het effect op de opdrachtenportfolio van de Diamant groep gegeven. De scenario’s leveren verschillen in de opdrachtenportfolio van de Diamant groep op en daarmee ook accentverschillen in het profiel. Los van deze scenariokeuzen en de betekenis voor de Diamant-groep kunnen we ten aanzien van de huidige vier kerntaken het volgende zeggen: 1. Begeleidingsorganisatie/leerwerkbedrijf: deze kerntaak wordt de belangrijkste taak van de Diamant-groep; 2. Bieden beschutte werkplekken voor SW-medewerkers: deze kerntaak zal op den duur verdwijnen. Wel kan de expertise binnen de Diamant groep en de infrastructuur SW benut worden om een product arbeidsmatige dagbesteding en voorziening nieuw beschut binnen vorm te geven, maar dat is afhankelijk van het scenario dat wordt gekozen. Op de schaal van regio Midden Brabant liggen ten aanzien van deze kerntaak bovendien kansen om efficiencywinsten te boeken door samen te werken met andere SW-bedrijven; 3. Duurzaam werkgeverschap: het aantal SW-werknemers waarvoor de Diamant groep duurzaam werkgever is zal over een lange periode afnemen. Alleen als het scenario wordt gekozen om de Diamant-groep de voorziening nieuw beschut binnen te laten vorm geven zal ook onder de vlag van de nieuwe wetgeving duurzaam werkgeverschap een kerntaak blijven voor de Diamant-groep, maar op (middel)lange termijn hoe dan ook in kleinere omvang. Belangrijk ten aanzien van deze kerntaak is dat de Diamant groep buiten de doelgroep SWoud en nieuw beschut binnen, geen duurzaam werkgever zal zijn voor de participatiedoelgroep. De kerntaak is inmiddels leerwerkbedrijf/begeleidingsorganisatie zijn zodat mensen doorstromen naar de reguliere arbeidsmarkt (niet zijnde de Diamant-groep); 4. Tijdelijk werkgeverschap: het ontzorgen van bedrijven is en blijft een belangrijk onderdeel van onze arbeidsmarktstrategie om zo veel mogelijk mensen op de reguliere arbeidsmarkt te plaatsen. Met B.V. 18k heeft Diamant-groep de mogelijkheid in huis om werkgevers tijdelijk te ontzorgen in hun werkgeverschap en de risico’s die daaraan zijn verbonden. Zodoende kunnen onze accountmanagers afspraken maken met werkgevers over een periode waarin B.V. 18k tijdelijk voor de betrokken persoon werkgever is, alvorens hij/zij daadwerkelijk in dienst komt bij het betreffende bedrijf; 5. Ondernemerschap: de Diamant-groep begeeft zich op de publiek-private markt als concurrerende ondernemer. Door het binnenhalen van opdrachten binnen bijvoorbeeld de schoonmaakbranche biedt de Diamant-groep werk aan de SW-doelgroep en ontstaan door het creëren van netto toegevoegde waarde door inzet van de doelgroep revenuen voor het begrotingsresultaat. In feite gaat het hier voor een deel om werkzaamheden die ook aan de reguliere markt gegund kunnen worden (regulier werk). De Participatiewet heeft als doel om zoveel als mogelijk mensen op de reguliere (niet gesubsidieerde) arbeidsmarkt in te schakelen. Hiervoor zullen reguliere werkgevers verantwoordelijkheid moeten nemen om mensen met een beperkte loonwaarde in hun reguliere arbeidsproces op te nemen. Momenteel wordt deze beweging gestimuleerd onder de vlag van het Ondernemersakoord. Als het absorptievermogen van de reguliere arbeidsmarkt toeneemt zal deze kerntaak van de

19

Diamant groep aan belang inboeten. De vraag is en blijft in hoeverre uiteindelijk dit voor een groot gedeelte van de doelgroep gaat lukken en het al dan niet nodig is om zelf ondernemer te zijn om doelgroepen regulier werk te laten verrichten. Voor de ontwikkelstrategie van de Diamant groep betekent dit het volgende: De kerntaak voor de Diamant groep wordt het zijn van een leerwerkbedrijf/begeleidingsorganisatie. De andere taken staan ten dienste van deze kerntaak of worden tijdelijk in stand gehouden omdat deze voorlopig een gunstig effect hebben op de gehele begroting. Door de afbouw van de SW en het in de toekomst naar verwachting meer en meer succesvol plaatsen van mensen op de reguliere arbeidsmarkt neemt de omvang en noodzaak van de taken van duurzaam werkgeverschap en ondernemerschap af. Op termijn ontstaat daarmee een dusdanige mix aan enerzijds werknemers en anderzijds klanten in begeleiding dat het zinvol wordt om af te wegen of bepaalde taken niet beter (deels) geprivatiseerd kunnen worden. Deze afweging is om een aantal redenen complex en delicaat:  Het is geen single issue, maar een samengestelde business case die vervlochten is met vele facetten van de bedrijfsvoering en daarmee de begroting van de Diamant-groep;  We zijn mede afhankelijk van de andere deelnemers in de GR en welke opdracht en toekomst zij zien voor de Diamant groep.

3.6 Wijken

Zoals al eerder beschreven is de ondersteuning bij werk en inkomen vanuit efficiencyoverwegingen primair op stedelijk niveau georganiseerd en dit geldt evenzeer voor de pijler Begeleiding. We zijn bereid om aanvullend op deze stedelijke voorziening, re-integratie als een begeleidingsdecor in de wijk te organiseren indien we daarmee de vraag van werkgevers beantwoorden en dit ook daadwerkelijk baanopeningen voor werkzoekenden geeft. Jobcoaches en de verbindende schakels worden nu al in de wijk ingezet in het kader van de wijkimpuls. Diamant groep is met de Groeibriljant (Stokhasselt) en Beter Groenewoud actief in de wijk. Onze private uitvoerder Sagenn is bovendien een strategische samenwerking met ContourdeTwern aangegaan waardoor zij in staat is de komende tijd ook vanuit buurtcentra re-integratie vorm te geven. De wijk is met andere woorden voor het arbeidsmarktbeleid zeker een belangrijke vindplaats, maar geen doel op zich.

3.7 Resumerend

Met het NOMA-beleid heeft de gemeente Tilburg kaders vastgesteld die voorsorteren op de uitvoering van de Participatiewet. Daarbij geldt als primaire strategie dat we zoveel mogelijk mensen willen activeren naar zo regulier mogelijk werk. We bieden met onze partners zo efficiënt mogelijke ondersteuning die aansluit bij de vraag van werkgevers. Het slinkende Participatiebudget zetten we complementair aan de eigen kracht van de werkzoekende - in om klanten uit te laten stromen naar werk. Voor werkzoekenden waarvoor werk nog een stap te ver is bieden we met partners in de stad goede zorg, maatschappelijke participatie en inkomensondersteuning. In het volgende hoofdstuk beschrijven we de betekenis van de nieuwe wetgeving voor de omvang van de gemeentelijke doelgroep en het beschikbare budget.

20

Hoofdstuk 4 De opgave De Participatiewet grijpt op verschillende manieren in op NOMA. In hoofdstuk twee gaven we reeds een beschrijving van de inhoudelijke veranderingen die de wet tot stand brengt, met als belangrijkste punt de introductie van loonwaarde. De Participatiewet wijzigt echter niet alleen de inhoud van de gemeentelijke ondersteuning, maar ook de reikwijdte van de groep mensen die voor deze ondersteuning in aanmerking kan komen. Daarnaast verandert ook het budget dat de gemeente hiervoor krijgt toebedeeld.

4.1 Het nieuwe klantenbestand

Hoewel economische groei zich steeds duidelijker aan de horizon aftekent is de situatie op de arbeidsmarkt nog altijd ongunstig. Over maart 2014 rapporteerde het CBS een daling van de werkloosheid in Nederland van 7.000 ten opzichte van een maand eerder. Deze daling werd echter niet veroorzaakt door een groei van de werkgelegenheid, maar vooral doordat mensen zich terugtrokken van de arbeidsmarkt. Het aantal WW-uitkeringen in maart 2014 lag nog altijd 454.000 hoger dan een jaar eerder. Ook in Midden-Brabant zien we nog altijd een hoge werkloosheid.

Bron: Basisset Regionale Arbeidsmarktinformatie Arbeidsmarktregio Midden Brabant April 2014, UWV.

Met ingang van 1 januari 2015 zal daarbij een nieuwe en structurele instroom ontstaan van mensen met een arbeidsbeperking die ten gevolge van de Participatiewet niet langer in aanmerking komen voor Wsw en/of Wajong. Het ministerie van SZW verwacht dat hierdoor landelijk tot met 2018 circa 42 duizend extra mensen in aanmerking zullen komen voor de Participatiewet.

21

Landelijke ontwikkeling gemeentelijke doelgroep Participatiewet. Bron: Rijksoverheid.nl.

Jonggehandicapten in beeld

Gemeenten worden per 1 januari verantwoordelijk voor de ondersteuning van nieuwe jonggehandicapten met arbeidsvermogen. Om aan deze mensen de juiste ondersteuning te kunnen bieden is het belangrijk dat we weten wat er op ons afkomt. Daarvoor maken we gebruik van de ervaring en expertise van UWV, dat verantwoordelijk is en blijft voor de ondersteuning van jonggehandicapten die op 1 januari 2015 al een Wajong-uitkering ontvangen én vanaf 1 januari 2015 voor nieuwe jonggehandicapten die volledig en naar verwachting blijvend arbeidsongeschikt zijn. In 2010 is de nieuwe Wajong ingevoerd. Deze is onderverdeeld in drie regelingen: de werk-, studie- of uitkeringsregeling. a. Jonggehandicapten voor wie een betaalde baan nooit tot de mogelijkheid zal behoren, vallen onder de uitkeringsregeling van de nieuwe Wajong. Voor hen staat inkomensbescherming voorop; b. Jonggehandicapten die (misschien) kunnen werken, komen in de werkregeling. Bij hen staat het recht op arbeidsondersteuning voorop: hulp bij het vinden en behouden van werk; c. Jonggehandicapten die studeren of nog op school zitten en studiefinanciering krijgen, vallen onder de studieregeling. De meeste jonggehandicapten stromen de Wajong in op hun 18e of 19e jaar met uitzondering van de groep die in de werkregeling instroomt en vaak wat ouder is. In totaal heeft ruim twee derde van de Wajongers een ontwikkelingsstoornis, zoals een verstandelijke beperking of een stoornis in het autisme spectrum. Wajongers in de studieregeling hebben vaker een ontwikkelingsstoornis dan Wajongers in de twee andere regelingen. Ook zijn er veel Wajongers met een psychiatrisch ziektebeeld, zoals een persoonlijkheidsstoornis of schizofrenie, deze jongeren zitten vooral in de werkregeling. Er zijn relatief weinig Wajongers met alleen een lichamelijke aandoening (somatische ziektebeelden). Bij bijna de helft van de Wajongers is sprake van meerdere ziektebeelden. Meer dan de helft van de Wajongers die instromen in de werk- of studieregeling heeft op een school voor voorgezet speciaal onderwijs of praktijkonderwijs gezeten. Ongeveer 35% van deze groep is daarna doorgestroomd naar een vmbo- of een mbo/roc opleiding. Van de groep die regulier onderwijs volgt, maakt een relatief groot deel de opleiding niet af. Dit speelt vooral bij Wajongers die begonnen zijn met een havo/vwo of hbo/wo opleiding: bijna de helft van deze groep rondt de opleiding niet af met een diploma. Een derde van de Wajongers heeft een vmbo- of roc/mboopleiding afgemaakt. We verwachten dat met de komst van Passend Onderwijs jonggehandicapten

22

minder vaak vanuit het reguliere onderwijs worden doorgeleid naar speciaal- of praktijkonderwijs en dus vaker in het regulier onderwijs blijven. Instroom 2013

Aantal Wajong eind 2013

Waarvan uitkeringsregeling

Naar regeling Waarvan Waarvan werkstudieregeling regeling

t/m 24 jaar

Tilburg 160 549 70 382 97 453 Dongen 12 35 7 18 10 32 Gilze en 16 46 4 24 18 42 Rijen Goirle 15 41 7 26 8 39 Heusden 31 92 6 70 16 80 Hilvarenbeek 6 22 3 12 7 21 Loon op 14 38 6 24 8 33 Zand Oisterwijk 14 53 3 39 11 45 Waalwijk 25 100 7 79 14 84 Wajongers in Midden Brabant sinds 2010. Bron: UWV Gegevensdiensten

25 t/m 34 jaar

Leeftijdsopbouw 35 45 55 jaar t/m t/m en 44 54 ouder jaar jaar

82 3 3

12 0 1

2 0 0

0 0 0

2 9 1 2

0 2 0 2

0 1 0 0

0 0 0 1

6 13

1 3

1 0

0 0

Bovenstaande tabel biedt inzicht in het aantal Wajongers per gemeente in de regio Midden Brabant. Opvallend is dat circa 70% (382 jonggehandicapten in de werkregeling) van de Tilburgse populatie beschikt over arbeidsvermogen. Op basis van bovenstaande gegevens verwachten dat vanaf het ingaan van de Participatiewet jaarlijks 160 jonggehandicapten in Tilburg een uitkering aanvragen. Hiervan blijven 20 jonggehandicapten (12%) onder de verantwoordelijkheid van het UWV vanwege het ontbreken van voldoende arbeidsvermogen (=uitkeringsregeling). Ca 110 jonggehandicapten (70%) komen op basis van arbeidsvermogen in aanmerking voor de werkregeling en moeten dus in staat zijn om loonvormende arbeid te verrichten via de NOMA-pijlers Begeleiding en Werkgeversdienstverlening. Tot slot verwachten we dat op basis van bovenstaande cijfers jaarlijks ca 30 jonggehandicapten (18%) in verband met studie een beroep doen op de gemeente voor aanvullende inkomensondersteuning op basis van de studieregeling.

Extra instroom door het afsluiten van de Wsw

In de periode 2010 tot en met 2013 werd binnen het verzorgingsgebied van Diamant groep gemiddeld aan circa 160 personen per jaar een Wsw-indicatie verstrekt waarvan 80% (135) inwoner van de gemeente Tilburg. Als we kijken naar de achtergrond van deze personen dan blijkt dat hiervan 80% (108) op basis van de Participatiewet tot de gemeentelijke doelgroep zou behoren. Op basis van de historische instroom- en indicatiegegevens zou hiervan 32%, dus 35 personen aangewezen zijn op werk in een beschutte omgeving. Dit is de groep waarvoor het Rijk de voorziening beschut heeft bedacht. De overige 73 personen zijn in staat om in een niet-beschutte omgeving loonvormende arbeid te verrichten en kan wordt door de NOMA-pijler Begeleiding en Werkgeversdienstverlening ondersteund en bemiddeld naar regulier werk. Indien sprake is van een verminderde loonwaarde is de inzet van loonkostensubsidie een mogelijkheid.

Totaalbeeld klantvolume

Wanneer we de voor NOMA geraamde klantvolumes samenbrengen met de nieuwe instroom van de Participatiewet ontstaat een totaalbeeld zoals in onderstaande tabel weergegeven. Belangrijk is dat in deze tabel geen rekening wordt gehouden met effecten van nieuw beleid op basis van de Participatiewet, zoals loonkostensubsidies/loonwaardebepaling.

23

2014 2015 NOMA Aantal WWB per 1 6.800 7.150 januari Aantal meldingen 6.300 6.100 WWB Feitelijke instroom 3.150 3.064 Uitstroom 2.800 2.822 Aantal WWB per 31 7.150 7.392 december Bij: extra instroom Participatiewet Jonggehandicapten 110 Jonggehandicapten 30 studieregeling Afsluiten Wsw 108 (waarvan 32% doelgroep ‘beschut’) Totaal doelgroep 7.628 Participatiewet per 31-12 WSW (aj) 1.418 1.367 NUG Potentieel vele duizenden.

2016

2017

7.392

7.392

5.850

5.500

2.938 2.938 7.392

2.763 2.832 7.323

110 30

110 30

108

108

7.628

7.559

1.285

1.208

* In deze tabel wordt de nieuwe instroom t.g.v. de Participatiewet volledig meegenomen en wordt geen rekening gehouden met uitstroomresultaten die met deze nieuwe doelgroepen worden bereikt. Dat resultaat hangt namelijk sterk af van de mate waarin we voor deze groepen het Participatiebudget inzetten. Daartoe worden in hoofdstuk 7 investeringskeuzes voorgelegd.

4.2 Beschikbare middelen

Het kabinet heeft besloten om de middelen van de voor de decentralisaties maatschappelijke ondersteuning, jeugd en participatie per 1 januari 2015 aan gemeenten beschikbaar te stellen via een deelfonds Sociaal Domein, als een apart onderdeel van het gemeentefonds. Het sociaal deelfonds moet gemeenten de mogelijkheid bieden om budgetten breed en integraal in te zetten. Het deelfonds is een tijdelijke maatregel. Gedurende drie jaar mogen gemeenten de middelen uit dit deelfonds uitsluitend besteden aan de taken die verband houden met de genoemde decentralisaties. Het is de bedoeling dat na drie jaar de middelen direct aan het gemeentefonds worden toegevoegd. Het sociaal deelfonds wordt in de rijksbegroting als één geheel gepresenteerd maar daarbinnen is zichtbaar welk budget de gemeente krijgt per decentralisatie. Het schema hiernaast geeft een duidelijk beeld van de samenstelling van dit sociaal deelfonds. Middelen voor uitkeringsverstrekking en loonkostensubsidie/loonwaarde zijn door het kabinet buiten het deelfonds gehouden en worden bekostigd vanuit de BUIG-middelen.

Landelijke opbouw sociaal deelfonds

24

Nieuw verdeelmodel Participatiebudget

Op 15 mei 2014 heeft staatsecretaris Klijnsma een nieuw model vastgesteld waarmee het macroParticipatiebudget wordt verdeeld over gemeenten, om vervolgens onderdeel te vormen van het sociaal deelfonds. In de oude situatie ontving de gemeente voor de uitvoering van de Wsw een aparte uitkering die door aan de GR verbonden gemeenten vervolgens direct werd doorgezet naar Diamant groep. Met de komt van de Participatiewet echter zal het Participatiebudget worden samengesteld uit drie onderdelen met elk een eigen verdeelsystematiek: zittend bestand Wsw, middelen voor de nieuwe doelgroep van de Participatiewet en middelen voor bestaande doelgroep (WWB). Dat betekent ook dat lokale gemeenteraden ten opzichte van de huidige situatie meer mogelijkheden hebben om financieel te sturen op de Wsw, als onderdeel van het totale ontschotte Participatiebudget. Wsw Verdeling van het macrobudget Wsw vindt plaats op basis van een per gemeente geschatte daling van het aantal arbeidsplaatsen op basis van historische uitstroomgegevens van de gemeente. Deze geschatte daling zal jaarlijks worden geactualiseerd aan de hand van de werkelijke samenstelling van het Wsw-bestand in de betreffende gemeente. Hieruit volgt dat het budget strak gekoppeld is aan de werkelijke realisatie. Gemeenten die er in slagen om het Wsw-verband versneld af te bouwen ontlenen hier dan ook maar beperkt voordeel aan, immers het budget wordt in jaar t+1 in overeenstemming gebracht met de werkelijke realisatie het jaar t. Re-integratiemiddelen ‘klassieke’ doelgroep (WWB) Dit betreft de huidige re-integratiemiddelen uit het participatiebudget waarmee personen met een afstand tot de arbeidsmarkt worden ondersteund om regulier werk te verkrijgen. De verdeling van deze middelen vindt vooral plaats op basis van de factoren bijstandsontvangers, lager opgeleiden en bereikbare banen (aantal banen binnen acceptabele reistijd als aandeel van de beroepsbevolking). De andere twee factoren zijn gemiddelde reintegratie-uitgaven per inwoner en de totale doelgroep. Voor dit deel van de middelen zal een zgn. ingroeiperiode van drie jaar gelden, om de herverdeeleffecten van de invoering van het nieuwe verdeelmodel te beperken. Uit onderzoek van SEO blijkt dat de regio MiddenBrabant er voor dit deel slecht vanaf komt met een herverdeeleffect van -4,4% tot -8,9%. Herschatting verdeelmodel. Bron: SEO. Middelen nieuwe doelgroep De nieuwe doelgroep bestaat uit personen die voorheen in de Wsw of Wajong zouden zijn ingestroomd, maar vanaf 2015 onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten gaan vallen. Deze

25

doelgroep zal geleidelijk toenemen en ook het budget vormt daarom vooralsnog een bescheiden deel van het gehele Participatiebudget. De verdeling van de middelen voor de nieuwe doelgroep zal voorlopig plaatsvinden op basis van de instroom vanaf 2010 in de wachtlijst Wsw en in de werkregeling Wajong. Nieuw verdeelmodel BUIG

Gemeenten ontvangen van het rijk één gebundeld budget (BUIG) voor uitkeringen. Vanaf 1 januari 2015 betalen gemeenten vanuit dit budget ook de loonkostensubsidie. Na jaren van onderhandeling is op 15 mei 2014 door het kabinet een nieuw model vastgesteld waarmee het macrobudget over individuele gemeenten wordt verdeeld. Dit door het Sociaal en Cultureel Planbureau ontwikkelde model betrekt zowel de kenmerken van de huishoudens (zoals leefvorm, leeftijd, wel of geen koopwoning, niet-westerse achtergrond en opleiding) als de kenmerken van een wijk, gemeente en regio bij het vaststellen van de budgetten. Op basis van deze kenmerken wordt uiteindelijk de hoogte van het bedrag per gemeente vastgesteld. Om de herverdeeleffecten die met de overgang naar een nieuw model gepaard gaan te beperken en de financiële gevolgen voor gemeenten beheersbaar te houden heeft de staatssecretaris na overleg met de VNG tot een overgangsregime besloten. De eerste twee jaar worden de budgetten nog voor de helft vastgesteld op basis van uitgaven in het verleden en voor de helft op basis van het nieuwe model. In het derde jaar wordt 75 % op basis van het nieuwe model berekend, en vanaf het vierde jaar wordt het budget daar helemaal op gebaseerd. Na twee jaar vindt een evaluatie plaats. Op het moment van schrijven van deze nota was nog niet duidelijk welk effect het nieuwe verdeelmodel heeft voor het budget van de gemeente Tilburg.

