BELEG IN REISBUREAUS EN STERKE CONSUMENTENBEDRIJVEN

BELEGGERS BELANGEN nr. 5 | 5 februari 2016 | €5,95

BAM kan eindelijk gaan oogsten SIF GROUP is het volgende bedrijf dat de gang naar het Beursplein maakt EXPERIAN draait een prima kwartaal en de vooruitzichten zijn gunstig FACEBOOK presteert uitstekend, maar de aandelen zijn te duur geworden AP

MET EEN OMWEG NAAR OPKOMENDE LANDEN BELEG IN REISBUREAUS EN STERKE CONSUMENTENBEDRIJVEN

16bel005z001 1

03-02-16 12:07

Elsevier proeven? Stopt automatisch!

10

WEKEN VOOR MAAR 15 EURO

Ga naar www.elsevier.nl/helder voor een proefabonnement en krijg de Speciale Editie Ons Engeland t.w.v. € 8,95 cadeau!

INHOUD | 3

WEEK 3 | 5 februari 2016 19 | NEDERLAND

20 | NEDERLAND

26 | INTERNATIONAAL

28 | INTERNATIONAAL

Stabiele resultaten Betere tijden op voor KPN komst voor BAM

Experian voert het groeitempo op

Wereldproblemen raken LVMH niet

Het telecombedrijf weet zich goed te handhaven op de consumentenmarkt, maar groei blijft uit.

De dataleverancier laat een versnelling van de autonome groei zien. Vooral op de zorgmarkt gaat het prima.

De neergang in China werd voor het luxemerk ruim gecompenseerd door goede resultaten elders.

Kostenbesparingen werpen hun vruchten af en in een aantrekkende markt kan BAM eindelijk gaan oogsten.

14 | OMSLAGARTIKEL

INHOUD

5 | SKAGEN KON-TIKI -11,2%

Opkomende markten Beleggen in opkomende markten is riskant. De afkoeling in China werkt op veel landen door, de renteverhoging door de Fed heeft een potentieel negatief effect, de valuta's zijn in opkomende landen over het algemeen uiterst wankel en de hoge schulden zijn een tikkende tijdbom. Indirect beleggen, via westerse bedrijven die het in opkomende markten goed doen, is nu het verstandigst.

9 | ALTICE +10,8%

04 Commentaar 04 Sociale media 05 Portefeuilles 06 Lezersvragen 08 Beurs en Economie 09 Assetallocatie 13 Tips 14 Omslagartikel 19 Aandelen Nederland 24 Analisten 26 Aandelen Internationaal 30 Update 32 Portefeuilles 35 Derivaten 36 Technische Analyse 40 Koerswijzer 46 Educatie 48 Service 50 Tot slot

13 | ILLINOIS TOOL WORKS KLAAR OM TE GROEIEN 5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z003 3

03-02-16 17:29

4 | COMMENTAAR

SOCIALE MEDIA

TRENDING TOPICS MEEST GELEZEN DEZE WEEK OP BELEGGERSBELANGEN.NL OP KOOPJESJACHT

NIEUWE WEBSITE DEZE WEEK GELANCEERD

Een grote verrijking T

oen ik zeven jaar geleden tot hoofdredacteur van Beleggers Belangen werd benoemd, was het leven nog overzichtelijk: we hadden twee redacteuren die dagelijks interessante blogs plaatsten op onze website en daarnaast vijf redacteuren – onder wie ongetekende – die de artikelen voor het tijdschrift leverden. Dat was hard werken, maar het was altijd duidelijk via welk medium – papier of online – we onze tips en adviezen verspreidden. Vanzelfsprekend – en gelukkig – is er in zeven jaar tijd veel veranderd. Nog steeds verschijnen we wekelijks in gedrukte vorm en plaatsen we online prikkelende opinies. Maar daar is – overigens met een redactie van ongeveer dezelfde omvang als in 2009 – nog een flink aantal distributiekanalen bijgekomen: e-magazines, online seminars, video's, sociale media en lezersavonden, om de belangrijkste te noemen. We beschouwden deze toevoegingen op het abonnement als een verrijking voor onze abonnees. Als voorbeeld noem ik onze lezersavond van vorige week. Ruim honderd lezers – jong en oud, man en (ruime minderheid) vrouw – luisterden naar de uitleg van mijn collega's over onze portefeuilles, en velen bleven onder het genot van een hapje en drankje nog een uurtje napraten. Een zeer geanimeerde bijeenkomst. Een tweede – en veel omvangrijkere – verrijking is onze nieuwe website. Sinds donderdag zijn voor het eerst alle artikelen die we voor u maken ook online voor abonnees te raadplegen. De vele voordelen worden u in de bijgaande oplegger en per e-mail duidelijk gemaakt. Het belangrijkste is dat u voortaan enkele dagen tot ruim een week eerder dan voorheen onze tips en adviezen kunt bekijken op uw computer, tablet of telefoon. Nogmaals, dit is een zeer omvangrijke verrijking, want naar de aard van het medium biedt een website vele extra mogelijkheden ten opzichte van een gedrukt medium, zoals de plaatsing van video's, online seminars, interactieve grafieken en links naar relevante eigen en externe artikelen. De mogelijkheden van het internet ontwikkelen zich bovendien nog altijd razendsnel, en daarmee onze mogelijkheden om de website verder uit te breiden en te verdiepen. U merkt het: ik ben erg enthousiast. Bent u dat ook, maar vindt u dat het nóg beter kan, dan verneem ik het graag van u. Overigens is minder vleiende feedback ook altijd welkom. < [email protected]

Na de turbulente eerste weken van het jaar, kregen beleggers op het moment van schrijven van het blog van Vincent van Roon weer wat bemoedigende berichten. Zo trokken ze zich op aan de belofte van ECB-president Draghi dat hij de markten weer zal ondersteunen als dat nodig blijkt. Dit vooruitzicht moedigde menig belegger aan tot een zoektocht naar aandelen die tegen teruggelopen koersen zijn op te pikken, merkte Van Roon tijdens zijn wekelijkse rondje langs de beursfora op internet. Eén zo'n aandeel is dat van BinckBank, dat zich sowieso in de handen wrijft bij al het aan- en verkoopgeweld op de beurs. Bekijk de overige veertien koopjes van het Beursplein op beleggersbelangen.nl. <

foto: ANP

hoofdredacteur: Johan Brinkman

BinckBank is een koopje, mede door de turbulentie op de beurs.

MEEST BESPROKEN OP TWITTER KREDIETWAARDIGHEID SHELL LAGER Hoe moet de noodlijdende oliereus verder? @beursanalist Oei, dat is pijnlijk S&P verlaagt credit rating #Shell met negative outlook. @tijnmessing Je kon er op wachten. @stijnvankreij Zou het tipping point nabij zijn? Kom op @Shell, zet in op groene energie!! @hplekenpol #SHELL moet straks gewoon (BG)GAS geven om weer vaart te krijgen in een positive outlook. @LarsBoelen Het gaat hard nu, Shell heeft na overname BG ook al dividenddoel losgelaten. Beurslieveling nu snel uit portefeuilles? @TomasFriedhoff Shells redding is terug gaan naar haar grootste kerncompetitie: "knappe koppenbedrijf". @Gerritprocom Het slechtste dat we nu kunnen hebben is dat Shell gaat krimpen en alleen nog aandeelhouders dient.

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z004 4

03-02-16 17:27

In deze rubriek aandacht voor drie portefeuilles samengesteld door de redactie van Beleggers Belangen

PORTEFEUILLES | 5

PENSIOENPORTEFEUILLE

PORTEFEUILLE NL

DEFENSIEF KARAKTER BETAALT ZICH UIT

Rendement iets beter dan de AEX

De zwakke start van de financiële markten gaat weliswaar niet volledig aan de pensioenportefeuille voorbij, maar de schade is vooralsnog beperkt. Medio januari is een aantal wijzigingen doorgevoerd, ook om het risico van de portefeuille te beperken.

tekst: Stephen Hendriks

Mede door deze mutaties is de weging van het aandelensegment in de portefeuille zo'n 5 procentpunt gedaald. In het obligatiesegment van de portefeuille hebben we twee mutaties doorgevoerd. De ABN Amro 3,625% Covered Bond, een zeer solide obligatie met een prima coupon die echter fors in koers is opgelopen, en de iShares $ High Yield Corporate Bond ETF, zijn verkocht. We willen onze blootstelling aan Amerikaanse leningen uit het olie- en gassegment terugbrengen en hebben daarom Amerikaans high yield voor Europees high yield ingewisseld en hebben op 14 januari de iShares Euro High Yield Corporate Bond ETF in portefeuille genomen. Verreweg het best presterende deel van de portefeuille was goud, dat we aanhouden in de vorm van de SPDR Gold Shares ETF. Samen met onze cashpositie van ruim 39% vormt dit een buffer tegen (aanhoudende) marktonrust, die voor ons niet echt verrassend was. <

+24,2% (1 juli 2011 2 februari 2016)

STIJGERS, DALERS, ASSETALLOCATIE EN PERFORMANCE 50 40

[email protected]

+40,4% (1 juli 2013 2 februari 2016) DEFENSIEVE PORTEFEUILLE

Arcadis is nog geen Imtech

V

oor de beheerders van de defensieve portefeuille is de belangrijkste vraag van dit moment of Arcadis Imtech achterna gaat. Lars Dijkstra van Kempen Capital Management noemde afgelopen vrijdag op BNR Beurswatch een belangrijk verschil: Arcadis boekt in tegenstelling tot Imtech pas zaken als ze verkocht zijn. In de afgelopen vier jaar zat de kasstroom elk jaar boven de €100 mln. Afgelopen woensdag stond Arcadis voor het eerst sinds lange tijd bij de sterkste stijgers van het Damrak. Is de laagste koers nu op het bord geweest? Ons definitieve oordeel over de positie komt op 18 februari, wanneer Arcadis cijfers publiceert. Het rendement van de defensieve portefeuille bedraagt dit jaar december 2000 = 100 -3,1% en sinds de start 17,7%. <

2005 [email protected]

Seri es1

30 20

+17,7% (9 november 2010 2 februari 2016)

10

VERDELING WEGING ● aandelen  40,3% ● obligaties  16,3% ● goud  4% ● cash  39,4%

AEX Total Return

GROOTSTE STIJGERS IN % Lyxor ETF Stoxx Eur. 600 Healthc.76,7 Robeco Conserv. Equities  55,1 iShares U.S. Pref.Stock ETF  41,1 Delta Lloyd Europ. Deeln. Fonds 36,3 DB x-track. iBoxx Glob. Infl.-linked18,7 GROOTSTE DALERS IN % Skagen Kon-Tiki -11,2 Delta Lloyd Eur. Deeln. Fonds -8,3 Comgest Magellan -7,9 Lyxor ETF StoxxEur600 Health -7,8 Robeco Conservative Equities -4,8

BB Pensioenportefeuille

foto: ANP

N

a een keurig 2015 staat de Pensioenportefeuille dit jaar 2,3% in de min. Dat is echter veel minder dan de -4,8% van de AEX Total Return Index. Dat heeft uiteraard te maken met de defensieve inrichting van de Pensioenportefeuille: aandelen hebben een weging van ruim 40%. Bovendien hebben we gekozen voor relatief defensieve fondsen en ETF's en is de blootstelling van de portefeuille aan olie-gerelateerde fondsen en aan opkomende markten zeer beperkt. Wel hebben we op 14 januari een aantal veranderingen doorgevoerd. We hebben het Yacktman Fund, het Quality USA Fund en het Rothschild Europe Value & Yield Fund verkocht, vooral vanwege de steeds moeizamere verhandelbaarheid van de fondsen. Deze posities worden overgenomen door respectievelijk de PowerShares FTSE RAFI US 1000 (ticker: PRF), de ProShares S&P 500 Dividend Aristocrats ETF en het UBS Equity European Opportunity Unconstrained Fund. De PowerShares FTSE RAFI Emerging Markets ETF hebben we op 14 januari verkocht om de blootstelling aan opkomende markten wat terug te brengen.

D

e afgelopen vijf handelsdagen – tot en met dinsdag – liet de beurs vooral een jojo-beweging zien. Sinds begin dit jaar staat de AEX Total Return op een min van 4,8%, waar onze Nederlandse portefeuille 4,0% in de min staat. Vooral de defensieve fondsen (Heineken, Sligro en Wolters Kluwer) doen het goed en behalen kleine plusjes. De afgelopen week zijn er geen portefeuillefondsen met kwartaalcijfers naar buiten gekomen. Volgende week is dat wel het geval als maandag BinckBank de cijfers presenteert, gevolgd door Heineken (woensdag) en Acomo (donderdag). <

Kas Rusland Peru Indonesië Anders

VOLG OOK DE DAGELIJKSE UPDATE VAN ALLE PORTEFEUILLES OP BELEGGERSBELANGEN.NL 4,3% 4,1% 3,2% 3,2% 17,7%

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z005 5

03-02-16 17:27

6 | LEZERSVRAGEN

LEZERSVRAGEN Graag ontvangen wij uw actuele beleggingsvragen op www.beleggersbelangen.nl/vraag. Wij zullen ze zo snel mogelijk beantwoorden.

Energie- en grondstofbedrijven vormen circa 15% van de portefeuille van relatief grote partijen, zoals PennantPark (PNNT), Main Street (MAIN) en Apollo (AINV). Bijna de helft van de kleinere Amerikaanse energiebedrijfjes dreigt door de scherpe daling van de olieprijs in betalingsproblemen te komen. Daar komt bij dat kredietbeoordelaars zoals Moody's en Fitch voorspellen dat het aantal faillissementen in andere sectoren eveneens gaat stijgen. Verschillende BDC's hebben door problemen in hun investeringsportefeuille het dividend al moeten verlagen. Door de forse koersdalingen hebben bijna alle partijen echter nog een ogenschijnlijk aantrekkelijk dividendrendement, dat in som-

mige gevallen zelfs uitkomt op meer dan 20%. In dit geval is dat een duidelijk waarschuwingssignaal, in plaats van een aanwijzing voor een veelbelovende inkomstenbron. Met het oog op het zeer slechte sentiment binnen de sector, de gevaren van de hoge hefboom waar partijen gewoonlijk mee werken en het vooruitzicht van meer dividendverlagingen, kunnen beleggers dit marktsegment beter links laten liggen. Wie toch op zoek is naar zeer hoge dividendinkomsten kan beter positie kiezen in Europese high-yieldobligaties. De koersen daarvan zijn, in lijn met de Amerikaanse high-yieldmarkt, flink gedaald, terwijl het risico op wanbetaling aanzienlijk lager ligt. < [email protected]

foto: ANP

CITIGROUP SURPRISE INDEX SCHETST SOMBER BEELD

Malaise op de grondstoffenmarkt gooit roet in het eten.

HOOG DIVIDEND IS VOORAL EEN WAARSCHUWINGSSIGNAAL

Is het aantrekkelijk om in Business Development Companies te beleggen? tekst: Michiel Pekelharing

B

usiness Development Companies (BDC's) zijn bedrijven die investeren in middelgrote en kleine ondernemingen. De activiteiten komen goeddeels overeen met die van venture capital- en private equity-maatschappijen, met als belangrijkste verschil dat BDC's vaak genoteerd staan aan een aandelenbeurs. Dit stelt ze in staat om relatief snel kapitaal aan te trekken. Bovendien hebben BDC's een aparte structuur, waarbij ze goeddeels vrijgesteld zijn van inkomstenbelasting. Een voorwaarde hiervoor is dat

tenminste 98% van de winst als dividend wordt uitgekeerd aan aandeelhouders. Die hoge uitkering maakte de ondernemingen tot vorig jaar een aantrekkelijke investering voor beleggers die op zoek waren naar inkomsten in een klimaat met zeer lage rentes. In de afgelopen twaalf tot achttien maanden hebben veel BDC's echter snel aan populariteit ingeboet. Een belangrijke reden voor de koersdalingen van 25 tot meer dan 50% in deze periode is de forse prijsval van olie en andere grondstoffen, zoals ijzererts.

Wat zijn verrassingsindices en wat kan ik eruit opmaken over de staat van de wereldeconomie? tekst: Karel Mercx

D

e Citigroup Surprise Indices laten zien wat het verschil is tussen de verwachting van economische cijfers en de werkelijke data. Deze indices zijn geïntroduceerd door de bank Citigroup om de belegger wegwijs te maken in de dagelijkse stroom aan cijfers. De verrassingsindex heeft meerdere deelindices over een land of een regio. De Verenigde Staten bijvoorbeeld, zijn de grootste economie ter wereld. Op 1 februari bleek dat het inkomen van huishoudens meer steeg dan verwacht en de industrie kromp meer dan verwacht. Met de tien andere cijfers die op 1 februari naar buiten kwamen is

het geen doen om te kijken of ze per saldo boven of onder de verwachting zijn. Als de Amerikaanse verrassingsindex op nul staat, dan betekent het dat de economische cijfers precies zo binnenkomen als de gemiddelde analistenverwachting. Hoe hoger het getal hoe beter de cijfers zijn dan verwachting. Hoe verder onder de nul hoe slechter. In april 2015 gleed de Amerikaanse verrassingsindex van positief naar negatief en sindsdien voldoen de cijfers in de VS niet meer aan de voorspelling. Dat het slechter gaat dan verwacht brengt analisten ertoe dat zij hun toekomstige verwachtingen naar beneden bijstellen. Dit drukt de verras-

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z006 6

03-02-16 16:51

LEZERSVRAGEN | 7

singsindex automatisch richting minder negatief, en uiteindelijk naar positief gebied. De analisten hebben dan immers zulke lage verwachtingen, dat de werkelijke cijfers die eenvoudig kunnen overtreffen. De Amerikaanse cijfers zijn deze week zo slecht dat een jaar van cijfers naar beneden bijstellen niet heeft kunnen voorkomen dat de verrassingsindex op -50 is uitgekomen. Het is opvallend dat economische cijfers in elk groot economisch blok

onder de verwachting blijven. Het tweede blok op de wereld is Europa; daar staat de verrassingsindex op -19. De Chinese index staat op -8, die van Japan op -16 en de opkomende markten staan als groep op -9. Analisten, centrale banken, het IMF en de Wereldbank laten allemaal weten dat de economische groei wereldwijd aan het dalen is. De verrassingsindices laten zien dat dit nog sneller gaat dan zij denken. < [email protected]

MEEST GESTELDE VRAAG

BELEGGINGSPROPOSITIE DIE ALARMBELLEN DOET RINKELEN

Hoe beoordeelt u de aanbieding van Noordenwind?

ECB-BELEID HOUDT RENTE EXTREEM LAAG

Wat vindt u van het Parworld Track EMU Government Bond 1-10 Years? tekst: Michiel Pekelharing

H

et door u genoemde indexfonds volgt het koersverloop van de BofA Merrill Lynch 1-10 year Govern­ ment Index. Deze index is samengesteld uit zeer kredietwaardige staatsobligaties van voornamelijk West-Europese landen. Door de zeer lage rente en het door de ECB ingezette programma voor het opkopen van staatsobligaties en andere leningen, zijn de koersen van de obligaties in deze index behoorlijk opgelopen, terwijl het rendement onder druk staat. Op kortlopende Duitse en Nederlandse staatsobligaties is de rente zelfs negatief. Het fonds is op 19 december 2014 geïntroduceerd en over het

eerste jaar werd een dividend van €0,42 uitgekeerd, oftewel een rendement van 0,4%. De recente toespeling van ECBpresident Mario Draghi op een uitbreiding van het programma voor het opkopen van obligaties wijst erop dat die rente voorlopig niet gaat stijgen. Als u hogere inkomsten uit uw beleggingen wenst, is het een optie om op zoek te gaan naar een beleggingscategorie met een wat hoger risico en dus ook iets hogere rentes. Voorbeelden hiervan zijn staatsobligaties uit de iets minder kredietwaardige landen in de Europese periferie (zoals Spanje of Italië) of bedrijfsleningen. < [email protected]

tekst: Jeroen Boogaard

A

fgelopen week kregen we van diverse lezers vragen over een 'obligatie' van Noordenwind Vastgoed. De obligaties hebben een nominale waarde van €2500 en bieden een rente van 9,12% per jaar. Na twee jaar wordt de lening tegen 100% van de nominale waarde afgelost. De omvang van de lening bedraagt maximaal €2,4 mln, zodat er geen toezicht is van de AFM, en een goedgekeurd prospectus ontbreekt. Er is ook geen informatiememorandum. Beleggers moeten het doen met een glanzende brochure en een A4'tje met de obligatievoorwaarden. Dat komt nogal knullig over. De brochure roept veel vragen op, want het is volstrekt niet duidelijk hoe het hoge rendement tot stand moet komen. Een financiële onderbouwing ontbreekt. De obligatie wordt uitgegeven door de Stichting Obligatiebeheer Noordenwind. Die zou investeren in 'kwalitatief hoogwaardig' vastgoed in Nederland, zoals winkels, woningen, horecapanden, kantoren en agrarische grond. Er wordt geschermd met 'lange huurcontracten en solide huurders'. Hoogwaardig vastgoed levert in deze markt echter nooit zo'n hoog rendement op en de korte looptijd van de lening conflicteert met het illiquide karakter van een vastgoedbelegging. Navraag bij Noordenwind leert dat het rendement vooral tot stand moet komen door de handel in executiewoningen. Die worden op veilingen ruim onder de WOZ-waarde aangekocht en vervolgens doorverkocht aan bevriende makelaars. Dit is een risicovolle tak van sport, terwijl beleggers daar maar karig voor worden beloond. Ze brengen het eigen vermogen in, maar delen niet in de winst en hebben verder geen garanties. Ze krijgen een vordering op de stichting, waarvan de financiële positie ons niet bekend is. Bij de KvK zijn geen jaarrekeningen gedeponeerd. Volgens een relatiebeheerder van Noordenwind zou de stichting al acht jaar bestaan en zo'n 1200 panden voor institutionele beleggers beheren. Uit gegevens van de KvK blijkt echter dat de stichting vorig jaar is opgericht en daarvoor door het leven ging als Stichting Obligatiebeheer Flexwerk, die obligaties uitgaf voor een belegging in de uitzendmarkt. De bestuurders, Ronald en Eric de Graaf, hebben dus nog maar sinds kort hun oog laten vallen op vastgoed. Over de twee broers is op internet overigens weinig bekend. Ook de naam Casper Durinck, uit wiens naam het bedrijf e-mails verstuurt, levert geen Google-resultaten op. Alles bij elkaar genomen is dit een zeer dubieuze propositie. < [email protected] 5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z007 7

03-02-16 16:51

8 | BEURS EN ECONOMIE

JAARCIJFERSEIZOEN BIEDT WEINIG REDEN TOT OPTIMISME

Piekwinsten

WPA-TAXATIES S&P500 $ 140 130

Het jaarcijferseizoen is – vooral in de VS – weer op gang gekomen en daarmee horen we ook weer vaker dan ons lief is de uitdrukking 'beter dan verwacht'. Maar zo goed zijn de Amerikaanse winstcijfers niet. Bovenop het cyclische 'olieprobleem' komen nog enkele structurele problemen.

■ Legenda

120 110 100 90 ECB B

auteur: Stephen Hendriks

T

ussen de zorgen over de Chinese beurs en economie en de schommelingen van de olieprijs door, kunnen beleggers zich ook nog druk maken over het cijferseizoen. Op het eerste gezicht lijkt daar niet al teveel reden voor te zijn. Begin vorige week maakte Andrew Lapthorne, kwantitatief strateeg bij Société Générale (SG), alvast een eerste balans op. Van de – toen – 52 bedrijven uit de S&P500-index die de vierdekwartaalcijfers hadden gepubliceerd, wist 62% de gemiddelde analistenverwachting te verslaan. Dat was echter vooral het gevolg van de het almaar terugbrengen van de winstverwachtingen door de analistengemeenschap. Want als niet de gemiddelde schatting van de winst per aandeel vlak voor publicatie, maar die van zes weken voor publicatie als meetpunt had gediend, dan had niet 62 maar slechts 50% van de bedrijven de gemiddelde winstprognoses overtroffen, zo berekende Lapthorne. De cijfers worden nog minder indrukwekkend als wordt gecorrigeerd voor de massale inkoop van eigen aandelen in de afgelopen jaren. Indexaanbieder Standard & Poor's houdt deze data bij, en daaruit blijkt dat liefst 51 van de 67 bedrijven uit de S&P500-index die eind vorige week de kwartaalcijfers hadden gepubliceerd, het aantal uitstaande aandelen heeft teruggebracht. Van die 51 zijn er 17 waarvan via aandelen­ inkoop het aantal uitstaande aandelen zelfs met 4% of meer is gereduceerd.

ONVERBETERLIJK OPTIMISME Dit alles heeft echter geen invloed op het optimisme van aandelenanalisten voor de

komende jaren. Kijk maar eens naar het verloop van de gemiddelde analistenverwachting voor de winst per aandeel van de bedrijven uit de S&P500-index voor het gehele boekjaar 2015. In maart 2014 gingen de analisten nog uit van een winst per aandeel van $137,19, maar nu is de prognose gezakt tot $106,65. Het optimisme van de analisten, vermoedelijk gevoed door een verwacht herstel van de olieprijs, is echter onverbeterlijk. Voor het lopende jaar wordt namelijk al weer een stijging van liefst 15% ten opzichte van de neerwaarts aangepaste verwachting van 2016 voorzien. Zelfs Howard Silverblatt, indexanalist bij Standard & Poor's, uitte zijn twijfels over deze prognose, die overigens ook alweer neerwaarts is bijgesteld. Eind maart 2015 ging het analistengilde voor 2016

In maart 2014 gingen analisten nog uit van een wpa van $137,19, maar die prognose is gezakt naar $106,65

mrt

jun

sep

dec

mrt

jun

sep

Stocks

dec ■

De taxaties voor de winst per aandeel worden de laatste jaren steeds lager.

duidelijk sneller laten groeien dan het bbp per hoofd van de bevolking. Een dergelijke situatie tast het gevoel van 'sociale rechtvaardigheid' aan, meent de strateeg, en dat roept politieke weerstand op. Begin vorig jaar schreef Brightman al dat de beleggers om dit soort structurele redenen rekening moesten houden met lagere winstgroei op de lange termijn. Dat is op zichzelf al erg genoeg. Maar de zwakke winstgevendheid wordt een serieus probleem nu de balansen van niet-financiële bedrijven zo verslechteren (zie grafiek). Deze hoge schulden en een zwakke winstgevendheid vormen voor zowel aandelen- als obligatiebeleggers een buitengewoon onaangename combinatie. <

SCHULD EN WINST NON-FINANCIALS in miljard $ 8500 7500

■ Legenda

6500

namelijk nog uit van een gemiddelde winst per aandeel van $134,75 voor de bedrijven in de S&P500-index. We kijken al uit naar de revisies van de schattingen voor 2017. Het 'openingsbod', de eerste taxatie, ligt op liefst $140,69. Dat betekent dat analisten na een winststijging van ruim 15% over 2016, het jaar daarop nog eens een winststijging van ruim 14% verwachten. Chris Brightman, hoofd beleggingsstrategie bij Research Affiliates, sluit een cyclisch herstel van de winsten door een hogere olieprijs zeker niet uit, maar hij rekent zich op lange termijn ook bepaald niet rijk. Lage belastingen, lage lonen en een lage rente hebben de afgelopen 25 jaar de winsten van Amerikaanse bedrijven namelijk

5500 4500 3500

EBITDA

2007 2009 2011 ■ netto schuld ■ ebitda

2013

2015

De schulden nemen gestaag toe terwijl de winstgevendheid verslechtert. bron: Thomson Reuters Datastream

VOOR MEER PRIKKELENDE OPINIES, GA NAAR BELEGGERSBELANGEN.NL

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z008 8

Net Debt

03-02-16 16:50

Source; Thomson Reuters Da

ASSETALLOCATIE | 9

LANGETERMIJNVISIE OP JAPANSE YEN NOG ALTIJD NEGATIEF

BELEGGER ZOEKT VEILIGE HAVENS Na de ontspanning van eind januari verslechterde het sentiment op de financiële markten op de eerste dagen van februari opnieuw. Defensieve aandelen en staatsobligaties varen daar wel bij. tekst: Johan Brinkman

D

e AEX was afgelopen week een positieve uitzondering tussen andere Europese hoofdgraadmeters. Per saldo veranderde er namelijk niet veel op het Beursplein na een wel degelijk bewegelijke week. Dit alles in tegenstelling tot in andere Europese beurssteden, waar resultaten van -1,7% (Parijs) tot wel -5,3% (Milaan) op de borden kwamen. Vooral de banken, industriële bedrijven en autofabrikanten hebben het dit jaar tot nu toe zwaar. Doordat aandelen wereldwijd onder druk blijven staan, zetten veilig geachte staatsobligaties hun opmars voort. En na een zwakke maand is ook de stemming bij bedrijfsobligaties wat verbeterd. Daarentegen blijven we negatief over grondstoffen. En ook onze langetermijnvisie op de Japanse yen is nog altijd negatief. <

AANDELEN NEDERLAND tekst: Freek Tewes

D

e afgelopen (blad)week begonnen we woensdag met een AEX die 421,97 noteerde en eindigden we dinsdag met een stand van 420,65. Weinig verandering, maar wel veel beweging. Vrijdag was veruit de beste dag. Die werd ingeluid door fors hogere koersen in Azië. Het sentiment werd daar bepaald door een verrassende renteverlaging van de Bank of Ja-

WEEKPERFORMANCE AEX PER 2 FEB GROOTSTE STIJGERS Altice RELX Heineken

IN % 10,8 4,4 3,4

GROOTSTE DALERS OCI ArcelorMittal ING

IN % -9,4 -9,4 -6,5

pan en de bereidheid om verdere rentestappen te zetten, mocht dat nodig zijn. De week begon ook met de stemming van Shell-aandeelhouders over de grootste overname uit de Nederlandse beursgeschiedenis, namelijk die van British Gas (BG). Ondanks dat de VEB zich onthield van stemming, omdat naar haar mening de informatieverstrekking onvoldoende was om een oordeel te kunnen vellen, was de stemming slechts een formaliteit. Van de Shellaandeelhouders stemde 83% voor. Shell had vorige week ook de wind in de rug door een stijgende olieprijs. Vorige week donderdag meldde Reuters dat de minister van energie van Rusland bereid zou zijn om met de OPEC te praten over een productieverlaging. Een vat Brent tikte even de $35 aan. Minpunt was dat Shell een ratingverlaging van kredietbeoordelaar Standard & Poor’s voor de kiezen kreeg. De kredietwaardigheid ging omlaag van AA- naar A+, de laagste waardering sinds 1990.

ArcelorMittal behoorde weer eens tot de schlemielen onder de AEX-fondsen. Ditmaal ging het aandeel vrijdag fors onderuit (-5,9%) na uitspraken van de topman van ThyssenKrupp dat de Europese staalmarkt op een breekpunt staat. Ook AEXfonds OCI kreeg rake klappen zonder dat er sprake was van nieuws rond het fonds. Het aandeel is sinds begin dit jaar al 33% goedkoper geworden. Ook ING moest het de laatste dagen ontgelden, wat met name te maken had met een tegenvaller bij Deutsche Bank en zorgen over de Italiaanse bankensector. Dinsdag bracht ING zijn belang in NN Group terug tot 14,1%. Grootste winnaar onder de AEX-fondsen was Altice, dat vorige week woensdag tot en met dinsdag 10,8% meer waard werd. Net als bij OCI was er geen nieuws rond het fonds. FedEx kreeg begin deze week van de Braziliaanse toezichthouder toestemming om TNT Express over te nemen. Als ook de Chinese toezichthouder zijn fiat geeft, kan de deal naar verwachting in de eerste helft van dit jaar worden afgerond. Gemalto maakte bekend dat het een order heeft ontvangen van Gabon voor de levering en implementatie van een volledig geïntegreerd grensbewakings- en visumstelsel. Onder de midkapfondsen was er onder andere nieuws van Sligro te melden. Het supermarktbedrijf wil de groothandelsactiviteiten van De Kweker overnemen. De Kweker, actief in Purmerend en op Texel, draaide in 2015 een omzet van €17 mln. Flow Traders werd de afgelopen week bijna 11% meer waard en bereikte daarmee een all-time high, zonder dat er nieuws over het fonds te melden was. Sinds de beursintroductie op 10 juli is het aandeel 54% meer waard geworden. Onder de smallcaps kwam het meest opvallende nieuws van Accell. Het bedrijf meldde een diefstal door een medewerker in Taiwan. De diefstal zal een impact hebben op de nettowinst van maximaal €4 mln. <

VOLG OOK DE DAGELIJKSE ANALYSE OP BELEGGERSBELANGEN.NL 5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z009 9

03-02-16 18:42

10 | ASSETALLOCATIE

AANDELEN INTERNATIONAAL tekst: Johan Brinkman

STAATSOBLIGATIES

AANDELEN MET HOUDADVIES

tekst: Jeroen Boogaard

1 januari 2016 = 100 105

E

uropese aandelen blijven in de hoek zitten waar de klappen vallen. Na de relatieve rust van de laatste week van januari gingen de gezichtsbepalende hoofdgraadmeters van Europa afgelopen week (slotkoersen van dinsdag) weer hard onderuit. Van de 93 landenindices waarvan persbureau Bloomberg de rendementen bijhoudt, waren gedurende de laatste vijf handelsdagen de tien slechtst presterende afkomstig van het oude continent. De hoofdmoot werd gevormd door de hoofdgraadmeters van vijf beurssteden in de eurozone: Milaan (-5,3%), Frankfurt (-2,5%), Madrid (-1,9%), Parijs (-1,7%) en Helsinki (-1,5%). Opvallend was dat vooral de vijftig meest verhandelde Europese aandelen het zwaar hadden. De Stoxx50 rendeerde in een week tijd -2,7% tegenover -1,3% voor de breder samengestelde Stoxx600. Binnen de slechtst renderende effecten herkenden we ook afgelopen week de probleemsectoren. Op de eerste plaats de banken en verzekeraars, met als negatieve uitschieters Unicredit (-12,4%), Banco Santander (-9,5%), Société Générale (-9,5%) en Deutsche Bank (-8,4%). Voor Banco Santander hanteren wij in de Koerswijzer al tijden een verkoopadvies en voor Deutsche Bank een houdadvies. Op de tweede plaats blijft de Duitse automobielindustrie zorgen baren. Binnen deze sector waren ook afgelopen week Volkswagen (-7,8%) en BMW (-6,7%) de grote verliezers. Ook op Volkswagen hanteren wij sinds het uitbreken van het dieselschandaal in september een verkoopadvies. Op de derde plaats blijven industriële aandelen zeer gevoelig voor tegenvallende economische berichten, zoals alweer uit China (zie kader). Aandelen als ThyssenKrupp (-13,0%) en ArcelorMittal (-9,4%) – het staalconcern staat bij ons op 'houden' – kregen het zwaar voor hun kiezen. Ondanks de forse verliezen in Europa de afgelopen week was het beeld toch iets minder zwart dan in de eerste weken van januari. Binnen de Stoxx50 boekte ook een tiental aandelen prima rendementen, vooral in de traditioneel defensieve sectoren. Als voorbeeld noemen we Carrefour (+5,1%), Danone (+4,7%), Unilever (+2,8%), Orange (+2,6%), L'Oréal (+2,5%) en AB Inbev

100 95 90

1 jan 7 jan 13 jan 19 jan 25 jan 31 jan ■ Orange ■ Danone ■ AB Inbev ■ L’Oréal ■ Carrefour

Ook in onzekere tijden is met deze Koerswijzer-aandelen een aardig resultaat behaald.

(+2,5%). Met uitzondering van Unilever (verkopen) hanteren wij voor deze aandelen een houdadvies en inderdaad blijkt dat u met een dergelijk defensief mandje ook in onzekere tijden aardige resultaten kunt boeken. Tegen het sentiment in, staan de genoemde vijf aandelen waarop wij een houdadvies hebben dit jaar op een positief rendement (zie grafiek). In tegenstelling tot de Europese handelsvloeren beleefde Wall Street per saldo een rustige week. Ondanks een spervuur aan opvallende jaarcijfers bleef zowel de Dow Jones (-0,1%) als de breed samengestelde S&P500 (0,0%) zo goed als vlak. Binnen de Dow Jones werden de cijfers van Caterpillar (+2,6%) goed ontvangen. Ons advies blijft echter 'verkopen'. En binnen de S&P500 behoorde Facebook (+17,7%) tot de uitblinkers. We verlagen ons advies van 'kopen' naar 'houden' (zie pagina 31). Door de Europese malheur renderen de twee belangrijkste Amerikaanse graadmeters dit jaar tot nu toe ondertussen beter dan de twee Europese evenknieën. Het rendement van de Dow Jones over 2016 bedroeg met slotkoersen van dinsdag -7,3% tegenover -9,7% voor de Stoxx50. En de breder samengestelde Amerikaanse S&P500 is met -6,9% dit jaar tot nu toe beter blijven liggen dan de Europese Stoxx600 (-8,5%). Voor alle vier deze indices geldt wel dat ze ondanks de slechte start van februari nog wel hoger staan dat de dieptepunten van rond 20 januari van dit jaar. Ondanks de tegenwind op de internationale aandelenmarkten zijn er nog genoeg aandelen over waarvoor wij een koop- of houdadvies hanteren. <

■ Legenda

D

e olieprijzen daalden afgelopen week verder en dat wakkerde de zorgen bij beleggers over de wereldwijde groei en de Carrefour lage inflatie aan. Aandelenmarkten L'oreal kwamen weer onder druk te staan en veiDanone lige havens profiteerden. Veilig geachte Orange staatsobligaties zetten hun opmars voort, AB Inbev waardoor de effectieve rendementen verder onder druk kwamen te staan. De tienjaarsrente in de Verenigde Staten zakte onder de 2% en stond afgelopen woensdag op 1,86%. Het effectieve rendement op tienjarige Duitse staatsleningen liep op weekbasis met 15 basispunten terug naar 0,29%. De ‘yields’ in Italië en Spanje bleven min of meer stabiel op respectievelijk circa 1,5% en 1,6%. Met het oog op de risico’s in de wereldeconomie gaat de voorkeur van beleggers duidelijk uit naar de sterkste landen. Ook speculatie op extra stimuleringen door de centrale banken drijft de koersen van staatsobligaties momenteel omhoog. Zo is na de vergadering van de Europese centrale bank in januari de kans op additionele stimuleringsmaatregelen in maart sterk toegenomen. In Japan verraste de centrale bank met de invoering van een negatieve depositorente. Net als in de eurozone moeten de banken gaan betalen voor geld dat ze bij de centrale bank neerzetten. Zo denkt de Japanse centrale bank de kredietverlening te stimuleren, maar door de maat-

TIENJAARSRENTE % 2,0

■ Legenda

1,5 1,0 0,5

10 jaars st VS

dec ■ VS ■ Duitsland

jan

Tienjaarsrente in de VS staat nu onder de 2%; die in Duitsland is met 15 basispunten gezakt.

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z010 10

Duitse 10 staatsobl

03-02-16 18:42

COLUMN | 11

regel stroomt er ook meer kapitaal naar de Japanse staatsobligaties. Nog even en beleggers moeten geld gaan toeleggen op tienjarige Japanse staatsleningen: de ‘yield’ daalde even naar een historisch dieptepunt van slechts 0,05%. De macro-cijfers uit de Verenigde Staten vallen de laatste tijd ook tegen. De Amerikaanse economie is vorig jaar nog met 2,4% toegenomen, maar in het vierde kwartaal viel de groei terug naar een magere 0,7%. Het probleem zit hem vooral in de industrie, die in januari voor de vierde achtereenvolgende maand is gekrompen. Hoewel de consumentenbestedingen veel belangrijker zijn voor de Amerikaanse economie, is de kans klein dat de Fed de rente in maart wederom met een stapje zal verhogen. Mogelijk dat in juni nog wel een verhoging volgt, maar de vier renteverhogingen in 2016 waar de Fed tot voor kort nog op hintte, is niet langer realistisch. <

BEDRIJFSOBLIGATIES tekst: Jeroen Boogaard

op staatsleningen en dwingt beleggers uit te wijken naar bedrijfsobligaties. De ‘yields’ op Europese bedrijfsleningen zijn vergeleken met de karige rendementen op staatsobligaties aantrekkelijk, terwijl de risico’s op wanbetaling zeker in het investment grade segment klein zijn. In tegenstelling tot in de Verenigde Staten daalt het percentage wanbetalingen in Europa dit jaar volgens Moody’s juist verder. De lage olieprijs vormt echter een risico. Maandag en dinsdag liepen de risico-opslagen al weer wat op. Leningen in de oliesector kwamen onder druk nadat S&P zijn kredietoordeel voor Shell met een stapje verlaagde van AA- naar A+ met een negatief vooruitzicht. Dit volgt op een lagere raming van de olieprijs. Waarschijnlijk zal S&P ook de ratings voor de andere grote Europese olieproducenten verlagen. Alleen voor Repsol dreigt de junkstatus; de andere spelers blijven investment grade. Gezien de bedrijfsspecifieke risico’s in de energiesector, maar ook de recente ontwikkelingen rond bijvoorbeeld Volkswagen, Glencore en Casino, doen beleggers er verstandig aan om een goede spreiding aan te brengen en bijvoorbeeld via trackers of beleggingsfondsen in bedrijfsobligaties te beleggen. <

B

edrijfsobligaties hebben een zwakke maand achter de rug, maar de stemming is nu weer wat verbeterd. Het effectieve rendement op in euro’s genoteerde investment grade bedrijfsobligaties, gereflecteerd in de iBoxx Corporates Index, lag vorige week vrijdag op 1,77%; een daling van circa 11 basispunten op weekbasis. De ‘yield’ op de High Yield Index daalde zelfs met 17 basispunten naar 5,81% (koersen en rente bewegen tegengesteld; een dalende rente correspondeert met een hogere koers). Zowel de risico-opslagen als de onderliggende Duitse staatsrente liepen terug. Het verbeterde sentiment is vooral te danken aan de sussende woorden van centrale bankiers. Mario Draghi staat klaar om in maart het huidige opkoopprogramma te vergroten en de rente verder te verlagen. In navolging van diverse andere centrale banken stelde de Japanse centrale bank afgelopen week ook een negatieve depositorente in. En de Federal Reserve hield weliswaar de deur naar een renteverhoging in maart open, maar maakt zich wel degelijk zorgen over de staat van de wereldeconomie en de lage inflatie. Een renteverhoging in maart lijkt daarom kansloos. Het ruime monetaire beleid drukt de rente

COMMODITIES tekst: Karel Mercx

B

ank of America heeft onderzocht hoe extreem de grondstoffenprijsdaling is. Gekeken is naar wat de prijzen tussen 1914 en eind januari 2016 deden over een periode van tien jaar. In de afgelopen tien jaar zijn ze gemiddeld met 5,1% per jaar gedaald. De laatste keer dat grondstoffen zo hard daalden was in 1938. Het record, met een gemiddelde daling van 10% per jaar werd gevestigd in de periode 1922 tot 1932. Wij zijn al tijden negatief op grondstoffen, en de kans dat dit verkoopadvies binnenkort verdwijnt is klein. De belangrijkste indicator waar wij naar kijken is de valutareserves van de Chinese overheid. Als deze valutareserves niet meer dalen, dan verhogen wij het advies voor de brede grondstoffensector naar 'kopen'. De gedachte is als volgt. Tientallen procenten van de wereldconsumptie van grondstoffen komen voor rekening van de Chinezen. De economische groei in China

auteur: Karel Mercx

EXTREME ACTIES UIT DEFLATIEANGST

De geldpers werkt niet

V

orige week vrijdag bracht de centrale bank van Japan de rente die Japanse banken krijgen als ze daar geld stallen van 0,1% positief naar 0,1% negatief. Het gevolg was dat wereldwijd de koersen van bedrijfs- en staatsobligaties omhoog gingen tot nog extremere niveaus dan de vorige extremen. Eén van de leningen die wij volgen is een 2%-lening van de Zwitserse overheid die afloopt op 17 september 2064. Deze lening noteert op 175. Dit betekent dat de belegger die deze lening nu koopt om hem 48 jaar aan te houden, gegarandeerd een verlies van 43% voor de kiezen krijgt. Een staatsobligatie lost immers altijd op 100 af. De belegger krijgt echter ook jaarlijks een renteuitkering van 2%; die gaat over de basislening van 100 en niet over waar die koers op een toevallige dag staat. Met de 48 renteuitkeringen komt het jaarlijkse totaalrendement uit op +0,38%. Bij een inflatie van 0%, neemt de koopkracht dan met 0,38% per jaar toe. Er is echter geen centrale bank wereldwijd die actiever is met de geldpers dan de Zwitserse. De balans van de centrale bank is gegroeid tot 95% van de eigen economie; in Japan is dat 75%. Een slinger geven aan de geldpers heeft een heleboel gevolgen. Eén daarvan is dat het aantal wanbetalingen door bedrijven daalt. Overvloedig geld maakt het immers eenvoudiger om aan verplichtingen te voldoen, waardoor minder bedrijven failliet gaan, en er overcapaciteit ontstaat. Bedrijven willen niet minder spullen verkopen en verlagen daarom de prijzen. Die prijsdalingen wakkeren weer de deflatieangst aan bij centrale bankiers die met nieuwe, extremere maatregelen komen, die weer zorgen voor extra liquiditeit in de markt. De feedbackloop kan dan opnieuw beginnen. Als geld bijdrukken echt zou werken, dan zou Zimbabwe het rijkste land op aarde zijn. <

[email protected] 5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z011 11

03-02-16 18:42

12 | ASSETALLOCATIE

bepaalt daarom de grondstofprijzen. In de afgelopen maanden gebruikten wij de Chinese munt om te kijken hoe het in China ging. Een dalende Chinese munt betekent een economische situatie die verslechtert. Zolang de munt bleef dalen, bleven wij negatief over een belegging in grondstoffen. Maar een paar weken geleden zei de Chinese centrale bank dat de valutareserves worden aangewend om de munt te verdedigen. Hierdoor werkt onze analysemethode niet meer. Wij kijken daarom vanaf nu maandelijks voor ons advies naar de valutareserves die de Chinese centrale bank publiceert. Het nieuwe cijfer komt aanstaande zondag uit. De centrale bank heeft al laten weten dat valutareserves zijn ingezet om de eigen munt te verdedigen. Het totale bedrag zal dus lager zijn dan de vorige melding van $3,3 bln. In de afgelopen week ging de liquidatie in de oliesector weer verder. Kwam er vorige week nog op 510 plekken olie uit de grond in de VS, deze week zijn het er nog maar 498. Deze trend zal voorlopig nog wel even doorgaan. De Amerikaanse olievoorraden bereikten een nieuw record. De voorraden stegen tot 494.920 barrels. Dit zijn er 8.383 meer dan het vorige record. Caterpillar, dat grote machines bouwt voor de mijnbouw, melde afgelopen week dat de omzet voor de 37ste maand op rij is gedaald. Wij zijn nog steeds alleen enthousiast over goud. De centrale bank van Japan bracht vorige vrijdag de rente voor Japanse banken naar negatief (zie de column). Elke keer als er wereldwijd extremere maatregelen door centrale bankiers worden genomen, maakt dat ons enthousiaster over een belegging in goud. <

EEN EEUW GRONDSTOFFENPRIJZEN

15 10 5 0 -5

1950

1970

1990

USD/YEN

125

E

en week geleden liet de centrale bank van Japan weer eens van zich horen met een extreme monetaire maatregel; de officiële rente werd verlaagd naar -0,10%. Japan is niet het eerste land met een negatieve officiële rente, Zweden en Zwitserland gingen het Aziatische land bijvoorbeeld al voor. Niettemin blijft het een extreme maatregel, die weer eens duidelijk maakt in wat voor moeilijke positie Japan zich bevindt. Japan heeft het hoogste overheidsschuldniveau ter wereld; de schuld van Japan is 2,3 maal zo groot als het jaarlijkse BBP. Het land heeft al jaren een begrotingstekort van rond de 8%. Het meest recente cijfer is -7,7% (eind 2014), en we denken niet dat dit tekort in 2015 substantieel verbeterd zal zijn. De centrale bank voert al jaren een verruimend beleid om de economische situatie in Japan te verbeteren. Tot op heden is dit geen oplossing gebleken, we vermoeden dat de laatste stap, de negatieve rente, geen verandering zal brengen in de situatie. De hoge schuld en de omvangrijke monetaire verruiming zijn twee redenen waarom we al een tijd een negatieve opinie hebben over de Japanse munt. We hebben lang een shortpositie op de yen gehad, eerst tegenover de euro, en toen die laatste munt begon te verzwakken zijn we in juni 2014 overgestapt naar een shortpositie op de yen tegenover de Amerikaanse dollar. In 2015 hebben we deze positie gesloten vanwege de onrust

■ Legenda

122

119 Duitse 10 staatsobli 10 jaars s VS

mrt

mei

jul

sep

nov

jan

Er is geen reden om snel weer een shortpositie in te nemen.

op de financiële markten. Als de aandelenmarkten hard omlaag gaan, stijgt in de regel de waarde van yen. Dat is natuurlijk nadelig voor een shortpositie. Onze langetermijnvisie op de yen is nog altijd negatief. De Japanse schuldenberg is alleen niet nieuw, en daarom ook geen reden om op korte termijn een forse daling van de yen te verwachten. Vroeger of later zal de wal het schip keren, en dat zal voor de yen naar onze mening niet positief zijn. Het kan echter nog jaren duren voordat het schip in de buurt van de wal komt. De yen is nu al ruim een jaar relatief stabiel, en zoals gezegd bij dalende beurzen juist sterk. We zien dus geen reden om snel weer een shortpositie in te nemen. Mocht de yen door onrust flink stijgen, dan kan dat wel een mooie mogelijkheid zijn voor een nieuwe positie. <

ONTVANGST VAN NIEUWE ORDERS NAM WEL TOE %

1930

VALUTA’S tekst: Hildo Laman

2010

Bank of America ML bekeek de gemiddelde stijging in tien jaar tijd (rolling return).

Amerikaanse industrie blijft krimpen

D

e bedrijvigheid ■ Legenda

in de Amerikaanse industrie is in januari voor de vierde achtereenvolgende maand gekrompen, bleek maandag uit de ISM-inkoopmanagersindex. De index kwam op 48,2 uit tegenover 48,0 in december. De stand van januari was de laagste sinds juni 2009, dus midden in de economische crisis na de val van Lehman Brothers in september 2008. Een stand van de ISMinkoopmanagersindex onder de 50 duidt op krimp, daarboven op groei. EcoEuro nomen Thai Bahthadden voor vorige maand gemiddeld gerekend op een verbetering tot Indische Roepiedat viel dus tegen. De Amerikaanse industrie heeft te lijden onder de 48,5, maar Braziliaanse Real lage olieprijzen, de sterke dollar en de zwakkere vraag vanuit veel opkomende markten. Lichtpuntje is dat vorige maand de deelindex voor de ontvangst van ■ euro ■voor baht ■het roepieerst ■ real sinds drie maanden toenam en wel van 48,8 naar nieuwe orders 51,5, het hoogste cijfer sinds augustus vorig jaar. Dat zou een teken kunnen zijn dat de Amerikaanse industrie weer gaat terugkeren naar groei.

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z012 12

03-02-16 18:42

TIPS | 13

TIP VAN DE WEEK ILLINOIS TOOL WORKS

TIPTERUGBLIK Tata Motors 30 januari 2015

INDUSTRIEEL CONGLOMERAAT KLAAR VOOR GROEI De focus van Illinois Tool Works op activiteiten met een hoger groeipotentieel zal zich de komende jaren naar verwachting gaan uitbetalen.

tekst: Jeroen Boogaard

I

llinois Tool Works (ITW) produceert een breed scala aan bevestigingsmiddelen, componenten, apparatuur en gereedschappen voor de auto-industrie, de horeca, de bouw en de algemene industrie. Het conglomeraat is actief in 57 landen, heeft circa 49.000 medewerkers en draaide vorig jaar een omzet van ruim $13,0 mrd. Ondanks lastige marktomstandigheden in de industrie kijkt het bedrijf toch terug op een goed jaar. Zowel de operationele winstmarge

ILLINOIS TOOL WORKS

95

85

mrt

mei

jul

sep

dec

feb

Ondanks de recente koerssprong is de waardering nog altijd aantrekkelijk.

ILLINOIS TOOL WORKS Fondscode (ISIN) Beurs Hoogste koers 12 mnd* Laagste koers 12 mnd* Beurswaarde Koers-winstverhouding 2016 (t) Dividendrendement (t)

ITW NYSE $100,14 $78,79 $32,7 mrd 16,3 2,50% * intraday

als het rendement op het geïnvesteerde vermogen (ROIC) steeg vooral dankzij kostenbesparingen naar een recordniveau van respectievelijk 21,4% en 20,4%. Geholpen door de inkoop van eigen aandelen steeg de winst per aandeel met 10% en zonder het effect van de sterke dollar zelfs met 19%. Voor 2016 verwacht het bedrijf een verdere margeverbetering en toename van de winst per aandeel met circa 6%. Daarmee ligt ITW goed op koers richting de financiële doelen voor 2017, te weten een operationele winstmarge van ruim 23% en een ROIC van ruim 20%. De autonome omzetgroei laat het echter nog afweten, met een krimp van 0,6% in 2015. ITW wil vanaf 2017 minstens 2%-punt harder groeien dan ■ Legenda de wereldeconomie en blijft daar vooralsnog dus ver van verwijderd. Toch maakt het bedrijf goede vorderingen met zijn strategie gericht op het verhogen van het autonome groeipotentieel. Er is reeds voor meer dan $5 mrd aan traag groeiende 'commodity'-achtige omzet en productlijnen afgestoNet Debt ten. Circa 60% van de concernomzet staat EBITDA volgens het bestuur nu klaar om te groeien en■bijna de helft van de omzet liet vorig jaar netto schuld ■ ebitda al een autonome omzetstijging zien van 6%. Dit jaar zal de autonome omzetgroei al wat kunnen aantrekken, naar 1-3%, ondanks het beleid om traag groeiende productlijnen te staken. Als de groeidoelstelling van 2017 wordt gehaald en de wereldeconomie met 3% per jaar aandikt, dan verwacht ITW een jaarlijkse wpa-toename van 10-12%. Het dividend kan hiermee in lijn toenemen. Zo ontstaat een aantrekkelijk groeifonds, dat bij een k/w van 14,9 voor 2017 nog relatief aantrekkelijk gewaardeerd is. <

Illinois Tool Works: kopen slotkoers 2 februari: $88,60

tekst: Christian Slagter

V

orig jaar tipten wij het Indiase Tata Motors vanwege de focus op de Chinese automarkt en de sterke verkoopresultaten van Jaguar en Land Rover. De economische vertraging in China speelt die Britse raspaarden echter parten: alleen al over het afgelopen kwartaal namen de verkopen op jaarbasis af met 32% en slonk de ebitdamarge van 19,5% tot 12,2%. Tata moest zodoende over dat kwartaal een verlies rapporteren van $65 mln en het bedrijf heeft zijn ambitieuze omzet- en productiedoelstellingen voor China inmiddels teruggeschroefd. De koers is op jaarbasis meer dan gehalveerd. Onder eigen naam is Tata met zijn goedkope auto's (42% van de totale productie van het bedrijf) een van de grootste merken op de Indiase markt, die naar verwachting in 2020 de derde ter wereld zal zijn, achter China en de VS. Wij houden voor de langere termijn dan ook vertrouwen in Tata Motors, maar verlagen vanwege de problemen in China ons advies naar 'houden'. < [email protected]

-46,2%

Tata Motors: houden

TATA MOTORS Fondscode (ISIN) Beurs Hoogste koers 12 mnd* Laagste koers 12 mnd* Beurswaarde Koers-winstverhouding 2016 (t) Dividendrendement (t)

US8765685024 NYSE $51,21 $21,56 $16,6 mrd * intraday

Minder Tata-auto's in China. 5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z013 13

03-02-16 16:50

foto: ANP

14 | OMSLAGARTIKEL

Reisorganisaties doen goede zaken in opkomende landen, en dat maakt deze bedrijven interessant om in te beleggen.