Voorlopige budgetraming Tilburg

Hieronder wordt een voorlopig overzicht gegeven van de voor Tilburg beschikbaar als Participatiebudget in het deelfonds beschikbaar komende middelen. De definitieve budgetten voor wat betreft de bijstandsuitkeringen en loonkostensubsidies worden voor 1 oktober bekendgemaakt. De bedragen per gemeente voor het participatiebudget zijn in juni gepresenteerd en in onderstaand overzicht meegenomen. Bedragen *€1000 Reintegratiedeel Pbudget Rijksbijdrage 9 Wsw Totaal ontschot Participatiebudget BUIG

2014

2015

2016

2017

2018

11.222

10.483

11.292

11.538

12.138

36.860

34.933

31.825

29.317

26.996

45.416

43.117

40.855

39.134

101.788

108.036

113.789

113.789

105.906

4.3 Resumerend

Een uitbreiding van de gemeentelijke doelgroep, een slinkend budget. Hoewel de uitdrukking inmiddels sleets begint te raken is 'meer doen met minder geld' de opgave waar de gemeente zich 9 Behalve het sterfhuisconstruct door het afsluiten van de Wsw per 1-1-2015 wordt ook de rijksbijdrage per WSW medewerker gekort. De rijksbijdrage in 2014 bedraagt € 26.004,- per AJ, in 2020 is dit nog € 23.004,-.

26

met de Participatiewet voor ziet gesteld. In het volgende hoofdstuk beschrijven we hoe we die klus gaan klaren.

27

Hoofdstuk 5 Naar een Tilburgs antwoord op de Participatiewet De gemeente Tilburg deelt met het kabinet een ambitie om meer mensen actief op de arbeidsmarkt te krijgen. Al in 2011 namen wij met de nota ‘Ombuigingen Participatiebudget | Contouren nieuw ontwerp ‘ondersteuning arbeidsmarkt’ en bijbehorende ombuigingen voor de korte termijn' afstand van wat wij omschreven als de mythe van 'de onoverbrugbare afstand tot de arbeidsmarkt'. In plaats daarvan kozen wij voor een primaire strategie om zoveel mogelijk mensen ook mensen met een verminderde loonwaarde - te activeren naar de zo regulier mogelijke arbeidsmarkt 10. De ondersteuning die wij daarbij bieden is altijd complementair aan de eigen kracht van de burger en zoveel mogelijk gericht op de vraag van werkgevers, onder andere door het versterken van arbeidsmarktrelevante vaardigheden van de werkzoekende. Belangrijk daarbij is dat we uitgaan van 'werkend re-integreren': weg uit de klassieke werkhal om in plaats daarvan reintegratie zoveel mogelijk te organiseren op plekken in het bedrijfsleven zelf. We geven meer mandaat aan de professional in de uitvoering om samen met de klant de kortste weg naar werk te vinden en de inzet die daarbij past. Daarmee maken we optimaal gebruik van de kennis en kunde van de professional en voorkomen we tegelijkertijd dat we de dingen dubbel doen.

5.1 Hoofdstrategie

Bovenstaande uitgangspunten van NOMA zijn op 1 januari 2015 nog steeds actueel. Maar daarmee zijn we er nog niet. De komst van het loonwaarde-instrument zorgt er immers voor dat veel mensen, zelfs al slagen zij erin om een fulltime baan te vinden, via loonkostensubsidie toch aan gemeentelijke ondersteuning gebonden blijven, soms tot aan het pensioen. Met andere woorden, er is wel sprake van werkaanvaarding maar van uitstroom zoals we tot dusver gewend zijn is in feite geen sprake. De prestaties die een gemeente levert in de uitvoering van de WWB kunnen daarom niet langer eenzijdig worden afgemeten aan het aantal personen waaraan een uitkering wordt verstrekt en het aantal werkzoekenden dat (duurzaam) uitstroomt naar werk. Niet in de minste plaats omdat gemeenten financieel verantwoordelijk – en risicodrager - zijn voor de bijstand uitgaven. De mate waarin de gemeente er in slaagt om de loonwaarde van te het klantenbestand te verzilveren zal steeds zwaarder gaan wegen in de beoordeling hoe succesvol we zijn in het uitvoeren van de Participatiewet. Dit is uit te drukken in de gemiddelde prijs per uitkering en daarom ligt het voor de hand om via de perspectiefnota voor te stellen om dit als indicator op te nemen in de programmabegroting. We herbevestigen de onder NOMA vastgestelde hoofdstrategie, namelijk om zoveel mogelijk mensen te activeren naar de zo regulier mogelijke arbeidsmarkt. Of we hierin succesvol zijn meten we niet langer eenzijdig af aan het aantal (duurzaam) uitgestroomde klanten. We voegen hieraan toe de mate waarin we samen met werkgevers het in ons klantenbestand besloten arbeidspotentieel weten in te zetten, uitgedrukt in het verzilveren van loonwaarde.

5.2 De samenwerking met werkgevers

De Participatiewet kan alleen succesvol zijn in samenwerking met werkgevers. Onder de vlag van het regionaal actieprogramma 'De Regio Werkt' hebben ondernemers, overheden en onderwijsinstellingen in onze regio nu al de handen ineengeslagen met het doel om de economische

10 In deze strategie lag tevens het besef opgesloten dat wij er evenwel niet in zullen slagen om iedereen naar de reguliere arbeidsmarkt te brengen. Dat betekent niet dat wij voor die groep geen verantwoordelijkheid nemen: wij staan garant voor adequate uitkeringsverstrekking en zorgen vanuit een netwerkfunctie voor een goede aansluiting op zorg en maatschappelijke participatie.

28

vitaliteit van de regio ook in de toekomst te behouden. Deze gezamenlijke aanpak, die onder andere heeft geleid tot het Ondernemersakkoord, zorgt voor meer baanopeningen voor de doelgroep. We maken werk – letterlijk- van een excellente werkgeversdienstverlening in de regio. Bijvoorbeeld door in de regio toe te werken naar één voor werkgevers herkenbaar merk met een uniforme ‘menukaart’ aan plaatsingsarrangementen. Onder de Participatiewet en het Sociaal Akkoord gaan werkgevers ook formeel deel uitmaken van en verantwoordelijkheid dragen voor het stelsel. Zij stellen zich garant voor extra banen voor burgers met een arbeidsbeperking en gaan via de Werkbedrijven een actieve rol spelen in het regionaal arbeidsmarktbeleid. Via de speerpuntsectoren van Midpoint is een stevige verbinding tussen het arbeidsmarktbeleid en het economisch beleid geborgd. Per sector wordt een human capital agenda opgesteld waarbij in kaart wordt gebracht hoe de (toekomstige) personeelsvraag eruit ziet en over welke kennis en vaardigheden potentiele werknemers moeten beschikken. Daarmee wordt het mogelijk om de ontwikkeling van werkzoekenden nog steviger te richten op de vraag van de (regionale) arbeidsmarkt. Werkgevers blijven onmisbaar voor een succesvolle uitvoering van de Participatiewet. In het Sociaal Akkoord hebben zij uitgesproken zich medeverantwoordelijk te voelen voor het regionale arbeidsmarktbeleid. Op basis van deze gedeelde verantwoordelijkheid zien we werkgevers minder als 'klant' en meer als een gelijkwaardige partner. Een passende metafoor is die van medeaandeelhouder: zowel gemeente als werkgevers en werkzoekenden zijn deelnemers/investeerder in het arbeidsmarktdomein en hebben een belang bij een goed functionerende arbeidsmarkt. Dat dividend bestaat voor de gemeente uit minder uitkeringslasten. Voor werkgevers uit toegang tot geschikt, goed opgeleid en gemotiveerd personeel. En voor werkzoekenden uit een reële kans op een baan. Een duurzame vertrouwensrelatie met werkgevers is hiervoor noodzakelijk. Daar blijven we aan werken, onder andere door middel van een excellente werkgeversdienstverlening. Maar ook vraagt dit om een andere benadering van de werkzoekende. De werkzoekende als 'klant' sluit in onze ogen onvoldoende aan bij de wederkerigheid die in deze relatie besloten ligt. 'Klant' veronderstelt een zekere vrijblijvendheid, benadrukt in ieder geval onvoldoende dat de bal om aan het werk te komen in eerste instantie bij de persoon in kwestie zelf ligt - en ondersteuning complementair is aan de inspanningen die iemand zelf levert. Veel liever spreken we daarom van hierna van 'kandidaat'.

5.3. Regionale perspectief Regionale samenwerking in brede zin

Dit voorstel gaat in de eerste plaats over beleidskeuzen voor de gemeente Tilburg. We gaan in deze paragraaf kort in op de betekenis voor de regionale samenwerking en het regionale perspectief voor de korte en middellange termijn. De afgelopen jaren hebben de Hart van Brabant gemeenten zich ingezet om meer regionale samenhang en samenwerking op het domein van arbeidsmarktvraagstukken te bewerkstelligen. Dit heeft onder andere geleid tot een regionaal arbeidsmarktprogramma ‘De regio Werkt’ (onder andere personeelsbarometer, HRM+manager, ontwikkeling e-portfolio, aanpak sectorplannen), een gezamenlijke aanpak en uitvoering van de jeugdwerkeloosheid (regionaal actieplan, Startersbeurs) en meer samenwerking als het gaat om werkgeversdienstverlening (Ondernemersakkoord, gezamenlijk CRMsysteem). Ondanks deze groeiende samenwerking kent de regio op het niveau van beleidsvorming , financiering en uitvoering van de Participatiewet echter nog steeds een lokale aanpak en invulling. Zo bereid iedere gemeente in Midden Brabant zich op eigen wijze voor op de komende wetgeving. De

29

regio kent 6 sociale diensten en 3 WSW-organisaties 11 en wordt daarnaast gekenmerkt door verschillende werkgeversbenaderingen. Samenwerking op de schaal van Hart van Brabant komt met name tot stand als het gaat om de volgende aspecten:  Visievorming verbinding Economie en Arbeidsmarkt;  Verdeling, aanpak en uitvoering van additionele middelen vanuit Europa, Rijk en Provincie;  Invulling en aanpak van nieuw te vormen instrumenten en voorzieningen (die nog geen lokale aanpak en uitvoering kennen). Het onlangs verschenen rapport ‘Kansen voor intensivering regionale samenwerking’ wijst uit dat regiogemeenten niet graag verdere intensievere samenwerking starten met uitvoerige discussies over governance en institutievorming. De weg van meer samenwerking in deze regio is een incrementele weg, waarin langs succesvolle praktische toepassingen de meerwaarde van intensievere samenwerking wordt ervaren en vanzelf op de agenda komt. Regiogemeenten vinden de volgende facetten van belang:  Eigen identiteit in de benadering van werkgevers;  Lokaal maatwerk voor werkzoekenden en werkgevers;  Behoud van sturing en invloed op de resultaten . In de nog lokale en daarmee versnipperde aanpak van de Participatiewet zal de komende jaren onder druk van meer dwingende landelijke regelgeving, slinkende budgetten, noodzaak tot meer efficiëntie en voorbeelden van succesvolle regionale samenwerking verandering komen. De rol van de centrumgemeente Tilburg is hierin cruciaal. We kunnen en willen regiogemeenten niet voorschrijven hoe en op welke schaal ze deze samenwerking het beste kunnen vormgeven. Daarom achten we het zinvol om de komende jaren het thema van regionale samenwerking te blijven agenderen. De boodschap van de gemeente Tilburg is en blijft op dezelfde wijze agenderend en uitnodigend:  Intensieve samenwerking is niet alleen noodzakelijk, maar ook effectiever en efficiënter;  Intensieve samenwerking kan samengaan met behoud van invloed, sturing en lokaal maatwerk;  Intensieve samenwerking vullen we van onderaf in, door op een praktische wijze samenwerking te beproeven (experimenten) en successen te delen (Startersbeurs, Ondernemersakkoord);  Intensieve samenwerking komt alleen tot stand als regiogemeenten dit zelf willen en gemeente Tilburg ruimte biedt voor eigen denkwijzen. Inhoudelijk is de boodschap van gemeente Tilburg ook helder en consistent. Bovenaan de agenda staat een eenduidige en regionale invulling van de publieke werkgeversdienstverlening. Dat betekent dat iedere werkgever in de regio te maken krijgt met een volgende set aan voorwaarden:  1 ingang, 1 merknaam/branding (niet per definitie vanuit 1 centrale locatie, maar daar waar de werkgevers zijn);  Eenduidige dienstverlening die maatwerk mogelijk maakt;  Dezelfde condities waaronder een werkzoekende geplaatst kan worden, ongeacht de gemeente waar de werkzoekende woont. 11

Oisterwijk maakt deel uit van de WSD-groep en is binnen dat samenwerkingsverband als enige gemeente ook onderdeel van de regio Midden-Brabant.

30

Deze regionale dienstverlening kan samengaan met lokaal maatwerk voor werkgevers en behoud van invloed en sturing op de resultaten voor deelnemende publieke partijen. Los van dit belangrijkste punt op de regionale agenda wil Tilburg ook graag onderzoeken hoe de veelheid aan uitvoeringsorganen in deze regio (nogmaals 3 WSW-bedrijven en 6 sociale diensten) teruggebracht kan worden. We verwachten efficiencywinsten te boeken zodat meer middelen niet ingezet worden om instituten/systemen in stand te houden, maar ingezet kunnen worden voor de ondersteuning van mensen. Als het gaat om de verbinding met de andere decentralisaties dan kan nog niet gesproken worden van een regionaal gecoördineerd proces. Dat betekent niet dat er geen samenwerking plaatsvindt op dit regionaal overstijgende niveau. Als het gaat om de drie decentralisaties wordt regionaal volgens eenzelfde methodiek in de frontlijn gewerkt en hanteren de verschillende uitvoeringsorganisaties dezelfde quick scan om snel in beeld te brengen in hoeverre een persoon zelfredzaam is. Verder is vanuit PRO/VSO-onderwijs een ESF-aanvraag in voorbereiding voor de regio. Het accent ligt hier met name op een betere aansluiting van deze jongeren op de arbeidsmarkt. De gemeente Tilburg fungeert hierin als schakel naar de rest van de regiogemeenten, maar is ook aangewezen als aanvrager. Redelijk voor de hand liggende kansen liggen er met name op het domein van gezamenlijke inkoop ten behoeve van specialistische diagnostiek, gezamenlijke indicatiestelling en gezamenlijke vormgeving van een nieuw product arbeidsmatige dagbesteding. Hiertoe is door de bestuurders in de regio op schaal van Hart van Brabant momenteel nog geen opdracht gegeven.

Het Werkbedrijf

In het Sociaal Akkoord is onder meer afgesproken dat er 35 regionale Werkbedrijven komen die de schakelfunctie gaan vervullen tussen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en werkgevers. In welke organisatievorm dat gaat gebeuren, welke partijen daarbij betrokken zijn en op welke manier die schakelfunctie moet worden ingevuld, daarover spreekt het akkoord zich niet uit. Op dit moment worden daar aan de hand van uitwerkingen door de Werkkamer, overal in het land, keuzes in gemaakt en modellen voor ontwikkeld. Er is weliswaar sprake van een verankering in de wetgeving, maar de verwachting is dat er veel vrijheid is om het concept vorm te geven en uit te voeren. Landelijke partijen realiseren zich dat niet alles voorgeschreven kan worden en dat regionale samenwerkingstradities en arbeidsmarkten onderling flink kunnen verschillen.

Gemeenten hebben de lead bij het realiseren van de Werkbedrijven. Een regionaal Werkbedrijf is minimaal een bestuurlijk regionaal samenwerkingsverband waarin gemeenten, werkgevers en vakbonden goed zijn vertegenwoordigd. UWV, SW-bedrijven en voor de doelgroep relevante onderwijsinstellingen en zo mogelijk cliëntenorganisaties kunnen betrokken worden bij de activiteiten van het bestuur. Het Werkbedrijf heeft de rol van aanjagen, elkaar aanspreken en monitoren van voortgang van de regionale samenwerkingsafspraken, vastgelegd in een marktbewerkingsplan. De taak van het werkbedrijf is om aan de hand van het regionale marktbewerkingsplan ervoor zorg te dragen dat de afspraken worden opgepakt en uitgevoerd. De financiering van het Werkbedrijf maakt onderdeel uit van de afspraken op regionaal niveau. Ook werkgevers dienen bij te dragen aan de financiering van het Werkbedrijf. Als we bovenstaande informatie van het Rijk vertalen naar de praktijk dan krijgt het Werkbedrijf zo dadelijk drie taken: 1) Mensen helpen die in aanmerking komen voor ondersteuning; 2) Het bemiddelen van mensen met een arbeidsbeperking naar werk; en

31

3) Het onderhouden van contact met (potentiële) werkgevers. Inhoudelijk gaat het vooral om het creëren van meer banen en meer plaatsingen voor mensen met een beperking bij reguliere werkgevers of bij de overheid zelf. Het is de bedoeling dat door betere werkgeversdienstverlening en effectievere werkwijzen een eenduidige matching ontstaat. Zónder onderling concurrerende (publieke) intermediairs, mét harmonisering van instrumenten. Denk bijvoorbeeld aan een heldere No-Risk-polis, een eenduidig aanbod van begeleiding, jobcoachingvoorzieningen en één systeem van loonwaardemeting, loonkostensubsidies en loondispensatie. In feite vraagt het kabinet van de arbeidsmarktregio’s om één aanspreekpunt voor werkgevers en toegang tot expertise en dienstverlening rond jobcreatie, werkplekaanpassingen en groepsdetachering, nazorg en begeleiding.
 In totaal gaat het om het realiseren van zo’n 125.000 Garantiebanen in de komende jaren. Voorwaarde voor dit alles is enerzijds commitment van werkgevers om extra plaatsen te realiseren en anderzijds commitment van gemeenten om samen geschikt arbeidsaanbod te creëren. Dat vraagt om doorontwikkeling van de samenwerkingscultuur binnen de regio van werkgevers, werknemers, UWV, gemeenten, SW bedrijven en het onderwijs. Er zijn veel verschillende mogelijkheden voor invulling van een regionaal Werkbedrijf. Ten aanzien van een aantal kenmerken dienen (samenhangende) keuzen gemaakt te worden. We behandelen hier kort de belangrijkste:  Organisatie: betekent de komst van het Werkbedrijf ook de vormgeving van een nieuwe organisatie? Zo ja, hoe ziet deze organisatievorm er uit (welke juridische entiteit creëren we onder andere)?  Sturing: op welke wijze en met welk mandaat gaat het Werkbedrijf de regionale samenwerkingsafspraken volgen en aansturen?  Reikwijdte: beperken de samenwerkingsafspraken waarop het Werkbedrijf stuurt zich enkel en alleen tot het vraagstuk van de aansluiting van mensen met een beperking op de reguliere arbeidsmarkt of worden ook bredere arbeidsmarktvraagstukken onder de sturing en werking van het Werkbedrijf gebracht? Welke partners nemen deel in het Werkbedrijf?  Dienstverlening: is het Werkbedrijf een gezamenlijke uitvoeringsorganisatie waarin de dienstverlening zo veel als mogelijk uniform wordt ingericht of een sturingsinstrument die regionale afstemming mogelijk maakt tussen bestaande afzonderlijke uitvoeringsvarianten?  Financiering: welke middelen worden gezamenlijk ingezet voor financiering van het functioneren Werkbedrijf? Wat is de bijdrage van iedere partner afzonderlijk? De keuzes die ten aanzien van bovenstaande kenmerken voorliggen kunnen alleen in onderlinge samenhang worden genomen. Grofweg kunnen we de volgende drie varianten onderscheiden:  Een lichte variant Werkbedrijf waarin het vraagstuk regelmatig bestuurlijk op de agenda wordt gezet en besproken, maar bestaande beleidslijnen, middeleninzet en dienstverlening zo veel als mogelijk intact wordt gelaten. Sturing vindt plaats via de lijn van de verschillende betrokken organisaties. In feite is het Werkbedrijf in deze variant in meerdere of mindere mate een netwerkorganisatie.  Een wat intensievere variant waarin op het terrein van werkgeversdienstverlening op regionale schaal vanuit een methodiek en een aanspreekpunt voor werkgevers wordt gewerkt. De uitvoeringsvariant die uiteindelijk wordt gekozen bepaalt de mate waarin