PROBLEMEN IN CHINA EN GROTE SCHULDOPBOUW LEIDEN TOT AANZIENLIJKE RISICO'S

Voorzichtigheid met opkomende landen geboden

De financiële crisis in 2008/2009 en de eurocrisis in 2011 lijken een nieuwe crisis te veroorzaken in de opkomende landen. Grote voorzichtigheid is daarom geboden bij het beleggen in deze regio's. Beleggen in bedrijven die het goed doen in opkomende markten is vaak een betere strategie. tekst: Jaap Barendregt

I

n augustus vorig jaar besteedden wij in een omslagartikel aandacht aan de financiële en economische onrust in en over de opkomende markten. Toen waren twijfels over China en verwachtingen over het rentebeleid van de Amerikaanse centrale bank (Fed) de belangrijkste zaken die voor onrust zorgden, en na augustus is de onrust zelfs gegroeid. We gaan in op deze ontwik-

keling, en op de beleggingsmogelijkheden in opkomende landen. We zijn pessimistisch gestemd.

GROTE INVESTERINGEN China heeft jarenlang economische groei bewerkstelligd door investeringen te stimuleren. Bedrijven, veelal staatsbedrijven, deden grote uitbreidingsinvesteringen en

de overheid investeerde grote bedragen in stedenontwikkeling en infrastructuur. De Chinese groei resulteerde daardoor in een grote vraag naar grondstoffen. Die kwamen veelal uit opkomende markten en stimuleerden daardoor de economische groei aldaar. Het wereldwijde consumptie-aandeel van China bij metalen als lood, tin, zink, koper, nikkel en aluminium liep in 2015 uiteen van 40 tot 60%. De relatie met het Fed-beleid ligt gecompliceerder. De Amerikaanse centrale bank heeft jarenlang de Amerikaanse economie gestimuleerd met een ruim monetair beleid. Via de banken werd gepoogd geld in omloop te brengen ter stimulering van de koopkracht. Onderdeel van dit beleid was een geldmarktrente van circa 0% die tevens de kapitaalmarktrente laag hield (de geldmarktrente betreft leentermijnen van korter dan twee jaar en de kapitaalmarktrente van langer dan twee jaar). Dit monetaire beleid hield de dollar goedkoop tegenover veel valuta's, zoals de euro. De goedkope dollar was ook gunstig voor de vele opkomende landen die hun valuta gekoppeld hadden aan de dollar, want hun munt bleef daardoor eveneens goedkoop tegenover valuta's als de euro en dat was goed voor hun exportpositie. Dat trok buitenlandse investeerders aan, en bovendien ontstond er een beleggingsstroom naar de opkomende landen. De lage Amerikaanse

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z014 14

03-02-16 16:51

OMSLAGARTIKEL | 15

rente maakte het onder meer aantrekkelijk om in de VS een lening af te sluiten en deze in opkomende markten tegen een hogere rente uit te zetten. Op die wijze werd belegd in bedrijven in opkomende landen, hetzij direct, hetzij via fondsen of ETF's. Zolang deze situatie bleef bestaan, was er een winwinsituatie: beleggers konden winstgevend uitlenen en beleggen, opkomende landen konden hun activiteiten in de publieke en private sector uitbreiden.

De ontwikkelingen in China trekken een zware wissel op de andere opkomende landen

VALUTA'S OPKOMENDE LANDEN 2 februari 2015 = 100 ■ Legenda

100

80

Thai Baht Indische Roep

OVERGANGSFASE De ontwikkelingen in China trekken een zware wissel op de andere opkomende markten. China bevindt zich in een overgangsfase. Nadat jarenlang sterk werd ingezet op industrialisatie en infrastructurele investeringen (huizen en wegen) ligt de nadruk nu op andere sectoren. Vooral de consumptie en de ontwikkelingen van een dienstensector moeten de Chinese economische groei aan de gang houden. De daling van de investeringen – met 2% in 2015 – gaat echter gepaard met de invoer van veel minder grondstoffen en die vormen juist een belangrijke inkomstenbron voor andere opkomende landen, zoals Rusland, Kenia, Brazilië, en zelfs Saudi-Arabië. De nieuwe situatie in China (en de lage olieprijs) heeft voor veel opkomende landen geresulteerd in een afname van de economische groei, en in sommige gevallen – Rusland, Brazilië – zelfs in krimp. In 2013 kondigde de Fed aan dat het ruime monetaire beleid geleidelijk zou worden afgebouwd. De nieuwe verwachtingen deden de rente in de VS oplopen en maakten de dollar duurder tegenover valuta's van opkomende markten. Die ontwikkeling versnelde in 2015, toen ook Europa een ruim monetair beleid ging voeren en duidelijk werd dat een geldmarktrenteverhoging van de Fed aanstaande was. De win-winsituatie was daarmee verdwenen. Beleggers zijn zich in 2015 schielijk gaan terugtrekken, teneinde zo weinig mogelijk verlies te lijden (of winsten te nemen), wat de koersvorming van de inmiddels veelal ontkoppelde valuta's van opkomende landen alleen maar sneller heeft doen verslechteren, net als de beurskoersen (zie grafieken). De dalende valutakoersen hebben weliswaar tot gevolg dat de exporten worden gestimuleerd, maar de importen worden duurder. Bovendien wordt de aflossing en terugbetaling van de vele leningen die in dollars luiden, veel kostbaarder als ze in lokale valuta's worden vertaald. Kortom, de nieuwe

Euro

Braziliaanse Re

ontwikkelingen leiden tot een potentieel gevaarlijke situatie, afhankelijk van de handelsstructuur van een land, de schuldpositie en de valutareserves.

VOORAL DE PRIVÉSECTOR Uit onderzoek van De Nederlandsche Bank ('De economische verhouding van Azië met de Fed', in Economisch-Statistische Berichten, 22 november 2013) blijkt dat ook in het verleden een renteverhoging door de Fed in opkomende Aziatische markten tot crises leidde. Die conclusie zit kennelijk ook in het hoofd van beleggers, want zij reageerden in 2013 heftig bij de aankondiging van het geleidelijk afbouwen van het ruime Amerikaanse monetaire beleid. Ook sinds het najaar van 2015 is die heftigheid waarneembaar: beleggers trekken massaal geld terug uit de opkomende markten. Er zijn echter belangrijke kanttekeningen te zetten bij die redenering van beleggers. De Nederlandsche Bank liet namelijk ook zien dat een grote renteverhoging in de jaren 2004-2006 niet tot een crisis heeft geleid in de opkomende landen. De econo-

mrt mei jul sep nov jan ■ EUR/USD ■ THB/USD ■ INR/USD ■ BRL/USD

De Thaise, Indiase en Braziliaanse valuta's verzwakten nog meer dan de euro.

mische situatie (met name de kengetallen over schuld en handel) was gunstiger geworden, zodat hun kwetsbaarheid was afgenomen. Die conclusie kan in de huidige situatie nog steeds deels worden getrokken: het economische regeringsbeleid is verbeterd, met meer structurele hervormingen, en de valutareserves zijn vrij groot. Toch zijn de financiële markten nog erg pessimistisch, want er zijn veel problemen in de opkomende landen, en niet alleen door China. Die problemen liggen nu vooral in de private sfeer. De lage rente heeft in veel opkomende landen tot een grote schuldopbouw geleid. Bedrijven hebben hun uitbreidingsinvesteringen met leningen gefinancierd waarvan een groot deel in dollars luidt. Zoals gezegd valt die schuld nu dus duurder uit. Van de lenin-

ZWAKTES EN BEDREIGINGEN VOOR OPKOMENDE LANDEN OVERHEERSEN NU

SWOT-analyse voor opkomende landen

G

arry Evans, analist van het Canadese BCA Research, kenschetst de situatie van de opkomende landen in een SWOT-analyse (Strength, Weakness, Opportunity, Threat) als volgt. Als voornaamste kracht (strength) noemt hij de langetermijngroeitrend in opkomende markten. Door het gebruik van westerse machines en de toepassing van nieuwe productietechnieken en -methoden groeit zowel de productiviteit als de productie, waarbij de bevolkingsgroei hogere werkgelegenheid en productiekracht faciliteert en daarmee structureel hogere groei dan in de ontwikkelde landen. Als zwakte (weakness) beschouwt hij het te veel ontbreken van structurele hervormingen waardoor starre productieomstandigheden te lang belemmerend werken. Als kans (opportunity) ziet hij de ontwikkeling van een middenklasse met grote koopkracht. Als bedreiging (threat) beschouwt hij momenteel de grote schuldpositie in de opkomende landen. BCA Research geeft als advies de opkomende markten zwaar te onderwegen in de regio-allocatie van aandelen.

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z015 15

03-02-16 16:51

16 | OMSLAGARTIKEL

gen in kwestie moeten er veel in 2016/2017 worden afgelost, terwijl de inkomsten van bedrijven die in de grondstoffensector opereren juist kelderen. Ook huishoudens in opkomende landen hebben de laatste jaren veel geleend. Dat gebeurde vooral in lokale valuta's, maar het was voor de banken aantrekkelijk om zich met goedkope dollarleningen te financieren. Dus ook de kredietbanken kunnen in problemen komen. Kortom, na de financiële crisis in 2008/2009 en de eurocrisis in 2011, dreigt momenteel het gevaar van een derde crisis die vanuit de opkomende landen ontstaat. Wij adviseren daarom om zeer voorzichtig te zijn met beleggen in deze regio's. In onderstaande tabel ziet u een groep beleggingsfondsen die volgens ons het beste hebben gepresteerd. Uit hun koersprestaties blijkt duidelijk dat die het de laatste tijd moeilijk hebben.

ADVIEZEN BIJ PESSIMISME Opkomende landen met een grotere maakindustrie zijn relatief gunstig af, want hun grondstoffenkosten zijn gedaald. De kosten van geïmporteerde halffabrikaten zijn wellicht gestegen, maar deze landen worden door de devaluatie van hun munt concurrerender op de wereldmarkt. Taiwan en ZuidKorea zijn twee landen die kunnen profiteren van de huidige situatie. De betere staat van hun industrie maakt de eventuele aflossing van schuld in dollars realiseerbaar zonder dat ze in financiële problemen komen. Probleem is echter dat deze landen dichtbij China liggen en de beleggingen er toch slecht renderen. We kunnen dus geen concreet koopadvies geven.

De dienstensector vergt minder investeringen en dus ook minder leningen, en wordt door zijn populariteit meer gefinancierd door eigen vermogen en durfkapitaal

Binnen de opkomende markten zijn ook sectoren te vinden die er positief uitspringen. Net als in de ontwikkelde landen, is er de opkomst van een consumentenmarkt met onder andere restaurants, reisorganisaties en telecomactiviteiten. De dienstensector, die ook in opkomende landen sterk groeit, vergt minder investeringen en dus ook minder leningen, en wordt door zijn populariteit meer gefinancierd door eigen vermogen en durfkapitaal. Beleggen in deze sectoren biedt perspectief. Er zijn echter geen echte sectorfondsen die zich specialiseren in opkomende landen. Ook hier is goed beleggingsadvies dus lastig te geven. Een alternatief in deze slechte beleggingstijden is beleggen in bedrijven uit ontwikkelde landen die veel omzet maken in opkomende landen. Deze organisaties kennen niet de risico's van een belegging in de opkomende markten (valuta-effect de-

1 jr -15,0 -14,8 -17,4 -16,4 -18,9 -20,8 -18,6 -12,2 -21,3 -22,3

Bron: Morningstar Direct, T&E inmaxxa-multimanagerplatform 

115

■ Legenda

100

85

rendement MaxDD ISIN 3 jr 5 jr 10 jr 5,4 3,7 -18,2 LU0261963887 5,8 3,1 -21,7 IE00B3DJ5Z44 3,6 5,5 -16,6 GB00B64TSB19 2,4 5,7 9,1 -11,9 IE00B0169P41 1,1 -21,5 IE00B5MZ4F09 -2,6 -1,7 3,7 -19,3 IE00B4N6DW55 2,2 -22,1 LU0571085330 1,4 0,6 -12,8 LU0336083810 1,2 0,4 5,2 -19,8 IE0033535182 -3,7 -2,1 2,7 -22,9 peildatum: 27 januari

T&E: T&E inmaxxa-score: objectieve score (0-10) berekend op basis van 26 prestatiefactoren. MaxDD: Max. drawdown: maximale procentuele teruggang in de afgelopen drie jaar. Rendementen (in %) zijn inclusief herbelegging van dividenden.

AEX NSE Ind

biteurenrisico, politiek klimaat). Daarbij zijn echter Amerikaanse bedrijven, gezien de huidige kracht van de dollar in relatie tot de valuta's uit de opkomende landen, ook niet aantrekkelijk. Onze voorbeelden van koopadviezen van bedrijven met grote omzet in opkomende landen zijn dan ook te vinden in Europa en bij de sectoren Voeding en Drank (Heineken) en Handel (LVMH). Op telecombedrijven die groot zijn in de opkomende landen hebben we vanwege de situatie in hun thuismarkt momenteel geen koopadvies staan. Wel staat op Orange (Afrika en Midden-Oosten) een houdadvies. Hetzelfde geldt in andere consumptiesectoren voor AB Inbev, Danone, Nestlé en L'Oréal. Voorts zijn er bij Europese farma koopadviezen voor Novartis en Roche, en een houdadvies voor Sanofi. Alle bedrijven rapporteren echter in sterke valuta's, want daar kunnen de euro en de Zwitserse frank, hoewel beide minder sterk dan de dollar, toch ook wel toe gerekend worden. Zij zullen door een lagere omzetgroei vanuit de opkomende landen en het valuta-effect bij de omrekening van die omzet naar de eigen valuta's toch ook geraakt worden door lagere winstgroei. <

CONCLUSIE

Door de onzekere situatie in veel opkomende landen adviseren we beleggers om uiterst voorzichtig te zijn met investeren in deze regio's. Europese bedrijven die in de aantrekkelijke groeisectoren van de opkomende landen actief zijn, vormen een alternatief, en dan vooral de consumentenbedrijven Heineken, LVMH, Novartis en Roche.

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z016 16

Bovespa SET 50 T

De aandelenindices in de opkomende markten zijn nog zwaarder geraakt dan de AEX.

T&E 8,93 8,47 8,16 7,74 7,17 6,98 6,93 6,81 6,73

2 februari 2015 = 100

mrt mei jul sep nov jan ■ AEX ■ NSE India ■ SET50 Thailand ■ Bovespa Brazilië

OPKOMENDE-MARKTENFONDSEN Fonds   Fidelity Inst Emerging Markets Hermes Global Emerging Markets Stewart Invs Glbl EmMkts Sustainable Stewart Investors Glb EM Leaders Fisher Invts Instl Emerg Markets Equity Wellington Emerging Markets Equity Vontobel MTX Sust Em Mkts Leaders Carmignac Pf EM Discovery Comgest Growth Emerging Markets MSCI Emerging Markets NR

INDICES OPKOMENDE LANDEN

03-02-16 16:51

Van caucus tot primary: hoe kiest Amerika zijn president? De Amerikanen gaan weer naar de stembus om een

president te kiezen. Maar hoe verlopen die verkiezingen precies? Wie kan zich kandidaat stellen, hoe werkt een voorverkiezing en waarom lijken de voorverkiezingen

in het kleine New Hampshire belangrijker dan die in het grote Californië?

Ondersteund door historische wetenswaardigheden en met oog voor grappige details legt Koen Petersen in dit boek het proces helder uit. Een onmisbare gids voor wie de Amerikaanse presidentsverkiezingen wil volgen en begrijpen. Koen Petersen (1968) is politicoloog en amerikanist. Nu te koop: de derde, uitgebreide en geactualiseerde druk! Deze paperbackuitgave (eerste druk: 2012) bevat een register en telt 280 pagina’s. ‘Een compleet overzicht van de Amerikaanse presidentsverkiezingen, een fenomeen dat ook Amerikanen zelf in de war brengt. Petersen geeft een heldere uiteenzetting vol historische inzichten en toont aan dat er wel degelijk logica schuilgaat achter de

€ 14,95*

ogenschijnlijke waanzin van de race om het Witte Huis.’ – James Kennedy (dean University College Utrecht) ‘Hèhè, eindelijk een heldere gids vol mooie anekdotes over de strijd om het Witte Huis, zonder het gekleurde gezeur van de meeste Nederlandse commentatoren over de domoren van rechts versus het verstand van de Democraten.’ – Jort Kelder (journalist, presentator, ondernemer)

Bestel Einddoel Witte Huis via www.elsevier.nl/wittehuis of bel 0314-358350 (tijdens kantooruren) Dit aanbod geldt alleen in Nederland *Exclusief € 1,95 verzendkosten

Elsevier

Boeken

60 jaar onafhankelijkheid Sommigen zijn bijzonder succesvol, anderen worstelen met hun roots, raken op het verkeerde pad of keren terug naar het land van hun ouders: in Nederland wonen inmiddels ruim 380.000 Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond. De stroom migranten uit voornamelijk de Rif kwam op gang in het decennium nadat Marokko op 2 maart 1956 onafhankelijk werd. Andersom komen Nederlanders al ruim vierhonderd jaar in Marokko: piraten, slaven, handelsgezanten, ondernemers, kunstenaars, schrijvers en in de laatste decennia toeristen. Alle reden dus voor de redactie van Elsevier om een honderd pagina’s tellende en rijk geïllustreerde special te maken over de wederzijdse beïnvloeding.

€ 8,95*

Bestel Elsevier Speciale Editie Ons Marokko via www.elsevier.nl/marokko of bel 0314-358350 (tijdens kantooruren) Ook digitaal verkrijgbaar via de Elsevier-app

Dit aanbod geldt alleen in Nederland *Exclusief € 1,95 verzendkosten

AANDELEN NEDERLAND | 19

KPN 2 februari 2015 = 100 ■ Legenda

120

100

AEX

mrt mei ■ KPN ■ AEX

jul

sep

dec

KPN

feb

De slechtste jaren lijken voor KPN voorbij te zijn en daar reageert de aandelenkoers op. KPN houdt zich goed staande op de consumentenmarkt.

TELECOMMARKT BLIJFT MOEILIJK, BIJ WELLICHT VERSCHERPTE CONCURRENTIE

KPN HOUDT HET SCHIP STABIEL Het Nederlandse telecombedrijf weet zich goed te handhaven op de consumentenmarkt, maar heeft problemen op de zakelijke markt. Daardoor is het operationeel resultaat niet gegroeid. Die stabilisatiefase blijft waarschijnlijk voortduren in 2016. tekst: Jaap Barendregt

B

elangrijker wellicht dan de vierdekwartaal- en jaarcijfers van KPN was voor het bedrijf het nieuws dat Ziggo en Vodafone van plan zijn om hun activiteiten in Nederland te bundelen in een joint venture. De vastediensten via de kabel van Ziggo (telefoon, tv en internet) worden mooi aangevuld door de mobieletelefoondiensten van Vodafone Nederland. Beide bedrijven hebben al plannen om projecten op te zetten op elkaars terrein. De joint venture zou dus een prachtoplossing voor hen zijn. Als het doorgaat wordt in de consumentenmarkt een aan KPN gelijkwaardige telecomdienstverlener gecreeërd. De concurrentie wordt daarmee scherper, tenzij er overeenkomstig marktgedrag ontstaat. Het zal voor de mededingingsau-

ONGESCHOONDE JAARCIJFERS In mln € Omzet (incl. België) Ebitda (incl. België) Nettowinst (incl. België)

2015 7724 2588 524

2014 8083 3015 261

2013 8472 2883 293

tortiteiten moeilijk worden om deze joint venture te voorkomen, hoewel het gevaar van een duo­polie dreigt. T-Mobile en Tele2 zijn immers aanzienlijk kleiner. De nieuwe machtspositie van de joint venture zal ongetwijfeld tot een scherper toezichtregime leiden. Overigens moeten Ziggo en Vodafone nog financiële overeenstemming bereiken. KPN gaat bij zijn wholesalediensten aan Vodafone een klant verliezen en zal in prijs en kwaliteit een sterkere concurrent ontmoeten.

MEER BEWEGINGSRUIMTE KPN heeft geleverd wat beloofd is. Het geschoonde operationeel resultaat (ebitda zonder bijzondere posten) over 2015 (€2,4 mrd) kwam uit op het niveau van 2014. De vrije kasstroom (geschoonde nettowinst plus afschrijvingen minus investeringen en exclusief het dividend van Telefónica Deutschland) was met €698 mln zelfs florissant boven de door KPN verwachte vloer van €500 mln. KPN heeft daarmee meer financiële bewegingsruimte gekregen. Over 2014 was die kasstroom negatief. Nu

komen we bij het slechtere nieuws. De geschoonde jaaromzet daalde met 5%, naar €7,0 mrd. Bij mobiele- en vasteconsumentendiensten steeg de omzet licht: KPN wist vele nieuwe klanten aan zich te binden en ook meer klanten die meerdere diensten tegelijk afnemen (bundels). Bij zakelijke diensten, wholesale (diensten aan zichzelf en aan andere telecomondernemingen) en bij de internationale activiteiten van iBasis was echter sprake van een daling. Dat het geschoonde operationeel resultaat toch op peil bleef komt doordat KPN de twintigprocentsdaling bij zakelijke diensten met kostenbeperkingen wist te compenseren. De nettowinst, nu wel inclusief bijzondere posten, steeg van €261 mln naar €524 mln (zie de tabel). Voor 2016 verwacht KPN een hoger regulier dividend (van €0,08 naar €0,10). Daar komt nog een aanvulling bij door Telefónica Deutschland. KPN denkt ook dat de geschoonde ebitda constant blijft, dus daar zit geen winstgroei. Wel gaat het bedrijf voor €800 mln schuld aflossen uit de vrije kasstroom. Dat scheelt rente. We zien geen reden ons houdadvies te wijzigen. <

CONCLUSIE

Bij een hoge k/w van 39 en gezien de beperkte verwachte nettowinstgroei en de omzeterosie op de zakelijke markt, is er nog veel te doen voor KPN. Het bedrijf is echter wel op de goede weg en het dividendrendement groeit. Het advies blijft 'houden'.

KPN: houden openingskoers 3 februari: €3,33 5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z019 19

03-02-16 17:26

20 | AANDELEN NEDERLAND

Ondanks de positieve ontwikkelingen is de winstmarge nog ver verwijderd van het doel van 2 tot 4%.

SUCCESVOLLE TURNAROUND ZAL LEIDEN TOT DUIDELIJK HERSTEL WINSTMARGES

NA MOEILIJKE TIJD KAN BAM EINDELIJK GAAN OOGSTEN Voor bouwbedrijf BAM breken er betere tijden aan. De maatregelen gericht op het verbeteren van de financiële positie en winstgevendheid werpen hun vruchten af. Kostenbesparingen en marktherstel in Nederland kunnen de komende jaren uitmonden in een forse winstgroei. tekst: Jeroen Boogaard

B

AM is het schoolvoorbeeld van een geslaagde turnaround. Het bedrijf ging jarenlang gebukt onder de malaise in de Nederlandse bouwmarkt, waar het opgescheept zat met een kwalitatief zeer zwakke orderportefeuille. Bovendien kwamen er stevige verliezen op buitenlandse infrastructurele projecten boven water. Maar de grootste bouwer van Nederland staat er inmiddels een stuk beter voor.

MES IN DE KOSTEN Dit is te danken aan het twee jaar geleden gelanceerde herstructureringsprogramma Back in Shape, dat is gericht op versterking van de balans en herstel van de winstmarges. BAM heeft onder meer het mes gezet in de overheadkosten, want die waren te hoog in vergelijking met die van internationale sectorgenoten. Er zijn 650 voltijdsbanen gesneuveld, voornamelijk

in Nederland, en dat heeft tegen het einde van 2015 naar verwachting een kostenbesparing opgeleverd van minstens €100 mln. De kostenreductie hangt ook samen met een wijziging van de complexe organisatiestructuur. In Nederland zijn vorig jaar twaalf werkmaatschappijen van BAM gebundeld in twee aparte divisies: Infrastructuur en Bouw & Vastgoed. In België zijn zes afzonderlijke ondernemingen voortaan actief onder één bedrijfsnaam: BAM Belgium. In de overige thuismarkten (het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Duitsland), alsmede bij de internationale projecten, waren de activiteiten al onderverdeeld in een of twee ondernemingen die aansluiten op de twee marktsegmenten. Dat is een hele verbetering vergeleken met de oude organisatie, waarin het topmanagement van BAM vanwege een waaier van aparte bedrijven veel verder afstond van de aanname en uitvoering van lokale projecten. Een betere projectbeheersing en een cultuurverandering, waarin meer oog is voor de balans tussen risico’s en rendement, moeten de kans op grote projectverliezen in het vervolg verkleinen. BAM voert vanaf medio 2013 al een selectiever aannamebeleid, waardoor

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z020 20

03-02-16 17:26

AANDELEN NEDERLAND | 21

de kwaliteit van het orderboek langzaam aan het verbeteren is.

STERKERE BALANS Verder heeft BAM de afgelopen jaren grote slagen gemaakt met het versterken van de financiële positie. Twee aandelenemissies, de verkoop van commercieel vastgoed en van niet-kernactiviteiten, en een verlaging van het werkkapitaal leverden BAM eind 2015 naar verwachting een flinke netto kaspositie op. In 2010 was er nog een enorme nettoschuld van €1,4 mrd. Het werkkapitaal moet nu structureel zijn gereduceerd met minstens €300 mln, wat de vrije kasstroom omhoog stuwt. De maatregelen leiden tot een veel beter risicoprofiel en dat is beleggers niet ontgaan. Met een koersverdubbeling behoorde het aandeel vorig jaar tot de koplopers op het Beursplein. Daarmee rijst de vraag of er nog meer in het vat zit. Wij denken van wel, al lijkt de rek er op korte termijn even uit. De publicatie van de jaarcijfers op 18 februari, waarbij het bedrijf ook de strategie voor de periode 2016-2020 zal toelichten, vormt mogelijk een koerstrigger. BAM verwacht dat de winst voor belasting, exclusief buitengewone posten, hoger zal uitkomen dan in 2014 (€62,2 mln). Maar dat is niet zo moeilijk, want over de eerste negen maanden van 2015 verdrievoudigde de winst al naar €45,7 mln. Niettemin blijft de winstmarge voor belasting waarschijnlijk steken op iets meer dan 1%, waarmee deze nog ver verwijderd is van de doelstelling van 2 tot 4% die BAM voor de lange termijn heeft afgegeven. Hopelijk zal het bedrijf hier een concreter tijdspad op loslaten. Verder verwachten we geen grote strategische koerswijzigingen. Het bestuur moet immers nog aan de bak om de winstgevendheid te vergroten en zal zich voorlopig eerder willen richten op versterking van de posities op de huidige thuismarkten dan op internationale expansie. De doelstelling voor (vastgoed) desinvesteringen van minstens €100 mln per jaar blijft vermoedelijk staan. Dat zal de balansverhoudingen nog sterker maken. In de markt wordt al gespeculeerd over een aandeleninkoop, maar daar rekenen wij vooralsnog niet op. Om contracten voor publiek-private samenwerking (PPS) binnen te kunnen slepen, is een solide financiële positie namelijk noodzakelijk. Wel zal BAM de dividenduitkering hervatten. Deze zou de komende jaren kunnen opschuiven naar de bovenkant van de beoogde pay-out ratio van 30-50%.

Het bestuur zal zich voorlopig eerder willen richten op versterking van de posities op de huidige thuismarkten dan op internationale expansie

OPWAARTS WINSTPOTENTIEEL Weet het bedrijf de winstmarges te vergroten, dan kan dit de komende jaren nog tot een mooie dividendstroom gaan leiden. Vanaf het historische dieptepunt in 2014, met een marge voor belasting van slechts 0,9%, zou dit moeten lukken. De reorganisatielasten zijn immers genomen en de kostenbesparingen gaan nog doorwerken in de resultaten. Verder is de kwaliteit van het orderboek verbeterd en trekken de bouwmarkten aan. Vooral de Nederlandse woningmarkt, waar BAM marktleider is, draait weer een stuk beter. Doel was altijd een winstmarge voor belasting van 4%, maar het zou al mooi zijn als de 3% weer in zicht komt. Bij een lichte omzetstijging komt de winst per aandeel dan al snel uit op €0,65. Weet BAM de marge weer naar de 4% te tillen, dan verdient het bedrijf een kleine €0,90 per aandeel. Zo beschouwd biedt het aandeel op de lange termijn nog voldoende opwaarts potentieel, ondanks de koersklapper van vorig jaar. Risico’s zijn er uiteraard ook. BAM is erg cyclisch en de bouwmarkten moeten zich dus goed blijven ontwikkelen. Bovendien zaten er medio vorig jaar in de orderportefeuille van €11,1 mrd nog voor €2,1 mrd aan oude projecten die onder moeilijke omstandigheden zijn aangenomen. Deze worden dit jaar grotendeels opgeleverd, maar kunnen nog steeds voor negatieve verrassingen zorgen en drukken sowieso nog op de winstgevendheid. Terugkeer naar een normale marge is dus pas vanaf 2017 mogelijk.

boven de €10 mrd moeten zien uit te tillen. Met een jaaromzet van €7,3 mrd viel de Nederlandse bouwer vorig jaar nog net in de Europese top-10 volgens de jaarlijkse ranglijst van Deloitte. Maar het verschil met de grootste drie, Vinci, ACS en Bouygues, die jaaromzetten draaien van €30-40 mrd, is wel erg groot geworden. Die zijn ook veel winstgevender dan BAM omdat ze hun pijlen eerder hebben gericht op PPSconstructies, waarbij ze niet alleen verantwoordelijk zijn voor bouw, maar ook voor financiering, onderhoud en beheer. In de vorm van concessies exploiteren ze wegen, tunnels en luchthavens, wat aantrekkelijke terugkerende inkomsten oplevert. De PPS-contracten bieden voor BAM op lange termijn de beste groeimogelijkheden, en we verwachten dan ook dat het bedrijf vooral hierin versneld wil groeien. Daar is echter veel kapitaal voor nodig. Vandaar dat het bedrijf sinds 2011 een joint-ven­ture heeft met PGGM, dat vooral als financier optreedt. Met behulp van deze kapitaalkrachtige pensioenreus kan BAM toch het spel met de grote jongens meespelen. <

CONCLUSIE

Vanuit een veel sterkere financiële positie is BAM goed gepositioneerd om te gaan profiteren van de aantrekkende bouwmarkt. De weg naar margeherstel ligt open. Bij een k/w van 12,5 op basis van een nog gedrukte winst in 2016 blijft het aandeel koopwaardig.

BAM: kopen openingskoers 3 februari: €4,97 BAM

■ Legenda

5

4

3 Net Debt

EBITDA

mrt

mei

jul

sep

dec

feb ■ netto schuld

PPS-CONTRACTEN Om de aansluiting bij de Europese top niet te verliezen, zal BAM op termijn ook weer stevig moeten zien te groeien, en de omzet

De koers staat nu tientallen procenten hoger dan een jaar geleden.

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z021 21

03-02-16 17:26

22 | AANDELEN NEDERLAND

BEURSINTRODUCTIE OFFSHORE-TOELEVERANCIER KOMT IN UITDAGEND KLIMAAT

AFBLIJVEN VAN SIF GROUP Sif Group, een producent van stalen buizen voor de offshore olie- en windmolenindustrie, krijgt een beursnotering in Amsterdam. tekst: Michiel Pekelharing

S

if Group zet op 16 februari de stap naar de beurs. Uit het prospectus dat op maandag 1 februari is gepubliceerd blijkt dat de huidige eigenaar Egeria ten minste 35% van de aandelen naar de beurs wil brengen tegen een prijs van €14 tot €17 per aandeel. Daarmee komt de beurswaarde van Sif op €357 tot €434 mln te liggen. Aanvankelijk richtte het bedrijf uit Roermond zich op de productie van zogeheten jackets. Dat zijn gigantische stalen buizen waarop olie- en aardgasplatformen worden gemonteerd. Dankzij de opkomst van duurzame energie heeft Sif de activiteiten uit kunnen breiden naar de fabricage van monopiles, die de fundering vormen van windtur-

bines die voor de kust in zee worden geplaatst. Met een marktaandeel van ruim 30% is het bedrijf op dit vlak de grootste speler. De afzet van monopiles kan volgens de prospectus met gemiddeld bijna 20% toenemen van 246 kiloton vorig jaar tot 410 kiloton in 2018. Om aan de groeiende vraag te voldoen en om in te spelen op de wens van klanten om grote projecten op één plek uit te voeren investeert Sif ruim €70 mln in de bouw van een fabriek op de Tweede Maasvlakte.

GROEITEMPO LAGER Onder ideale omstandigheden waarin de afzet van monopiles zich net zo ontwikkelt als verwacht en de markt voor jackets

VASTGOEDFONDS BOEKT FRAAIE AUTONOME HUUR- EN WAARDESTIJGING

WINKELCENTRA UNIBAIL BLIJVEN STERK PRESTEREN Ondanks de lage inflatie, concurrentie van internet en de aanslagen in Parijs heeft Unibail-Rodamco een uitstekend jaar achter de rug. tekst: Jeroen Boogaard

U

nibail-Rodamco heeft het afgelopen jaar een direct beleggingsresultaat per aandeel behaald van €10,46. Gecorrigeerd voor de desinvesteringen is dat een toename van 8,3%. Daarmee wist het bedrijf de eigen verwachting van €10,2510,45 iets te overtreffen. De fraaie operationele winstontwikkeling is te danken aan een goede autonome huurgroei van 3,2%,

JAARCIJFERS Per aandeel in € Direct beleggingsresultaat Intrinsieke waarde Dividend

2015 10,46 169,90 9,70

2014 10,92 151,20 9,60

opleveringen van nieuwe winkelcentra en lagere financieringslasten. Met een lichte huurdaling vielen de kantoren in Parijs uit de toon, maar marktherstel zal dit jaar naar verwachting tot verbetering leiden.

zich herstelt, kunnen de omzet en winst met ruim 15% per jaar groeien. Het werkelijke groeitempo ligt waarschijnlijk een stuk lager, aangezien energiemaatschappijen de investeringen nog altijd scherp terugschroeven in reactie op de forse daling van de olieprijs. De beslissing om naar de beurs te gaan is dan ook voornamelijk ingegeven door de wens van Egeria om het bedrijf geleidelijk af te stoten – nadat pogingen om Sif aan investeringsmaatschappijen te verkopen mislukten – en niet door de gunstige marktomstandigheden. <

CONCLUSIE

Met een geschatte brutowinst van ruim €60 mln en een omzet van bijna €300 mln vorig jaar zou een waardering helemaal aan de onderkant van de bandbreedte mogelijk een interessant instapniveau bieden voor de lange termijn. Voorlopig is het beter om de introductie af te wachten en niet in te schrijven.

Sif Group: niet inschrijven

nomie. Ze deden het ook veel beter dan de landelijke detailhandelsverkopen, wat de aantrekkelijkheid van de grote winkelcentra voor consumenten nog eens onderstreept. Ook bij beleggers blijft dit type vastgoed in trek, wat tot uiting kwam in een sterke waardestijging van de portefeuille op vergelijkbare basis met 6,0%. Voor dit jaar rekent de directie op een onderliggende winstgroei per aandeel van 6-8%, in lijn met de middellangetermijndoelstelling. Dankzij de herstructurering van de hedging portefeuille wordt echter een groei voorzien van 8% tot 10% naar €11,00-12,00 per aandeel. Het dividend gaat omhoog van €9,60 naar €9,70 en zal de komende jaren met de wpa-groei meestijgen. <

WAARDESTIJGING Veel belangrijker zijn de winkelcentra, goed voor circa 80% van de huuropbrengsten. En die draaien met uitzondering van Nederland uitstekend, getuige de autonome huurgroei van 3,9%. Dat is ruim boven de indexatie van 0,3%. De winkeliers ondervonden tegenwind van de terroristische aanslagen in Parijs en hebben te kampen met felle concurrentie van internetshops, maar profiteerden aan de andere kant van de aangetrokken eco-

CONCLUSIE

De sterke huur- en waardegroei bevestigt het succes van de focus op grote winkelcentra. Tegenover het dividendrendement van 4,2% en uitzicht op dividendgroei staat een forse premie van 37%, terwijl het vastgoed al tegen hoge prijzen in de boeken staat. Het blijft 'houden'.

Unibail-Rodamco: houden openingskoers 3 februari: €226,50

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z022 22

03-02-16 16:50

BELEGGERS BELANGEN

EEN NIEUWE WEBSITE

Gefeliciteerd. Uw abonnement op Beleggers Belangen is in één klap veel meer waard geworden.

Op onze vernieuwde website plaatsen we vanaf nu al onze artikelen zonder vertraging, zodat u altijd direct toegang heeft tot de meest actuele analyses en adviezen. Zo helpen we u om nóg betere beleggingsbeslissingen te nemen.

←

Wat zijn de voordelen? → → → →

Direct advies en achtergrondinformatie over actuele beleggingsthema’s Continu inzicht in al onze adviezen en het verloop daarvan Volledig inzicht in de opbouw en ontwikkeling van onze voorbeeldportefeuilles Alerts die u direct op de hoogte brengen van alle advieswijzigingen en portefeuilletransacties

BEKIJK DE NIEUWE WEBSITE: WWW.BELEGGERSBELANGEN.NL Het overgrote deel van onze website is uitsluitend toegankelijk voor abonnees van Beleggers Belangen. Om toegang te krijgen dient u in te loggen. Heeft u nog geen account? Ga naar www.beleggersbelangen.nl en meld u vandaag nog aan. Ga voor meer informatie over uw account, inloggen en het koppelen van uw account naar www.beleggersbelangen.nl of neem contact op met onze klantenservice via emailadres [email protected] of telefoonnummer 0314 358 358

24 | ANALISTEN

tekst: Christian Slagter

Franklin Templeton

WAARDE Franklin Templeton ziet in het huidige beleggingsklimaat grote kansen voor onder meer de energiesector.

F

ranklin Templeton stelt dat traditionele waardeaandelen de laatste jaren nog nooit zo'n lange periode zwak presteerden en dat ze voor geduldige beleggers daarom kansen bieden, al is niet iedereen het daarmee eens. Maar zoals wijlen Sir John Templeton in 1979 vaststelde: 'Wie wil kopen wat populair is bij vrienden of beleggingsanalisten, zal geen koopje op de kop kunnen tikken. Wie een superieur rendement wil behalen, moet kopen wat andere mensen niet kopen, of zelfs wat anderen verkopen.' In het licht hiervan stellen de analisten van Franklin Templeton vast dat vooral conjunctuurgevoelige waardeaandelen historisch voordelig zijn, en slechts door weinig beleggers worden gekocht. Hoewel de waardering een van de belangrijkste indicatoren is, is die maatstaf als timingsignaal volgens Franklin Templeton onbetrouwbaar. Daarom wordt er ook gekeken naar sectorale tendensen en ontwikkelingen om te bepalen waar we ons in de cyclus bevinden. Franklin Templeton ziet onder meer kansen voor de energiesector. Aan de hand van twintig jaar wereldwijde en bijna negentig jaar Amerikaanse data wordt geconcludeerd dat de energiesector op basis van de koers-boekwaardeverhouding nooit voordeliger is geweest. De vooruitzichten zijn daarnaast ook

 BELEGGINGSADVIEZEN

Fidelity

CHINA China was een grote factor in de volatiele start van 2016, maar volgens Fidelity kijken beleggers naar de verkeerde cijfers.

D

alende markten worden ook wel 'bear markets' genoemd omdat beren met hun klauwen naar beneden slaan. In het geval van China is de vergelijking met een pandabeer volgens Fidelity echter een betere metafoor. Panda's eten bamboe, hoewel ze het spijsverteringsstelsel van een vleeseter hebben. Evenzo kunnen beleggers de verkeerde data tot zich nemen als het om China gaat. Veel van het beleggerspessimisme over de Chinese economie komt namelijk voort uit de zwakke productiecijfers van begin ja-

AGN

AH

ATC

BOKA

DL

DSM

GTO

HEIA

INGA

KPN

MT

NN

OCI

H

H

H

H

H

O

K

K

K

O

H

K

H

H

H

O

K

O O O H H O O V K O

K H K K K K K K K H

K K H O K O H K V H

K K K K H K K O K V

K H H K H K K K K K

H H K K K K O O O O

O O O H H O O H V K

K H H H H H H K V O

K K H H H K H O K H

O V H V K K H K O H

K H K H K K K K V K

K K K H O K H K V K

K H K K K H K K V K

H H H V K K V K V K

H K K H O K H K V O

O O H O O O H O O O

K K H K H K K O V H

V = verkopen

H = houden

AKZA ASML

nuari. Productie is weliswaar een factor van belang in de Chinese economie, aldus Fidelity, maar het is niet langer een speerpunt van China. Om de economie in de toekomst concurrerend te houden, is de focus verlegd naar diensten. Verder stelt Fidelity dat de kapitaaluitstroom in China van de afgelopen maanden, in het begin van deze eeuw nog catastrofaal zou zijn geweest, maar dat de economie er inmiddels beter tegen bestand is. Ook de forse koersdalingen van Chinese aandelen over de afgelopen maanden hebben tot zorgen geleid bij beleggers, maar volgens Fidelity is er slechts een geringe correlatie met de Shanghai Composite Index en de bredere economie. De recente koersdalingen op de Chinese aandelenmarkten komen eerder voort uit zorgen over het ingevoerde verbod op short selling en over het opleggen van nieuwe handelsregels, dan uit angst over de Chinese economie zelf. Als gevolg van de vertragende economische groei, vindt Fidelity het verder niet verrassend dat de yuan onder druk is komen te staan. De recente volatiliteit heeft wellicht geen directe gevolgen voor het bredere herbalanceringsproces, maar het falen van de Chinese autoriteiten in hun pogingen om de situatie onder controle te houden, roept wel vragen op bij Fidelity. Zo wordt er gewezen op de verrassende devaluatie van de yuan sinds augustus. Aan de andere kant zijn er volgens de vermogensbeheerder ook signalen dat de beleidsmakers hier lering uit hebben getrokken, zoals het feit dat ze nu duidelijker communiceren over het valutabeleid. Fidelity ziet nog altijd risico's rond de Chinese economie, en denkt dat de volatiliteit waarschijnlijk ook dit jaar zal aanhouden. Toch denken de analisten dat de Chinese economie, hoewel fragiel, zeker niet kapot is, zoals sommige doemdenkers beweren. <

AALB

ABN Amro Citigroup Credit Suisse Deutsche Bank Goldman Sachs ING J.P.Morgan Morgan Stanley SNS Securities Theodoor Gilissen UBS K = kopen

positief, want de wereldwijde vraag naar olie was in vijf jaar tijd niet zo hoog geweest als in 2015. Dit wijst er volgens Franklin Templeton op dat de daling van de olieprijzen vooral een bevoorradingsprobleem is, veroorzaakt door het overaanbod uit verschillende regio's. Diverse landen kampen echter met een aanzienlijk begrotingstekort als gevolg van goedkope olie, en Franklin Templeton verwacht daarom niet dat zij deze prijzen nog lang zullen tolereren. Risico's die een herstel kunnen onderbreken zijn onverwachte productieverhogingen of haperingen in de vraag als gevolg van economische vertraging. Binnen de sector geeft Franklin Templeton de voorkeur aan bedrijven met een balans die sterk genoeg is om langdurig lage prijzen te doorstaan terwijl de markt zijn evenwicht hervindt. <

O = tijdelijk geen oordeel

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z024 24

03-02-16 16:51

COLUMN | 25

Global Equities

Kepler Cheuvreux

APPLE

CHEMIE

Global Equities stelt dat de huidige strategie van Apple krankzinnig is.

Kepler Chevreux verlaagt de koersdoelen van de Europese chemiesector, inclusief AkzoNobel en IMCD.

N

a de voor analisten teleurstellende eerstekwartaalcijfers gaf cfo Luca Maestri in een conference call aan dat Apple van plan is om in 2016 zeer actief te zijn op de Amerikaanse en internationale obligatiemarkten voor het financieren van activiteiten. Welke activiteiten dit precies zijn, wordt bij de presentatie van de tweedekwartaalcijfers in april pas duidelijk. Global Equities wijst erop dat sinds Apple, onder druk van activistische aandeelhouders zoals Carl Icahn, zijn schuldpositie verhoogde om dividend uit te keren en eigen aandelen in te kopen, het aandeel slechter heeft gepresteerd dan de markt. Apple's koers-winstverhouding is gedaald van 15,5 in augustus 2012 tot 10,3, terwijl in dezelfde periode de k/w voor de S&P500 steeg van 13,2 naar 16,6. Global Equities rekent voor dat het verlies voor aandeelhouders door Apple's k/w-daling ten opzichte van de S&P500 neerkomt op circa $480 mrd, en meent dat het bizar zou zijn als Apple deze misstap zou voortzetten omdat duidelijk is dat de strategie niet werkt – zeker omdat het niet de eerste keer is dat Apple zich aan deze steen stoot. Global Equities vergelijkt de huidige topman Tim Cook met John Sculley, die tussen 1983 tot 1993 aan het roer stond bij Apple, en die volgens analisten de reden was dat de balans van het bedrijf in rap tempo verslechterde. Onder Sculleys regime keerde Apple in mei 1987 zijn eerste dividend uit. <

PHIA RAND RDSA

auteur: Christian Slagter

K

epler Cheuvreux is van mening dat de Europese chemiesector wordt geraakt door de lage grondstofprijzen en vertraagde groei van de marktvraag. De bank verwacht dat de prijzen voor chemische producten de olie- en gasprijs naar beneden zullen volgen, wat uiteindelijk zal resulteren in lagere winsten. Als voorbeeld wijst Kepler Cheuvreux op BASF. De Duitse chemiegigant zag over het afgelopen jaar de omzet dalen met 5% tot €70,4 mrd, en verwacht dat de prijzen voor olie en gas in 2016 op een laag niveau gehandhaafd zullen blijven. Als gevolg daarvan heeft BASF een impairment van circa €600 mln in het olie- en gassegment genomen, en een winstwaarschuwing voor 2016 afgegeven. Kepler Cheuvreux heeft mede op basis hiervan zijn taxaties voor Europese chemiefondsen neerwaarts bijgesteld, waaronder die voor de Nederlandse bedrijven AkzoNobel en IMCD. Voor AkzoNobel is het koersdoel verlaagd van €60 naar €54 en is het advies gehandhaafd op 'reduce'. Voor IMCD is het koersdoel bijgesteld van €36 naar €35 en is het advies blijven staan op 'hold', waarbij Kepler Cheuvreux opmerkt dat het bedrijf last zal krijgen van een verzwakking van de Amerikaanse markt. AkzoNobel presenteert op 10 februari zijn resultaten over het vierde kwartaal en heel 2015. IMCD volgt op 16 maart. <

REN

TNTE

UL

UNA

VPK

WKL

K

K

K

H

H

H

H

K

K

K

Morgen Stanley heeft het advies

K K H K H K K O V H

H H V K K H V O K H

H K K O H O O O K K

K H K K H K K H K H

H H O O H O H O V H

V K H V H H H(V) 1 H O K

H H K V H K H V K H

O K H H H H K K V K

H V K V K V K K K K

H V H K K V H H K K

voor Unibail-Rodamco verhoogd

Morgan Stanley

1

naar 'houden', waarbij het koersdoel is gehandhaafd op €245. Volgens de bank staat het vastgoedfonds voor kwaliteit, beschikt het over topobjecten en is het buitengewoon goed gefinancierd. De recente koersdaling biedt daarom een goed instapmoment. adviezen per 31 januari

EEN MOOI AVONDJE UIT

The Big Short

B

ankiers zijn hardleers, zo bleek vorige week uit de column van Jaap Baren­ dregt op deze plek. Mocht u hier nog niet van overtuigd zijn, dan raad ik u aan het boek Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk te lezen (met 306.866 exemplaren het bestverkochte boek van 2015). Een van de zaken die mij uit dat boek zijn bijgebleven is de 'Chinese Muur' die bij banken moet voorkomen dat koersgevoelige informatie van de ene afdeling van de bank uitlekt naar een andere, iets dat volgens ingewijden onmogelijk is, hetgeen in Nederland al heeft geleid tot een rechtszaak tussen Kempen & Co en analist Teun Teeuwisse wegens het doorspelen van voorkennis. Het beeld van bankiers als geldwolven wordt versterkt door films die waargebeurde verhalen tot leven brengen, zoals The Wolf of Wall Street. Voor wie niet genoeg kan krijgen van dit soort films, is er nu de verfilming van het op ware gebeurtenissen gestoelde boek The Big Short uit 2010. Op een relatief simpele en komische manier wordt in de film het reilen en zeilen van handelaren inzichtelijk gemaakt die de kredietcrisis zien aankomen. Ironisch genoeg vindt een deel van de film plaats in Ceasar's Palace te Las Vegas, het gokwalhalla. Amerikaanse filmproducenten hebben The Big Short verkozen tot beste film van 2015. Voor de Oscars, die op 28 februari worden uitgereikt, is de film vijfmaal genomineerd. Hij heeft inmiddels $60 mln aan omzet gegenereerd. Beleggers die van het succes van de film willen profiteren, adviseer ik een belang te nemen in Viacom, de moedermaatschappij van Paramount Pictures die de film heeft geproduceerd. Ieder ander adviseer ik te investeren in een mooi avondje uit door zelf de film te gaan zien in de bioscoop. < [email protected] 5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z025 25

03-02-16 16:51

26 | AANDELEN INTERNATIONAAL

GUNSTIG GEPRIJSDE DATALEVERANCIER HEEFT STREEPJE VOOR OP CONCURRENTIE

EXPERIAN ZIET DE GROEI VERSNELLEN De kwartaalupdate van Experian laat zien dat er wederom sprake is van een versnelling van de autonome groei. Het Britse bedrijf lijkt steeds meer op stoom te komen en de verwachtingen voor de komende kwartalen zijn goed. De waardering biedt ruimte voor een oplopende koers. tekst: Freek Tewes

van lagere autonome groei, lijkt het bedrijf de opgaande lijn weer te pakken te hebben. In een aantal markten deed zich een versnelling voor van de autonome groei, terwijl de overige segmenten een stabiel beeld vertoonden met een goede autonome groei. Overall werd in het derde kwartaal een autonome groei gerealiseerd van 6%, terwijl over de eerste zes maanden nog 4% werd gerapporteerd (zie grafiek). In Noord-Amerika, veruit de grootste markt voor Experian en goed voor 55% van de omzet, bedroeg de autonome groei 6%, tegenover slechts 1% in de eerste jaarhelft. Dat kwam vooral door sterke groei in het segment Credit Services, waar de autonome groei 11% bedroeg door dubbelcijferige groei bij de segmenten Automotive en Health. Het segment Consumer Services haalde een autonome groei van 3% en wist daarmee eerder dan verwacht weer te groeien. In Latijns-Amerika boekte Experian een autonome groei van 7%, na 6% in de eerste jaarhelft. Ook hier deed het segment Credit Services (+5%) goede zaken, zowel op de consumentenmarkt als op de zakelijke markt. Ook Decision Analytics (+8%) wist de robuuste groei uit de eerste jaarhelft door te trekken. Overall verwacht Experian voor het gehele jaar 2015/2016 een autonome groei van rond de 5% bij stabiele marges, waarmee het zijn eerder gedane verwachtingen herhaalt.

GOEDE ONTWIKKELING ZORGMARKT

Experian opereert in een markt waar de drempels voor nieuwe partijen zeer hoog zijn.

E

xperian is de grootste leverancier van data en analytische instrumenten aan klanten wereldwijd. Het bedrijf is actief in meer dan 65 landen, en is marktleider in het Verenigd Koninkrijk en Brazilië. Het bedrijf helpt ondernemingen bij het beheersen van kredietrisico's, het voorkomen van fraude, gerichte inzet van marketinginstrumenten en automatisering van besluitvorming. Op de consumentenmarkt is Experian actief met het verschaffen van inzicht in kredietwaardigheid en met bescherming tegen identiteitsfraude. Experian heeft een gebroken boekjaar dat loopt tot eind maart. Het aandeel is genoteerd aan de London Stock Exchange en opgenomen in de FTSE100.

Na een paar jaar van lagere autonome groei lijkt het bedrijf de opgaande lijn weer te pakken te hebben

VERSNELLING AUTONOME GROEI Experian gaf medio januari een korte update over de gang van zaken in het derde kwartaal (eindigend 31 december). Na een paar jaar

Experian betrad in 2008 de zorgmarkt met de overname van SearchAmerica, en nam in 2011 Medical Present Value over. Deze werden samengevoegd tot Experian Health­ care. De acquisitie van Passport Health, eind 2013, leverde veel synergie op met de bestaande activiteiten en geeft schaalgrootte. De markt, die in 2012 nog $1,9 mrd groot was, zal naar verwachting groeien tot $3 mrd in 2017. Een week na publicatie van de derdekwartaalupdate maakte Experian bekend dat het onderdeel Health het beste derde kwartaal ooit achter de rug heeft, met 66 nieuwe contracten. Ook hebben 192 klanten hun contracten uitgebreid met aanvullende diensten. Wij denken dat Health­­, dat onderdeel is van het segment Credit Services, dit en volgend jaar een flinke groei zal laten zien. Uit de derdekwartaalupdate was de opgaande trend al duidelijk merkbaar, want het segment Credit Services liet een stevige autonome groei zien van 11%, waar vooral het onderdeel Health een sterke bijdrage aan had geleverd. Gezien de goede positionering van Experian in de zeer aantrekke-

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z026 26

03-02-16 16:49

AANDELEN INTERNATIONAAL | 27

lijke zorgmarkt, verwachten wij dat de groei van Health dit en volgend jaar 15-20% zal bedragen.