32

de sturing en mandaat uiteindelijk verder wordt ingevuld. Een nieuwe organisatievorm hoeft in deze variant niet gekozen te worden. Ook hoeft er geen sprake te zijn van verlies aan lokale autonomie en invloed. Dat laten de huidige intensievere bovenlokale samenwerkingsvormen werkgeversdienstverlening reeds zien.  Tot slot een zware variant waarin niet alleen bij de dienstverlening aan werkgevers, maar ook bij de dienstverlening aan de participatiedoelgroep de handen stevig ineen worden geslagen. In een dergelijke variant ligt het meer voor de hand om een nieuwe organisatievorm te maken waarbinnen afspraken worden gemaakt over gezamenlijke sturing, beleid, dienstverlening en middeleninzet. Denk bijvoorbeeld aan de vormgeving van Baanbrekers op regionale schaal. Het Werkbedrijf wordt opgezet door in regionaal verband zoveel mogelijk voort te bouwen op wat regionaal aanwezig is en goed werkt. Van belang is onder andere dat er op verschillende niveaus en in verschillend tempo al samenwerkingsverbanden tot stand komen of zijn gekomen. Zo is een belangrijke inhaalslag gemaakt door een regionaal arbeidsmarktprogramma vast te stellen en uit te voeren. De verbinding met de regionale economische ontwikkeling is daarmee blijvend een belangrijk kompas voor de arbeidsmarktaanpak de komende jaren. Ook is van belang verbinding te leggen met de al langer lopende initiatieven rondom de gezamenlijke werkgeversdienstverlening (bijvoorbeeld werkgeversservicepunten van gemeenten, UWV en/of private partijen). Als stip aan de horizon zien wij een hecht georganiseerde arbeidsmarktregio, waar op uitvoeringsniveau gemeenschappelijk beheerde instituten hun werk verrichten. De gemeente Tilburg heeft zich de afgelopen periode nadrukkelijk ingespannen om – anticiperend op de Participatiewet en de vorming van het Werkbedrijf – een verdergaande samenwerking en eenduidigheid van beleid in de regio te bevorderen. We moeten echter vaststellen dat de meeste gemeenten in de regio zich nog onvoldoende voorbereid voelen om hierover al vergaande besluiten te nemen. Voor de regio wordt daarmee de uitdaging om enerzijds te per 1 januari 2015 een Werkbedrijf in de lucht te hebben en anderzijds rekening te houden met voldoende tijd om resterende verschillen te overbruggen. Als minimale variant van het werkbedrijf op 1 januari 2015 zien wij daarom: Een bestuurlijk gremium waarin op zijn minst werkgevers, vakbonden en werknemers zijn aangesloten. Dit gremium is een netwerkorganisatie dat op basis van een of meerdere gezamenlijk(e) marktbewerkingsplan(nen) een agenda voert op het vraagstuk van aansluiting van mensen met een beperking op de reguliere arbeidsmarkt. Dit Werkbedrijf is in staat om vanuit adequate managementinformatie inspanningen te volgen en activiteiten te coördineren. In deze minimale variant is er geen sprake van overdracht van bevoegdheden. Deelnemende partijen blijven verantwoordelijk voor hun eigen doelstellingen en inzet van middelen (denk aan personeel en geld). Als belangrijke randvoorwaarden voor deze minimale variant gelden:  Een of meerdere (per sector) gezamenlijke marktbewerkingsplannen  Een gezamenlijke systematiek van loonwaardemeting (dus ook gezamenlijke inkoop)  Een geharmoniseerd systeem van verstrekking van faciliteiten aan het bedrijfsleven (menukaart)  Een gezamenlijke procesinrichting en aanpak garantiebanen  Een stevige verbinding met het regionaal economisch beleid door de sturing op het Werkbedrijf te koppelen aan Midpoint.

33

Los van de realisatie van bovenstaande randvoorwaarden verwachten we van de voorbereiding in 2014 de volgende resultaten: 1. Een minimaal door de verschillende colleges vastgestelde werking (welke taken krijgt het Werkbedrijf en wordt daarop gestuurd), inrichting (samenwerkingsafspraken en betrokken partners), financiering en positionering (verbinding met bestaande gremia en brede arbeidsmarktagenda) van het Werkbedrijf; 2. Een basispakket aan functionaliteiten is onder regie/coördinatie van het Werkbedrijf gepositioneerd; 3. De uitvoeringsorganisaties in de regio beschikken over de juiste opdrachten en randvoorwaarden om bovengenoemd basispakket uit te kunnen voeren; Doelstelling is om dit jaar de regionale besluitvorming rondom het Werkbedrijf voor te bereiden zodat in december van 2014 een definitief besluit genomen kan worden over de inrichting, werking, financiering van en sturing op het concept. Een zorgvuldige uitwerking van het Werkbedrijf-concept in samenwerking met onze partners vergt meer tijd voor afstemming in de regio. In december komen we met een voorstel ten aanzien van de inrichting, werking, financiering van en sturing op het Werkbedrijf.

Regionale agenda

Al met al betekent dit dat de gemeente Tilburg in 2014 zich concentreert op enerzijds de lokale invulling van de Participatiewet en de betekenis voor de samenwerking in de GR Diamant-groep. De gemeente Tilburg heeft samen met de directie van DG in de eerste helft van 2014 gestuurd op een zo veel mogelijk samenhangende opdracht voor de DG als het gaat om de invulling van de Participatiewet en in het bijzonder de voorziening beschut binnen en de arbeidsmatige dagbesteding. We zullen de lokale besluitvorming hier voor echter de komende maanden moeten afwachten. Verder start de gemeente Tilburg met de regiogemeenten met de invulling van het Werkbedrijf, waarin met name een aantal voorzieningen/instrumenten die nieuw zijn zo veel als mogelijk regionaal worden aangepakt en ingevuld. Denk hierbij aan: loonwaardemeting, aanpak garantiebanen en een gezamenlijk regionaal marktbewerkingsplan. We willen het Werkbedrijf met name als een netwerkorganisatie positioneren en verbinden met de bestaande sturing en samenwerking binnen Midpoint in 2015. Vanuit deze startpositie willen we vanuit een meer fundamentelere discussie en verder onderzoek in 2015 over nut en noodzaak indikken uitvoeringsorganen hier een verdere vertaalslag aan geven. Tot slot denken we wel dat we in 2014 al vanuit gericht onderzoek door moeten pakken in de verdere vormgeving van regionale werkgeversdienstverlening, maar we zijn en blijven afhankelijk van de regiogemeenten en andere publieke partners in deze. Globaal ziet de planning voor de regionale samenwerking als volgt uit: Regionale agenda 2014:  lokale invulling Participatiewet en start ontwikkeling Werkbedrijf als netwerkorganisatie;  invulling regionale voorzieningen/instrumenten/randvoorwaarden: loonwaardeinstrument, marktbewerkingsplan, garantiebanen en gezamenlijke menukaart ontzorgen werkgevers;  onderzoek naar aanpak intensieve regionale samenwerking werkgeversdienstverlening.

34

1e helft 2015:  start netwerkorganisatie Werkbedrijf;  onderzoek naar kansen institutionele herschikking/indikking;  implementatie intensieve samenwerking werkgeversdienstverlening. 2e helft 2015:  verbinden uitkomsten onderzoek naar kansen institutionele herschikking met werking en inrichting Werkbedrijf: mogelijk intensievere vorm Werkbedrijf. Subregionale agenda: samenwerking GR Diamant-groep Subregionaal is met name de samenwerking binnen de GR Diamant-groep van belang. Hiervoor hanteren we globaal de volgende agenda: 2014:  september/oktober: lokale beleidinvulling Pwet en betekenis voor opdracht aan Diamant groep  oktober-december: analyse betekenis verschillende gemeentelijke opdrachten aan GR DG voor samenwerking in GR en financiele positie voor de middellange termijn 1e helft 2015:  verbinden uitkomsten onderzoek naar kansen institutionele herschikking met uitkomsten analyse eind 2014 samenwerking GR Diamant-groep

5.4 Resumerend

Globaal betekent bovenstaande voor 2015 dat het regionale Werkbedrijf vooralsnog de vorm van een netwerkorganisatie zal hebben en de samenwerking GR Diamant-groep nog onveranderd blijft. Afhankelijk van de door de totale door de regio samengestelde opdrachtenportefeuille en de uitkomsten van het onderzoek naar mogelijkheden en kansen institutionele indikking kan in 2015 worden bezien hoe vanaf 2016 en verder de samenwerking in of buiten de GR vorm krijgt. Wel kan in 2015 al gestart worden met het regionaal organiseren van voorzieningen die zich daartoe lenen, zoals een regionale menukaart voor werkgeversdienstverlening, een aanpak op de Garantiebanen en een regionaal instrument om loonwaarde mee vast te stellen. Voor de definitieve bovengenoemde agenda’s zijn en blijven we afhankelijk van de inzichten en opstelling van regiogemeenten en andere publieke partners zoals het UWV en WSW-bedrijven in de regio. Dit betekent dat ze nog kunnen wijzigen qua tempo en inhoud.

35

Hoofdstuk 6 Uitvoering van de Participatiewet In de vorige hoofdstukken hebben we in beeld gebracht welke nieuwe instrumenten de Participatiewet brengt en wat de opgave is in kwantitatieve en financiële zin. Ook hebben we aan de hand van de primaire strategie van NOMA kaders geschetst waarbinnen de uitvoering van de Participatiewet tot stand moet komen. De Participatiewet brengt ook een verbreding van de gemeentelijke doelgroep. De gemeente krijgt bijvoorbeeld meer verantwoordelijkheid ten aanzien van de ondersteuning van werkenden. Belangrijk ook is de ondersteuning van jonggehandicapten. Een belangrijke uitdaging is om al in een zo vroeg mogelijk stadium contact met hen te leggen om uitkeringsafhankelijkheid bij voorkeur te voorkomen. In dit hoofdstuk beschrijven we hoe we de uitvoering van de Participatiewet concreet in willen richten. We doen dat in eerste instantie aan de hand van de nieuwe kandidaatprofielen (werkenden, jonggehandicapten), om daarna stil te staan bij de kandidaatprofielen zoals we die ook binnen de huidige uitvoering van NOMA kennen:  Mensen die bemiddelbaar en zelfredzaam zijn;  Mensen die potentieel bemiddelbaar en potentieel zelfredzaam zijn;  Mensen die nog niet bemiddelbaar en nog niet zelfredzaam zijn.

6.1 Nieuw: Jonggehandicapten

We zijn geen voorstander van doelgroepenbeleid, ook niet als het gaat om jonggehandicapten. We gaan uit van talenten en niet van beperkingen. Dat betekent niet dat we blind zijn voor de belemmeringen die jonggehandicapten kunnen ondervinden om te participeren. Samen met de kandidaat, zijn netwerk, onderwijs, eventuele zorginstellingen en zo mogelijk de werkgever zoeken we naar manieren om participatie ‘om de beperking heen’ te organiseren. Bijzonder aan jonggehandicapten is dat een groot deel van de groep via het speciaal onderwijs of praktijkonderwijs al op jongere leeftijd in beeld is. Hierdoor is het bij uitstek mogelijk om in samenwerking met het onderwijs preventief beleid te voeren. Vanaf 2015 verplaatst de verantwoordelijkheid voor de ondersteuning van nieuwe jonggehandicapten met arbeidsvermogen zich van UWV naar de gemeente. Het is daarom noodzakelijk dat de gemeente op korte termijn, effectieve ondersteuning van jonggehandicapten inricht. In samenwerking met in- en externe stakeholders zijn wij tot een aanpak gekomen voor de ondersteuning van jonggehandicapten. Deze aanpak is gebaseerd op de volgende actielijnen: •

36

Preventieve ondersteuning Jongeren die het praktijkonderwijs, het speciaal onderwijs of een Entree-opleiding richting het MBO volgen vormen vanuit het perspectief van de arbeidsmarkt de meest kwetsbare groep leerlingen. Ten aanzien van preventief beleid rond jonggehandicapten kan UWV als voorbeeld dienen. Het UWV heeft geïnvesteerd in een preventieve en outreachende benadering in nauwe samenwerking met het onderwijs. De UWV arbeidsdeskundige is op Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO)/Praktijkscholen (Pro) al in een vroeg stadium actief betrokken. Deze werkwijze met vroegtijdige herkenning en planvorming op de VSO/Pro scholen werkt goed. De aansluiting naar werk kan echter beter. Zo wordt een Wajongere op dit moment gemiddeld 6 keer naar een baan bemiddeld voordat dit tot een duurzame plaatsing leidt. Hieruit volgt dus dat de plaatsing gemiddeld 5 keer voor de Wajongere en/of de werkgever tot een teleurstelling heeft geleid. We willen het aantal 'mismatches' dan ook terugbrengen. We verwachten dat de komst van de Garantiebanen voor arbeidsbeperkten

zal leiden tot meer kansen voor deze doelgroep, maar om hier maximaal gebruik van te kunnen maken moeten we wel het aantal 'mismatches' terugbrengen. We zien daartoe kansen door een stevige verbinding te leggen tussen de VSO/Pro scholen en onze werkgeversdienstverlening. Door samen met onderwijsinstellingen en werkgevers te investeren in de overgang van deze onderwijsvormen naar de arbeidsmarkt, willen we deze jongeren zo veel mogelijk perspectief bieden en instroom in de bijstand voorkomen. Deze actielijn zal gedurende het implementatietraject van de Participatiewet nader uitgewerkt moeten worden. Vanuit onze rol als centrumgemeente ondersteunen we de VSO/Pro scholen bij het indienen van een ESF-aanvraag. De ESF subsidie wordt met name gevraagd om

leerwerkbedrijven te ontwikkelen bij en met reguliere werkgevers in kansrijke branches voor de doelgroep, en om begeleiding en jobhunting vanuit de scholen te versterken. Hierbij wordt aangesloten bij de menukaart die is ontwikkeld door het Agentschap SZW. In eerste instantie betreft het incidentele financiering tot 2016, voor de periode 2016-2018 zal een nieuwe subsidie aanvraag moeten worden ingediend.

Ook in het regulier onderwijs zijn door de wet op het Passend onderwijs in toenemende mate jongeren te vinden die qua problematiek vergelijkbaar zijn aan de doelgroep VSO/Pro. Deze groep zou eveneens gebaat zijn met de hierboven beschreven actielijn. De concentratie van jonggehandicapten in het VSO/Pro-onderwijs maakt dat een outreachende aanpak op efficiënte wijze kan worden vormgegeven. Dit is in het regulier onderwijs niet het geval. Daarom zien we net als bij VSO/Pro kansen voor een verbinding tussen Werkgeversdienstverlening en het onderwijs, maar zal in tegenstelling tot bij VSO/Pro op klantniveau het contact op initiatief van de school, de frontlijn of een doorverwijzende instantie geëntameerd moeten worden . Deze actielijn zal in samenhang met de preventieve ondersteuning VSO/Pro worden uitgewerkt. •

37

Jonggehandicapten binnen NOMA Vanaf 1 januari 2015 doen jaarlijks ca. 110 jonggehandicapten een beroep op ondersteuning naar arbeidsinschakeling en/of een bijstandsuitkering. Jonge gehandicapten kunnen vragen om een indicatie die hen als doelgroep voor loonkostensubsidie voorselecteert. Deze nieuwe groep bieden we dienstverlening binnen de bestaande basisstructuur van NOMA. Jonggehandicapten melden zich net als andere jongeren bij de Poort, waar we met het Jongerenloket Blink in nauwe samenhang met het RMC (in het kader van Voortijdig Schoolverlaten) en de wijkteams een integraal plan van aanpak opstellen. Indien nodig wordt opdracht verstrekt aan de pijler Begeleiding (Sagenn en Diamant groep) om de jonggehandicapte zodanig te ondersteunen dat deze daarna voldoende 'jobready' is om met inzet van Werkgeversdienstverlening bemiddeld te worden naar werk. Door Sagenn en Diamant groep is uitgesproken dat de bestaande contractuele kaders voldoende ruimte bieden om deze doelgroep de juiste ondersteuning te geven. Net als voor iedere andere werkzoekende geldt hier dat deze ondersteuning maatwerk is. Specifiek ten aanzien van jonggehandicapten geven de uitvoerders aan dat: o De aanwezigheid van uitsluitend een lichamelijke beperking niet hoeft te leiden tot een intensiever ondersteuningsaanbod. Zeker met de komst van het loonwaarde instrument geldt bovendien dat een verminderde productie door deze beperking aan de werkgever kan worden gecompenseerd. Motivatie is een belangrijke voorspeller van succes dan de aanwezigheid van een beperking. o Ook de aanwezigheid van een cognitieve beperking (bijvoorbeeld de doelgroep licht verstandelijk gehandicapt) hoeft niet altijd te leiden tot een (veel) intensiever traject. Wel moet rekening worden gehouden dat voor een deel van deze mensen continuïteit en

o

stabiliteit erg belangrijk is. Voor de begeleidingsorganisaties betekent dit dat zij de jonggehandicapte bij voorkeur gedurende een wat langere tijd onder begeleiding te plaatsen op hetzelfde 'decor' in het bedrijfsleven. Waarbij het doel is om de jongere vervolgens in datzelfde bedrijf in loondienst te laten treden. Jonggehandicapten hebben dikwijls in hun directe sociale omgeving een hulpkring opgebouwd. Het is belangrijk om gedurende de periode waarin begeleiding op de werkplek wordt geboden, ook verbindingen tussen de werkgever en deze hulpkring aan te brengen omdat hiermee uitval beperkt kan worden.

Tegelijk constateren we ook dat niet voor iedere jonggehandicapte deze basisstructuur voldoende is. Daarom maken we samen met de begeleidingsorganisaties afspraken met Prinsheerlijk met betrekking tot leerwerktrajecten in de Horeca en Zorg. Prinsheerlijk biedt een maatwerkaanpak door in-company scholing en toeleiding aan te bieden. We verwachten in 2015 20 van deze leerwerktrajecten in te zetten. Volledigheidshalve: door de VNG wordt een centrale inkoopactie uitgevoerd voor meeneembare werkplekaanpassingen en inzet van een doventolk. Gemeenten kunnen deze voorzieningen inzetten voor arbeidsgehandicapten. De kosten hiervan zijn gedekt middels een uitname van het landelijk Participatiebudget. •

Van school naar school Een actieve samenwerking tussen scholen is een vereiste om te voorkomen dat leerlingen tussen wal en schip vallen als zij de Entreetoets voor het MBO niet halen. Afgesproken is, dat leerlingen die afkomstig zijn uit VSO/Pro - als zij niet doorstromen naar het MBO - onder de zorg van de VSO/Pro terugkeren.

•

Studeren met support De Participatiewet voorziet in een toelage voor studerende arbeidsgehandicapten als stimulans om door te studeren en als compensatie voor het veelal ontbreken van mogelijkheden voor een bijbaan. Op basis van de informatie van UWV verwachten we dat jaarlijks circa 30 nieuwe studerende jonggehandicapten een beroep doen op deze studieregeling en daar gemiddeld 3 jaar gebruik van blijven maken. Voor deze individuele studietoeslag is landelijk vanaf 2015 6 miljoen euro beschikbaar, oplopend tot 35 miljoen euro structureel. Jongeren moeten 18 jaar of ouder zijn, recht hebben op studiefinanciering, geen eigen vermogen en niet in staat zijn om met voltijdsarbeid het wettelijk minimumloon te verdienen. De gemeenteraad dient in de verordening regels te stellen over de hoogte van de individuele toelage. Voor het bepalen van de hoogte van de toeslag, ligt het in lijn om de vergelijking te trekken met het bedrag waarvan DUO uitgaat dat een student zelf bijverdient naast zijn studie. Dit bedrag ligt afgerond op € 295,- per maand. Het budget dat door het rijk aan gemeenten wordt verstrekt voor de toeslag is hiervoor echter onvoldoende. Daarom stellen we voor om de hoogte van de studieteoslag vast te stellen op € 100,- per maand. Daarmee blijven we binnen de rijksbijdrage. Behalve deze budgettaire overweging merken we op dat ook niet iedere jongere zonder arbeidsbeperking er in slaagt om de door DUO veronderstelde € 295,- per maand bij te verdienen, maar daarvoor niet wordt gecompenseerd. Tot slot zien we dat ook in andere steden (onder meer de arbeidsmarktregio's Rotterdam en Haaglanden) gekozen wordt voor het bedrag van € 100,per maand. Daarmee dragen we bij aan eenduidigheid van beleid.

De komende tijd werken we de ondersteuning aan jonggehandicapten verder uit. In die uitwerking besteden we in ieder geval aandacht aan: • De mogelijkheid om door middel van een efficiënte verbinding tussen Werkgeversdienstverlening en het (VSO/Pro) onderwijs preventieve ondersteuning in te richten waardoor jonggehandicapten bij voorkeur rechtstreeks van school naar werk

38

doorstromen. Uitwerken samenwerking met Prinsheerlijk voor leerwerktrajecten horeca en zorg. Bekostiging van deze trajecten vindt plaats vanuit het Participatiebudget. De hoogte van de studietoelage bedraagt € 100,- per maand. De kosten hiervan komen ten laste van de BUIG-middelen en ramen we op € 36.000,- per jaar. •

6.2 Blink

De gemeente Tilburg, het UWV en het Regionaal trajectbureau Route 35 hebben de voorbije jaren hun krachten gebundeld in het jongerenloket Blink en zullen dat ook de komende tijd blijven doen. De doelstelling van het jongerenloket is het voorkomen en bestrijden van jeugdwerkloosheid door jongeren te begeleiden naar onderwijs en of werk. Blink helpt jongeren bijvoorbeeld als ze een uitkering aanvragen, als zij werk zoeken en/of als zij niet weten welke opleiding passend is. Met het vaststellen van NOMA op 3 december 2012 heeft de raad besloten dat Blink wordt geïntegreerd in de poortaanpak van NOMA. Binnen Blink is kennis aanwezig over de doelgroep (jongeren tot 27 jaar), over communicatie met de doelgroep en over de specifieke problemen waar jongeren tegenaan lopen. Om deze kennis, de herkenbaarheid en waarde van het jongerenloket te behouden, wordt het jongerenloket fysiek apart georganiseerd binnen de Poort. Als een jongere zich bij het jongerenloket meldt sluit de dienstverlening van de gemeente Tilburg aan bij de bestaande WWB poortaanpak, maar met als 'plus' ook bij de preventieve aanpak van Route 35. Daarnaast vindt de zoektijdbeoordeling plaats door de gemeente, dit in tegenstelling tot de werkwijze tot 1 juli 2014 waarbij de zoektijdbeoordeling nog plaatsvond door het UWV. Vanuit Blink wordt bovendien outreachende dienstverlening geboden aan moeilijk bereikbare - en benaderbare jongeren, omdat ze anders uit beeld raken, doordat ze problemen hebben op diverse leefgebieden. Jongeren zonder startkwalificatie die zich melden krijgen binnen de poort een onderwijsgesprek om te kunnen vaststellen of terug naar school tot de mogelijkheden behoort. Indien dit het geval is wordt via Route 35 het traject terug naar school ingezet. De bestaande aanpak van voortijdig schoolverlaten zetten we dus onverminderd voort, waarbij we wel willen bezien hoe we jongeren in staat kunnen stellen om zo veel mogelijk relevante startkwalificaties te behalen. Indien terug naar school niet tot de mogelijkheden behoort of niet zinvol is wordt het traject naar werk ingezet. Voor jongeren die in aanmerking komen voor een WWB uitkering geldt dan in beginsel dezelfde (NOMA-) aanpak als voor niet-jongeren. Complementair aan deze dienstverlening worden in het kader van het Actieplan Jeugdwerkloosheid specifiek voor jongeren diverse leerwerkprojecten uitgevoerd. Vanuit Blink worden jongeren toe geleid naar deze regionale projecten. In het coalitieakkoord is de ambitie om te komen tot een jeugdwerkloosheidsvrije zone opgenomen. Deze ambitie sluit aan op de aanbeveling van de Europese Raad om te komen tot een jeugdgarantiestelsel. Dit houdt in dat jongeren na vier maanden van werkloosheid/van school zijn geholpen worden naar werk of andere arrangementen. Blink kan een belangrijke rol vervullen bij het realiseren van de ambitie als zijnde het jongerenloket waar de sluitende aanpak voor jongeren start en wordt bewaakt. Om te komen tot deze sluitende aanpak is het belangrijk dat er samenhang is en verbindingen worden gelegd tussen maatregelen die gericht zijn op het bestrijden van de jeugdwerkloosheid, voortijdig schoolverlaten en de preventieve aanpak van jong gehandicapten. De aanpak van jonggehandicapten start, zoals beschreven in paragraaf 6.1, proactief op school en gaat uit van een doorgaande lijn van school naar werk (o.a. naar Garantiebanen) waarbij sprake is

39

van een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid om succesvol te zijn. Jongeren met een arbeidshandicap zonder uitkering doen naar verwachting ook een beroep op Blink voor toegang tot een Garantiebaan. Zoals beschreven wordt in het najaar van 2014 deze (preventieve) aanpak van jonggehandicapten in relatie tot de jeugdwerkloosheidsvrije zone verder uitgewerkt. De uitkomst van deze uitwerking kan leiden tot een verbreding en uitbreiding van de dienstverlening vanuit Blink.

6.3 Nieuw: Ondersteuning van werkenden

De Participatiewet regelt dat de verantwoordelijkheid van gemeenten niet altijd eindigt met het uitstromen naar werk van een bijstandsgerechtigde. In de eerste plaats omdat de loonkostensubsidie niet langer tijdelijk is: de gemeente is immers in gehouden aan het betalen van die loonkostensubsidie totdat de klant in staat is om in die functie zelfstandig het wettelijk minimumloon te verdienen. De gemeente stelt jaarlijks vast wat de loonwaarde van de klant is en dus ook wat de hoogte is van de te verstrekken loonkostensubsidie. Pas als de loonwaarde zodanig gestegen dat betrokkene in staat is om zelfstandig het wettelijk minimumloon te verdienen kan de gemeente de loonkostensubsidie beëindigen. In de volgende situaties heeft de gemeente daarnaast ook een nazorg verantwoordelijkheid: •

•

De gemeente is verantwoordelijk voor ondersteuning gedurende de periode dat loonkostensubsidie wordt verstrekt. Echter als de loonkostensubsidie wordt beëindigd omdat niet langer sprake is van een verminderde loonwaarde blijft de gemeente aanspreekbaar voor ondersteuning bij re-integratie. Dat blijft zij zolang die werknemer niet tenminste twee aaneengesloten jaren zonder loonkostensubsidie het wettelijk minimumloon heeft verdiend; Voor personen die niet met loonkostensubsidie maar wel met andere voorzieningen, zoals aanpassingen op de werkplek, bij een werkgever aan de slag zijn blijft de gemeente eveneens twee jaar lang aanspreekbaar. Daarna wordt het UWV verantwoordelijk voor het bieden van dergelijke voorzieningen. Voorbeeld risicodragerschap: Een bijstandsgerechtigde met een verminderde loonwaarde stroomt uit naar werk. Na 5 jaar heeft de loonwaarde zich zodanig ontwikkeld dat betrokkene zelfstandig het WML kan verdienen. De loonkostensubsidie wordt daarom door de gemeente beëindigd. Een jaar daarna wordt betrokkene alsnog werkloos. Hij of zij kan aanspraak maken op een WW-uitkering bij UWV. De gemeente is echter verantwoordelijk voor het bieden van ondersteuning bij de arbeidsinschakeling.

De gemeente moet per verordening beleid vaststellen hoe aan deze nieuwe verantwoordelijkheid invulling wordt gegeven. Daarbij geldt net als bij andere voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling een aanzienlijke beleidsvrijheid. We vinden het belangrijk dat zowel de werkgever als de werknemer na de plaatsing kunnen rekenen op die ondersteuning die noodzakelijk is om te komen tot duurzame werkaanvaarding. Tegelijkertijd zijn wij ons er van bewust dat de feitelijke behoefte aan nazorg zowel voor wat betreft vorm als intensiteit per werknemer en werkgever verschillend zal zijn. Daarom moeten we waken om niet 'overbezorgd' zijn. We lopen immers een risico dat de werknemer in het bedrijf onnodig en onbedoeld een 'status aparte' krijgt. We willen juist toe naar een situatie waarin een medewerker of collega met een arbeidsbeperking de normaalste zaak van de wereld is. Daarom bieden we bij werkaanvaarding een actieve vorm van nazorg die wij vervolgens zo snel mogelijk maar altijd zorgvuldig afbouwen. Zowel de nazorg als de afbouw ervan is maatwerk op basis van de individuele

40

behoefte van werkgever en werknemer, maar is in beginsel gemaximeerd op 6 maanden. In deze periode blijkt het afbreukrisico namelijk verreweg het grootst. Uitgangspunt is dat er na deze periode sprake zou moeten zijn van een reguliere werkgever/werknemer relatie waarbij de werkgever nadrukkelijk ook een eigen zorgplicht heeft. Na deze periode kunnen eventuele problemen die ontstaan wel aanhangig gemaakt worden bij Werkgeversdienstverlening. Afhankelijk van de aard van de problematiek zal in samenspraak met werkgever en werknemer besloten worden over eventuele inzet van voorzieningen. Gedacht kan worden aan een werkplekaanpassing of kortdurende inzet van een jobcoach. Maar ook een handig HR-advies of een wegwijzerfunctie in zorg- of subsidieland zal soms al uitkomst bieden. De Participatiewet zorgt voor een uitbreiding van onze verantwoordelijkheden met betrekking tot nazorg. We geven hier als volgt invulling aan: • Na plaatsing kunnen werkgever en werknemer rekenen op maximaal 6 maanden actieve nazorg. De invulling en intensiteit van die nazorg is altijd maatwerk, waarbij we wel het uitgangspunt hanteren dat deze actieve ondersteuning zo snel mogelijk maar altijd zorgvuldig wordt afgebouwd; • Na deze periode blijft Werkgeversdienstverlening voor werkgevers het aanspreekpunt als er problemen ontstaan. Inzet van Werkgeversdienstverlening is dan om door middel van een beperkte maar doeltreffende interventie de werkzaamheden in stand te houden; • Vooralsnog ramen we hiervoor geen extra inzet van middelen. We verwachten dat in het budget dat binnen het bestedingsplan Participatiebudget beschikbaar is voor plaatsingsarrangementen voldoende ruimte ontstaat omdat met ingang van 2015 de dekking van loonkostensubsidies zal verschuiven van het Participatiebudget naar de BUIG-middelen. Bovendien wordt een deel van de voorzieningen die ingezet worden op landelijk niveau door de VNG ingekocht (bijv. doventolk). Deze kosten worden gedekt via een uitname van het macro-gemeentefonds.

6.4 Bemiddelbaar en zelfredzaam

Wetenschappelijk onderzoek 12 wijst uit dat zware ondersteuning van de kansrijke doelgroep niet efficiënt is en vaak juist leidt tot een afwachtende houding bij de klant. Voor deze groep blijft de inzet dan ook onverminderd: zo snel mogelijk aan het werk met een zo beperkt mogelijke inzet van publieke middelen. Sleutelwoorden in onze dienstverlening zijn dan ook: maximaal stimuleren van de eigen verantwoordelijkheid en zoekgedrag, sobere ondersteuning die vooral inzet op het matchen van vraag- en aanbod. Voor mensen die voldoende bemiddelbaar en zelfredzaam zijn om direct bij een werkgever aan de slag te gaan, maar ten gevolge van een arbeidsbeperking niet in staat zijn om zelfstandig het minimumloon te verdienen is de inzet van loonkostensubsidie/loonwaardebepaling een mogelijkheid. We houden vast aan het principe dat de ondersteuning die we bieden aan mensen die bemiddelbaar en zelfredzaam uit gaat van de eigen verantwoordelijkheid van de klant. Deze ondersteuning is daarom sober en vooral gericht op matching vraag en aanbod en het stimuleren van zoekgedrag.

6.5 Potentieel bemiddelbaar en potentieel zelfredzaam 12

41

Gemeentelijk Re-integratiebeleid vergeleken. Raad voor Werk en Inkomen. 2009.

Mensen die potentieel bemiddelbaar en potentieel zelfredzaam zijn, gaan naar de pijler Begeleiding, die de opdracht krijgt om een divers en flexibel aanbod te ontwikkelen waar mensen relevante vaardigheden op kunnen doen. De vraag van werkgevers staat daarbij centraal. Verwacht mag worden dat de mogelijkheid om een beperkte loonwaarde te compenseren, begeleiding op de werkplek te bieden en verzuimrisico’s af te dekken zal leiden tot betere baankansen voor deze doelgroep. We voorzien een beweging dat re-integratie vaker op de werkvloer plaats zal vinden. Dit is in lijn met de bestaande opdracht die in het kader van NOMA aan de pijler Begeleiding is meegegeven. Gelet op de doelstelling om maximaal loonwaarde te verzilveren wordt van de pijler Begeleiding verwacht toegevoegde waarde te realiseren door ervoor te zorgen dat werkzoekenden beschikken over een zo hoog mogelijke arbeidsproductiviteit op het moment dat een baan in beeld komt. Onderstaande afbeelding laat het belang hiervan zien.

subsidie

Loonwaarde

subsidie

Loonwaarde

Tijd 

'Plaatsing zonder oefenen'

Tijd 

'Plaatsing met oefenen'

De grootste loonwaardestijging zit in de periode direct na plaatsing, waarin de nieuwe werknemer zich de werkzaamheden eigen maakt. Door in de periode voorafgaande aan de plaatsing al te oefenen met de toekomstige werkactiviteiten neemt de aanvangsloonwaarde toe. De toegevoegde waarde die hiermee wordt gerealiseerd zou gemeten kunnen worden, bijvoorbeeld op basis van benchmarks met andere gemeenten. De periode waarin de klant met behoud van uitkering bij een werkgever aan de slag is en waarin de loonwaarde wordt vastgesteld is een cruciaal onderdeel van het plaatsingsproces. De ervaring leert dat het afbreukrisico van een plaatsing in de eerste drie maanden het grootst is. Daarom is het belangrijk om in deze fase actieve ondersteuning te bieden aan de klant en de werkgever. We beleggen deze taak bij de pijler Begeleiding omdat deze de klant goed kent 13. Het kan voorkomen dat de periode waarin met behoud van uitkering wordt gewerkt om de loonwaarde te bepalen, uiteindelijk toch niet leidt tot een arbeidsovereenkomst. Het kan gaan om: -

Redenen die niets met de klant te maken hebben. Bijvoorbeeld omdat de financiële positie van het bedrijf is verslechterd waardoor geen ruimte is voor nieuw personeel. De pijler Begeleiding biedt de klant nog drie maanden ondersteuning 14, waarbij aandacht wordt besteed aan het verwerken van de teleurstelling maar ook wat goed en minder goed ging. Omdat de klant zich in de praktijk heeft bewezen heeft deze een streepje voor in het

13 Tenzij door de pijler Werkgeversdienstverlening met de werkgever en in samenspraak met de klant, andere afspraken zijn gemaakt over de begeleiding van de klant gedurende deze fase. 14 Uit het gegeven dat de klant door Werkgeversdienstverlening is bemiddeld naar een werkgever mag worden afgeleid dat Begeleiding geslaagd is in haar opdracht om de klant voldoende bemiddelbaar en zelfredzaam te maken.

42

-

matchingsproces van de pijler Werkgeversdienstverlening. Lukt het in deze periode toch niet om de klant te matchen, dan stroomt de klant conform de het NOMA-model door naar het arbeidsfitprogramma of een doorstroombaan. Het toch niet jobready blijken van de klant. De pijler Begeleiding biedt de klant nog zes maanden 15 reguliere ondersteuning, waarbij extra aandacht wordt besteed aan die aspecten die uiteindelijk hebben geleid tot het achterwege blijven van de plaatsing.

Met ingang van 1 januari 2015 breiden we de opdracht aan de pijler Begeleiding als volgt uit:  de inzet van de pijler Begeleiding is erop gericht om op het moment van plaatsing een zo hoog mogelijke arbeidsproductiviteit (loonwaarde) te bewerkstelligen;  de pijler Begeleiding is verantwoordelijk voor de regie op de doelmatigheid gedurende de periode waarin een werkzoekende met behoud van uitkering bij een werkgever werkzaamheden verricht met het oog op het vaststellen van de loonwaarde;  de pijler Begeleiding neemt de werkzoekende 3 maanden terug in begeleiding indien de periode waarin met behoud van uitkering werkzaamheden zijn verricht, niet heeft geleidt tot een arbeidsovereenkomst en dit niet aan de werkzoekende toe te rekenen is;  de pijler Begeleiding neemt de werkzoekende 6 maanden terug in begeleiding indien gebleken is dat de klant toch niet jobready is.

6.6 Nog niet bemiddelbaar en nog niet zelfredzaam

Het is niet realistisch te veronderstellen dat de reguliere arbeidsmarkt zonder meer in staat zal zijn om een plaats te bieden aan alle werkzoekenden. Voor sommige kwetsbare burgers is de stap naar reguliere loonvormende arbeid er vooralsnog een te ver. Aan hen bieden wij adequate inkomensondersteuning en borgen wij vanuit een netwerkfunctie het beschikbaar komen van professionele zorg- en hulpverlening. Afhankelijk van de aard van de belemmeringen kunnen zij voor zover beschikbaar gebruik maken van verschillende instrumenten gericht op participatie. Bijvoorbeeld bij maatschappelijke organisaties actief in het WMO-domein. In tegenstelling tot de veelal regionaal of stedelijk georganiseerde voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling, zijn voorzieningen gericht op maatschappelijke participatie vaak georiënteerd op wijkniveau. Dat maakt dat de afstand tussen de klant en participatie vaak ook letterlijk klein is. In hoofdstuk twee beschreven wij reeds de beschikbaarheid plekken arbeidsmatige dagbesteding voor onder andere deze doelgroep. De besluitvorming hieromtrent vindt separaat van deze nota plaats, aangezien deze plaatsen primair onderdeel uitmaken van de decentralisatie AWBZ. De in de Participatiewet opgenomen (en in hoofdstuk 2 beschreven) voorziening beschut werk is eveneens relevant. Besluitvorming om de voorziening beschut al dan niet in te zetten heeft een belangrijke financiële doorwerking, ook in relatie tot het aantal personen uit andere doelgroepen die we kunnen ondersteunen. Om de gevolgen van deze keuzes inzichtelijk te maken hebben wij een drietal scenario’s ontwikkeld die wij in hoofdstuk 7 presenteren. Ten aanzien van de doelgroep nog niet bemiddelbaar en nog niet zelfredzaam staan we eerst stil bij maatschappelijke participatie en de tegenprestatie naar vermogen.