AUTONOME OMZETGROEI %

BIG DATA NEEMT GROTE VLUCHT De bedrijfstak waarin bedrijven als Experian opereren, heeft een oligopolistische structuur, mede door de grote drempels om de markt te betreden. Dat komt enerzijds door de grote hoeveelheid data waarover een bedrijf moet beschikken en anderzijds doordat het een zeer solide relatie moet hebben met dataleveranciers. Bij een bedrijf als Experian gaat het vaak om 'big data' (omvangrijke en complexe dataverzamelingen). De groei van de investeringen in deze big data zal volgens onderzoeksbureau IDC de komende jaren een grote vlucht nemen: de wereldwijde markt van deze technologie en services zal in 2019 een omvang bereiken van $48,6 mrd, doordat steeds meer bedrijven ervan gebruik gaan maken. Dit betekent een samengestelde jaarlijkse groei (CAGR) over de periode 2014-2019 van 23,1%. De bedrijfstakken met de hoogste verwachte groei in de komende jaren zijn beleggings- en investeringsservicebedrijven (26%), banken (26%) en media (25%). Experian is zeer goed gepositioneerd om van deze ontwikkelingen te profiteren. In de Verenigde Staten is het bedrijf de nummer twee, achter Dun & Bradstreet, en in het Verenigd Koninkrijk en Brazilië is het marktleider.

CONCURRENTEN MINDER AANTREKKELIJK De Amerikaanse kredietbureaus Equifax en TransUnion zijn het beste te vergelijken met Experian. Het zijn rechtstreekse concurrenten, terwijl Dun & Bradstreet slechts een deelconcurrent is. TransUnion heeft sinds juni vorig jaar een beursnotering, en was daarvoor voor 49% in handen van Advent International en Goldman Sachs. Het bedrijf stelt kredietrapportages op voor uitlenende partijen, die zo de kredietwaardigheid kunnen bepalen. TransUnion is veel minder gediversifieerd dan Experian, en is daardoor gevoeliger voor neergang in een van zijn markten. Het bedrijf maakt al een geruime tijd geen winst en over

7

Rathbone Brothers

6

■ Legenda tekst: Freek Tewes

5 4 3 2 1 ‘14 kw3 ‘14 kw4 ‘15 kw1 ‘15 kw2 ‘15 kw3 ‘15 kw4

De laatste kwartalen groeit de autonome omzet van Experian gestaag.

de eerste negen maanden van 2015 bedroeg het verlies $13,3 mln. Equifax doet het veel beter dan TransUnion en heeft een sterk derde kwartaal achter de rug. De verwachtingen voor de winst per aandeel over 2015 werden een paar procent naar boven bijgesteld. Beide concurrenten zijn op verschillende waarderingsgronden duurder dan Experian. Daarnaast heeft Experian door de jaren heen een ijzersterk trackrecord opgebouwd. In de tabel zijn enkele waarderingsmaatstaven weergegeven van de twee directe concurrenten van Experian, en ook van deelconcurrent Dun & Bradstreet. <

CONCLUSIE

Experian is een bedrijf met een ijzersterk trackrecord. De derdekwartaalcijfers bevestigen dat de autonome groei bezig is te versnellen. Experian is lager gewaardeerd dan concurrenten Equifax en TransUnion op basis van verschillende waarderingsmaatstaven. De k/w van 17,1 is ook in historisch opzicht laag. Daarbij worden de vooruitzichten steeds gunstiger. Ons koopadvies blijft dan ook van kracht.

Experian: kopen openingskoers 3 februari: 1162p

WAARDERING EXPERIAN VERSUS DE CONCURRENTIE koers wpa'15 wpa'16 k/w'15 k/w'16 dvd/k'15 dvd/k'16 ev/ebitda'15 ev/ebitda'16

Experian Equifax TransUnion Dun & Bradstreet

16,43 104,14 24,48 95,03

0,96 4,47 1,03 7,22

1,03 4,94 1,19 7,61

17,1 23,3 23,7 13,2

16,0 21,1 20,6 12,5

2,4% 1,1% 0,0% 1,9%

2,5% 1,2% 0,0% 2,0%

12,2 14,7 13,0 10,3

SUPERSTOCK

11,8 13,3 11,8 9,5

R

athbone Brothers (Rathbones) is een Brits bedrijf dat actief is op de terreinen vermogensbeheer en wealth management voor particulieren, goede doelen-instellingen en financieel beheerders (trustees). De activiteiten omvatten ECB Balans discretionair vermogensbeheer, unit trusts, Stocks 600 belastingadvies, pensioenadvies en andere ■ VerenigdeHet Satenvoormalige ■ internationaal bankzaken. familiebedrijf, opgericht in 1742, is inmiddels uitgegroeid tot een van de grootste vermogensbeheerders in het Verenigd Koninkrijk en maakt deel uit van de FTSE250. Rathbones heeft 14 kantoren in het Verenigd Koninkrijk, en bedient 39.000 cliënten. Begin januari maakte Rathbones de voorlopige cijfers over het vierde kwartaal bekend. Het totaal beheerd vermogen bedroeg eind 2015 £29,2 mrd, een stijging van 7,4% op jaarbasis. In totaal stroomde er in het vierde kwartaal £368 mln aan nieuw vermogen binnen, ten opzichte van £327 mln een jaar eerder. De autonome groei van het beheerd vermogen was 3,7% in het vierde kwartaal, vergeleken met 2,1% in het laatste kwartaal van 2014. Door de grilligheid van de financiële markten blijft Rathbones voor 2016 voorzichtig optimistisch. Het bedrijf blijft actief uitkijken naar overnamekandidaten. Het goede trackrecord zorgt voor een gestage groei van de aandelenkoers. Hierdoor lijkt het aandeel duur, maar historisch gezien valt dat wel mee. Het aandeel is namelijk ook in het verleden altijd hoog gewaardeerd geweest. Aan kwaliteit hangt nu eenmaal een prijskaartje. <

RATHBONE BROTHERS Fondscode (ISIN) Beurs Koers Beurswaarde K/w 2016 (t) Hoogste koers* Laagste koers* Dividendrendement Jaaromzet Nettowinst www.rathbones.com

GB0002148343 Londen 2323p £1,1 mrd 18,4 2373p 2014p 2,3% £209,3 mln £35,6 mln * 12 maanden, intraday

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z027 27

03-02-16 16:49

28 | AANDELEN INTERNATIONAAL

sument daarnaast aanspreken met nieuwe producten, waaruit blijkt dat het bedrijf innovatief is. De spreiding van activiteiten geeft bovendien opvangcapaciteit als de omzet bij een productgroep of in een regio stagneert.

RUIME COMPENSATIE

Ferragamo presteert matig in 2015

De jaaromzet van LVMH steeg met 16% (autonoom 6%) naar €35,7 mrd. Bij Mode/Leer nam de omzet autonoom met 4% toe en bij Selective Retailing (iets minder exclusieve verkoop, onder meer op luchthavens en cruiseschepen) met 5%. Samen nemen deze onderdelen 66% van de omzet voor hun rekening. Parfum/Cosmetica en Horloges/Juwelen groeiden met 7-8% en Wijnen/Sterke drank met 6%. Regionaal gezien excelleerde Japan (7% van de omzet), met een autonome groei van 13%. Europa (18%, exclusief Frankrijk) en de VS (26%) groeiden met 9-10% ook veel. Azië (27%, exclusief Japan) daalde autonoom met 5%. Er was dus ruime compensatie voor de omzetdruk vanuit Azië. LVMH kon onder de gegeven instabiele omstandigheden de operationele marge van alle activiteiten tezamen niet verhogen, dus steeg ook het operationeel resultaat van de voortgezette activiteiten met 16%, tot €6,6 mrd. Wijn/sterke drank (+19%, voor sterke drank zelfs +24%), Parfum/Cosmetica (+26%) en Horloges/Juwelen (+53%, vooral de juwelen van Bulgari) hadden relatief de grootste bijdrage en wisten ook hun marges te verhogen. De nettowinst steeg met circa 22%, naar €4 mrd. In 2014 was dat bedrag met €6,1 mrd eigenlijk veel hoger, maar dat kwam door de grote verkoopopbrengst van het minderheidsbelang in Hermès. LVMH gaat ervan uit dat het groeimomentum kan worden vastgehouden en gaat aan de aandeelhouders voorstellen het dividend per aandeel met 11% te verhogen, naar €3,55. In 2009 was dat nog €1,65. Dat maakt het dividendrendement van LVMH steeds aantrekkelijker. Daar komt een relatief lage k/w van 18,6 bij. Wij handhaven daarom ons koopadvies. <

H

CONCLUSIE

Omzetdruk vanuit Azië werd ruimschoots gecompenseerd.

UITBUNDIGE GROEI VOOR FRANS LUXEAANDEEL

WERELDPROBLEMEN GAAN VOORBIJ AAN LVMH Na een mindere periode in 2013/14 heeft luxeproductenverkoper LVMH de autonome groei weten te verhogen. De inventiviteit en spreiding van het Franse bedrijf vormen een sterke kant. Wij herhalen ons koopadvies. tekst: Jaap Barendregt

B

eleggers waren enthousiast over de vierdekwartaalcijfers van LVMH. De aandelenkoers steeg met ruim 6%. En toch had het bedrijf met een autonome omzetgroei van 5% een van de mindere kwartalen in 2015 achter de rug. Wellicht spreekt uit de koerssprong opluchting dat het bedrijf weinig last lijkt te hebben van de instabiele

economische, monetaire en geopolitieke omstandigheden, mede door de ontwikkelingen in China. Dat land vormt met 27% van de omzet een belangrijke markt voor LVMH. Ook wij zijn enthousiast over de cijfers, want de vijfprocentsgroei staat tegenover een autonome omzetgroei van maar liefst 10% in het vierde kwartaal van 2014. LVMH blijft de con-

KLEINERE SECTORGENOOT HEEFT HET MOEILIJKER DAN LVMH

et Italiaanse modehuis Salvatore Ferragamo presteert minder goed dan LVMH. Het is het enige bedrijf in de sector dat van ons een houdadvies krijgt; de rest staat op verkopen, vooral door de terugval in de Chinese markt. Ferragamo meldde in de voorlopige jaaromzetcijfers dat de retailactiviteiten in China in het vierde kwartaal met 10% waren gestegen. Daar bleef bij constante wisselkoersen 1% van over. In het derde kwartaal was dat nog respectievelijk -3% en -7% geweest. Dat duidt op verbetering. Als echter naar het totaal wordt gekeken was de omzetgroei over heel 2015 slechts 1,3% (bij constante wisselkoersen). Een dergelijke groei leidde bij de negenmaandscijfers tot een nagenoeg stabiele nettowinst. Bij een k/w van 21,7 rolt er dan toch een verkoopadvies uit.

LVMH zit in de lift. De omzet en het resultaat groeien met aantrekkelijke percentages. Daarbij komt een steeds aantrekkelijker dividendrendement en een k/w van 18,6 die niet veeleisend is. We zijn daarom tevreden met ons koopadvies.

LVMH: kopen openingskoers 3 februari: €154,00

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z028 28

03-02-16 17:36

Gericht zoeken in de nieuwe Gids Beste Ziekenhuizen Een handzaam naslagwerk voor wie medische zorg nodig heeft

Niemand kiest er vrijwillig voor, maar het overkomt de meeste mensen weleens. Je moet naar de

huisarts, krijgt een verwijzing naar de specialist

en soms volgt opname in het ziekenhuis. De een

is er snel weer bovenop, bij de ander verloopt het herstel minder voorspoedig.

Nog niet zo lang geleden liet de patiënt zich gedwee doorverwijzen naar de arts, het

ziekenhuis of de kliniek. Nu kiest een groeiend aantal patiënten liever zelf zijn zorgverleners.

De Elsevier Gids Beste Ziekenhuizen 2016 biedt

een overzicht van alle Nederlandse ziekenhuizen, voorzien van de kwaliteitsbeoordeling volgens het jaarlijkse Elsevier-onderzoek Beste ziekenhuizen.

Daarnaast zijn in deze gids 159 zelfstandige

klinieken met branchekeurmerk te vinden, plus 32

patiëntenverenigingen. Daar hoort natuurlijk ook een overzicht van zorgverzekeraars en premies bij.

Het motto van dit overzichtelijke naslagwerk luidt: wie wil kiezen, moet kunnen vergelijken.

De geïllustreerde Elsevier Gids Beste Ziekenhuizen 2016 bevat een register en telt 180 pagina’s.

€ 8,95*

Bestel Elsevier Gids Beste Ziekenhuizen 2016 via www.elsevier.nl/besteziekenhuizen of bel 0314-358350 (tijdens kantooruren) Dit aanbod geldt alleen in Nederland *Exclusief € 1,95 verzendkosten

30 | UPDATE

UPDATE ARTIKELEN + TIPS GILEAD Het biotechnologiebedrijf heeft 2015 goed afgesloten, maar kan in het nieuwe jaar de zorgen van beleggers nog niet wegnemen. tekst: Michiel Pekelharing

D

e resultaten van Gilead Sciences (GILD) kregen in het vierde kwartaal steun in de rug van beter dan verwachte verkopen van de middelen Sovaldi en Harvoni tegen hepatitis C. De omzet van beide medicijnen kwam in de laatste drie maanden van het jaar uit op $4,9 mrd, terwijl beleggers hadden gerekend op $4,5 mrd. De concernomzet groeide met 16,3% naar $8,5 mrd en de nettowinst schoot met 34,3% omhoog naar $4,7 mrd. Gilead heeft een woelige periode achter de rug. Eind januari lanceerde farmaciegigant Merck in de vorm van Zepatier een concurrerend middel, terwijl Abbvie al een medicijn tegen hepatitis C op de markt heeft (Viekira Pak) waarvan de omzet in het lopende jaar met een derde kan toenemen. Daar komt bij dat topman John Martin eerder dit jaar opstapte om plaats te maken voor operationeel topman John Milligan. De verkopen van Savoldi en Harvoni lijken vooralsnog nauwelijks last te hebben van de toenemende concurrentie. Gilead voorspelt zelf medicijninkomsten van $30 tot $31 mrd in het lopende jaar. Dat is een conservatieve schatting en de kans is groot dat de omzet grofweg op hetzelfde niveau ligt als de $32,5 mrd van 2015. Op de lange termijn is het door patentexpiraties lastiger om de inkomsten op peil te houden. Een belangrijke reden voor de koersdaling van ruim 30% sinds juni 2015 is dat beleggers zich zorgen maken over een grote, verwaterende overname waarmee Gilead de pijplijn aanvult. De onderneming hield zich bij de cijferpresentatie op de vlakte over eventuele aankopen en voorspelt dat de inkomsten na het lopende jaar niet fors zullen kelderen. Gilead onderstreept het vertrouwen in de toekomst via een uitbreiding van het aandeleninkoopprogramma met $10 mrd – de

resterende $8 mrd van het vorige pakket wordt in de loop van het huidige kwartaal ingezet – en vooral via de verhoging van het dividend met 4 dollarcent naar $0,47 per kwartaal. Op basis van de verwachte winst van $12,20 in 2016 oogt de waardering aantrekkelijk (k/w 6,8). Het succes van Gilead hangt op de beurs echter voornamelijk af van de snelheid waarmee de pijplijn wordt opgevuld en de mate waarin de inkomsten van de hepatitis C-middelen op peil blijven. Omdat de verwachtingen voor beide factoren overdreven laag liggen, verdient het aandeel een koopadvies. <

advies 8 september: kopen slotkoers: $104,90 advies 2 februari: kopen slotkoers: $82,71

ALPHABET De zoeksite Google levert nog steeds veel geld op voor Alphabet tekst: Hildo Laman

A

lphabet heeft een uitstekend jaar achter de rug. De omzet steeg met 13,6% naar $75,0 mrd (was $66,0 mrd) en de nettowinst kwam 15,6% hoger uit dan een jaar geleden (van $14,1 mrd naar $16,3 mrd). Dit zijn prima groeicijfers. De belangrijkste factor in de resultaten is nog altijd Google, maar Alphabet publiceert nu ook de resultaten van de lopende projecten die op langere termijn geld moeten gaan opleveren. Deze projecten, die de naam 'other bets' hebben gekregen, leverden samen een verlies van $3,6 mrd op. Dat is veel geld, maar het is nog altijd niet meer dan ongeveer 5% van de omzet. Een aantal van deze 'gokjes' zal falen, maar als er één of twee succesnummers bij zitten, kan dat alles goedmaken. De winst per aandeel over 2015 was $22,84, waarmee de k/w op ongeveer 33 uitkomt. Wij schatten de wpa voor dit jaar in op 24,50, waarmee de k/w iets lager wordt, dik 30, maar nog altijd aan de hoge kant is. Vanwege de goede resultaten zien we geen

reden om het aandeel op 'verkopen' te zetten. De waardering is echter te hoog voor een koopadvies, en daarom blijven we bij een houdadvies. <

advies 19 januari: houden slotkoers: $701,79 advies 2 februari: houden slotkoers: $780,91

CATERPILLAR De kwartaalwinst valt mee, maar de vooruitzichten blijven slecht. tekst: Freek Tewes

C

aterpillar presenteerde vorige week donderdag de vierdekwartaalcijfers. De omzet daalde in 2015 met 15% tot $47,0 mrd, bij een 27% lagere wpa van $4,64, iets boven onze taxatie van $4,60. In het vierde kwartaal werd een wpa van $0,74 behaald. Dat zorgde voor een flinke koersstijging, gezien de marktverwachting van $0,69. Het belangrijkst waren de verwachtingen voor 2016, en die werden naar beneden bijgesteld. Caterpillar verwacht een omzet van $40-44 mrd, wat gemiddeld $3,5 mrd lager is dan de verwachting uit oktober. Er wordt voor 2016 een wpa verwacht van $4,00, waar de consensus op $3,48 lag – een andere reden voor de koersstijging. Daar zit echter een meevaller van $0,50 in, door een wijziging in de wijze waarop de pensioenlasten en overige kosten worden verantwoord. Caterpillar zal hoe dan ook een lastig jaar tegemoet gaan, met een 15% lagere wpa en een 6-15% lagere omzet. Voor 2016 gaat het bedrijf nog niet uit van een herstel van de wereldeconomie en/ of de grondstofprijzen. De kostenbesparingen sorteren effect, maar het is de vraag in hoeverre een sterke dollar dit effect teniet zal doen. Gezien de magere vooruitzichten zijn de aandelen te duur. 'Verkopen'. <

advies 30 september: verkopen slotkoers $64,95 advies 2 februari: verkopen slotkoers $60,67

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z030 30

03-02-16 17:29

UPDATE | 31

FACEBOOK

AMAZON

Het vierde kwartaal en 2015 waren uitstekend voor Facebook.

Amazon stelde ondanks een recordkwartaalwinst de markt teleur.

tekst: Hildo Laman

tekst: Christian Slagter

S

ociale-mediabedrijf Facebook heeft in het vierde kwartaal een omzetstijging van 51,7% behaald, naar $5,8 mrd. De nettowinst werd meer dan verdubbeld, van $701 mln naar $1,56 mrd. Met dit goede laatste kwartaal kwam de winst per aandeel voor 2015 uit op $1,31. Een belangrijke ontwikkeling is de sterke groei van de omzet uit advertenties. Deze zorgt nu voor 80% van de totale omzet, terwijl dat een jaar eerder 69% was. Daarmee heeft Facebook de transitie van internetgebruik via de pc naar internetgebruik via de telefoon zonder problemen doorstaan. De vooruitzichten die Facebook heeft gegeven zijn positief, maar vanwege de goede resultaten in 2015 vallen dezelfde groeipercentages niet te verwachten. Wij gaan uit van een winst per aandeel voor 2016 van $1,91. Daarmee zitten we aan de lage kant ten opzichte van de meeste analisten. Na bekendmaking van de cijfers steeg de koers van het aandeel Facebook met ruim 13%, naar de hoogste koers ooit. Daarmee is het aandeel naar onze mening niet echt koopwaardig meer. De k/w op basis van onze taxatie voor 2016 is ruim 58. Als de winst nog een aantal jaren met tientallen procenten per jaar kan groeien, is dat niet eens zo hoog als het lijkt. De advertentiemarkt voor (mobiel) internet groeit, en er is geen reden waarom dit op korte termijn zou stoppen. Ook kan Facebook meer inkomsten uit bijvoorbeeld WhatsApp gaan halen. Maar we vinden de koers nu wat te hoog voor beleggers die geen aandelen Facebook bezitten. Daarom verlagen we ons advies van 'kopen' naar 'houden'. <

D De uitzendmarkt ziet er goed uit.

MANPOWER Uitzender sluit goed jaar sterk af. tekst: Freek Tewes

M

anpowergroup heeft het jaar sterk afgesloten. De (verwaterde) winst per aandeel over 2015 kwam uit op $5,40, gelijk aan onze taxatie en $0,14 boven de consensus. Dat wpa ligt 1,9% boven die uit 2014, wat een minieme verbetering lijkt maar bij constante wisselkoersen zich vertaalt in een stijging van 17,2%. De winst per aandeel werd namelijk voor $0,81 gedrukt door de sterke dollar. De omzet van $19,3 mrd over 2015 bleef iets achter bij de consensus. De operationele marge van 4,0% was robuust. De omzetontwikkeling in de VS was in het laatste kwartaal wat mager met -5,2%. In de overige regionen deed Manpower het goed. Voor het eerste kwartaal wordt een (verwaterde) wpa van $0,87-0,95 verwacht met inbegrip van een $0,04 negatief valutaeffect. De vergelijkingsbasis wordt dit jaar gunstiger en de vooruitzichten blijven onverminderd positief. Wij hebben geen reden om ons koopadvies te wijzigen. <

e omzetstijging van Amazon over het laatste kwartaal met 22% op jaarbasis tot $35,75 mrd, was beter dan de 20% waar wij op rekenden, maar bleef achter bij de $35,95 mrd die analisten gemiddeld verwachtten. Ook de ruime nettowinstverdubbeling tot $482 mln – $1 per aandeel en de hoogste kwartaalwinst ooit – viel tegen: de markt rekende op $1,55. Over heel 2015 wist Amazon een nettoverlies van $241 mln te veranderen in een nettowinst van $596 mln. Dat Amazon de markt teleurstelde komt vooral doordat het zijn investeringen in diensten als overzees transport en geavanceerde internettechnologie heeft opgevoerd. In het vierde kwartaal stegen de operationele uitgaven op jaarbasis met 21% tot $34,6 mrd en ook in de komende periode gaat Amazon door met investeren. Zo kondigde topman Jeff Bezos aan dat er wordt gewerkt aan een muziekdienst die de concurrentie moet aangaan met Spotify. Ook investeert Amazon in digitale luisterboeken. Op deze manier hoopt het bedrijf de groei van zijn Prime-dienst door te kunnen trekken. Het aantal Prime-leden groeide over heel 2015 wereldwijd met 51% tot meer dan 54 miljoen. Een lidmaatschap kost $99 per jaar en dat levert een stabiele terugkerende inkomstenstroom op. Ook gaat Amazon vierhonderd boekwinkels openen, waarmee het zijn distributienetwerk verder verstevigt. Voor het eerste kwartaal verwacht Amazon een omzet van $26,5-29 mrd. Door de tegenvallende resultaten is de koers gedaald tot rond het niveau van halverwege oktober vorig jaar. Wij waarschuwden begin januari al voor de achterblijvende winstmargeontwikkeling en herhalen nu ons houdadvies. <

advies 26 mei: kopen slotkoers: $79,34

advies 23 september: kopen slotkoers: $84,92

advies 5 januari: houden slotkoers: $633,79

advies 2 februari: houden slotkoers: $114,61

advies 2 februari: kopen slotkoers: $72,48

advies 2 februari: houden slotkoers: $552,10

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z031 31

03-02-16 17:29

32 | OVERZICHT PORTEFEUILLES

SERVICE AAN ONZE ABONNEES

OVERZICHT VAN ONZE PORTEFEUILLES

D

e redactie van Beleggers Belangen houdt voor de abonnees zes voorbeeldportefeuilles bij: de defensieve en offensieve portefeuille, de dividendportefeuille, de portefeuille NL, de pensioenportefeuille en de ETF-portefeuille. In dit tijdschrift bespreken we wekelijks de prestaties van de voorbeeldportefeuilles en worden regelmatig de wijzigingen toegelicht (zie pagina 5). En op de website www.beleggersbelangen.nl houden we de rendementen van onze voorbeeldportefeuilles dagelijks bij ten opzichte van de AEX. Toch hebben wij gemerkt dat veel abonnees het prettig vinden om met enige regelmaat op papier een overzicht te ontvangen van de gehele samenstelling van de portefeuilles. Aan deze behoefte komen wij tegemoet door periodiek in het tijdschrift een integraal en actueel overzicht te plaatsen van vier van de zes portefeuilles. De defensieve portefeuille, de offensieve portefeuille en de portefeuille NL staan in elk overzicht. De pensioenportefeuille wordt afgewisseld met de ETF-portefeuille. Voor een overzicht van de dividendportefeuille kunt u zich als abonnee gratis registreren voor ons maandelijks Dividend E-magazine via www.beleggersbelangen.nl/service/registreren.

OFFENSIEVE PORTEFEUILLE Het doel van de offensieve portefeuille, die is afgedrukt op deze pagina, is het beter te doen dan de AEX. Dat doen wij door als de beurzen naar beneden gaan een deel cash aan te houden en als de beurzen omhoog gaan ons niet te beperken tot Nederlandse hoofdfondsen, maar ook veel buitenlandse aandelen en andere assetcategorieën in de portefeuille op te nemen.

Adidas staat ook dit jaar in de plus.

OFFENSIEVE PORTEFEUILLE AANDELEN Aalberts Adidas Allianz BIC Casino-Guichard Caterpillar Chevron CSX CVS Health Deere & Co Dollar Tree DSM DuPont Experian General Electric Heineken Home Depot Lindsay LyondellBasell M&T Bank Manpower PVH Corp Republic Services Rio Tinto Schlumberger Schneider Electric Swedish Match Teva Pharmaceutical TKH Union Pacific USG People Wabco Weir Group OPKOMENDE MARKTEN Fidelity Em. Europe ME and Africa fund Carmignac Emergents Vanguard MSCI Emerging Markets ETF SMALL- EN MIDCAPS Delta Lloyd Eur. Deelnemingen Fonds Templeton Eur. Small-Midcap GRONDSTOFFEN SPDR Gold trust Blackrock World Energy Fund DWS Invest Global Agribusiness ETFS/BELEGGINGSFONDSEN OVERIG iShares Stoxx Europe 600 Telecom Semiconductor ETF Vanguard REIT ETF Vanguard Industrials ETF CASH Spaarrekening

+16,1% (2 NOVEMBER 2010 - 2 FEBRUARI 2016) HUIDIGE KOERS €28,54 €94,05 €143,90 €149,65 €40,62 €55,61 €74,46 €20,19 €87,02 €68,36 €74,88 €43,79 €51,49 €15,45 €25,88 €79,96 €114,82 €61,62 €68,93 €96,76 €66,43 €68,88 €39,99 €21,36 €63,10 €48,38 €32,56 €55,86 €34,00 €65,73 €17,15 €80,11 €10,46

WAARDE €32.130,41 €19.280,25 €17.843,60 €21.699,25 €8977,02 €9954,11 €10.946,18 €13.811,66 €9746,36 €13.603,50 €27.030,33 €13.881,43 €23.017,84 €27.568,94 €19.206,31 €16.631,68 €31.575,85 €11.338,52 €24.882,86 €14.513,29 €14.349,85 €11.158,85 €28.673,43 €7349,23 €9780,20 €13.836,68 €12.698,33 €23.850,94 €15.912,00 €18.535,49 €33.596,85 €22.350,69 €5042,10

YTD -10,24% 4,60% -12,01% -1,32% -4,23% -11,09% -10,06% -15,45% -3,29% -2,61% 5,36% -5,38% -15,99% -5,11% -9,71% 1,51% -5,66% -7,52% -13,81% -13,24% -14,36% 1,63% -1,22% -20,41% -1,70% -7,95% -0,31% -7,53% -9,19% -8,67% -0,17% -14,88% -22,85%

TR 124,32% 49,04% 82,05% 99,56% -20,76% -4,65% 9,45% 36,05% -2,52% 28,38% 146,33% 38,49% 73,72% 100,10% 71,96% 46,57% 204,01% 7,09% 157,91% 36,73% 27,54% -23,20% 102,97% -40,45% -16,54% 42,79% 11,93% 64,08% 40,12% -25,70% 34,40% 106,36% -50,76%

€13,52 €741,24 €27,14

€25.647,44 €55.593,00 €39.326,21

-8,21% -6,01% -9,84%

2,81% 6,61% -11,94%

€34,20 €34,22

€43.878,60 €58.584,64

-9,16% -7,61%

38,45% 70,25%

€99,07 €12,55 €86,95

€10.501,87 €7466,13 €7477,51

6,10% -7,50% -12,13%

4,96% -25,15% -3,81%

€32,03 €44,52 €70,05 €84,56

€12.972,15 €17.495,88 €51.343,59 €44.729,84

-4,36% -9,21% -4,54% -9,06%

53,83% 74,80% 5,17% -9,16%

-

€200.738,25

0,07%

0,07%

TR: Total Return (Rendement - inclusief dividend - vanaf de opname in de portefeuille) YTD: Year To Date (Rendement - inclusief dividend - dit jaar tot nu toe)

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z032 32

03-02-16 17:28

OVERZICHT PORTEFEUILLES | 33

DEFENSIEVE PORTEFEUILLE Het belangrijkste doel van de defensieve portefeuille, die hiernaast is afgedrukt, is om het ingelegde vermogen op lange termijn in stand te houden. Op de tweede plaats komt pas vermogensgroei. Dat betekent dat wij tevreden zijn als wij in een neergaande beurs minder verliezen dan de AEX en dat wij ermee kunnen leven als wij in een opgaande beurs minder winnen dan de AEX.