15 We kiezen ervoor om een standaardperiode te hanteren en niet bijvoorbeeld het aantal maanden dat contractueel voor deze klant aan trajectduur nog 'over' is. Hiermee voorkomen we dat een klant die pas aan het einde van de maximale ondersteuningsperiode van de pijler Begeleiding aan de slag gaat, bij terugval geen/beperkte begeleiding krijgt en zorgen we ervoor dat druk op de uitvoerder blijft om de klant zo snel mogelijk jobready te krijgen. Ook bezien vanuit het perspectief van administratieve belasting en contractbeheer verdient een standaardperiode de voorkeur.

43

Maatschappelijke participatie en de tegenprestatie naar vermogen

Met ingang van 1 januari 2015 zijn gemeenten verplicht om per verordening beleid te voeren ten aanzien van de tegenprestatie. In de wet wordt een tegenprestatie beschreven als het naar vermogen verrichten van door het college opgedragen onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden die worden verricht naast of in aanvulling op reguliere arbeid en die niet leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt. Door wederkerigheid in de bijstand te benadrukken beoogt de wetgever het maatschappelijk draagvlak voor sociale zekerheid te verbeteren. De tegenprestatie naar vermogen hoeft vanuit de wetgeving bezien niet gericht te zijn op het verkleinen van de afstand tot de arbeidsmarkt van de werkzoekende maar kan wel 'bijvangst' zijn. Wederkerigheid is voor gemeenten niet nieuw. Al sinds 2009 wordt re-integratie in meer of minder directe mate vervlochten met het uitvoeren van maatschappelijk nuttig werk. Enkele succesvolle Tilburgse voorbeelden zijn:  Beter Groenewoud: werkzoekenden voeren als onderdeel van hun re-integratie kleinschalige activiteiten en klussen uit in de wijk die door gebrek aan middelen anders blijven liggen.  Plusteam: het onderhouden van sportaccommodaties en het verrichten van activiteiten ten behoeve van sportverenigingen. De wijze waarop aan de tegenprestatie invulling wordt gegeven verschilt per gemeente. Er zijn gemeenten die de tegenprestatie vooral als drempelverhogende maatregel inzetten. Werkzoekenden hebben in die opzet geen of weinig keuze in de, veelal onaantrekkelijke activiteiten die zij als verplichte tegenprestatie uitvoeren en gemeenten sanctioneren stevig bij het niet nakomen. We moeten vaststellen dat de wijze waarop in de samenleving over de tegenprestatie wordt gedacht niet altijd is gebaseerd op complete informatie. Een regelmatig terugkerende beeld in dit verband is dat van de werkzoekende die in de winter de straten sneeuwvrij schept. Wat in dit plaatje echter vaak ontbreekt is dat de gemeente een vorm van begeleiding zal moeten bieden, bijvoorbeeld door een voorman in te zetten. Daarnaast zal de gemeente moeten voorzien in werkkleding, materiaal en een ongevallenverzekering. De inzet van 10 bijstandsgerechtigden gedurende 1 week (o.b.v. 40 uur) telt hiermee op tot circa € 5.000, -, zonder dat hier een wezenlijk resultaat mee wordt bereikt of arbeidsmarktperspectief tot stand komt. Hierbij wordt nog geen rekening gehouden met het sterk incidentele karakter van de werkzaamheden waardoor werving van deelnemers uitermate ingewikkeld is. Inzet van een repressief ingestoken vorm van de tegenprestatie door andere gemeenten toont een drempelverhogende werking aan die leidt tot een vermindering van het aantal bijstandsaanvragen. Een nadeel is dat deze inzet sterk stigmatiserend werkt op de bijstandspopulatie als geheel waardoor de re-integratie zelfs kan worden bemoeilijkt. Daarnaast biedt deze vorm mensen op geen enkele wijze perspectief. Daarom zijn we geen voorstander van deze primair repressieve aanpak van de tegenprestatie. Uit onderzoek van de FNV 16 blijkt dat meer dan driekwart van de bijstandsgerechtigden positief staat tegenover het leveren van een tegenprestatie, mits er rekening wordt gehouden met de persoon en dat eigen inbreng wenselijk is. We zien gemeenten die aan deze oproep gevolg hebben gegeven. Werkzoekenden hebben dan veelal mogelijkheden om zelf een voorstel te doen rond de

16

44

Beter zicht op werken in de bijstand. FNV, augustus 2013.

invulling van de tegenprestatie. De tegenprestatie wordt dan primair ingezet als een instrument gericht op zingeving en sociale ontwikkeling van de werkzoekenden. Een dergelijke inzet past vooral goed het deel van de doelgroep die het verst af staat van de arbeidsmarkt 17. Daarbij kan een onderscheid worden gemaakt of activiteiten wel of niet leiden tot stijging op de participatieladder en dus het perspectief van de werkzoekende verbeteren. Tot juli 2013 werden vergelijkbare activiteiten voor werkzoekenden ingezet onder de noemer sociale activering. Met het vaststellen van het nieuw ondersteuningsmodel arbeidsmarkt is de financiering van uit het Participatiebudget gestopt. Sindsdien is ingezet op het vinden van andere manieren om de participatie van deze groep in de samenleving te bevorderen. In de uitvoering van NOMA heeft een netwerkconsulent een taak om werkzoekenden die zijn aangewezen op deze vorm van activering toe te leiden. Deze plekken organiseren we onder andere via de lijn van programmatische inkoop en het maken van afspraken met gesubsidieerde instellingen. Projecten WatWest Beter Groenewoud Ruilwinkel de IJpelaar De schatkist Vrijwilligerswerk Contour de Twern Lapoubelle Portagora De Buurttent Social Energy

Geschat aantal plekken per jaar 50 sociale stijging 50 vrijwilligersplekken 15 vrijwilligersplekken 18 vrijwilligersplekken 900 openstaande reguliere vrijwilligers vacatures 50 vrijwilligersplekken 20 vrijwilligersplekken 10 vrijwilligersplekken 50 vrijwilligersplekken

Bovenstaande tabel geeft een indicatief overzicht van plekken waar mensen georganiseerde vormen van maatschappelijk nuttig werk en vrijwilligerstaken kunnen verrichten. Daarnaast hebben we bij subsidieverstrekking afspraken gemaakt over 300 extra plekken in de stad waar mensen maatschappelijk kunnen participeren. Ook werken we in dit verband samen met CdT waar we ca 100 bijstandsgerechtigden activeren naar maatschappelijke participatie. Wanneer de gemeente vaststelt dat het leveren van een tegenprestatie naar vermogen zinvol, is dit voor de klant niet vrijblijvend. In hoofdstuk 2 beschreven we al dat het sanctieregime door de wetgever aanzienlijk is aangescherpt. Inzetten op de tegenprestatie impliceert actieve handhaving. De verplichting naar de klant toe om een tegenprestatie te leveren moet dan ook proportioneel zijn. Conform het coalitieakkoord 2014-2018 betekent dit dat we dergelijke vormen van maatschappelijke participatie alleen labelen als tegenprestatie als dit ook perspectief biedt. De logische vervolgvraag is dan: wanneer wordt perspectief geboden? We stellen voor om dit te operationaliseren aan de hand van de Participatieladder. We merken de activiteit aan als tegenprestatie als deze eraan bijdraagt dat de klant stijgt op de participatieladder (of dat daling wordt voorkomen). Dit is altijd een maatwerkbeoordeling. We vragen onze kandidaten om een tegenprestatie voor de uitkering te leveren in de vorm van maatschappelijk nuttige werkzaamheden als dit ook perspectief biedt. Stijging of juist het voorkomen van daling op de Participatieladder is daarvoor het ijkpunt. We zien de tegenprestatie niet als doel maar als middel. We richten ons daarbij in eerste instantie op de groep werkzoekenden die het verst staat van de arbeidsmarkt. De belangrijkste overweging daarbij is niet het element van wederkerigheid maar de gedachte dat dit kan leiden tot zingeving, de kwaliteit van leven en sociale stijging. Voor kandidaten die dichter bij de arbeidsmarkt staan zien 17 Uiteraard staat het werkzoekenden die dichterbij de arbeidsmarkt staan ook vrij om dit soort activiteiten te verrichten, echter de leidende inzet is bij hen gericht op arbeidsinschakeling.

45

wij als belangrijkste tegenprestatie het leveren van een maximale inzet om weer aan de slag te gaan.

6.7 Niet-uitkeringsgerechtigden (NUG)

Met het vaststellen van de visienota Participatiebudget medio 2010 is ook de ambitie uitgesproken om in de toekomst ‐zodra de omvang van het WWB-bestand daalt en zodra we met de WWB financieel in de pas lopen‐ structurele ruimte te maken in het participatiebudget voor de groep nietuitkeringsgerechtigden. Met de komst van de forse ombuigingen op het Participatiebudget is deze laatste ambitie in 2012 voorlopig in de ijskast gezet. Op dit moment geldt voor nietuitkeringsgerechtigden daarom: • Dat zij gebruik kunnen maken van de vacatures die via het Werkplein worden aangeboden; • De projecten die via het regionaal actieplan jeugdwerkloosheid worden uitgevoerd zijn ook voor niet-uitkeringsgerechtigde jongeren toegankelijk; • Dat wij in specifieke gevallen toch loonkostensubsidie of een scholingspremie inzetten voor een niet-uitkeringsgerechtigde. Veelal gaat het dan om de situatie waarin we afspraken maken met een werkgever om meerdere werkzoekenden te plaatsen en waarbij een nietuitkeringsgerechtigde één van de geschikte kandidaten betreft. Vooralsnog biedt het beschikbare budget geen ruimte om op deze vastgestelde beleidslijn terug te komen en de financiële inzet uit te breiden.

46

Hoofdstuk 7 Scenario’s voor de uitvoering van de Participatiewet Zoals beschreven in hoofdstuk 4 staat Tilburg opnieuw voor de opgave om met minder middelen, meer mensen te ondersteunen. De beschikbare middelen zijn ontoereikend om iedere burger die ondersteuning naar werk te bieden. We moeten daarom keuzes maken wie we welke ondersteuning bieden. Als eerste is het daarbij nodig om stil te staan bij een specifiek vraagstuk in de overgang van WWB/Wsw naar Participatiewet. Dit betreft de positie van de huidige Wsw-medewerkers met een tijdelijk dienstverband.

7.1 Positie tijdelijke dienstverbanden Wsw

Net als nagenoeg alle andere Sw-organisaties maakt Diamant groep bij het aanbieden van een Wsw-dienstverband maximaal gebruik van de ruimte die de Flexwet biedt. Dat betekent dat een werknemer pas een dienstverband voor onbepaalde tijd krijgt na drie tijdelijke arbeidsovereenkomsten. In deze periode ontvangt de medewerker een inkomen ter hoogte van het wettelijk minimumloon en niet het in de Wsw gebruikelijke (en riantere) cao-loon. Als een tijdelijk contract van een Wsw-medewerker niet wordt verlengd, betekent dit dat betrokkene wordt teruggeplaatst op de wachtlijst. Echter, met het ingaan van de Participatiewet per 1 januari 2015 vervalt ook van rechtswege deze wachtlijst. Dat betekent dat deze mensen dan terugvallen op een WW, WIA en dikwijls daarna een gemeentelijke uitkering. Daarmee verliezen zij hun Wsw-rechten én gaan zij er qua inkomen op achteruit. In veel gemeenten wordt op dit moment de afweging gemaakt of het wenselijk is om deze groep mensen structureel wordt op te nemen in de Wsw-populatie. In die afweging spelen de belangen van de personen in kwestie een rol, maar is ook sprake van een financieel-technische kant. De uitvoering van de Wsw is immers verlieslatend en zal door een dalende rijksbijdrage per Wsw-er en loonindexatie nog verder verslechteren. Met minder mensen in de Wsw, zo is de redenatie, zal het totale verlies dus lager worden. Ook Tilburg heeft een dergelijke afweging te maken. In ons geval bedraagt het aantal tijdelijke dienstverbanden ultimo 2014 naar verwachting 273 personen, of 200 uitgedrukt in arbeidsjaren (AJ’s), de binnen de Wsw gebruikelijke rekeneenheid. De groep mensen met een tijdelijk dienstverband kent een zeer diverse samenstelling. Met aan de ene uiterste kant mensen die zijn aangewezen op werk in een zeer beschutte werkomgeving en onder intensieve begeleiding. En aan het andere uiterste mensen die in staat zijn om op detacheringsbasis werkzaam te zijn, bijvoorbeeld in de groenvoorziening of schoonmaak. De omzet die Diamant groep kan realiseren verschilt sterk eveneens sterk. Dat geldt ook voor de uitvoeringskosten. Onderstaande tabel laat de samenstelling van de huidige Wsw-populatie zien:

47

Categorie binnen DG

Opbrengsten per plaats

Rijksbijdrag e per plaats (2014)

Loonkoste n per plaats

Uitvoeringskoste n per plaats

Resultaat per plaats

Aandeel in de totale populati e

Beschut binnen Groenvoor ziening Post en

€ 5.195,-

€ 26.008,-

€ -27.315,-

€ -8.814,-

€ -4.926,-

33%

€ 26.097,-

€ 25.964,-

€ -27.707,-

€ -21.785,-

€ 2.568,-

18%

€ 17.603,-

€ 26.069,-

€ -28.190,-

€ -8.569,-

€ 6.914,-

3%

Vervoer Talent &Werk Schoonmaak Overig Gewogen gemiddeld e

€ 15.490,-

€ 25.967,-

€ -31.725,-

€ -7.014,-

€ 2.719,-

20%

€ 11.596,-

€ 26.004,-

€ -27.746,-

€ -9.246,-

€ 608,-

15%

€ 2.365,-

€ 26.117,-

€ -23.299,-

€ -5.183,-

€ 0,-

11%

€ 12.103-

€ 25.998,-

€ -27.746,-

€ -10.480,-

€ -125,-

100%

Met ingang van 2015 wordt de uitvoering van de Wsw bekostigd uit het ontschotte Participatiebudget. De Rijkssubsidie voor de Wsw wordt daartoe aan het Participatiebudget toegevoegd. De Rijksbijdrage per AJ daalt naar verwachting van € 26.004,- in 2014 naar € 23.004,- in 2020. Hierdoor verslechtert het resultaat per AJ aanzienlijk. Onderstaande grafiek laat zien dat het niet structureel maken van 200 dienstverbanden vooral in 2015 éénmalig tot een fors voordeel in de Wsw-exploitatie leidt. Dat komt omdat de financiering van de Wsw vanaf 2015 plaatsvindt op basis van een t-1 systematiek. Dat houdt in dat het budget dat in 2015 beschikbaar wordt gesteld, is berekend op basis van de Wsw-realisatie eind 2014 waardoor we wel budget krijgen voor deze 200 AJ’s, maar hier niet de kosten tegenover hebben staan. In 2016 valt dit voordeel weg, omdat het budget dan wordt vastgesteld aan de hand van de realisatie eind 2015, waar de 200 AJ’s dus geen deel meer van uitmaken.

Resultaat Wsw afhankelijk van het wel of niet structureel maken van 200 tijdelijke dienstverbanden. Berekeningen zijn gebaseerd op de aanname dat de 200 tijdelijke dienstverbanden de zelfde samenstelling kent als de rest van de Wswpopulatie.

Hierbij is echter geen rekening gehouden met het gegeven dat het niet structureel maken van 200 tijdelijke dienstverbanden er toe leidt dat een deel van deze mensen, al dan niet na periode WW, een beroep doet op gemeentelijke ondersteuning voor werk en inkomen. In onderstaande grafiek wordt dit wel aan de berekening toegevoegd. We zien het beeld dan kantelen. Nog steeds is er in 2015 sprake van voordeel, maar vanaf 2016 leidt het niet structureel maken van deze 200 tijdelijke dienstverbanden blijvend tot een slechter totaalresultaat dan wanneer we deze wel structureel maken. Uiteraard komt dit met vooral door de extra uitgaven voor bijstand die dan gemaakt worden.

48

Resultaat Wsw afhankelijk van het wel of niet structureel maken van 200 tijdelijke dienstverbanden, rekening houdend met extra uitgaven bijstand en re-integratie. Daarbij is de aanname gedaan dat 50% in 2015 terugvalt naar bijstand.

Gelet op het bovenstaande concluderen we dat, zowel vanuit financieel als sociaal perspectief het structureel maken van deze 200 laatste tijdelijke dienstverbanden het meest wenselijk is. We stellen voor om de resterende 200 AJ’s tijdelijke Wsw dienstverbanden om te zetten naar een structureel Wsw-dienstverband. De volgende keuze die voorligt betreft het wel of niet aanbieden van de voorziening beschut zoals deze in de Participatiewet is opgenomen en het aanbrengen van accenten in onze ondersteuning. Om de raad in staat te stellen om deze keuze te maken presenteren we een drietal scenario’s: 1. Perspectief op betaald werk voor zoveel mogelijk mensen; 2. Zoveel mogelijk mensen perspectief op werk bieden, beschut werk voor diegenen die hierop zijn aangewezen 3. Maximale ondersteuning van werkzoekenden die het verst afstaan van de arbeidsmarkt.

7.2 Perspectief op betaald werk voor zoveel mogelijk mensen

Dit scenario sluit het meest aan bij de koers die we met NOMA hebben ingezet. Het Participatiebudget zetten we uitsluitend in als dit bijdraagt aan en noodzakelijk is voor duurzame arbeidsinschakeling. Van de meest kansrijke werkzoekenden verwachten wij in de eerste plaats dat zij zelf verantwoording nemen voor hun arbeidsinschakeling. Voor mensen die voldoende bemiddelbaar en zelfredzaam zijn om direct bij een werkgever aan de slag te gaan, maar ten gevolge van een arbeidsbeperking niet in staat zijn om zelfstandig het minimumloon te verdienen is de inzet van loonkostensubsidie/loonwaardebepaling een mogelijkheid. We kiezen er in dit scenario voor om geen voorziening beschut werk aan te bieden. Op het eerste gezicht lijkt dit een vreemde conclusie aangezien we zojuist hebben voorgesteld om 200 tijdelijke Wsw-dienstverbanden structureel te maken. We moeten ons echter realiseren dat de in de Participatiewet beschreven voorziening beschut zowel financieel als inhoudelijk aanmerkelijk anders in elkaar zit. Het gaat om verschillen betreffende:

49

   

de gemiddelde opbrengst per medewerker; de beloning; de uitvoeringskosten; de financiering.

Het financiële verschil tussen een Wsw-dienstverband en de nieuwe voorziening beschut toegelicht Gemiddelde opbrengst per medewerker In tegenstelling tot de Wsw-populatie is de populatie van voorziening beschut namelijk veel minder divers van samenstelling. Waar in de Wsw door een mix van klantgroepen nog een relatief hoog gewogen gemiddelde opbrengst per plaats van € 12.098,- gerealiseerd wordt, bestaat de doelgroep van de voorziening beschut uitsluitend uit personen die slechts onder zeer intensieve begeleiding in een beschutte omgeving arbeid kunnen verrichten. Diamant groep heeft aangegeven dat zij verwacht dat een gemiddelde opbrengst (=loonwaarde) per plaats van € 4.000,- realistisch is. De beloning De loonsom van de voorziening beschut is gebaseerd op het wettelijk minimumloon, met naar de toekomst toe mogelijkheden van doorgroei aan de hand van cao-ontwikkelingen. De Wsw daarentegen kent een relatief hoog gemiddeld loon door een ruimhartige cao. De uitvoeringskosten De uitvoeringskosten van de voorziening beschut zijn lager dan die van de Wsw. Dat komt onder andere omdat een aantal Wsw-specifieke regelingen zoals vervoer niet van toepassing zijn en is er ook in algemene zin sprake van een lagere overhead. De financiering Voor een Wsw-plaats geldt dat zowel de loonkosten als de uitvoeringskosten na aftrek van de opbrengsten, vanaf 2015 volledig worden bekostigd uit het ontschotte Participatiebudget. Uit de tabel in paragraaf 7.1 volgt dat het gaat om een gemiddeld bedrag van € 26.124,-. Hier tegenover staat de rijkssubsidie van € 26.004,(2014) die de komende jaren daalt naar uiteindelijk € 23.004,- waardoor het tekort per Wsw-plaats toeneemt en minder Participatiebudget resteert voor de ondersteuning van andere doelgroepen. Uitvoering van de Wsw vindt plaats zonder inzet van BUIG-middelen. We beschreven echter in 7.1 al dat het niet-structureel maken van de tijdelijke Wsw-dienstverbanden betekent dat een deel van deze groep terug zal vallen op bijstand, terwijl de door dat besluit gerealiseerde besparing op het Participatiebudget na een jaar wordt afgeroomd. Dit maakt een besluit om deze contracten structureel te maken financieel aantrekkelijker dan ontslag. Voor de nieuwe voorziening beschut geldt dat de gemeente Diamant groep door middel van loonkostensubsidie compenseert voor het verschil tussen het wettelijk minimumloon (€ 23.000,-) en de werkelijke loonwaarde. Deze bijdrage in de loonkosten is door de wetgever berekend en begrensd op 70% van het wettelijk minimumloon (€ 16.100,-) en komt ten laste van het bijstandsbudget (BUIG). De gemiddelde prijs per uitkering in Tilburg bedraagt nu € 15.620,-. Dat betekent dat het verstrekken van loonkostensubsidie leidt tot een verslechtering van het BUIG-resultaat ad. € 480,- per persoon per jaar dan wanneer de persoon in kwestie een uitkering zou ontvangen. Dit verschil zal verder toenemen via loonindexatie. De uitvoeringskosten zijn door het Rijk berekend op € 8.500,- per persoon per jaar. Dit bedrag wordt door het Rijk toegevoegd aan het landelijk Participatiebudget, waarbij het Rijk het uitgangspunt hanteert dat voor iedere 3 daling van het Wsw-volume, budget voor 1 nieuwe beschutte plek beschikbaar komt. Diamant groep heeft door middel van een businesscase berekend dat zij deze € 8.500,- volledig nodig heeft om de voorziening beschut tegen kostprijs, duur voor Diamant groep uiteindelijk budgetneutraal uit te kunnen voeren. Voor de gemeente echter betekent de voorziening beschut een investering uit het Participatiebudget ad. € 8.500,- per persoon per jaar om een loonkostensubsidie te kunnen verstrekken die kostbaarder is dan wanneer de persoon een uitkering ontvangt.

Tilburgs alternatief voor de voorziening beschut 50

We kiezen er in dit scenario dus voor om de voorziening beschut niet in te zetten. Omdat dit door de geringe loonwaarde niet leidt tot een daling van de bijstandslasten, zelfs tot een stijging. Maar vooral omdat de voorziening beschut betekent dat we structureel veel Participatiemiddelen investeren om voortdurend dezelfde mensen aan het werk te houden. In plaats van het Rijk leidend te laten zoeken we zelf naar een passende oplossing waarmee deze kwetsbare doelgroep kan participeren in de samenleving. We zien drie mogelijkheden voor een 'Tilburgs alternatief' voor de voorziening beschut: • • •

Cocreatie van betaald werk; Zinvolle dagbesteding via ContourdeTwern; Opschalen van arbeidsmatige dagbesteding via social return on investment.

Cocreatie van betaald werk De werkgever ontvangt hierbij een loonkostensubsidie die conform de uitgangspunten van de Participatiewet, afhankelijk van de loonwaardeontwikkeling structureel kan zijn. Daarnaast kan maatwerk worden geleverd in de vorm van een werkgeversarrangement, bijvoorbeeld bestaande uit begeleiding of jobcoaching, scholing en risicodekking (bijvoorbeeld payrolling of een no-risk polis). Dit arrangement wordt bekostigd uit het Participatiebudget en deze bekostiging is altijd tijdelijk. De werknemer heeft echter in meer of mindere mate structurele begeleiding nodig. Deze verantwoordelijkheid dragen wij op enig moment dus over aan de werkgever. We compenseren de werkgever voor deze verantwoordelijkheid door maximaal gebruik te maken van de ruimte die het onlangs vastgestelde aanbestedingsbeleid geeft. Bijvoorbeeld door de werkgever de status van 'preferred supplier' te geven bij inkoop onder de Europese aanbestedingsgrens. Of door andere opdrachtnemers te vragen om hun SROI-verplichtingen in te vullen door het plaatsen van orders bij deze werkgever. Hiermee dragen we bij aan omzetgroei van de werkgever en ontstaat een vorm van wederkerigheid. Het zou haalbaar moeten zijn om via deze aanpak jaarlijks tussen de 10 en 15 personen te kunnen plaatsen. Dagbesteding via maatschappelijke organisaties De komende tijd gaan we het gesprek aan met maatschappelijke organisaties in de stad om manieren te vinden waarmee we een deel van de mensen die niet in aanmerking komt voor de voorziening beschut, toch een zinvolle dagbesteding kunnen bieden. ContourdeTwern heeft alvast uitgesproken graag bereid te zijn om een pilot op te zetten waar circa 10 personen, bijvoorbeeld uit de LVG-groep, in kunnen stromen om onbetaald werkzaamheden te verrichten, bijvoorbeeld in buurthuizen. De exacte condities van deze pilot moeten na de zomer samen met ContourdeTwern nog worden uitgewerkt. Ook willen we onderzoeken of het haalbaar en wenselijk is om een financiële stimulans te bieden, bijvoorbeeld in de vorm van een 'participatiepremie'. Een dergelijke premie zal dan breed beschikbaar moet zijn. Als we deze premie alleen beschikbaar stellen voor mensen die niet in aanmerking komen voor de voorziening beschut werk zorgen we immers zelf alsnog voor de rechtsongelijkheid die we juist willen voorkomen. De uitkomsten van dit proces zal worden meegenomen in het voorstel dat we in december aan de raad voorleggen. Dagbesteding via social return on investment Via het Ontwerpplan Maatschappelijke Ondersteuning heeft het college besloten om te starten met twee inkoopprocedures voor ondersteuning. De eerste procedure betreft inkoop gericht op continuering van de huidige ondersteuning op basis van de productie- en volumeafspraken van het Zorgkantoor. De tweede procedure betreft inkoop voor nieuwe ondersteuningsvragen. Op deze inkoopprocedures is het gemeentelijk inkoop- en aanbestedingsbeleid van toepassing en daarmee ook de verplichting om een social return-paragraaf op te nemen. We willen bij deze inkoopprocedures de social return-paragraaf specifiek te richten op de groep die in dit scenario niet in aanmerking komt voor de voorziening beschut. Veel van de zorgaanbieders hebben onder het AWBZ-regime ruime ervaring opgedaan met het begeleiden van mensen met vergelijkbare

51

problematiek en beschikken reeds over de nodige infrastructuur en expertise. Indien de infrastructuur er niet is, kan de sroi-verplichting ook worden ingevuld door de begeleiding aan personen met een dagbesteding binnen andere maatschappelijke organisaties (zoals beschreven in de vorige paragraaf) bij die organisaties uit handen te nemen. Zo wordt het mogelijk om specifiek voor de doelgroep van de Participatiewet extra plekken arbeidsmatige dagbesteding tot stand te brengen. Daarbij gaat het om werkzaamheden die met behoud van uitkering worden uitgevoerd. Zo voorkomen we het ontstaan van beloningsverschillen als mensen , waarmee voorkomen wordt dat er een verschil in beloning ontstaat tussen de doelgroep van de Participatiewet en mensen die deze activiteiten niet op basis van de Participatiewet verrichten.

Focus op ondersteuning naar betaald werk met een zo hoog mogelijke loonwaarde

Het hierboven beschreven 'Tilburgs Alternatief' voor de voorziening beschut behoeft zeker nog een nadere uitwerking. Toch geven deze drie kansen ons vertrouwen dat het haalbaar zou moeten zijn om deze kwetsbare burgers op een andere wijze adequate ondersteuning en dagbesteding te bieden. Hierdoor ontstaat ruimte om het Participatiebudget vooral in te zetten op de middengroep: mensen waarvan we verwachten dat zij met de juiste ondersteuning binnen 12 maanden te ontwikkelen zijn naar een voldoende niveau van zelfredzaamheid en bemiddelbaarheid om te kunnen concurreren op de arbeidsmarkt. Binnen die groep geven we de komende jaren prioriteit aan werkzoekenden waarvan we schatten dat zij bij plaatsing kunnen beschikken over een loonwaarde van tenminste 50% 18. Zo kunnen we meer mensen perspectief bieden op werk terwijl we maximaal bijdragen aan het beheersen van uitkeringslasten. Dit wil nadrukkelijk niet zeggen dat potentieel bemiddelbare mensen met een loonwaarde lager dan 50% niet in aanmerking komen voor ondersteuning. Want wanneer een werkzoekende met een lagere loonwaarde aangeeft gemotiveerd te zijn om aan het werk te raken maar daar ondersteuning voor nodig heeft, dan bieden we deze ondersteuning zonder meer. Dat geldt ook voor mensen die ten gevolge van een medische beperking niet zozeer (uitsluitend) een verminderde loonwaarde hebben, maar wel minder uren arbeid kunnen verrichten (‘medisch urenbeperkt’). We kiezen er echter wel voor om steeds schaarser wordende middelen voor ondersteuning zo efficiënt mogelijk in te zetten, ook met betrekking tot het realiseren van besparingen op de bijstandsuitgaven. Voor personen die niet gemotiveerd zijn achten wij een handhavingstraject dan ook in eerste instantie passender dan investeren in begeleiding en ontwikkeling. Werkzoekenden voor wie regulier betaald werk voorlopig nog een stap te ver is garanderen we adequate inkomensondersteuning. Ook borgen in nauwe samenwerking met de frontlijn de aansluiting op zorg- en hulpverlening. Samen met partners in de stad organiseren we vormen van maatschappelijke participatie die aansluit bij de belastbaarheid van de persoon in kwestie en feitelijke beschikbaarheid van deze ondersteuning. Dat kan zijn in de vorm van vrijwilligerswerk of andere activiteiten in de wijk. Afhankelijk van het beoogd resultaat merken we deze activiteiten al dan niet aan als tegenprestatie. Voor deze activiteiten zetten we geen Participatiebudget in, aangezien deze niet direct bijdragen aan arbeidsinschakeling. We handhaven dus de beleidslijn die de raad met NOMA heeft vastgesteld.

Positie Diamant groep in dit scenario

De in deze nota gepresenteerde scenario’s passen allen binnen de in paragraaf 3.5 beschreven strategie Diamant groep. Wel zetten de scenario’s ieder verschillende met name financiële accenten. 18 De ontwikkelaar van instrument dat in de Poort gebruikt wordt om de arbeidsmogelijkheden van de klant in kaart te brengen heeft aangegeven dat het technisch mogelijk is om een dergelijke verfijning/pre-indicatie van de loonwaarde uit te voeren.

52

In dit scenario is Diamant groep verantwoordelijk voor de afbouw van de Wsw en vervult zij in dat kader de rol van structureel werkgever. Omdat ook de subsidie 'per kop' afneemt terwijl de mogelijkheid om de toegevoegde waarde te verhogen zeer beperkt is zal de Wsw zelf (ongeacht het scenario) structureel verlieslatend zijn. Dit zal voor een (klein) deel gecompenseerd worden omdat Diamant groep een vooralsnog beperkte rol heeft als aanbieder van arbeidsmatige dagbesteding: op basis van het PGB en mogelijk als onderaannemer van de zorgaanbieders. Naast het uitvoeren van de Wsw en mogelijk een klein volume arbeidsmatige dagbesteding heeft Diamant groep in dit scenario een belangrijke rol als één van de uitvoerders van de Tilburgse NOMA-pijler Begeleiding. Deze opdracht, die past binnen de in 3.5 geformuleerde kernrollen kent, zeker in dit scenario, een aanzienlijk klantvolume. Uitvoering van de rendabele NOMA-opdracht biedt Diamant groep daarbij mogelijkheden om het structurele verlies op de Wsw (deels) te compenseren. Ten opzichte van de twee andere scenario's zal afbouw van de bestaande infrastructuur van Diamant sneller aan de orde zijn.

7.3 Perspectief op werk voor zoveel mogelijk mensen, beschut werk voor hen die hierop zijn aangewezen

Het verschil tussen dit scenario en het voorgaande is dat we hier wel de voorziening beschut inzetten. In de berekeningen gaan ten aanzien van beschikbaar budget uit van het fade-in, fade-out scenario dat het Rijk hanteert: krimp van de formatie Wsw met 3 betekent ruimte voor 1 instromer in de voorziening beschut. Ten aanzien van de feitelijke instroom in de voorziening beschut gaan we uit van de daadwerkelijke behoefte. We baseren ons daarbij op de historische indicatiegegevens. We verwachten dat het volume van de voorziening beschut vanaf 2015 opbouwt op basis van 35 personen per jaar.

Positie Diamant groep in dit scenario

Ten opzichte van scenario 1 betekent dit scenario voor Diamant groep een extra opdracht als aanbieder van de voorziening beschut en bijbehorend structureel werkgeverschap. Uit een door Diamant groep ingediende business case blijkt dat deze voor DG budgetneutraal is. Het uitvoeren van de voorziening beschut leidt met andere woorden wel tot verkleining van de herstructureringsopgave van Diamant groep (behoud van infrastructuur) maar leidt afgezien daarvan niet tot een verbetering van het bedrijfsresultaat. Door het beschikbaar stellen van de voorziening beschut daalt het budget dat we in kunnen zetten voor andere werkzoekenden. Dat betekent dat het volume aan ondersteuningstrajecten dat door de NOMA-pijler Begeleiding kan worden uitgevoerd daalt. Zo zijn in 2021 naar verwachting 245 mensen structureel actief in de voorziening beschut, maar kunnen we hierdoor circa 595 incidentele ondersteuningstrajecten minder voor andere werkzoekenden inzetten. Deze volumedaling zal deels ook bij Diamant groep neerslaan aangezien zij één van de twee uitvoerders van deze trajecten is. Hierdoor neemt de mogelijkheid voor Diamant groep om het structurele verlies op de Wsw deels te compenseren door middel van het uitvoeren van de rendabele NOMA-opdracht, af. Conform het recent vastgestelde gemeentelijk aanbestedingsbeleid dient aan een besluit om een opdracht al dan niet bij Diamant groep in te besteden een integrale belangenafweging vooraf te gaan. Onderdeel van de implementatie van het aanbestedingsbeleid is het ontwikkelen van een toetsingsmatrix die moet helpen om een overzicht te vormen van de voor- en nadelen van inbesteden respectievelijk aanbesteden. De implementatie van het aanbestedingsbeleid is echter op dit moment nog niet afgerond waardoor deze matrix ten tijde van het opstellen van deze nota nog niet beschikbaar was. Evenwel stellen we vast dat Diamant groep gelet op de bestaande rol als uitvoerder van de Wsw zonder meer inhoudelijk in staat moet worden geacht om de voorziening beschut uit te voeren.

53

Wanneer we vervolgens de voor- en nadelen afwegen van gunning aan Diamant versus gunning aan de markt: Gunning aan Diamant: +Verkleining van de noodzaak om fysieke infrastructuur versneld te doen krimpen; + Bewezen ervaring en expertise met de doelgroep; + Mogelijkheid om doelgroepen gemengd in te zetten waardoor een brede opdracht rendabel kan worden. Dit achten wij met een geïsoleerde uitvoering van de voorziening beschut niet realistisch. Gunning aan de markt: + Door bedrijfsvoering voor eigen rekening en risico mogelijk een zakelijker benadering en steviger motivatie om maximale productiewaarde te verzilveren. Hierdoor kan wellicht de uitvoering goedkoper zijn. - Dit kan echter ook tot leiden tot verschraling van de noodzakelijke begeleiding.

7.4 Focus op ondersteuning van werkzoekenden die het verst afstaan van de arbeidsmarkt.

Arbeidsparticipatie blijft de inzet van het Participatiebudget, maar we richten ons daarbij sterker op mensen die de weg naar werk slechts met een relatief forse interventie weten te overbruggen. Kansrijke kandidaten blijven - net als in de andere twee scenario's het geval is - vooral zelf aan zet om weer aan het werk te komen. De definitie van de 'middengroep' echter verandert. In het huidige NOMA-model en in scenario's 1 en 2 bestaat deze groep uit kandidaten waarvan we hebben vastgesteld dat zij met de juiste ondersteuning binnen 12 maanden over een zodanig niveau van zelfred-zaamheid en bemiddelbaarheid kunnen beschikken dat zij op eigen kracht of met inzet van Werkgeversdienstverlening aan het werk kunnen komen. In het scenario dat we nu beschrijven echter vindt ondersteuning bij arbeidsinschakeling slechts plaats bij (nog) zwaardere belemmeringen. Concreet betekent dit dat we van mensen eerder gaan aanmerken als 'kansrijk' en daarmee verwachten dat zij op eigen kracht of met slechts sobere ondersteuning weer aan het werk geraken. Daarbij is het sterk de vraag of de groep die we hier kansrijk achten maar in scenario's 1 en 2 juist nog aanmerkten als begeleidingsbehoeftig er ook daadwerkelijk in zal slagen om zelf of met beperkte ondersteuning werk te vinden. Om de zware belemmeringen bij de arbeidinschakelingen van de groep die we wél actief ondersteunen bij de arbeidsinschakeling beheersbaar te maken zal de inzet van ‘voorschakeltrajecten’ in een meer beschutte omgeving vaker voorkomen dan in scenario 1 en 2. Ook zal er in de ondersteuning vaker sprake zijn van groepsgewijze arbeidsactiviteiten en juist minder vaak sprake van het opdoen en updaten van werkervaring door middel van individuele detacheringen in het bedrijfsleven. De prijs per traject ligt in dit scenario gemiddeld € 500,- hoger, onder andere omdat de begeleiding intensiever is en bij plaatsing vaker en langer gebruik zal worden gemaakt van instrumenten zoals de no-risk polis en jobcoaching. Indien de juiste begeleiding voor en na plaatsing wordt geboden moet het mogelijk zijn om vergelijkbare plaatsingspercentages en gemiddelde loonwaarde te bereiken als in scenario’s 1 en 2.

Positie Diamant groep in dit scenario

Ten opzichte van scenario 1 en 2 betekent dit scenario voor Diamant groep een verdere daling van het aantal NOMA-begeleidingstrajecten. Hierdoor neemt de mogelijkheid voor Diamant groep om het structurele verlies op de Wsw voor een deel weer te compenseren door middel van het uitvoeren van de rendabele NOMA-opdracht, nog verder af. In dit scenario vindt re-integratie meer plaats 'in house' bij de begeleidingsorganisaties en minder op locatie in het bedrijfsleven. Daarom zal

54

in dit scenario de bestaande infrastructuur van Diamant groep vaker ingezet worden. Hierdoor zal afbouw van deze infrastructuur minder snel plaats hoeven vinden.

55

7.5 Financiele betekenis van de drie scenario’s

Behalve een inhoudelijke beschrijving van de drie scenario’s uitvoering Participatiewet is ook het aantal kandidaten dat we in deze scenario’s kunnen ondersteunen en het effect daarvan in financiële zin van belang. Dit is een tamelijk complexe financieel-technische rekenexercitie. De financiële opbouw van de drie scenario’s presenteren we daarom in de vorm van bouwstenen. Perspectief op betaald werk voor zoveel mogelijk mensen

NOMA

Wsw

Perspectief op werk voor zoveel mogelijk mensen, beschut werk voor hen die hierop zijn aangewezen

NOMA

Beschut

Wsw

Focus op ondersteuning van werkzoekenden die het verst afstaan van de arbeidsmarkt

NOMA

Beschut

Wsw

In de berekeningen zijn we zoveel mogelijk uitgegaan van harde gegevens. Daar waar deze niet beschikbaar waren hebben we aannames moeten doen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de gemiddelde begeleidingskosten van werkzoekenden in het NOMA-model en het rendement van die investering uitgedrukt in een besparing op uitkeringslasten. Aangezien NOMA per 1 juli 2014 operationeel is, is het op het moment van schrijven van deze nota nog te vroeg om hier iets over te zeggen. Daar waar in de scenario’s aannames worden gedaan, worden deze consequent door de scenario’s heen toegepast. Zo vergelijken we appels met appels.

Ten aanzien van NOMA gaan we uit van de volgende variabelen per ingangsdatum Participatiewet: Onderdeel Gemiddelde inzet aan Participatiebudget per klant voor ondersteuning gericht op arbeidsinschakeling Uitstroom: naar werk en autonoom Prijs per uitkering Gemiddelde loonkostensubsidie bij uitstroom Besparing BUIG per jaar uitstroom (prijs per uitkering minus loonkostensubsidie)

56

Aanname € 3.500,- in scenario 1 en 2, € 4.000,- in scenario 3 60% 15.620 6.900 (uitgaande van loonwaarde70%). € 8.700,-. • We gaan er vanuit dat 25% van dit bedrag wordt gerealiseerd in het jaar waarin het traject is gestart (doorlooptijd tot uitstroom) en het volledige bedrag wordt gerealiseerd t+1.