PENSIOENPORTEFEUILLE De pensioenportefeuille van Beleggers Belangen,rechtsonder op deze pagina, belegt voornamelijk in beleggingsfondsen en ETF's. Het doel van deze redelijk onderhoudsvrije en goed gespreide portefeuille is een stabiele vermogensopbouw voor de lange termijn. Doel is het behalen van een absoluut, positief rendement en niet het verslaan van een index. Het vermijden van een 'permanent loss of capital' staat voorop, vandaar dat er ook grote cashposities aangehouden kunnen worden.

DEFENSIEVE PORTEFEUILLE

AANDELEN HUIDIGE KOERS Acomo €22,57 Arcadis €12,02 Aviva €6,01 Cisco €20,93 Coca-Cola €38,90 Enel €3,70 Exxon Mobil €68,37 Henderson Asian Div €13,75 Microsoft €48,58 Münchener Rück €172,75 Novartis €69,98 Roche €234,66 Sanofi €75,27 Schlumberger €63,10 Wal-Mart €61,28 WPP €19,79 OBLIGATIES DB Global Inflation Linked ETF €211,92 iShares JPMorgan $ Emer. Mark. Bond Fund €156,93 JPMorgan Income Opportunity Fund €127,68 Delta Lloyd 9% perpetual €107,29 BELEGGINGSFONDSEN Standard Life Global Absolute Return €12,10 CASH Carmignac Court Terme Spaarrekening Goud -

PENSIOENPORTEFEUILLE

Beperkt verlies dit jaar tot nu toe voor Exxon.

+17.8% (9 NOVEMBER 2010 - 2 FEBRUARI 2016) WAARDE €30.469,50 €9179,46 €20.795,13 €20.172,43 €21.472,85 €17.962,10 €19.143,17 €44.216,30 €31.187,90 €20.902,75 €21.065,24 €27.455,31 €19.946,55 €14.764,95 €19.242,93 €22.892,03

YTD -2,72% -35,28% -14,05% -16,27% -1,61% -4,88% -4,70% -7,84% -4,86% -6,39% -12,91% -8,29% -4,24% -1,70% 8,63% -6,64%

TR 185,54% -10,54% -16,82% -19,28% 92,56% -6,79% -4,30% 17,91% 169,83% 8,90% 92,68% 148,46% 7,15% 28,52% 70,65% 14,50%

€61.032,96 €49.275,84 €78.906,24 €35.190,46

1,68% -1,33% -1,25% -8,14%

21,87% -1,33% 9,87% -10,79%

€55.935,36

-1,49%

11,87%

€52.741,92 €476.002,82 €56.967,69

-0,01% 0,07% 3,51%

1,82% 4,05% 3,51%

+24,2% (1 JULI 2011 - 2 FEBRUARI 2016)

AANDELEN HUIDIGE KOERS Delta Lloyd Europees Deelnemingen Fonds €34,20 UBS Equity European Opportunity Unconstrained Fund €152,07 Robeco Conservative Equities €164,65 PowerShares FTSE RAFI US ETF €74,01 ProShares S&P500 Aristocra €43,59 Comgest Magellan €17,83 Skagen Kon-Tiki €63,29 Lyxor ETF Stoxx Europe 600 Healthcare €81,06 iShares U.S. Preferred Stock ETF €35,09 OBLIGATIES iShares Markit iBoxx Euro Corporate Bond €132,23 DB x-tracker iBoxx Global Inflation-linked €211,83 JPMorgan Income Opportunity Fund €127,68 iShares Euro High Yield Corporate Bond ETF €101,93 GRONDSTOFFEN SPRD Gold TrustGLD €98,99 CASH

WAARDE €68.123,25 €68.279,43 €77.550,15 €79.926,26 €40.976,56 €28.528,00 €22.404,59 €44.173,62 €70.529,46

YTD 36,27% -0,66% 55,10% 0,00% 2,57% 11,58% -10,34% 76,68% 41,05%

TR -8,27% -0,66% -4,76% 0,00% 2,57% -7,86% -11,23% -7,79% -1,33%

€57.577,59 €59.312,40 €50.178,24 €35.165,85

15,35% 18,75% 0,44% 0,52%

0,47% 1,74% -1,25% 0,52%

€49.593,40 €489.698,26

-0,77%

5,93%

PORTEFEUILLE NL Ook het doel van de portefeuille NL, rechts op deze pagina, is het verslaan van de AEX. Zoals uit de naam al blijkt, is de opzet van deze portefeuille om dit doel te bereiken met investeringen in Nederlandse beleggingen. De portefeuille bestaat voor het merendeel uit aandelen waarvoor we een koopadvies geven, aangevuld met enkele fondsen met een houdadvies. <

REGISTREER VOOR HET DIVIDEND E-MAGAZINE: WWW.BELEGGERSBELANGEN. NL/SERVICE/REGISTREREN

PORTEFEUILLE NL AANDELEN Aalberts Accell Acomo ASML BinckBank Heineken Kendrion Sligro TKH Group USG People Value8 Wolters Kluwer CASH Spaarrekening

+40,4% (1 JULI 2013 - 2 FEBRUARI 2016) HUIDIGE KOERS €28,54 €18,70 €22,57 €82,25 €7,16 €79,96 €21,51 €33,87 €34,00 €17,15 €9,56 €31,30

WAARDE €1.284,08 €1.122,00 €1.083,36 €822,50 €780,22 €959,52 €559,26 €1.219,14 €1.564,00 €1.509,20 €1.023,03 €782,38

YTD -10,24% -11,23% -2,72% -0,36% -9,95% 1,51% -11,24% 1,70% -9,19% -0,17% 0,63% 1,07%

TR 72,25% 12,10% 45,75% 45,54% -2,21% -5,90% -2,44% 14,74% 64,56% 57,91% 43,54% 13,43%

-

€1.328,05

-

1,95%

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z033 33

03-02-16 17:28

Hoe machtig is de monarchie? Over de wisselwerking tussen politiek en koningschap

In deze bundel heeft de gezaghebbende kenner van de Nederlandse politieke en parlementaire

geschiedenis J.Th.J. van den Berg alle stukken bijeengebracht die hij vanaf de jaren zeventig

heeft geschreven over de wisselwerking tussen politiek en monarchie.

Hij behandelt uiteenlopende kwesties. Van de totstandkoming van het salaris van de eerste Koning en de rol van de ‘rode’ beschermers Willem Drees, Joop den Uyl en Wim Kok tot de Koningin in tijden van populisme. Zijn grote expertise blijkt ook uit zijn stukken over de functie van het staatshoofd tijdens de formatie, de verhouding tussen de Koning en de ministerpresident, en het ‘Zweedse model’. Door zijn humor, soepele schrijfstijl en aandacht voor anekdotes is deze bundel geschikt voor een brede groep lezers. Dit boek bevat een register en telt 250 pagina’s.

€ 14,95*

Prof.dr. J.Th.J. van den Berg (1941) is emeritus hoogleraar aan de universiteiten van Leiden en Maastricht.

Bestel Macht verloren, gezag versterkt via www.elsevier.nl/machtverloren of bel 0314-358350 (tijdens kantooruren) Dit aanbod geldt alleen in Nederland *Exclusief € 1,95 verzendkosten

Elsevier

Boeken

DERIVATEN | 35

1:2 RATIO-PUTSPREAD SPEELT IN OP LAGERE KOERS-WINSTVERHOUDING

PROFITEREN VAN HOGE WAARDERING UNILEVER

UNILEVER

45

Na een goed derde kwartaal stegen bij Unilever ook in het vierde kwartaal de omzet en de marges. Het aandeel is alleen wel relatief duur. Het opzetten van een ratio-putspread kan een mooie winst opleveren bij lagere koersen.

■ Legenda

40

35

tekst: Pierino Ursone, optie-expert, auteur en trainer

E

nkele weken geleden besteedden wij aandacht aan de jongste cijfers van Unilever (zie nr. 3). De resultaten over 2015 waren duidelijk beter dan die over 2014: na een aanzienlijke omzetgroei dankzij een uitbundige zomer kwam de totale omzetstijging over 2015 uit op 14%. De koers-winstverhouding van Unilever stond bij verschijnen van het artikel op 21,6, bij een koers van €37,29. In vergelijking met branchegenoten Nestlé en Danone is dit hoog, aangezien laatstgenoemden een grotere groeikracht wordt toegedicht. De voorkeur voor beide concurrenten resulteert in een verkoopadvies voor Unilever. Met een winst per aandeel van €1,73 en een aandelenkoers van €40,89 (29 januari) is de k/w van de afgelopen twee weken zelfs opgelopen naar een ruime 23,5 keer de winst. Uiteraard heeft de beweeglijkheid van de beurzen in de afgelopen maand, en het steile herstel van de afgelopen week, bijgedragen aan de volatiliteit van het aandeel. Om te kunnen profiteren van een beweging van het aandeel naar een meer reële waardering, kunnen we een 1:2 ratio-putspread opzetten.

1:2 RATIO-PUTSPREAD Bij een ratio-putspread wordt er een putoptie met een hoge uitoefenprijs (strike) gekocht en worden er tegelijk meerdere putopties verkocht met een lagere strike. De verhouding tussen deze twee strikes wordt de ratio genoemd. De putopties hebben allemaal dezelfde looptijd. Bij een 1:2-ratio, wordt er één put met een hoge strike gekocht en worden er tegelijkertijd twee puts met een lagere strike verkocht/geschreven. De kans bestaat dat de beurzen de komende tijd nog erg beweeglijk blijven, dus we willen liever niet teveel investeren in zo’n combinatie. Het liefst hebben we zelfs een combinatie met gesloten beurs ('zero cashflow'). Het is met optiehandel erg belang-

rijk de kasstroom in de gaten te houden. Premie kan snel verdampen, en voor je het weet zit je met een verlies. We kunnen een ratio-putspread opzetten voor april 2016 (expiratie 15-4-16) tegen 'even money', zoals het in jargon wordt genoemd, door één keer de 39 put te kopen op €1,36 en twee keer de 36 put te verkopen op €0,68. Rendement is hier niet te bepalen, aangezien er geen initiële investering is (afgezien van de margin). Mocht de koers van Unilever onder de €39 zakken, dan gaat de 39 put winst genereren, met een maximum van €300 als het aandeel is gedaald tot €36. Onder de €36 gaat de shortpositie van de twee 36 puts meespelen en op €33 is de winst verdampt. Onder de €33 zal elke euro minder een verlies opleveren van €100. €33 noemen we hier het break-evenpunt, en zoals de zaken er nu voorstaan zou dit een daling van circa 20% impliceren, ruim onder de 52-weeks laagste koers van €33,87 op 24 september. Mocht Unilever onverhoopt verder stijgen, dan zal deze combinatie geen winst opleveren, maar zal er ook geen verlies zijn.

BEPALING BREAK-EVENPUNT Het bepalen van break-evenpunten in ratiospreads kan soms hoofdbrekens opleveren. 1 op 2 is nog wel te doen, maar als de ratio bijvoorbeeld 2 op 7 bedraagt, en er ook nog eens een investering aan verbonden is of er een premie wordt ontvangen, is het een heel ander verhaal. In de 39-36 1-op-2-combinatie levert de 39 put €3 op het niveau €36 (er is geen premie betaald of ontvangen, dus die hoeft niet in de berekening te worden meegenomen). Onder de €36 is er netto één put tekort (39 put één keer long en de 36 put twee keer short). Deze 36 put is €3 waard als het aandeel is gezakt naar €33, en dus levert de hele combinatie op €33 niets meer op en is het break-evenpunt bereikt.

mrt

mei

jul

sep

nov

jan ■v

Het herstel van Unilever heeft bijgedragen aan de volatiliteit van het aandeel.

CONCREET ADVIES Koop 1 putoptie Verkoop 2 putopties

UNA apr-16 39 op UNA apr-16 36 op

€1,36 €0,68

36 Put -800 -400 0 0 0 0 0

w/v -100 +100 +300 +100 0 0 0

WINST EN VERLIES Koers 32 34 36 38 40 42 44

39 Put +700 +500 +300 +100 0 0 0

Als we nu naar de 2-op-7-combinatie kijken met dezelfde uitoefenprijzen, dan komen we tot de volgende rekensom: we kopen twee keer de 39 put op €1,36 en betalen dus €2,72. Tegelijkertijd verkopen we zeven keer de 36 put op €0,68 en ontvangen hiervoor €4,76. Per saldo levert deze combinatie een te ontvangen premie op van €2,04. Op het niveau €36 is de 39 put €3 waard. We bezitten hem twee keer, dus onze 39 puts hebben een waarde van €6. Daarnaast hebben we ook nog eens €2,04 ontvangen bij het opzetten van de combinatie, en dus hebben we €8,04 'op zak'. Onder de €36 hebben we netto 5 puts tekort (2 keer de 39 put long en 7 keer de 36 put short). Als deze 5 puts gezamenlijk €8,04 waard zijn, hebben we het break-evenpunt bereikt. €8,04 gedeeld door 5 is ongeveer €1,61. De 36 put is €1,61 waard als het aandeel op €34,39 staat. €34,39 is dus het break-evenpunt van de 2:7 ratio-putspread. < 5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z035 35

03-02-16 16:50

36 | TECHNISCHE ANALYSE

BEURSBAROMETER KLIMAAT VOOR DIVIDEND

AEX

tekst: Hendrik Jan Davids, directeur VDVM research & consultancy. Data: vwd group

H

et technische beeld van de AEX-index blijft kwetsbaar. Wel hebben beleggers het steunniveau rond 405 aangegrepen om weer in de markt te stappen. Als gevolg daarvan is de hoofdgraadmeter keurig opgeveerd. Vanaf nu wordt het zaak om te volgen waar de huidige opleving zal stranden. Mocht dat gebeuren op of onder 450 dan wordt een nieuwe lagere koerstop geplaatst in de weekgrafiek. En dat is weer een aanwijzing voor een verder afnemende koopinteresse. Het 450-niveau is belangrijk omdat daar de dalende weerstandslijn en het 40-weeks gemiddelde samenkomen. Gezien de negatieve kruising van de MACD-indicator zijn de risico's op een nieuwe dalingsgolf zeker aanwezig. Voorlopig schatten wij het technische beeld neutraal maar kwetsbaar in. Dat betekent dat een zijwaartse koers­ ontwikkeling met 405 als ondergrens het maximaal haalbare is. Alleen een doorbraak boven de 450 kan het beeld laten opklaren.

BINCKBANK

In een kwakkelend beursklimaat presteren defensieve aandelen vaak beter dan cyclische. Met name de categorie aandelen die een stabiel en relatief hoog dividendrendement uitkeren presteert dan goed. Dat blijkt maar weer eens uit de bijgaande grafiek van de Dow Jones Eurostoxx Select Dividend. Deze index bestaat uit dertig Europese bedrijven met een hoog dividend, waaronder Ahold en Unilever. In het onderste deel van de grafiek is te zien dat Europese dividendaandelen al ruim een half jaar beter presteren dan het Europese beursgemiddelde. De duidelijke stijgende trend in de relatievesterktelijn maakt dat duidelijk. Een extra steun in de rug voor dividendaandelen is de aanhoudend lage rente. In een klimaat waar van de aandelenbeurs niet veel hoeft te worden verwacht en de rente laag blijft, zijn dividendaandelen per definitie een aantrekkelijke belegging. <

DOW JONES EUROSTOXX DIVIDEND

NEDERLAND STEUNNIVEAUS HOUDEN HET Vorige week bespraken we enkele aandelen die waren aangeland bij belangrijke steunniveaus. Inmiddels wordt duidelijk dat die goed werk hebben verricht. Als ze bezwijken gaat het valluik open, zoals Arcadis toont.

BINCKBANK bevindt zich al lange tijd in HEINEKEN

een neutraal technisch beeld. Per saldo beweegt het aandeel zich al lange tijd voort binnen een groot symmetrisch driehoekspatroon. Een kenmerk van een dergelijk patroon is dat de opeenvolgende toppen op een lager niveau worden geplaatst en de bodems op een hoger niveau. Het geeft aan dat beleggers besluiteloos zijn. Recent heeft BinckBank de onderkant van het driehoekspatroon rond €6,75 onder druk gezet. Vooralsnog lijkt het erop dat de test van de onderkant van het patroon opnieuw succesvol is geweest. Daarmee blijft het technische beeld ongewijzigd. Speculatieve beleggers kunnen zich richten op een verdere opleving binnen het patroon. De eerste

weerstand daarvoor komt pas in beeld rond €8,50. Om boven het driehoekspatroon uit te breken is het nodig dat BinckBank een overtuigende weekslotkoers laat zien boven €9. Voorlopig is het nog niet zover en handhaven wij het bestaande houdadvies.

HEINEKEN heeft net als BinckBank recent een onderliggende steunlijn onder druk gezet. Het verschil is echter dat deze steunlijn bij Heineken deel uitmaakt van de grotere stijgende trend. Dat maakt de kans op het behoud van de steunlijn groter. In het geval van Heineken wordt de steunlijn ook bijgestaan door het 40-weeks gemiddelde. Daarmee is het €75-niveau een stuk steviger. Voor de komende weken verwachten

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z036 36

03-02-16 16:52

TECHNISCHE ANALYSE | 37

wij een verdere opleving van Heineken naar de bovenkant van het trendkanaal. Momenteel bevindt die zich rond €90. De onderliggende MACD-indicator laat met een negatieve kruising zien dat het opwaartse momentum ontbreekt. Misschien zal de weg omhoog dan minder snel verlopen. Wel houden wij vertrouwen in de stijgende trend omdat die al vanaf begin 2014 het koersbeeld domineert. Sinds die tijd is het aandeel op basis van een weekslotkoers ook niet meer onder het 40-weeks gemiddelde gesloten. Vandaar dat wij het bestaande koopadvies handhaven.

WOLTERS KLUWER sluit zich aan bij Heineken en BinckBank. Ook Wolters Kluwer heeft recent een onderliggende steunlijn met succes getest. Daarmee zet het patroon van hogere koersbodems zich voort en dat past volledig in het positieve technische beeld. In de komende weken verwachten wij dan ook een opmars naar minimaal het hoogtepunt van 2015 op €33,56. Het koersdoel ligt echter al langere tijd op €35 en geeft aan dat wij eveneens verwachten dat het patroon van hogere toppen wordt voortgezet. In de portefeuille mag Wolters Kluwer niet ontbreken. Al sinds medio 2012 doet het aandeel het beter dan de AEX. Dat blijkt uit de onderliggende relatievesterktelijn. De stijgende tendens hierin laat nog geen teken zien van zwakte. Ook in de komende maanden verwachten wij dat Wolters Kluwer zich positief zal blijven onderscheiden binnen het Nederlandse universum. Alle reden om het bestaande koopadvies nogmaals onder de aandacht te brengen.

RELX voegt zich in de rij met aandelen die succesvol zijn opgeveerd vanaf een onderliggend steunniveau. In het geval van RELX betreft het de onderliggende steun-

lijn onder de bodems vanaf 2014. Maar de stijgende trend van RELX gaat al veel langer terug. Al sinds juni 2012 beweegt het aandeel zich in een stabiel patroon van hogere toppen en hogere bodems. Dat heeft ertoe geleid dat wij het aandeel al bijna vier jaar onafgebroken op de kooplijst hebben staan. Met de meest recente opleving vanaf het €14-niveau is de stijgende trend opnieuw bevestigd met een hogere koersbodem. In de komende weken kan RELX zich dan ook opmaken voor een verdere stijging naar het hoogtepunt van 2015 op €16,75. Op de langere termijn houden wij het koersdoel ongewijzigd op €18,50. Het spreekt voor zich dat daarmee het koopadvies gehandhaafd blijft. Beleggers die het aandeel nog niet in portefeuille hebben krijgen nu een kans om in te stappen op een lager koersniveau dan enkele maanden geleden.

ARCADIS kent al langere tijd een negatief advies. De oorzaak daarvan is het nieuwe patroon van lagere toppen en lagere bodems dat in augustus vorig jaar in gang werd gezet. Ook de draai in neerwaartse richting die het 40-weeks gemiddelde destijds maakte gaf aan dat de trend op het zuiden werd gericht. Enkele weken geleden werd daarbij al het koersdoel op €19 bereikt. Onlangs kreeg de dalende trend een sterke impuls en inmiddels is het aandeel bijna gehalveerd vanaf het niveau van de laatste advieswijziging. Hoopgevend is nu dat Arcadis rond €12 het dieptepunt nadert dat ook in 2011 en 2012 een verdere koersdaling wist te voorkomen. Maar gelet op de recente volatiliteit is het de vraag of het overtollige aanbod rond het €12-niveau kan worden opgevangen. In ieder geval is er nog geen enkele aanwijzing dat de verkoopdruk zal afnemen. Voorlopig houden wij dan ook vast aan het bestaande verkoopadvies. <

WOLTERS KLUWER

RELX

ARCADIS

ADVIEZEN NEDERLAND Acomo Aperam Arcadis ASMI BinckBank Heineken RELX Unilever Vopak Wolters Kluwer

advies houden houden verkopen houden houden kopen kopen houden verkopen kopen

adviesdatum 11-sep-15 11-sep-15 14-aug-15 14-aug-15 28-aug-15 19-mei-14 3-jul-12 18-sep-15 21-aug-15 21-nov-14

startkoers €21,75 €28,44 €22,62 €33,13 €7,48 €52,13 €9,27 €35,40 €38,00 €22,66

koersdoel €19,00 €50,00 €90,00 €18,50 €35,00

resultaat 45,4% 53,5% 65,7% -5,4% 38,3%

opmerking neutraal koersbeeld neutraal trendbeeld overtreft koersdoel op 19 weerstand rond 37 belangrijk veert op vanaf steun rond 6,75 veert op vanaf 75-niveau handhaaft stijgende trend neutraal trendprofiel momentum dalende trend neemt af veert op vanaf steunlijn

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z037 37

03-02-16 16:52

38 | TECHNISCHE ANALYSE

EUROPA KANS OP EEN ADEMPAUZE

ENGIE

Enkele Europese aandelen zijn gezakt tot het koersdoel en veren op, maar dat hoeft nog niet het einde te betekenen van de dalende trend. Engie en HSBC lijken wel een adempauze te nemen binnen die trend.

ENGIE kent een negatief technisch beeld. In de weekgrafiek is goed te zien dat het 40-weeks gemiddelde een neerwaarts verloop heeft en dat de koers van Engie daar al langere tijd onder beweegt. Binnen de dalende trend heeft Engie recent het €14-niveau aangetikt, dat tevens als koersdoel fungeert. Het is niet toevallig dat vanaf dit koersniveau een opleving plaatsvindt. Ook in 2013 en 2015 markeerde het €14-niveau de plaats waar nieuwe vraag naar het aandeel ontstond. Of de huidige opleving een duurzaam karakter gaat krijgen, valt nog maar te bezien. Alle andere aanwijzingen duiden op een uiteindelijke voortzetting van de dalende trend. Ook relatief ten opzichte van het brede Europese beursgemiddelde presteert Engie al tijdenlang erg zwak. Voorlopig zien wij dan ook geen aanwijzing om het bestaande verkoopadvies aan te passen. HSBC bevindt zich nu ongeveer een half jaar in de huidige dalende trend. Die werd gestart nadat in augustus het steunniveau rond 550 pence was gesneuveld. In de weekgrafiek is goed te zien dat dit voormalige steunniveau in december dienst heeft gedaan als weerstand en nieuwe verkoopdruk uitlokte. Inmiddels heeft de dalende trend een nieuwe impuls gekregen en is het koersdoel op 470 pence bereikt. Daarmee is eveneens het dieptepunt van 2015 geëve-

naard. Dat maakt het 470 pence-niveau tot een logische plaats in de grafiek voor een tijdelijke opleving. Of een dergelijke opleving het begin is van het einde van de dalende trend, valt nog te bezien. We hebben daartoe geen enkele aanwijzing. Eerder nog verwachten wij dat het 470 pence-niveau opnieuw onder druk zal worden gezet en uiteindelijk zal bezwijken. Wij handhaven dan ook het verkoopadvies.

EON heeft al meerdere keren tussentijdse koersdoelen bereikt nadat het aandeel in juli vorig jaar op de verkooplijst was geplaatst. Inmiddels lijkt de dalende trend aan kracht te hebben ingeboet. Dat blijkt onder andere uit de plaatsing van een hogere koersbodem in december en de recente doorbraak in januari van een scherpe dalende weerstandslijn. De kansen nemen dan ook toe dat Eon binnen afzienbare tijd de dalende trend zal verlaten. Een extra aanwijzing daarvoor is dat de onderliggende relatievesterktelijn ook dichtbij een positieve doorbraak is. Wanneer het betreffende 40-weeks gemiddelde in opwaartse richting wordt gebroken komt een einde aan de relatieve onderprestatie van Eon ten opzichte van het Europese beursgemiddelde. Zodra Eon de recente verbeteringen in het technische beeld bestendigt, schromen wij niet om het huidige verkoopadvies in te ruilen voor een nieuw houdadvies. <

HSBC

EON

ADVIEZEN EUROPA AXA BP Daimler Eon Engie Glencore HSBC L'Oréal LVMH Siemens

advies kopen verkopen houden verkopen verkopen verkopen verkopen houden houden verkopen

adviesdatum 23-jan-15 21-aug-15 18-sep-15 3-jul-15 15-mei-15 16-jan-15 21-aug-15 18-sep-15 21-aug-15 25-sep-15

startkoers $20,69 357p €72,44 €12,08 €17,83 254p 521p €146,75 €145,70 €80,10

koersdoel $34,00 300p €7,00 €14,00 50p 470p €64,00

resultaat 10,1% -5,3% 21,9% 17,6% 65,0% 5,6% -10,1%

opmerking stijgende trend in gevaar dalende trend stagneert goede steun rond 62,50 dalende trend neemt af in kracht bereikt koersdoel op 14 kracht dalende trend neemt af dalende trend bereikt koersdoel trendbeeld neutraal veert op vanaf 135 steunniveau momentum dalende trend neemt af

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z038 38

03-02-16 16:52

TECHNISCHE ANALYSE | 39

VERENIGDE STATEN BEELD BLIJFT DIVERS

GILEAD

Het blijft opmerkelijk dat binnen het universum van Amerikaanse aandelen de diversiteit zo groot is. Zo begint Gilead een nieuwe dalende trend terwijl Verizon die juist beëindigt.

GILEAD (GILD) is een toonbeeld van een klassiek patroon. Van 2011 tot begin 2015 zat het aandeel in een sterke stijgende trend. Alle toppen en bodems werden telkens op een hoger niveau geplaatst. Toen in de loop van 2015 de onderliggende steunlijn werd doorbroken, kwam een einde aan die opeenvolging. Gilead Sciences kwam in een zijwaarts koerspatroon terecht. Daarbij kreeg het 40-weeks gemiddelde een horizontaal verloop, als illustratie van het neutrale technische beeld. Inmiddels is het aandeel onder het steunniveau rond $86 gevallen. Daarmee is het zijwaartse koerspatroon afgerond en een nieuwe dalende trend begonnen. Die wordt volledig ondersteund door de onderliggende MACD-indicator die het huidige neerwaartse momentum goed weergeeft. In de komende periode verwachten wij lagere koersen, waarbij op de langere termijn het koersdoel op $60 een realistisch vooruitzicht wordt. Vanzelfsprekend wordt het advies verlaagd naar 'verkopen'. VERIZON (VZ) laat zich van een andere kant zien. De dalende trend in het aandeel is zojuist afgebroken. Dat blijkt uit de krachtige doorbraak boven $47. Dit niveau werd bepaald door zowel het 40-weeks gemiddelde als de dalende weerstandlijn. Met deze krachtige beweging is de kans groot dat Verizon in de komende weken het opwaartse momentum doorzet. Deze verwachting wordt onder-

steund door het feit dat de MACD-indicator voor het eerst in lange tijd weer boven de nullijn uitkomt. Het opwaarts koerspotentieel is echter niet zo groot. Rond $52 bevindt zich al weer serieuze weerstand. In de weekgrafiek is te zien dat verschillende koerstoppen aangeven dat rond het $52-niveau het aandeel meerdere keren is stukgelopen. Vandaar dat wij even afwachten alvorens echt positief te worden. Voorlopig geeft de adviesverhoging naar 'houden' al een goede indicatie van de verbetering van het technische beeld.

MICROSOFT (MSFT) bevindt zich al sinds oktober in een stijgende trend. Eigenlijk is de koers van het aandeel nog niet veel opgeschoten, maar toch is er volgens ons sprake van een constructief en positief technisch beeld. Argument daarvoor is dat de correctie in januari exact steun heeft gevonden rond $50. Dit niveau fungeerde een jaar geleden nog als weerstand. Omdat het 40-weeks gemiddelde nu ook opschuift naar het $50-niveau verwachten wij dat verdere koersdruk uitblijft. Microsoft kan zich dus gaan richten op het koersdoel op $60. Het evenaren daarvan zou een memorabel moment zijn. De technologiegigant wist dit niveau voor het laatst in 1999 te bereiken. Volgens ons is Microsoft klaar om geschiedenis te schrijven en op de langere termijn ook het $60-niveau uit te nemen. Wij handhaven derhalve het koopadvies. <

VERIZON

MICROSOFT

ADVIEZEN VERENIGDE STATEN AT&T Caterpillar Coca-Cola DuPont Facebook General Motors Gilead McDonald's Microsoft Verizon

advies houden verkopen houden houden kopen houden verkopen kopen kopen houden

adviesdatum 28-aug-15 26-jul-15 23-okt-15 28-jan-16 29-jul-13 13-nov-15 28-jan-16 16-okt-15 23-okt-15 28-jan-16

startkoers $33,29 $76,10 $42,79 $52,76 $35,43 $34,31 $83,00 $104,82 $52,87 $49,97

koersdoel $65,00 $110,00 $60,00 $140,00 $60,00 -

resultaat 18,2% 216,5% 18,1% 4,1% -

opmerking neutraal koersbeeld dalende trend ongeschonden stevige weerstand rond 44,50 neutraal koersbeeld zet stijgende trend goed door test steun op 29,50 nieuwe dalende trend sterke stijgende trend steun rond 50 bewijst zich breekt dalende trend

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z039 39

03-02-16 16:52

40 | KOERSWIJZER

AANDELEN AMSTERDAMSE BEURS advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

02-02

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

BOUW & INFRASTRUCTUUR Arcadis

h

v

12,02

-35,28

1009,2

848.515

10,67

0,60

0,60

4,99

1,23

1,60

1,80

7,5

5

Ballast Nedam

v

v

0,30

20,00

66,1

406.917

0,05

-

-

-

-7,10

0,01

0,50

60,0

50

BAM

k

k

4,99

-2,79

1346,9

1.071.501

3,07

-

0,10

2,01

-0,02

0,30

0,39

16,6

5

Boskalis Westminster

h

v

35,61

-5,37

4456,6

373.618

25,15

1,60

1,65

4,63

2,76

2,90

3,09

12,3

47

Heijmans

h

h

7,04

-13,86

151,3

98.284

12,11

-

0,10

1,42

-2,70

0,50

1,10

14,1

4

OCI

v

v

15,28

-32,98

3211,4

445.012

12,07

-

0,00

0,00

0,74

1,21

2,24

12,6

51

Oranjewoud

v

v

4,66

-1,06

273,7

536

7,00

-

-

-

-0,47

-

-

-

21

CHEMIE & (BIO)FARMA AkzoNobel

h

h

56,70

-8,07

14087,1

891.686

25,17

1,45

1,60

2,82

2,16

4,60

4,50

12,3

2

DSM

h

v

43,79

-5,38

7941,0

789.607

32,72

1,65

1,70

3,88

0,62

2,40

3,00

18,2

32

Esperite

h

o

2,12

-9,79

21,7

14.560

2,08

-

-

-

-0,52

-0,55

-0,15

-

35

Galapagos

h

k

45,21

-20,36

2032,2

206.613

4,50

-

-

-

-1,14

0,35

0,04

129,2

4

Kiadis Pharma

h

o

10,84

-11,55

146,2

7.442

0,20

-

-

-

-0,59

-1,20

-0,80

-

49

Pharming

h

o

0,24

-14,89

98,9

1.336.813

0,07

-

-

-

-0,02

-0,10

-0,01

-

42

DETACHERING Brunel

h

h

14,81

-11,85

729,8

61.896

6,57

0,70

0,75

5,06

0,99

1,09

1,23

13,6

34

DPA

o

o

1,63

-3,04

81,0

887

1,02

0,05

0,08

4,91

0,03

0,09

0,12

18,1

14 3

Randstad

k

h

47,85

-16,83

8734,6

583.451

18,10

1,29

1,60

3,34

2,54

3,26

3,84

14,7

Source Group

o

o

2,15

-8,47

16,5

161

-0,45

-

-

-

0,49

-

-

-

-

USG People

k

h

17,15

-0,17

1391,2

350.893

5,90

0,16

0,20

1,17

0,89

0,96

1,20

17,9

1

FINANCIËLE INSTELLINGEN ABN Amro

h

o

18,25

-11,71

17253,7

783.705

15,83

0,43

0,83

4,55

1,67

2,06

2,19

8,9

48

Aegon

h

v

4,93

-5,68

10572,2

8.101.457

13,10

0,23

0,24

4,87

0,60

0,66

0,74

7,5

2

Bever

o

o

3,15

4,30

53,7

0

4,97

-

-

-

0,16

-

-

-

-

BinckBank

k

h

7,16

-9,95

504,5

289.397

6,20

0,41

0,45

6,29

0,74

0,80

0,89

8,9

5

Delta Lloyd

v

v

5,17

-5,00

1193,4

4.549.360

12,01

1,03

0,42

8,12

1,90

1,40

1,60

3,7

2

Euronext ^

v

h

44,76

-5,35

3139,2

244.605

4,88

0,84

1,10

2,46

1,69

2,20

2,30

20,3

37 47

Flow Traders

h

o

49,32

8,77

2294,2

80.751

-

-

1,35

2,74

1,46

2,70

3,00

18,3

ING

h

v

9,97

-19,90

38318,7

22.436.690

15,11

-

0,40

4,01

1,00

1,10

1,16

9,1

2

Intertrust

h

o

18,40

-9,18

1575,7

74.576

-0,09

-

-

-

0,61

0,88

1,36

20,9

43

KAS Bank

v

h

9,90

-7,91

155,4

12.085

12,38

0,64

0,64

6,46

0,72

1,46

1,60

6,8

34

NN Group

v

k

30,75

-5,53

10248,4

1.124.234

64,21

0,57

1,10

3,58

1,72

1,89

2,06

16,3

48

Van Lanschot

v

k

21,81

2,71

894,4

7.874

32,93

0,40

0,45

2,06

1,28

1,40

1,53

15,6

42

HANDEL (CONSUMENTEN) Ahold

h

k

20,59

5,73

17150,5

3.807.593

5,81

0,48

0,53

2,58

0,90

1,05

1,14

19,6

4

Beter Bed

k

h

20,89

-7,07

452,3

7.658

3,13

0,65

0,92

4,39

0,77

1,04

1,33

20,1

3 4

GrandVision

h

o

26,12

-

6595,2

152.341

2,63

-

0,27

1,04

12,86

0,89

1,00

29,3

Macintosh º

v

o

0,03

50,00

0,8

311.380

4,38

-

-

-

-4,20

-0,49

-

-

1

Sligro

h

h

33,87

1,70

1498,7

10.378

12,88

1,10

1,20

3,54

1,58

1,84

2,03

18,4

4 44

HANDEL (ZAKELIJK) Acomo

h

h

22,57

-2,72

544,6

5.468

6,33

1,10

1,15

5,10

1,40

1,45

1,60

15,6

Fagron ^

v

v

6,35

-10,08

208,7

254.577

4,89

1,00

-

-

1,52

0,50

0,00

12,7

51

Reesink

h

o

78,25

0,19

108,2

503

63,64

3,50

4,00

5,11

7,10

8,00

8,00

9,8

18

Stern

h

o

17,16

-5,30

100,7

7.715

23,72

-

0,75

4,37

0,64

1,50

1,70

11,4

47

UNIBAIL-RODAMCO

Lagere rente en hogere huren voor winkel­ panden zorgen voor een hogere onderliggende winst. De vooruitzichten voor 2016 zijn positief en het dividend is met €9,70 hoog.

SBM OFFSHORE

Historisch lage olieprijzen zullen ervoor zorgen dat veel projecten in de energiesector niet meer rendabel zijn. Toeleveranciers krijgen last van steeds lagere prijzen en bezetting.

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z040 40

03-02-16 18:56

KOERSWIJZER | 41

AANDELEN AMSTERDAMSE BEURS advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

02-02

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

INDUSTRIE Aalberts

k

k

28,54

-10,24

3143,2

231.033

10,63

0,46

0,52

1,82

1,52

1,76

1,96

16,2

4

Accell

h

k

18,70

-11,23

474,1

23.959

10,92

0,61

0,71

3,80

1,06

1,25

1,45

15,0

31

Accsys #

h

o

0,84

-12,50

76,4

28.672

0,53

-

-

-

-0,07

-

-

-

31

AMG

h

k

8,30

-7,95

229,0

41.945

3,66

-

-

-

0,60

0,85

0,98

9,8

20 51

Aperam

h

h

27,47

-16,49

2137,0

613.800

34,29

-

1,26

4,59

0,91

2,10

2,40

13,1

ArcelorMittal

h

h

3,25

-16,55

5860,9

29.692.170

25,04

0,18

0,00

0,00

-0,46

-0,50

0,50

-

51

Batenburg

h

v

19,10

-1,04

46,0

890

15,11

0,60

0,80

4,19

0,81

1,10

1,75

17,4

50

Holland Colours #

h

h

45,60

-5,00

39,2

182

30,21

2,00

2,10

4,61

4,02

5,00

5,50

9,1

4

Hunter Douglas

k

o

37,32

3,11

1328,7

812

28,13

1,24

1,35

3,62

3,31

3,30

-

11,3

20

Hydratec

o

o

31,80

-0,62

40,6

19

31,32

1,37

-

-

2,91

3,00

-

10,6

-

Inverko

v

o

2,70

-1,78

2,7

377

5,83

-

-

-

-0,50

-

-

-

40

Kendrion

h

o

21,51

-11,24

282,9

8.184

11,62

0,85

1,00

4,65

1,56

1,70

2,00

12,7

47

Nedap

h

o

30,30

-1,62

202,8

2.187

8,46

1,25

1,25

4,13

1,46

1,60

1,86

18,9

49

Porceleyne Fles º

o

v

8,10

-3,57

6,2

8

12,41

-

-

-

0,20

-

-

-

11

VNC (Roto Smeets)

v

h

1,75

-14,63

6,3

1.762

8,92

-

-

-

-

-

-

-

35

Ten Cate

a

o

26,11

9,02

716,8

69.031

16,31

0,50

0,50

1,91

0,91

1,20

1,50

21,8

2

Air France-KLM ^

v

h

7,44

6,01

2224,6

3.908.000

-2,11

-

-

-

-1,81

-0,09

0,50

-

3

IMCD

v

o

33,10

-2,83

1735,5

22.672

10,09

0,20

0,48

1,45

0,72

1,68

1,94

19,7

49

PostNL

h

h

3,25

-7,26

1432,9

3.324.127

-1,07

-

-

-

0,51

0,44

0,41

7,4

2

TNT Express

a

o

7,91

1,54

4339,6

3.009.696

4,96

0,08

0,05

0,67

-0,36

0,18

0,25

44,2

43

Vopak

h

v

38,68

-2,51

4940,8

416.907

14,88

0,90

0,93

2,40

2,20

2,45

2,46

15,8

48

LOGISTIEK

MEDIA, RECREATIE & ENTERTAINMENT Ajax #

o

o

8,30

-2,35

150,5

740

4,80

-

-

-

1,20

-

-

-

49

Brill, Koninklijke

h

o

22,35

-4,30

42,0

300

14,37

1,15

1,17

5,23

1,31

-

-

-

9

IEX Group

o

k

4,04

-12,17

14,7

910

1,06

-

-

-

-

-

-

-

-

RELX

h

k

15,30

-1,58

33943,6

2.829.693

2,63

0,36

0,41

2,66

0,55

0,83

0,90

18,3

5

Snowworld #

h

o

7,19

2,73

21,2

245

2,54

-

-

-

0,61

0,64

0,83

11,2

2

Telegraaf Media Groep

v

v

3,85

2,64

178,0

4.273

5,41

-

-

-

-0,73

0,04

0,25

89,5

27

Thunderbird Resorts ($)

o

o

0,30

0,00

7,5

1.197

0,34

-

-

-

-0,49

-0,16

-0,06

-

-

Wolters Kluwer

h

k

31,30

1,07

9443,3

918.832

7,03

0,71

0,75

2,39

1,58

1,87

2,01

16,7

5

Fugro º

h

v

12,92

-14,24

1082,1

1.061.810

17,88

-

0,75

5,81

2,04

2,16

2,40

6,0

33

Royal Dutch Shell (*€) º

h

v

19,08

-9,55

121884,1

16.135.440

43,29

1,88

1,88

9,03

3,57

2,50

2,90

8,3

4

SBM Offshore (*€)

h

v

12,29

5,36

2597,5

1.946.274

14,87

-

-

-

1,67

1,29

1,16

10,4

40

OLIE & OFFSHORE

PARTICIPATIEMAATSCHAPPIJEN AP Alternative Inv. ($)

o

o

28,00

-11,28

2137,2

12.069

26,99

-

-

-

-

-

-

-

-

HAL Trust

h

o

162,02

-1,69

12338,5

5.368

85,12

5,05

6,48

4,00

7,64

8,64

9,69

18,8

14

Kardan (*€)

h

o

0,18

-0,57

21,5

224.364

0,79

-

-

-

0,05

-

-

-

49

Pershing Square ($)

k

v

17,47

-13,77

4202,2

187.549

27,08

-

-

-

-

-

-

-

24

Tetragon ($)

h

o

9,35

-5,65

1254,4

39.093

13,19

0,63

0,63

6,74

1,00

1,41

2,32

6,6

26

Value8

k

v

9,56

0,63

77,0

3.607

8,50

0,13

0,14

1,46

0,81

0,85

-

11,2

1 45

TECHNOLOGIE ASM International

k

h

36,01

-0,43

2303,1

259.316

26,49

0,54

0,60

1,67

2,16

2,60

2,20

13,8

ASM Lithography

h

h

82,25

-0,36

35442,3

1.441.705

17,34

0,70

0,75

0,91

2,74

3,10

3,90

26,5

3

BE Semiconductors

k

h

18,14

-2,26

716,0

330.357

8,21

1,50

0,50

2,76

1,90

1,17

0,90

15,5

44

Docdata

v

h

0,90

-7,00

6,3

39.051

6,31

0,55

21,55

-

1,05

-

-

-

42

Neways

h

o

7,05

-6,00

80,4

1.748

5,79

0,24

0,15

2,13

0,66

0,57

1,00

12,4

10

Philips

h

h

23,81

1,04

22212,1

5.058.022

11,78

0,80

0,80

3,36

0,46

0,70

1,10

34,0

4

RoodMicrotec

h

o

0,23

-15,19

12,8

52.962

0,07

-

-

-

-0,04

-0,02

0,01

-

2

TKH

k

k

34,00

-9,19

1438,1

74.858

12,45

1,00

1,15

3,38

2,23

2,36

2,60

14,4

46

TomTom

h

k

9,46

-18,52

2184,6

1.264.348

3,91

-

-

-

0,10

0,05

0,15

189,1

47

8,73

4,49

32,5

6.748

3,49

-

-

-

0,69

0,70

0,75

12,5

47

TECHNOLOGIE (SOFTWARE & DIENSTVERLENING) AND

k

o

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z041 41

03-02-16 18:56

42 | KOERSWIJZER

AANDELEN AMSTERDAMSE BEURS advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

02-02

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

TECHNOLOGIE (SOFTWARE & DIENSTVERLENING) Ctac

o

o

2,15

-7,99

26,9

8.776

0,93

-

-

-

0,14

0,17

0,17

12,7

-

Gemalto

h

v

55,11

-0,29

4897,2

417.680

26,92

0,42

0,48

0,87

2,55

2,50

2,80

22,0

51

ICT Automatisering

h

k

8,20

-2,39

70,4

2.908

3,88

0,23

0,23

2,80

0,56

0,60

0,65

13,7

47

Imtech

h

v

0,02

0,00

2,4

53.196

2,33

-

-

-

-19,90

-1,07

-0,12

-

33

Nedsense

o

o

0,12

71,43

3,0

16.841

0,11

-

-

-

-0,11

-

-

-

-

Ordina º

v

v

0,93

-12,25

86,0

240.610

1,56

0,02

-

-

0,01

0,05

0,05

18,6

49

Tie Kinetix #

o

o

9,21

1,00

13,3

526

4,16

-

-

-

0,41

-2,01

-

-

22

TELECOMMUNICATIE Altice

v

v

14,05

-

15504,9

212.187

19,08

-

-

-

-0,49

0,44

0,28

32,1

49

KPN

h

k

3,45

-1,32

14224,2

16.405.920

1,08

0,07

0,11

3,19

0,04

0,11

0,09

31,3

5

VASTGOEDBELEGGINGSFONDSEN1 Eurocommercial Prop. #

k

h

38,44

-3,40

1857,0

106.882

28,73

1,98

1,96

5,10

1,96

2,04

2,15

18,8

2

Groothandelsgebouwen

h

o

40,50

2,53

61,5

0

43,69

1,55

-

-

2,85

3,35

-

12,1

20 2

Klépierre ^

h

v

38,80

-5,35

12126,3

670.182

11,34

1,60

1,72

4,44

3,30

2,15

2,20

18,0

Nieuwe Steen Investments

v

h

3,72

-6,49

538,5

165.960

5,50

0,25

0,23

6,19

-0,96

0,35

0,33

10,6

2

Unibail-Rodamco

h

h

225,00

-4,01

22309,8

333.489

171,57

9,60

9,70

4,31

10,92

10,46

11,50

21,5

5

Vastned Retail

h

h

39,60

-6,49

751,8

33.100

45,49

2,00

2,12

5,35

2,45

2,55

2,60

15,5

4

Wereldhave

h

v

49,82

-3,64

2007,9

161.632

49,07

2,87

2,98

5,97

2,97

3,25

3,45

15,3

2

Yatra Capital #

v

o

5,55

-9,02

29,0

41

5,59

-

-

-

-

-

-

-

24

VOEDING & DRANK Corbion

h

k

20,56

-7,86

1220,5

81.513

8,49

1,02

0,48

2,33

-0,34

1,19

1,18

17,3

47

Lucas Bols #

h

k

19,44

-

242,5

27.462

12,26

-

0,70

3,60

0,42

1,10

1,37

17,7

47

Heineken

k

k

79,96

1,51

46057,2

687.685

23,35

1,10

1,26

1,58

3,05

3,52

3,84

22,7

5

Refresco-Gerber

h

o

15,85

-

1271,8

35.978

4,45

-

-

-

-

0,78

1,10

20,3

34

Unilever

v

h

40,87

1,91

121918,3

5.240.051

5,02

1,14

1,20

2,94

1,82

1,73

1,73

23,6

3

Wessanen

h

h

7,77

-16,95

586,3

155.412

2,03

0,10

0,10

1,29

0,28

0,31

0,35

25,0

44

INTERNATIONALE AANDELEN advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

02-02

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

Air Liquide

h

v

94,02

-9,29

32458,0

1.346.970

34,36

2,55

2,67

2,84

4,85

5,40

5,62

17,4

2

BASF

h

v

58,51

-17,26

53868,8

4.443.488

30,70

2,80

2,86

4,89

5,61

5,50

6,00

10,6

2

Bayer

k

v

99,75

-13,86

82540,1

2.013.954

24,45

2,25

2,50

2,51

4,14

7,25

8,10

13,8

35

Biogen ($)

k

v

266,06

-13,15

59305,6

3.015.669

48,51

-

-

-

12,42

15,38

18,41

17,3

37

DuPont ($)

h

h

56,18

-15,65

49236,5

5.772.721

15,26

1,84

1,87

3,33

4,01

3,10

3,50

18,1

51

Gilead Sciences ($)

k

v

82,71

-18,27

119192,8

19.711.388

10,98

-

1,29

1,56

7,95

12,37

12,29

6,7

5

Johnson & Johnson ($)

k

h

103,41

0,67

286129,6

13.630.917

25,21

2,80

2,95

2,85

5,80

5,95

6,50

17,4

42

Linde

h

v

120,16

-10,27

22299,5

714.994

76,81

3,15

3,39

2,82

5,91

8,45

8,12

14,2

49

Merck ($)

k

v

50,41

-4,56

140822,5

14.899.859

17,47

1,76

1,81

3,58

3,49

3,49

3,72

14,4

49

CHEMIE & (BIO)FARMA

VOLKSWAGEN

Autofabrikanten krijgen een jaar de tijd om aan de nieuwe strengere tests voor uitstoot te voldoen. Dit is langer dan voorstanders wilden, en geeft Volkswagen meer ruimte.

DELTA LLOYD

Aandeelhouders blijven in onzekerheid over de verwatering van hun belang, dat kan oplopen tot 45%. John de Mol heeft echter vertrouwen en een belang van 3% opgebouwd.

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z042 42

03-02-16 18:56

KOERSWIJZER | 43

INTERNATIONALE AANDELEN advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

02-02

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

CHEMIE & (BIO)FARMA Novartis (****)

k

v

77,75

-10,43

208136,2

9.229.828

26,46

2,60

2,68

3,45

5,23

5,27

5,00

14,5

4

Pfizer ($)

h

h

30,14

-6,63

186054,3

45.944.152

11,60

1,04

1,12

3,72

2,26

2,00

2,33

15,1

48

Roche (CHF)

k

h

260,70

-5,68

224878,1

2.101.386

30,68

8,00

8,25

3,16

14,29

14,25

14,86

18,3

4

Sanofi

h

v

75,27

-4,24

96360,4

3.491.143

43,09

2,85

2,98

3,96

5,50

5,55

5,61

13,6

46

Teva ($)

h

h

60,94

-7,16

55211,6

5.638.353

25,78

1,38

1,37

2,25

0,00

5,42

5,67

11,2

31

DETACHERING Adecco (***CHF)

h

v

59,65

-13,43

10407,4

774.528

22,00

2,36

2,25

4,19

3,62

4,40

5,00

12,2

4

Manpowergroup ($)

k

h

72,48

-14,01

5335,7

795.950

39,98

0,98

1,60

2,21

5,30

5,40

6,10

13,4

5

FINANCIËLE INSTELLINGEN Allianz

k

k

143,21

-12,44

65351,0

1.817.592

139,39

6,85

7,20

5,03

13,71

14,35

15,06

10,0

49

AXA

h

k

21,97

-12,92

53175,8

8.063.696

28,04

0,95

1,00

4,55

2,14

2,26

2,36

9,7

50

Bank of America ($)

v

v

13,23

-21,39

137757,1 129.583.344

23,38

0,12

0,20

1,51

0,36

1,30

1,50

10,2

4

BNP Paribas

h

v

40,88

-21,74

50329,0

5.374.665

75,13

1,70

1,60

3,91

4,70

5,46

5,90

7,5

36

Deutsche Bank

h

v

15,55

-30,99

21512,5

12.395.500

53,09

0,75

1,50

9,65

1,34

2,80

3,50

5,6

51

Experian # (*p)

k

h

1170,00

-2,58

11235,6

2.257.411

3,23

0,40

0,44

3,76

0,95

1,06

1,19

11,0

5

Goldman Sachs ($)

h

v

151,70

-15,83

67558,6

4.722.726

195,06

2,10

2,40

1,58

17,07

18,09

19,35

8,4

2

HSBC (*p)

k

v

467,60

-12,79

92052,4

35.492.230

10,16

0,50

0,55

11,76

0,83

0,90

0,96

5,2

5

JPMorgan Chase ($)

k

h

57,03

-13,63

209934,8

20.461.222

63,04

1,58

1,72

3,02

5,29

5,96

6,29

9,6

3

Santander

v

v

3,61

-20,80

52108,5 184.493.900

6,22

0,60

0,20

5,54

0,48

0,54

0,60

6,7

4

Carrefour

h

v

26,27

-1,43

19285,2

4.273.806

13,85

0,68

0,74

2,81

1,55

1,62

1,77

16,2

43

Home Depot # ($)

k

k

125,27

-5,28

158827,5

5.685.007

9,88

1,88

2,36

1,88

4,49

5,23

6,00

24,0

49

LVMH

k

h

145,20

0,21

77972,6

961.310

45,36

3,19

3,52

2,42

11,80

7,03

8,30

20,6

5

Tesco # (p)

v

v

171,10

14,45

13929,4

36.978.790

1,81

-

-

-

9,40

8,90

11,72

19,2

3

Wal-Mart # ($)

v

v

66,86

9,07

214078,6

13.249.204

25,40

1,96

2,00

2,99

4,99

4,89

5,16

13,7

49

Airbus

h

k

55,35

-10,73

43288,2

3.444.906

9,01

1,07

1,42

2,56

2,99

3,40

3,50

16,3

41

Caterpillar ($)

v

v

60,67

-10,73

35324,1

9.007.975

28,90

2,80

3,01

4,96

5,88

4,60

4,70

13,2

5

Daimler

h

h

62,51

-19,42

66883,0

4.757.765

41,67

2,45

3,12

4,99

6,51

7,00

8,77

8,9

40

General Electric ($)

h

k

28,24

-9,34

266525,5

44.256.104

14,50

0,88

0,92

3,26

1,53

1,72

1,51

16,4

43

General Motors ($)

k

h

29,65

-12,82

46140,6

16.081.676

23,15

1,20

1,38

4,65

1,75

4,50

5,46

6,6

47

Hochtief

h

k

83,79

-2,42

5799,1

103.750

44,89

1,72

1,90

2,27

3,64

3,75

4,40

22,3

4

Siemens #

h

v

85,21

-5,19

74893,8

3.403.942

35,77

3,30

3,53

4,14

6,12

6,50

6,65

13,1

4

Vinci

h

k

62,84

6,26

36894,3

2.107.469

25,24

2,22

1,85

2,94

3,40

3,50

3,85

18,0

4

Volkswagen

v

v

103,01

-22,98

55492,9

1.268.353

437,37

4,80

-

-

21,84

13,83

15,75

7,4

1

Deutsche Post

h

v

21,77

-16,12

26331,3

4.683.745

7,90

0,85

0,88

4,04

1,71

1,88

1,92

11,6

4

Lufthansa

h

k

13,67

-6,18

6341,0

4.616.521

8,68

-

0,47

3,47

0,12

2,84

2,68

4,8

43

HANDEL (CONSUMENTEN)

INDUSTRIE

LOGISTIEK

MEDIA, RECREATIE & ENTERTAINMENT Disney # ($)

k

h

93,12

-11,38

152869,2

7.224.968

29,35

0,86

1,51

1,62

4,31

4,95

5,66

18,8

46

Vivendi

v

v

18,79

-5,39

25662,9

7.150.060

16,80

1,00

1,99

10,60

0,46

0,51

0,53

37,1

51

BHP Billiton # (*p)

h

v

632,40

-16,79

35788,4

15.215.560

40,45

1,23

1,25

19,70

2,80

1,41

1,87

4,5

35

Glencore (*p)

v

v

83,15

-8,10

11969,2

78.894.820

3,58

0,17

0,06

7,22

0,33

0,40

0,05

2,1

51

MIJNBOUW

FORD

Sterke verkopen in de flink aantrekkende Amerikaanse automarkt zorgen voor een ruime verdubbeling van het resultaat in het vierde kwartaal, met een winst van $2mrd.