•

•

Voorts gaan we er vanuit dat het netto effect op de BUIG-middelen na het jaar t+1 neutraal wordt door bijstelling van het macrobudget. Terugval naar bijstand wordt buiten beschouwing gelaten.

Ten aanzien van de kosten van de voorziening beschut gaan we uit van de berekeningen die door Diamant groep zijn aangeleverd: Onderdeel Bedrag Kosten per deelnemer: € 28.600,Productiewaarde: € 4.000,Loonkostensubsidie (ten laste van BUIG) € 16.100,Bijdrage in begeleiding en overige kosten (ten € 8.500,laste van Participatiebudget) Totaal € 28.600 We zijn ons ervan bewust dat Diamant groep beschikt over een aanzienlijk weerstandsvermogen. Wanneer dit weerstandsvermogen (deels) wordt ingezet, bijvoorbeeld om het verlies op de Wsw de komende jaren op te vangen ontstaat ten aanzien van het ontschotte Participatiebudget een aanzienlijk gunstiger beeld. In de voorliggende berekeningen laten we dit weerstandsvermogen echter buiten beschouwing. Enerzijds omdat besluitvorming over de inzet van dit vermogen niet eenzijdig door de gemeente Tilburg maar slechts in GR-verband kan plaatsvinden. En omdat we op dit moment nog geen zekerheid hebben over de opdracht die de regiogemeenten al dan niet aan Diamant groep willen verstrekken en wat dit betekent onder andere ten aanzien van de herstructureringsopgave van Diamant groep. In de berekeningen wordt daarom uitgegaan van een fictieve ‘bevriezing’ van het weerstandsvermogen, waarbij zowel een positief als een negatief saldo op de exploitatie van de Wsw direct neerslaat in het ontschotte Participatiebudget. Wanneer we de drie scenario’s doorrekenen en onder elkaar zetten ontstaat het volgende beeld:

Scen. 1

Scen. 2

2a

2b

Re-integratiedeel P-budget (* €1.000,-) Resultaat SW (*1.000,-) 19 Te besteden P-budget (*€1.000,-) Aantal WSW (AJ) Aantal ondersteuningstrajecten arbeidsinschakeling Uitstroom Aantal voorziening beschut Begeleidingskosten voorziening beschut (*€1.000,-, P-budget) Meerkosten t.g.v. loonsom voorziening beschut (*€1.000,-) Effect op beschikbaar aantal ondersteuningstrajecten arbeidsinschakeling Effect minder ondersteuningstrajecten

2015 10.483

2016 11.292

2017 11.538

2018 12.138

2019 12.138

2020 12.138

2021 12.138

Cum. 93.454

436 10.919

613 11.905

-67 11.471

-667 11.471

-1.195 10.943

-1.657 10.481

-1.557 10.581

-4.262 88.993

1367 3.120

1258 3.401

1208 3.277

1136 3.277

1067 3.127

1003 2.995

943 3.023

n.v.t. 22.220

1.872

2.041

1.966

1.966

1.876

1.797

1.814

13.332

35

70

105

140

175

210

245

Nvt

-297

-595

-893

-1.190

-1.488

-1.786

-2.083

-8.330

-17

-34

-50

-67

-84

-101

-118

-470

-85

-170

-255

-340

-425

-510

-595

-2.380

- 185

-1.108

-2.034

-2.959

-3.883

-4.809

-5.734

-20.711

19 In 2015 en 2016 is het resultaat SW positief. Dat komt enerzijds omdat het budget wordt gebaseerd op basis van t-1, dus uitgaat van een groter volume dan gedurende het jaar werkelijk het geval is. En anderzijds omdat in deze jaren de bezuiniging per AJ nog niet volledig is doorgevoerd.

57

2c

Scen. 3

3a

3b

3c

op BUIG ten opzichte van scenario 1 (*€1.000,-) Totaal effect BUIG ten opzichte van scenario 1 (*€1.000,-) =2a+2b Aantal voorziening beschut Begeleidingskosten voorziening beschut (*€1.000,-, P-budget) Meerkosten t.g.v. loonsom voorziening beschut (*€1.000,-) Effect op beschikbaar aantal ondersteuningstrajecten arbeidsinschakeling Effect minder ondersteuningstrajecten op BUIG ten opzichte van scenario 1 (*€1.000,-) Totaal effect BUIG ten opzichte van scenario 1 (*€1.000,-) =3a+3b

Ondersteuningscapaciteit scenario 1

Ondersteuningscapaciteit scenario 3

58

- 202

-1.250

-2.084

-3.026

-3.967

-4.910

-5.852

- 21.181

35

70

105

140

175

210

245

Nvt

-297

-595

-893

-1.190

-1.488

-1.786

-2.083

-8.330

-17

-34

-50

-67

-84

-101

-118

-470

-464

-574

-633

-707

-763

-821

-899

-4.861

-1.010

-5.287

-6.370

-7.045

-7.812

-8.422

-9.096

- 45.040

-1.027

-5.321

-6.420

-7.112

-7.896

-8.532

-9.214

- 45.510

Ondersteuningscapaciteit scenario 2

Bovenstaande tabel en afbeeldingen tonen het formatieverloop Wsw in combinatie met de opbouw van de formatie ‘voorziening beschut’ en het aantal beschikbare ondersteuningstrajecten gericht op arbeidsinschakeling en een prognose van de uitstroomresultaten uit die trajecten. Wanneer we vervolgens de verschillende scenario’s tegen elkaar afwegen blijkt scenario 1 het meest wenselijk: in dit scenario kunnen we namelijk fors meer mensen ondersteunen, waarbij deze ondersteuning bovendien leidt tot meer werkaanvaarding, zelfredzaamheid en uiteindelijk daarmee ook tot een besparing op uitkeringslasten. Dit scenario sluit ook het meeste aan op de uitgangspunten die de raad in 2012 met het beleidskader NOMA heeft vastgesteld, zowel inhoudelijk als voor wat betreft investeringsfocus. Nadeel van dit scenario is dat het voor DG het meest ingrijpend is. De bestaande infrastructuur zal geleidelijk worden afgebouwd terwijl een nieuwe, meer extern georiënteerde begeleidingsorganisatie NOMA wordt opgebouwd. Hier staat tegenover dat de omvang van de begeleidingsopdracht die Diamant groep in het kader van NOMA uitvoert dit scenario het grootst is. Een marktconforme uitvoering van deze opdracht biedt Diamant groep van de drie scenario's de meeste mogelijkheden om de begroting te versterken. Scenario 1 Aantal mensen dat we kunnen ondersteunen Aantal werkaanvaarding Besparing uitkeringslasten Sluit aan bij vastgestelde uitgangspunten NOMA Evenwichtige verdeling van participatiebudget Beperken herstructurering DG

Scenario 2

Scenario 3

++

+

-

++ ++

+ +

-

++

+

-

-

+

++

--

-

+

Alles overwegende kiezen we voor scenario 1: Perspectief op werk voor zoveel mogelijk mensen.

59

Hoofdstuk 8 Implementatie-agenda Na het vaststellen van deze nota door de raad zal gestart worden met het doorvoeren van noodzakelijke wijzigingen. Dit proces start met een duidelijk project/implementatieplan waarin de verschillende wijzigingen van een planning en ‘producteigenaar’ worden voorzien. Coordinatie vindt plaats via het MT Participatie waarin directie/lijnmanagement van de afdelingen W&I, E&A, Diamant groep, Sagenn en UWV zijn vertegenwoordigd. Hieronder staan de voor dit moment meest relevante deelproducten binnen dit implementatieproces. Tezamen vormt dit een indicatieve implementatie-agenda. Bij het opstellen is zoveel mogelijk aangesloten bij het model-plan van aanpak Implementatie Participatiewet dat door de Programmaraad is ontwikkeld.

Opstellen verordeningen en beleidsregels, tussentijdse aanpassing van beleid en herijking bestedingsplan aan de hand van nieuwe informatie

Na besluitvorming door de raad op dit voorstel kan gestart worden met het aanpassen van de verordeningen en beleidsregels. Daar waar mogelijk maken we gebruik van de modelverordeningen die door de VNG zijn opgesteld, die we aanpassen aan de hand van de lokale besluitvorming. Net als bij eerdere aanpassingen van de verordeningen werken we daarbij nauw samen met collega’s uit de regio (bevorderen eenduidigheid) en de cliëntenraad. In dit proces nemen we ook mee de nieuwe informatie die beschikbaar komt vanuit kabinet en Werkkamer voor zover deze ingrijpt op de eerdere besluitvorming, danwel om andere redenen besluitvorming van de raad behoeft. Daarom stellen we voor om gelijk met het aan de raad voorleggen van de verordeningen in december 2014 een update te geven van de stand van zaken tot dusver. Daarin zal in ieder geval worden meegenomen een herijking van het bestedingsplan Participatiebudget aan de hand van de in oktober beschikbaar komende budgetinformatie en eventuele voorstellingen voor aanvullend beleid.  Noodzakelijk per 1 januari 2015 voor een rechtmatige uitvoering van de wet;  Na de zomer starten, we verwachten de verordeningen en aanvullende informatie/voorstellen december 2014 aan de raad voor te kunnen leggen;  Afdeling W&I is primair verantwoordelijk voor het opstellen van de verordeningen en beleidsregels. Afdeling E&A is primair verantwoordelijk voor beleidsvorming inclusief herijken bestedingsplan;  Implementatierisico: volle raadsagenda in december. We achten het echter niet realistisch om de verordeningen al eerder gereed te hebben, vooral ook omdat er nog aanvullende informatie van het kabinet en uit de Werkkamer zal komen. We vragen de raad daarom om lenigheid ten aanzien van de behandeling van de verordeningen in december.

Positionering regionaal Werkbedrijf

Vooralsnog hebben we een start in een lichte variant Werkbedrijf voor ogen. Toch dienen we duidelijke afspraken te maken over wat het Werkbedrijf nu precies inhoud vanaf 1 januari 2015. Het gaat dan om afspraken over governance, democratische betrokkenheid, controle, marktordening en de zakelijke kant van samenwerken. Het doel is om nadere invulling te geven aan het Werkbedrijf. We verwachten een beschrijving en visualisering van het concept en vragen minimaal aandacht voor: de doelen, doelgroepen, taken/functies, deelnemende partijen, governance, financiering en implementatieroute. Als het gaat om het vraagstuk van governance dan vormt eventuele uitbreiding van/aansluiting bij de stuurgroep Arbeidsmarkt van Midpoint Brabant het vertrekpunt.  Zie globale planning in hoofdstuk 3.

60

 Afdeling E&A is primair verantwoordelijk voor dit onderdeel, in samenwerking met de regiogemeenten.

Loonwaardesystematiek

Het instrument loonwaardemeting wordt momenteel nog uitgewerkt door de Werkkamer. De verwachting is dat de regio aan de hand van een set vereisten die de objectiviteit en kwaliteit van de meting moeten garanderen, zelf het instrument inkoopt. Het instrument meet de loonwaarde gekoppeld aan de beoogde functie en zal dus naar alle waarschijnlijkheid vaak, zo niet altijd op de werkvloer bij de werkgever gemeten worden. Periodiek vindt een nieuwe meting plaats. Het instrument is voor gemeenten belangrijk omdat het een belangrijk onderdeel van de totale deal/het totale arrangement met de werkgever bepaalt: de loonkostensubsidie. De hoogte van de loonkostensubsidie, bedoeld in het eerste lid, is het verschil tussen het wettelijk minimumloon en de loonwaarde van die persoon, maar is ten hoogste 70% van het wettelijk minimumloon, vermeerderd met een bij ministeriële regeling nader te bepalen vergoeding voor werkgeverslasten. Doel is om tot 1 methodiek van loonwaardemeting te komen in de regio zodat de werkgever niet geconfronteerd wordt met verschillende metingen en uitkomsten.  Zie globale planning in hoofdstuk 3.  Afdeling E&A is primair verantwoordelijk voor dit onderdeel, in samenwerking met de regiogemeenten.

Garantiebanen

Ook de garantiebanen zijn onderwerp van nadere uitwerking door de Werkkamer. Ze vormen een belangrijk onderdeel in de strategie van gemeenten daadwerkelijk mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op de reguliere arbeidsmarkt te plaatsen. Het is raadzaam hier een gezamenlijk proces op in te richten omdat werkgevers anders met verschillende interpretaties krijgt te maken over wat een garantiebaan is, welke mensen hierop geplaatst kunnen worden en welke voorwaarden hiervoor gelden. Doel is om het gehele proces van identificatie van de doelgroep (breng de doelgroep in beeld (prioritair en niet-prioritair)) van de garantiebanen tot en met de matching en de plaatsing op deze banen (maak inzichtelijk bij welke werkgevers baankansen zijn) te ontwerpen. Inzet is zoveel mogelijk mensen te bemiddelen naar duurzaam werk. Regio Midden Brabant wordt een boetevrije regio als het gaat om inzet van de quotumregeling  Zie globale planning in hoofdstuk 3.  Afdeling E&A is primair verantwoordelijk voor dit onderdeel, in samenwerking met de regiogemeenten.

Marktbewerkingsplannen

De werkkamer is over 1 aspect duidelijk: het Werkbedrijf opereert op basis van een gezamenlijk marktbewerkingsplan. In het plan worden kansen en mogelijkheden beschreven voor het plaatsen van mensen met een arbeidsbeperking. Het gaat in beginsel om alle sectoren en bedrijven in de regio waar de banengroei verwacht en/of gestimuleerd wordt. We hebben dus inzicht nodig in branches en sectoren. Het doel is om in kaart te brengen waar de baanopeningen gevonden worden, wat daarvoor nodig is, op welke wijze we de kandidaten aanleveren en matchen en wie welk aandeel daarin levert. Startpunt voor verdere uitwerking vormen de in de regio bestaande marktbewerkingsplannen die jaarlijks worden vastgesteld.  Zie globale planning in hoofdstuk 3.  Afdeling W&I in samenwerking met afdeling E&A.

Menukaart Werkgeverdienstverlening 61

In 2013 is op verzoek van het poho Arbeidsparticipatie van Hart van Brabant gestart met de vormgeving van een regionale menukaart ondersteuning/ontzorging werkgevers. Resultaat is een overzicht voor werkgevers welke producten/diensten door de verschillende gemeenten ingezet worden op dit vlak. Sommige producten/diensten op de menukaart zijn qua dienstverlening, inhoud en mate van ondersteuning (financieel, dan wel in dienstverlening) precies gelijk in de regio, andere producten/diensten kennen accentverschillen, dan wel worden niet door alle regiogemeenten ingezet. Er is dus wel sprake van overlap, maar nog geen sprake van volledige harmonisering. Het doel is om de regionale menukaart opnieuw tegen het licht te houden en daar waar mogelijk een verdere harmonisatie door te voeren. Breng in kaart welke arrangementen voor welke mensen in de arbeidsmarktregio maatschappelijk en/of economisch renderen. Zoek daarin de kansen voor de verschillende doelgroepen. Een belangrijk struikelblok dat harmonisatie in de weg stond zijn de verschillen tussen gemeenten voor wat betreft de financiele mogelijkheden. Hier dient aandacht voor te zijn.  Zie globale planning in hoofdstuk 3.  Afdeling E&A in samenwerking met de regiogemeenten.

Opstellen en uitvoeren transitieplan Diamant groep

 Na de zomer verwachten we dat naast Tilburg ook de regiogemeenten een standpunt hebben ingenomen met betrekking tot de uitvoering van de Participatiewet, het regionale Werkbedrijf en de positionering van Diamant- groep. Afhankelijk van de uitkomsten kan dit leiden tot een meer of minder ingrijpende herstructureringsopgave voor Diamant- groep en mogelijk een herbezinning op de huidige gemeenschappelijke regeling. De gemeenten treden middels het algemeen bestuur naar Diamant groep op als opdrachtgever om dit transitieplan - in nauwe samenwerking met een ambtelijke vertegenwoordiging - op te stellen. Ongeacht het scenario zal het doorvoeren van veranderingen in de uitvoeringsstructuur Diamantgroep altijd zorgvuldig en waarschijnlijk gefaseerd plaatsvinden. We verwachten daarom niet dat de Participatiewet al direct tot formele aanpassingen van de GR hoeft te leiden. Volledigheidshalve merken we op dat een wijziging in de Gemeenschappelijke Regeling uitsluitend plaats kan vinden als raadsbesluit.

 Naar verwachting niet noodzakelijk per 1 januari 2015;  Na de zomer een eerste beeld van regionale standpuntbepaling ten aanzien van de uitvoering Participatiewet en de positie Diamant groep;  Implementatierisico: verschillen in tijdspad beleidsvorming tussen individuele regiogemeenten. Daarbij stellen we ons op het standpunt dat ons implementatieproces voor ons in beginsel leidend is.  Diamant groep is primair verantwoordelijk voor dit onderdeel, in samenwerking met afdeling E&A en de regiogemeenten.

Inkoop No-risk polis

Deze verzekering dekt voor werkgevers het risico van loondoorbetaling van een zieke werknemer af. De verzekering wordt afgesloten voor een periode van 6 of 12 maanden. Per ziekmelding geldt een eigen-risico periode van een week. De no-risk polis is één van de instrumenten die de gemeente Tilburg op dit moment in kan zetten als onderdeel van een plaatsingsarrangement. De huidige no-risk polis sluit onvoldoende aan bij de Participatiewet. Allereerst omdat de polis geen rekening houdt met de gemeentelijke compensatie voor een verminderde loonwaarde. Hierdoor is

62

per saldo sprake van oververzekering. Daarnaast is relevant dat werkgevers 20 vanaf 2014 extra risico lopen bij werknemers die ziek zijn op het moment dat een tijdelijke arbeidsovereenkomst stopt, of kort daarna. Vanaf 1 januari 2014 wordt op grond van de wet BEZAVA (Wet Beperking Ziekteverzuim en Arbeidsongeschiktheid Vangnetters) door UWV (met terugwerkende kracht vanaf 2012) de aan deze ex-werknemers verstrekte Ziektewetuitkering verhaald. Hierdoor zullen werkgevers het in dienst nemen van werkzoekenden ‘met een vlekje’ als extra risicovol ervaren. De doorontwikkeling naar een ‘participatiepolis’ is in volle gang. Deze zal naar verwachting vanaf 1 oktober 2014 beschikbaar komen. Achmea is op dit moment de enige aanbieder van de no-risk polis. Volgens de VNG geldt daarom geen aanbestedingsverplichting voor deze verzekering: de gemeente kan deze verzekering direct afnemen bij Achmea. We verwachten dan ook geen problemen om de no-risk polis nieuwe stijl per 1 januari 2015 beschikbaar te hebben voor Werkgeversdienstverlening.  Noodzakelijk vanaf 1 januari 2015;  Inkooptraject vanaf medio oktober 2014, beschikbaar vanaf 1 januari 2015;  Gefinancierd vanuit Participatiebudget, onderdeel externe kosten Werkgeversarrangementen;  Mogelijkheid voor gezamenlijke, eenduidige inkoop op niveau van de regio;  Geen implementatierisico’s.  Afdeling E&A is primair verantwoordelijk.

Doorontwikkeling aanpak jonggehandicapten

Zoals beschreven in hoofdstuk 6 vergt de aanpak van jonggehandicapten de komende maanden een nadere operationalisering in samenwerking met onze partners. We verwachten na zomer meer inzicht te hebben met betrekking tot de ESF-aanvraag van het VSO/PRO-onderwijs, de mogelijkheden om Garantiebanen in te zetten voor deze doelgroep en de verwachte kosten en baten van een preventieve, outreachende aanpak naar de scholen. We verwachten overigens niet dat dit leidt tot ingrijpende organisatorische wijzigingen waardoor het implementatietraject onder druk komt te staan.  Verbinding VSO/PRO-onderwijs met gemeentelijke dienstverlening is wenselijk per 1 januari 2015 maar niet noodzakelijk;  Verbinding van arbeidsgehandicapte jongeren uit regulier onderwijs naar maatwerkadvies per 1 januari 2015 wenselijk maar niet noodzakelijk  Met raadsvoorstel in december 2014 definitieve aanpak in beeld, inclusief eventuele impact op bestedingsplan Participatiebudget;  Medio 2018 evaluatie en bezien op noodzaak structurele financieringsmogelijkheden;  Implementatierisico’s: ESF-aanvraag wordt afgewezen (impact groot, kans klein).  Afdeling E&A primair verantwoordelijk in samenwerking met diverse stakeholders.

Tilburgs Alternatief voor de voorziening beschut

Het betreft het verder uitwerken en tot uitvoering brengen van de drie in hoofdstuk 6 beschreven actielijnen: • Cocreatie van betaald werk; • Zinvolle dagbesteding via ContourdeTwern; 20

Met een loonsom vanaf € 307.000, gemiddeld gaat het om werkgevers met 10 of meer werknemers in dienst.

63

• Opschalen van arbeidsmatige dagbesteding via social return on investment.  De afdeling E&A is hiervoor primair verantwoordelijk en sluit in dat kader aan bij de implementatie van nieuwe aanbestedingsbeleid (Social Return on Investment) en werkt nauw samen met de afdeling Sociaal in het kader van de decentralisatie AWBZ. Daarnaast werkt E&A samen met de netwerkconsulenten van W&I om het aantal plaatsen in de stad waar mensen een (onbetaalde) zinvolle dagbesteding kunnen vervullen te vergroten.

Doorvoeren wijzigingen in de Poort

De Poort krijgt te maken met veranderingen met name voor wat betreft de klantindicering. De Werkkamer heeft echter nog geen duidelijkheid gegeven hoe de verschillende indicaties zoals die voor de Garantiebanen, de voorziening Beschut en het vaststellen van de doelgroep loonkostensubsidie zich tot elkaar verhouden. De wetgever heeft daarnaast een AMvB aangekondigd waarmee eisen worden gesteld aan de methodiek voor het vaststellen van de loonwaarde. We starten deze zomer, zo mogelijk in regionaal verband, met het voorbereiden van noodzakelijke aanpassingen en voegen daar nieuwe elementen aan toe naarmate meer duidelijk wordt.  Het is noodzakelijk dat medewerkers aan de Poort per 1 januari kunnen vaststellen of een werkzoekende mogelijk over een lagere loonwaarde beschikt en dus tot de doelgroep loonkostensubsidie. Zoals beschreven kan het screeningsinstrument hierop worden aangepast. Afhankelijk van het tempo waarmee landelijk meer informatie omtrent de indicaties beschikbaar komt én de snelheid waarmee de leverancier dit aan kan passen kan dit al dan niet per 1 januari 2015 beschikbaar zijn. Indien 1 januari niet haalbaar blijkt zal dit in de tussentijd vooral handmatig plaats moeten vinden. Dat hoeft geen groot probleem te zijn, omdat het slechts een préindicatie betreft: het vaststellen van de exacte loonwaarde vindt later plaats bij de beoogd werkgever.  In de opdrachtverstrekking van Poort naar Begeleiding moet de préindicatie m.b.t. doelgroep loonkostensubsidie worden opgenomen. Dit is een per 1 janauri 2015 noodzakelijke aanpassing van de format en zou haalbaar moeten zijn.  Projectorganisatie NOMA primair verantwoordelijk voor doorvoeren technische wijzigingen in samenwerking met afdeling W&I.

Doorvoeren wijzigingen Begeleidingsorganisaties

De begeleidingsorganisaties Diamant groep en Sagenn zijn via het MT Participatie aangesloten op de beleidsontwikkeling. De komende maanden onderzoeken we samen met deze organisaties hoe zij bij kunnen dragen aan een bij aanvang van het werk zo hoog mogelijke loonwaarde. Aandachtspunt daarbij is bovendien hoe we dit op een valide en betrouwbare wijze als prestatie kunnen meten. Onderdeel van de huidige opdracht aan deze organisaties is bovendien om op kosten efficiënte wijze te voorzien in tijdelijk werkgeverschap wanneer de klant in begeleiding wel ‘jobready’ is maar de baan nog niet gevonden. De komende maanden herijken we de financiële modellen die deel uitmaken van dit aspect van de opdracht aan het loonwaarde-instrument.  Wijziging van de inhoudelijke opdracht per 1 januari 2015 is noodzakelijk. Gelet op de vroege betrokkenheid van de uitvoerders bij het beleidsproces is dit haalbaar.  Aanpassing van de financiële modellen per 1 januari is wenselijk maar niet noodzakelijk. Via de systematiek van een open begroting kunnen eventuele financiële effecten ook op een later moment nog worden verwerkt.  Projectorganisatie NOMA primair verantwoordelijk voor doorvoeren wijzigingen in opdracht en financiële modellen, in samenwerking met afdeling E&A.

Doorvoeren wijzigingen Dienstverlening 64

Voor de pijler Dienstverlening zijn met name de wijzigingen ten aanzien van uitkeringsverstrekking en handhaving van groot belang. Verschillende brieven en beschikkingen zullen moeten worden aangepast. Bijvoorbeeld:  Toekenningen (kostendelersnorm);  Normwijzigingen (kostendelersnorm);  Opleggen maatregel geüniformeerde arbeidsverplichting bij eerste en volgende overtredingen;  Wijziging norm voor bestaande uitkeringsgerechtigden;  Intrekken ontheffingen arbeids- en sollicitatieverplichtingen;  Opleggen tegenprestatie;  Individuele inkomenstoeslag;  Van brieven en beschikkingen moeten vastgesteld of nog naar de juiste wetsartikelen wordt verwezen.  Medewerkers moeten zijn voorbereid en bijgeschoold om op een correcte wijze de wet uit te voeren. Een aanzienlijke verandering in de uitkering systematiek is bijvoorbeeld het vervallen van de toeslagen op de uitkering en de nieuwe kostendelersnorm.  Projectorganisatie NOMA primair verantwoordelijk voor doorvoeren technische wijzigingen in samenwerking met afdeling W&I.

Werkgeversdienstverlening

Afhankelijk van de uitkomsten van het regionaal proces zal aanpassing van de menukaart, aanpak garantiebanen en dergelijke ter hand moeten worden genomen. Omdat de uitkomsten van dit proces nog niet helder zijn kunnen we op dit moment hierover nog geen nadere uitspraken doen.  Zie globale planning in hoofdstuk 3.  Afdeling E&A primair verantwoordelijk voor onderdeel regionale samenwerking rond werkgeversdienstverlening. Afdeling W&I primair verantwoordelijk voor operationalisering en inzet van nieuw ontwikkelde werkgeversarrangementen.

Opleiding en training medewerkers

Na besluitvorming door de raad zal in kaart worden gebracht welke opleidingsbehoefte er is om de Participatiewet en de Maatregelen WWB correct uit te kunnen voeren. Dit zal inclusief kostenraming en dekking worden opgenomen in het implementatieplan.  Afdeling W&I primair verantwoordelijk.

Communicatie

Communicatie met kandidaten, werkgevers en andere stakeholders (denk aan zorginstellingen) is van groot belang. In het implementatieplan zal hier nadrukkelijk aandacht voor zijn.  Afdeling E&A in samenwerking met afdeling communicatie.

65

Bijlage: Overzicht consultatieronde

Cliëntenraad

Het advies van de Klantenraad is gebaseerd op de conceptversie die de Klantenraad Werk en Bijstand ontvangen heeft en op de toelichting die op 16 juni 2014 daarop is gegeven door een medewerker van de gemeente Tilburg. De Klantenraad WB is er zich van bewust dat er nog verder gewerkt wordt aan de beleidsnota Uitvoering Participatiewet. Er kunnen dus nog zaken veranderen. Werken met behoud van uitkering om de loonwaarde vast te stellen (proefplaatsing) Een proefplaatsing is een goede manier om uit te zoeken of iemand in een bepaald baan past. De voorwaarde is dat er een reëel vooruitzicht moet zijn op een arbeidsovereenkomst. De Klantenraad WB wil er op wijzen dat hier zorgvuldig mee omgegaan moet worden. Veel mensen zijn heel hoopvol als de inzet een betaalde baan is. Het is dan een teleurstelling als het toch niet door gaat. Er moet voorkomen worden dat dit ontmoedigend werkt. Verder vindt de Klantenraad WB dat als er na 3 maanden geen betaalde baan uit voort vloeit dat het bedrijf dan goed moet motiveren waarom dit voor deze persoon geen betaalde baan wordt. Deze motivering kan zowel voor de betrokken persoon als voor het bedrijf als voor de gemeente Tilburg/Werk en Inkomen leerpunten bevatten. Reactie: Een reëel vooruitzicht op een arbeidsovereenkomst bij voldoende functioneren is een voorwaarde voor een proefplaatsing. Uiteindelijk echter kunnen werkgevers niet gedwongen worden om iemand een arbeidsovereenkomst te geven. Wanneer een werkgever echter op een oneigenlijke wijze gebruik maakt van de mogelijkheden voor een proefplaatsing, dan zal de samenwerking met de gemeente van korte duur zijn. Maatregelen WWB A. Maatwerk De Klantenraad WB vraagt uitdrukkelijk om maatwerk als het gaat om de verplichtingen die bijstandsgerechtigden met betrekking tot betaald werken opgelegd krijgen. Daarbij doelen we bijvoorbeeld op of kinderopvang geregeld is/kan worden, de betaalbaarheid van kinderopvang (als mensen geen uitkering hebben), werktijden met name als er kinderen zijn, woon-werkafstand, schoolvakanties, het verrichten van mantelzorg. Met name bij alleenstaande ouders kunnen hier problemen ontstaan. De Klantenraad WB begrijpt dat de gemeente geen doelgroepenbeleid meer heeft, maar vraagt toch rekening te houden met groepen met specifieke aandachtspunten. Reactie De nieuwe wetgeving beperkt de mogelijkheden voor gemeenten om maatwerk te leveren met betrekking tot arbeidsverplichtingen. Het organiseren van formele of informele kinderopvang zien we primair als een verantwoordelijkheid van de werkzoekende, zoals dit ook voor werkenden het geval is. B. Sanctiebeleid De Klantenraad WB pleit ervoor dat als er een sanctie opgelegd wordt, deze gespreid wordt over meerdere maanden. Een sanctie van 100% brengt mensen acuut in de problemen. Door spreiding van de sanctie is er in ieder geval een kans dat de vaste lasten betaald kunnen worden. Op die manier worden grotere problemen voorkomen. Reactie

66

Wij nemen deze opmerking mee bij het opstellen van de nieuwe verordeningen. De Klantenraad zal gevraagd worden om advies uit te brengen op de nieuwe verordeningen alvorens deze (naar verwachting in december) aan de raad worden aangeboden. C. Bijzondere bijstand De Klantenraad WB adviseert om de inkomensgrens voor categoriale bijzondere bijstand te verhogen naar 130%. Zij adviseert compensatie te regelen voor mensen die bijvoorbeeld door schulden geen aanvullende ziektekostenverzekering af kunnen sluiten. Reactie Hiervoor geldt hetzelfde als onder B. D. Kostendelersnorm Het invoeren van de kostendelersnorm gaat voor een groep mensen grote problemen opleveren. De Klantenraad WB pleit er voor dat de gemeente zich inzet om deze zoveel mogelijk te voorkomen. Een goede communicatie hierover is van belang. De gemeente kan de betreffende mensen actief benaderen en hen bijvoorbeeld een aanbod budgettering doen. Reactie Dit is een zeer terecht punt. In het implementatietraject zal communicatie een belangrijk element vormen. Maatschappelijke participatie in plaats van 'Beschut werk' De Klantenraad WB pleit ervoor dat er in Tilburg voorzieningen zijn voor mensen die door hun beperkingen een lagere loonwaarde hebben dan 30%. Zij moeten daar onder begeleiding een zinvolle daginvulling hebben cq mee kunnen doen in onze samenleving. Eén van de voorzieningen zal wat ons betreft arbeidsmatige dagbesteding moeten zijn. In de nota wordt aangegeven dat deze mensen in die mate begeleiding en aangepaste werkomstandigheden nodig hebben dat dit niet van een werkgever verwacht mag worden. Voor de Klantenraad WB ligt hier een principiële keuze om voor de meest kwetsbaren op de arbeidsmarkt voorzieningen te hebben waar zij hun bijdrage kunnen leveren. Deze mensen willen vaak heel graag werken en hebben op de reguliere arbeidsmarkt geen enkele kans. Zij voelen zich in en door hun werk gewaardeerd. De Klantenraad WB adviseert om actief voorzieningen voor deze groep te creëren en zo mogelijk rendabel /zelfvoorzienend te maken. Aangezien deze groep nooit uit de uitkeringssituatie zal komen ofwel meer inkomen zal verwerven dan het minimum, is een jaarlijkse vergoeding op zijn plaats (vergelijk vrijwilligersvergoeding). Continuïteit en stabiliteit zijn van wezenlijk belang voor deze groep mensen. De Klantenraad WB kan leven met de keuze voor scenario 1 onder de voorwaarde dat blijvende voorzieningen waar met behoud van uitkering en een vergoeding geparticipeerd en/of gewerkt kan worden, blijven bestaan cq worden gecreëerd. Reactie Voor kennisgeving aangenomen. Werkgeversdienstverlening De Klantenraad WB vindt het een goede zaak dat ‘Werkgeversdienstverlening’ een ondersteunende en dienstverlenende rol heeft naar de werkgevers. Er wordt veel verwacht van werkgevers in economisch moeilijke tijden. Door daar oog voor te hebben en werkgevers te ontzorgen, wordt het voor werkgevers makkelijker om hier verantwoordelijkheid in te nemen. Reactie Voor kennisgeving aangenomen.

67

Beslissing – beroep – bezwaar De Klantenraad WB adviseert om alle beslissingen met betrekking tot indeling in direct bemiddelbaar of bemiddelbar met ondersteuning of nog niet bemiddelbaar en/of bepaling van loonwaarde schriftelijk mede te delen en vooraf toetsbaar te maken via een bezwaar en beroepsmogelijkheid. Reactie De indeling in direct bemiddelbaar enzovoort leidt tot het al dan niet inzetten van een reintegratieinstrument. Dat is een voor bezwaar en beroep vatbare beslissing. Hetzelfde geldt voor de vaststelling van de loonwaarde. Tegenprestatie Het uitgangspunt dat de tegenprestatie perspectief voor de persoon zelf op moet leveren, onderschrijft de Klantenraad WB. Het gaat dan om of een stijging op de participatieladder of het voorkomen van een daling. De Klantenraad WB wil graag dat klanten zelf inbreng kunnen hebben bij het bepalen van de tegenprestatie. De Klantenraad WB wil dat er vooraf getoetst wordt of de tegenprestatie redelijk is. In de procedure moet een bezwaar- en beroepsmogelijkheid opgenomen zijn. Er moet ook duidelijk aangegeven worden hoe bepaald wordt wat ‘perspectief’ is en wie dat bepaalt. De gemeente en de klant kunnen daar een verschillende mening over hebben. Reactie Het is zonder meer voor kandidaten mogelijk om zelf met een voorstel te komen rondom de invulling van de tegenprestatie naar vermogen. Daar waar de gemeente zelf activiteiten en werkzaamheden aanbiedt wordt altijd getoetst of deze additioneel van aard zijn, dus redelijkerwijs niet kunnen leiden tot verdringing. Inzet van de tegenprestatie is een voor bezwaar en beroep vatbaar besluit. Omdat het bieden van perspectief, zoals beschreven in dit geval uitgedrukt in stijging op de Participatieladder, deel uitmaakt van de overwegingen om een activiteit al dan niet aan te merken als tegenprestatie maakt ook die overweging deel uit van dit besluit en is deze daarmee vatbaar voor bezwaar en beroep. Studieregeling Wajong De Klantenraad WB pleit voor de ruimst mogelijke toepassing van de studietoeslag. Alle mogelijkheden om jonggehandicapten de kans te geven een zelfstandig bestaan op te bouwen en zo in de toekomst niet uitkeringsafhankelijk te worden, moeten ingezet worden. Reactie Wij nemen deze opmerking mee bij het opstellen van de nieuwe verordeningen. De Klantenraad zal gevraagd worden om advies uit te brengen op de nieuwe verordeningen alvorens deze (naar verwachting in december) aan de raad worden aangeboden. Blink De Klantenraad WB onderschrijft de inzet om Blink als jongerenloket te handhaven, maar wij willen dat alle jongeren hier gebruik van kunnen maken. Jongeren staan aan het begin van hun arbeidsleven. Het face-to-face contact en directe begeleiding is voor heel veel jongeren van groot belang. Het vraagt specifieke kennis om met hen de randvoorwaarden te scheppen en zo te werken aan hun toekomst en hun perspectief. Reactie Jongerenloket Blink is op een laagdrempelige wijze toegankelijk voor alle jongeren voor informatie en advies. Tijdelijke Wsw-dienstverbanden Uit de volgende versie Beleidskader Uitvoering Participatiewet hebben wij één punt gehaald.

68

Beslispunt 11: het voorstel om mensen die nu op de lijst tijdelijke WSW-dienstverbanden staan een structureel WSW-dienstverband te geven. De Klantenraad WB vindt dit prima. Reactie Voor kennisgeving aangenomen. Tot slot De Klantenraad WB hoopt dat het de gemeente Tilburg lukt om samen met het bedrijfsleven meer uitkeringsgerechtigden naar betaald werk en daarmee naar een zelfstandig bestaan toe te leiden. Zij gaat er van uit dat van de klanten niet het onmogelijke gevraagd wordt, maar dat er maatwerk geleverd wordt. En dat mensen op een positieve manier benaderd en gestimuleerd worden. Als het lukt om met deze inzet meer mensen een plaats te geven op de arbeidsmarkt, dan zullen zij daar heel blij mee zijn. Reactie De gemeente Tilburg dankt de Klantenraad WB voor haar advies. Graag betrekken wij de Klantenraad opnieuw bij de verdere implementatie van de Participatiewet.

BZW Midden-Brabant

Werkgevers realiseren zich dat een inclusieve arbeidsmarkt niet zonder hun betrokkenheid tot stand kan komen. Realiteitszin is van belang: meer banen voor de onderkant van de arbeidsmarkt komen niet vanzelf of onder 'dreiging' van een quotumregeling tot stand maar door groei van de economie en de werkgelegenheid in brede zin. In plaats van een generieke quotumregeling die kwantitatief doorvertaald wordt naar een regionale taakstelling zou veel meer gekeken moeten worden naar sectoren waar groei in de werkgelegenheid te verwachten is. Werkgevers zijn best bereid om mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt een kans te geven, mits deze mensen maar gemotiveerd zijn en ruimte is voor begeleiding. Het belang van motivatie kan niet overschat worden omdat het in enige omvang aannemen van ongemotiveerd personeel in notime kan leiden tot een negatieve verandering van de bedrijfscultuur - met soms blijvende schade. Werkgevers zien het als een verantwoordelijkheid van de overheid om te garanderen dat werkzoekenden die zij aan het bedrijfsleven voorstellen zijn getoetst op motivatie. Ten aanzien van begeleiding stellen werkgevers prijs op maatwerk. Voor de ene werkgever is inzet van een externe jobcoach een uitstekende oplossing. Voor de andere werkgever echter is het aantrekkelijker om een bedrag te ontvangen waarmee hij of zij zelf personeel kan vrijmaken en opleiden tot jobcoach of praktijkbegeleider. Tot slot: het kan helpen als de overheid aan de hand van heldere businesscases kan onderbouwen waarom het voor een werkgever aantrekkelijk is om een werkzoekende 'met een vlekje' in dienst te nemen.

UWV

Veel waardering en respect voor de wijze waarop de gemeente Tilburg de afgelopen jaren, ondanks onzekere wetgeving, koersvast is gebleven en meters heeft gemaakt met het voorbereiden op de Participatiewet. Het besproken beleidsconcept is logisch en doordacht. De samenwerking tussen UWV, Diamant groep en gemeente Tilburg onder andere op het gebied van werkgeversdienstverlening maakt dat er nu een stevig fundament ligt dat onder andere kan helpen bij het vormen van het regionale Werkbedrijf. Deze samenwerking geeft UWV bovendien het vertrouwen dat ook de ondersteuning van jonggehandicapten wellicht gezamenlijk kan worden opgepakt. Afhankelijk van de ruimte die hiervoor vanuit de landelijke organisatie wordt gegeven zou UWV daartoe aan kunnen sluiten bij de dienstverlening die de gemeente in het kader van NOMA en de Participatiewet heeft ingericht en ingekocht. Vanuit de landelijke organisatie wordt een communicatieplan opgesteld waarmee jonggehandicapten en hun omgeving worden geïnformeerd

69

rond de wijzigingen in Wajong en Participatiewet. Lokale en regionale accenten zijn daarbij mogelijk. UWV zou dit na de zomer graag met de gemeente gezamenlijk vormgeven.

70