AMAZON

Mooie verkoopcijfers helpen Amazon. De marges blijven echter flinterdun. Het openen van echte winkels zal dat niet veranderen, en zal de hoge koers-verkoopratio blootleggen.

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z043 43

03-02-16 18:56

44 | KOERSWIJZER

INTERNATIONALE AANDELEN advies

advies

advies

koers

verschil

beurs-

omzet

eigen ver-

dividend

dividend

div. rend.

winst

winst

winst

k/w

zie

FA

TA

02-02

ult. in %

waarde

gem.

mogen '14

2014

2015

2015 in %

2014

2015 (t)

2016 (t)

2015

nr.

MIJNBOUW Rio Tinto (*p)

k

v

1617,50

-18,29

29915,9

5.853.544

39,73

2,13

2,22

13,72

3,51

2,47

1,55

6,5

42

Vale (ADR) ($)

h

v

2,16

-34,35

10253,3

21.275.574

46,50

0,31

0,27

12,50

0,08

0,32

0,51

6,8

47

Eon

h

v

9,24

3,48

18365,2

14.477.770

13,35

0,50

0,50

5,41

0,84

0,78

0,81

11,8

5

Engie

h

v

14,32

-12,28

34934,2

5.574.715

22,98

1,00

1,00

6,98

1,14

1,14

1,16

12,6

5

BP (*p)

v

v

335,10

-5,34

61598,3

60.239.380

6,13

0,39

0,34

10,15

0,66

0,40

0,50

8,4

45

Exxon Mobil ($)

v

v

74,59

-4,31

310513,6

19.516.820

43,49

2,70

2,70

3,62

7,60

4,50

5,50

16,6

45

Petrobras (ADR) ($)

v

v

2,98

-30,70

16999,4

34.387.968

-

-

-

-

1,20 (t)

1,00

1,10

3,0

21

Schlumberger ($)

h

v

68,84

-1,30

86488,4

14.596.575

30,28

1,60

1,60

2,32

5,57

3,37

2,40

20,4

4

Total

h

v

38,21

-7,42

94196,9

8.821.195

31,50

2,44

2,44

6,39

4,24

4,00

3,00

9,6

2

NUTSBEDRIJVEN

OLIE & OFFSHORE

PERSOONLIJKE VERZORGING L'Oréal

h

h

156,40

0,71

88050,6

577.819

35,86

2,70

3,09

1,98

5,09

6,16

6,55

25,4

45

Procter & Gamble # ($)

h

h

80,22

1,02

216960,2

11.875.961

25,87

2,63

2,70

3,37

4,01

3,83

4,31

20,9

42

Alphabet ($)

h

k

764,65

0,76

531019,8

3.966.445

302,46

-

-

-

21,37

28,95

24,50

26,4

5

Amazon ($)

h

k

552,10

-18,32

259951,9

9.302.548

22,81

-

-

-

-0,52

1,50

3,00

368,1

5

Apple # ($)

h

v

94,48

-10,24

523852,2

66.353.152

20,12

1,84

2,00

2,12

6,49

9,28

9,00

10,2

5

Cisco Systems # ($)

h

v

22,83

-15,93

115886,9

31.278.026

11,16

0,74

0,80

3,50

1,50

1,76

1,84

13,0

2

Facebook ($)

h

k

114,61

9,51

326212,2

66.965.108

15,73

-

-

-

1,12

1,31

1,95

87,5

5

Hewlett-Packard Enterp.# ($)

h

v

13,45

-

23436,9

11.789.599

21,33

-

0,07

0,52

2,66

0,35

1,25

38,4

48

IBM ($)

h

v

122,94

-10,67

119265,3

4.815.839

12,39

4,40

4,55

3,70

15,68

15,00

14,00

8,2

4

Intel ($)

h

h

29,80

-13,50

140626,2

26.146.608

12,03

0,96

0,96

3,22

2,39

2,20

2,45

13,5

3

Microsoft # ($)

h

k

53,00

-4,47

419193,0

56.684.592

11,35

1,05

1,27

2,40

2,66

1,49

2,55

35,6

5

Oracle # ($)

h

v

35,35

-3,23

148513,1

17.329.618

11,29

0,54

0,60

1,70

2,27

2,52

2,56

14,0

39

SAP

h

k

70,96

-3,30

87317,2

2.864.206

15,95

1,03

1,15

1,62

2,75

3,05

3,25

23,3

2

AT&T ($)

v

h

36,06

4,80

221841,1

36.445.368

14,13

1,85

1,89

5,23

2,51

2,37

2,83

15,2

34

Deutsche Telekom

k

k

15,85

-5,02

72794,3

10.371.890

7,39

0,50

0,53

3,36

0,65

0,76

0,87

20,9

2

Orange

h

k

16,28

5,10

42792,7

8.875.750

11,97

0,60

0,61

3,73

0,49

0,95

1,02

17,2

2

Telefónica

v

v

9,31

-9,01

46334,0

21.108.360

6,09

0,74

0,74

7,92

0,64

0,81

0,68

11,6

2

Verizon ($)

v

h

49,91

7,98

203077,5

26.621.404

3,36

2,14

2,22

4,45

3,35

4,38

3,97

11,4

5

Vodafone # (p)

v

h

221,55

0,25

58835,1

72.045.040

270,30

12,47

11,00

4,97

5,60

5,81

6,44

38,1

2

TECHNOLOGIE

TELECOMMUNICATIE

VOEDING, DRANK & TABAK AB Inbev

h

k

115,75

1,18

185510,7

1.922.444

33,74

3,00

3,50

3,03

4,18

4,65

4,74

24,9

48

Coca-Cola ($)

h

h

42,44

-1,21

184570,9

16.135.526

7,03

1,22

1,32

3,11

2,05

1,99

2,04

21,3

30

Danone

h

h

63,22

1,51

41373,3

1.775.459

17,93

1,45

1,57

2,49

2,63

2,90

3,07

21,8

43

McDonald's ($)

h

k

123,95

4,92

113814,6

7.852.458

14,00

3,29

3,44

2,78

4,85

4,80

5,38

25,8

4

Nestlé (CHF)

h

k

75,50

1,27

240724,2

6.385.232

22,55

2,24

2,25

2,98

3,44

3,39

3,50

22,3

43

Philip Morris Intern. ($)

h

k

89,35

1,64

138429,6

5.686.294

-7,23

3,80

3,88

4,34

4,76

5,25

4,49

17,0

36

- koersen en kerncijfers zijn in €, tenzij anders vermeld. - ADR: zie www.beleggersbelangen.nl/adr.htm - k/w en divi dendrendement berekend met recentste slotkoers valuta. - beurswaarde: totale marktwaarde van alle uitstaande aandelen, in miljoenen. - omzet: gemiddelde dagomzet in aandelen van de afgelopen vijf dagen. - eigen vermogen: totaal eigen vermogen gedeeld door het aantal uitstaande aandelen. - dividend over het boekjaar. - dividendrendement: dividend boekjaar gedeeld door de

meest recente koers (maal 100%). - het boekjaar wordt bepaald aan de hand van het jaar waarin het grootste deel valt; een boekjaar eindigend in maart krijgt dus de naam van het jaar ervoor. - winst: winst per aandeel; (t) = taxatie. - k/w: meest recente koers gedeeld door de taxatie voor winst per aandeel over boekjaar. FA = langetermijnadvies, circa een jaar, op basis van fundamentele analyse. TA = advies op basis van technische analyse van weekdata en langetermijntrends (3 à 6 maanden). k = kopen v = verkopen h = houden a = aanmelden

o = geen oordeel, niet gevolgd * = koers in aangegeven valuta, kerncijfers in $. ** = koers in €, kerncijfers in aangegeven valuta. *** = koers in aangegeven valuta, kerncijfers in €. **** = koers en dividend in CHF, winst in $. 0 = keuzedividend # = gebroken boekjaar 1 = vastgoedbeleggingsfondsen: 'winst' is direct beleggingsresultaat (dbr) per aandeel. ^ = geen hoofdnotering in Amsterdam, maar in Brussel of Parijs. • = eigen vermogen 2013

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z044 44

03-02-16 18:56

KOERSWIJZER | 45

OBLIGATIES, VALUTA'S, COMMODITIES positie

ISIN-code

positie

openings

positie

koers

resultaat

zie

geopend

koers

gesloten

02-02

in %*

nr.

STAATSOBLIGATIES Inflation-linked

DB x-tracker iBoxx Global Inflation-linked ETF

LU0290357929

9-nov-10

€174,81

-

€211,92

21,2

4

Europa

DB x-tracker iBoxx Euro Sovereigns Yield Plus ETF

LU0524480265

21-jul-15

€162,35

-

€168,56

3,8

3

Europa

Amundi ETF Govr BondLowest Rated EuroMTS IG

FR0010892190

21-jul-15

€216,44

-

€224,50

3,7

1

BEDRIJFSOBLIGATIES Gedekte obligaties

Nordea-1 European Covered Bond Fund BP EUR

LU0733667710

24-feb-15

€12,00

-

€12,09

0,7

5

Investment grade

ABN Amro Covered Bond 3,625% 22/6/2020

XS0519053184

1-jul-11

€97,51

-

€115,96

33,8

5

Investment grade

Credit Suisse 7,875% 02/24/2041

XS0595225318

18-feb-14

$107,38

-

$101,80

2,1

51

Investment grade

Rabobank Ledencertificaat 6,5%

XS1002121454

18-feb-14

€105,95

-

€111,35

17,4

2

Investment grade

Véolia Environnement 4,45% 01/29/2049

FR0011391820

18-feb-14

€100,00

-

€102,24

7,5

5

Investment grade

Delta Lloyd 9% 08/29/42

XS0821168423

17-jun-15

€122,50

-

€107,30

-11,2

3

ETFS PHYSICAL PALLADIUM ETC

VÉOLIA ENVIRONNEMENT 4,45% 29/1/49

2 februari 2015 = 100

80 ■ Legenda

106

70

mrt

mei

jul

sep

nov

60

104

50

102

jan

Palladium daalt, terwijl het gebruik in bijvoorbeeld autokatalysatoren toeneemt.

ABN AMRO COVERED BON 3,625% 22/6/20

mrt mei jul sep ■ euro ■ baht ■ roepi ■ real

nov

jan

Langlopende obligaties nemen in waarde af, maar lijken nu toch wat herstel te tonen.

■ Legenda

■ Legenda

118

117

116

mrt mei jul sep ■ euro ■ baht ■ roepi ■ real

nov

jan ■ euro ■ baht ■

De obligaties leverden in door de beursgang maar stijgen toch bij hogere onzekerheid.

COMMODITIES Cacao

ETFS Cocoa ETC

JE00B2QXZK10

18-jun-13

$2,68

-

$3,18

18,7

2

Katoen

ETFS Cotton ETC

GB00B15KXT11

19-nov-14

$1,98

-

$2,02

1,8

4

Maïs

ETFS Corn ETC

GB00B15KXS04

29-jul-14

$1,33

-

$1,13

-14,9

2

Palladium

ETFS Physical Palladium ETC

JE00B1VS3002

16-okt-12

$62,16

-

$47,39

-23,8

5

Sojabonen

ETFS Soybean ETC

GB00B15KY542

14-okt-15

$20,72

-

$20,12

-2,9

2

Tarwe

ETFS Short Wheat ETC

DE000A0V9YA0

17-jun-15

$92,16

-

$91,47

-0,7

4

Zilver

iShares Silver Trust

US46428Q1094

6-jan-12

$27,91

-

$13,62

-51,2

3

* inclusief ontvangen coupon

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z045 45

03-02-16 18:56

46 | EDUCATIE

GOEDE MANAGERSSELECTIE VEREIST GEDISCIPLINEERD PROCES

HOE SELECTEER IK HET JUISTE ACTIEVE BELEGGINGSFONDS? Veel beleggers selecteren beleggingsfondsen puur op basis van recente rendementen, maar dat is niet voldoende. Het is beter om naar meerdere selectiecriteria te kijken, en ook een 'peer group-analyse', waarbij vergelijkbare fondsen naast elkaar worden gelegd, kan tot nuttige inzichten leiden.

auteur: Harry Geels, T&E inmaxxa

V

eel beleggers zijn teleurgesteld over de resultaten van actieve beleggingsfondsen, want slechts een beperkt aantal ervan verslaat de benchmark. Ook zijn veel beleggers weinig gelukkig in hun fondsselectie. Zo hebben ze de neiging om de fondsen te kopen die het de afgelopen tijd goed hebben gedaan. Onderzoeken van De Bondt en Thaler laten echter duidelijk zien dat achter de hoogste rendementen aan rennen leidt tot slechtere prestaties. Hieronder bieden we een raamwerk om tot betere fondsselectie te komen.

STAP 1

UNIVERSUM BEPALEN Het beleggingsresultaat wordt op de lange termijn grotendeels bepaald door de gekozen verdeling van het vermogen over de hoofdcategorieën: aandelen, obligaties en alternatieve vormen van beleggen als vastgoed, private equity, grondstoffen en hedge­funds. Binnen de hoofdcategorieën is de keuze voor allerlei subcategorieën weer van belang. Voor aandelen kan dat een regioverdeling zijn, zoals aandelen uit NoordAmerika, Europa, Japan en opkomende markten. Binnen de regio's is het weer gebruikelijk te kijken naar bijvoorbeeld large­ caps, midcaps en smallcaps. Als uiteinde-

lijk de totale assetallocatie is bepaald, kan per (sub)categorie de juiste fondsbeheerder gekozen worden. Eventueel kan, voordat het proces van 'managersselectie' aanvangt, nog een discussie worden gevoerd over hoe de subcategorie wordt ingevuld. Is het bijvoorbeeld aannemelijk dat actieve beheerders in een bepaalde subcategorie weinig waarde kunnen toevoegen, dan ligt passief beheer (indexfonds of ETF) voor de hand. Lijkt actief beheer wel te lonen, dan kan de managersselectie beginnen.

STAP 2

VOORSELECTIE In de voorselectie wordt per (subcategorie) een zogeheten 'peer group' van vergelijkbare fondsen geselecteerd. De keuze om met peer groups te werken is aan te raden, want diverse onderzoeken wijzen uit dat bijvoorbeeld een selectiecriterium als de Morningstar-sterren dan beter werkt. Zo heeft onderzoek van Van Dijk et al. (2006) aangetoond dat er een aanzienlijk rendementsverschil bestaat tussen 1- en 5-sterrenfondsen, maar alleen na een voorselectie (zie de figuur op de rechterpagina, waarin over een onderzoeksperiode van 1995 tot en met 2005 de rendementsverschillen tussen fondsen met vijf Morningstar-sterren en de fondsen met één ster zijn getoond). Zo bestond er voor smallcaps maar liefst 17,2% rendementsverschil per jaar (ten gunste van 5-sterrenfondsen). In de voorselectie werden alle fondsen weggefilterd waarvan de ervaring van de beheerder (of van het beleggingsteam) beperkt was. Een voorselectie is verder van belang om fondsen beter met elkaar te kunnen vergelijken,

en om een trackrecord te hebben dat lang genoeg is om allerlei selectiecriteria (zie stap 3) te kunnen uitrekenen. Een research­ instituut als Morningstar heeft gelukkig het totale universum van beleggingsfondsen al onderverdeeld in een groot aantal subcategorieën. Maar het vaststellen van de peer group, bijvoorbeeld op basis van trackrecord en ervaring van de fondsbeheerder, moet de belegger nog wel zelf doen.

STAP 3

KWANTITATIEVE SCREENING Na de voorselectie worden fondsen onderling vergeleken op basis van allerlei criteria. De selectiecriteria kunnen in diverse groepen worden ingedeeld, zoals verschillende perioderendementen, risico's, kosten en soliditeit. Risico is nooit in één begrip te vatten, en daarom is het raadzaam fondsen onderling te vergelijken op basis van bijvoorbeeld volatiliteit, 'drawdown', losing streaks of tracking errors (zie rechterpagina). Kosten hebben een drukkend effect op de (toekomstige) rendementen. Uit onderzoek (Van Dijk et al.) blijkt: hoe duurder het fonds (relatief, per (sub)categorie), des te lager het rendement. In het blok van soliditeitscriteria staat bijvoorbeeld het aantal jaren dat de fondsbeheerder het fonds beheert, teamervaring, stijlconsistentie, enzovoort.

STAP 4

KWALITATIEVE SCREENING Tot slot vangt de kwalitatieve fase aan. Hierbij kan gedacht worden aan het bezoeken van de fondsbeheerders, om 'het verhaal te horen'. Het gaat erom vast te stellen of de uitleg past bij de hoge score. Tevens moet worden bepaald of de toegepaste beleggingsmethodiek ook in de toekomst houdbaar zal zijn. Als er voldoende wetenschappelijke bewijzen zijn voor de wijze van beheer, kan dat ook ter ondersteuning dienen van de keuze. Uiteindelijk moet de belegger zelf een keuze maken, en het is verstandig om die mede te laten afhangen van de reeds geselecteerde fondsen in de andere subcategorieën. Als er bijvoorbeeld maximaal twee fondsen per fondshuis worden gekozen, of verschillende beleggingsstijlen (bijvoorbeeld een goede mix tussen bottom-up fundamentele of kwantitatieve top-down macro-fondsen), ontstaat een goede spreiding die tot robuustere beleggingsresultaten moet leiden. <

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z046 46

03-02-16 16:49

EDUCATIE | 47

Performancepersistentie VOLATILITEIT Meet de beweeglijkheid van de rendementen van een bepaalde koers (van een beleggingsfonds), met een bepaalde mate van betrouwbaarheid.

DRAWDOWN Meet over een van te voren bepaalde periode de maximale procentuele teruggang van de hoogste top naar de laagste bodem. foto: ANP

LOSING STREAK Meet het aantal maanden dat een fonds achtereenvolgens verlies heeft gemaakt. Bij de managersselectie kunnen deze onderling vergeleken worden.

Nassim Taleb: onderscheid tussen geluk en kunde.

RISICOMANAGEMENT Risico's kunnen op tal van manieren worden berekend, hetgeen eigenlijk aangeeft dat risico bij beleggen een multidimensionaal begrip is. In veel risicomaatstaven komt volatiliteit terug, bijvoorbeeld bij de veel gebruikte Sharpe- of Information Ratio. Van de volatiliteit zoals we die standaard berekenen, is bekend dat die een onderschatting geeft van de echte risico's. Daarom worden fondsbeheerders vaak op verschillende risicomaatstaven beoordeeld.

TRACKING ERROR Meet het risico dat het fonds afwijkt van de vergelijkende benchmark (in termen van de beweeglijkheid in de maandelijkse afwijkingen tussen fonds en benchmark).

RENDEMENTSVERSCHIL HOGE EN LAGE MORNINGSTAR-RATINGS % 18 16 14 12 10 8 6 4 2

Er is veel onderzoek gedaan naar de zogeheten performancepersistentie: beheerders die in staat zijn goede resultaten van de afgelopen jaren door te trekken naar de toekomst. Er is bewijs dat deze persistentie bestaat, maar wel afneemt in de tijd: wie de afgelopen jaren goed was, kan dat de komende jaren ook zijn, maar na vijf jaar verdwijnt de 'edge'. Geen enkel onderzoek toont nog persistentie over tien jaar aan.

Geluk versus kunde

Bij managersselectie is het belangrijk geluk van kunde te onderscheiden. Goede trackrecords kunnen ook het gevolg zijn van geluk. Professor Nassim Taleb heeft diverse boeken over dit verschijnsel geschreven. Vooral tijdens de kwalitatieve analyse moet uitgevonden worden of er sprake is van kunde. Dit kan worden vastgesteld aan de hand van wetenschappelijke onderbouwingen en het bestaan van goed beheersbare beleggingsprocessen.

Star manager

Er is veel discussie over het fenomeen 'star manager': de topbelegger met het Fingerspitzengefühl. Sommige beleggingsfondsen profileren zich met zo'n star manager, terwijl andere fondsbeheerder juist een teambenadering kiezen. Een star manager kan namelijk ook een risico betekenen als hij vertrekt, of overmoedig wordt. In de kwantitatieve fase kunnen al dan niet meer punten worden gegeven bij een degelijke teambenadering.

Active share

De laatste jaren zijn er diverse onderzoeken verschenen over de 'active share', een statistische maatstaf die meet hoeveel de portefeuille afwijkt van de index. Een beheerder die zijn index wil verslaan, moet daarvan durven afwijken – bij voorkeur een hoge active share dus. De teleurstellende resultaten van veel actieve fondsen komen voor een belangrijk deel door fondsen die niet durven af te wijken, de zogeheten 'index huggers'. ▲

Morningstar-sterren

De veel door beleggers gebruikte Morningstar-sterren zeggen vooral iets over de behaalde resultaten in de afgelopen jaren. Een fixatie hierop leidt tot het destructieve 'performance chasing'. Morningstar-sterren kunnen daarom slechts een onderdeel zijn van een fondsmanagerselectieproces en dan eigenlijk alleen nog tijdens de kwantitatieve fase. Kwalitatieve analyse van een beheerder is ook van groot belang. Largecap Midcap

1 jaar

■ midcap

3 jaar

■ smallcap

5 jaar

10 jaar

■ largecap

Op de kortere termijn laten smallcaps het grootste rendementsverschil zien, op lange termijn loopt het verschil met largecaps snel terug. bron: Geels en Van Dijk, 2006

Smallcap

DIT IS DE 90STE AFLEVERING VAN EDUCATIE. TE ZIJNER TIJD ZULLEN WE ALLE AFLEVERINGEN BUNDELEN OP BELEGGERSBELANGEN.NL 5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z047 47

03-02-16 16:49

48 | SERVICE

12 februari komt ArcelorMittal met de jaarcijfers. Het geplaagde staalconcern zal waarschijnlijk nieuw kapitaal ophalen bij de aandeelhouders, aangezien leningen teveel rente kosten.

AGENDA 8 februari 9 februari

REGISTER FONDSPAG

FONDSPAG

1:2 39-36 ratio-putspread 35 april Unilever 30 Alphabet 31 Amazon 25 Apple 37 Arcadis 20 BAM 36 BinckBank Business Development 6 Companies 30 Caterpillar 10 Duitse tienjaarsrente 38 Engie 38 Eon 26 Experian 31 Facebook 30, 39 Gilead 12 Goud 36 Heineken 38 HSBC 13 Illinois Tool Works 10 Italiaanse tienjaarsrente 19 KPN 28 LVMH 31 Manpowergroup 39 Microsoft Obligaties Noordenwind 7 Vastgoed Parworld Track EMU Government Bond 1-10 7 Years 27 Rathbone Brothers 37 RELX 22 Sif Group 13 Tata Motors

Unibail USD/YEN Verizon Wolters Kluwer

22 12 39 37

BinckBank, jaarresultaat Sanofi, jaarresultaat TomTom, jaarresultaat Coca-Cola, jaarresultaat Walt Disney, eerste kwartaal 10 februari Heineken, jaarresultaat Intertrust, jaarresultaat SBM Offshore, jaarresultaat SnowWorld, verklaring eerste kwartaal Akzo Nobel, jaarresultaat Aperam, jaarresultaat Time Warner, jaarresultaat 11 februari Total, jaarresultaat Société Générale, jaarresultaat Acomo, jaarresultaat L'Oreal, jaarresultaat Nedap, jaarresultaat 12 februari ArcelorMittal, jaarresultaat Eurocommercial Properties, tweede kwartaal Groothandelsgebouwen, jaarresultaat 16 februari Air Liquide, jaarresultaat Orange, jaarresultaat TNT Express, jaarresultaat 17 februari ABN Amro, jaarresultaat DSM, jaarresultaat Euronext, jaarresultaat Tie Kinetix, eerste kwartaal Schneider Electric, jaarresultaat Priceline, jaarresultaat 18 februari Arcadis, jaarresultaat Daimler, jaarverslag Docdata, jaarresultaat MDx Health, jaarresultaat BAM, jaarresultaat Randstad, jaarresultaat Ordina, jaarresultaat Sipef, jaarresultaat Wal-Mart, jaarresultaat Vivendi, jaarresultaat 19 februari Allianz, jaarresultaat Wessanen, jaarresultaat

EX-DIVIDEND 8 februari 10 februari

16 februari

19 februari

IBM $1,30(k) Boeing $1,09(k) Du Pont $0,38(k) Chevron $1,07(k) Microsoft 0,36(k) Johnson & Johnson $0,75(k)

k = kwartaal, h = halfjaar, j = jaar

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z048 48

03-02-16 18:57

SERVICE | 49

MACROCIJFERS 8 februari

9 februari

11 februari 12 februari

Hypotheekachterstanden VS (verwacht: - ; vorig: 4,99%) Hypotheekexecuties VS (verwacht: - ; vorig: 1,88% Bedrijfsproductie Nederland (verwacht: - ; vorig: 2,3%) Industriële verkopen Nederland (verwacht: - ; vorig: -1,0%) Groothandelsvoorraden VS (verwacht: -0,1% ; vorig: -0,3%) Consumentenprijsindex Nederland (verwacht: - ; vorig: 0,7%) Handelsbalans Nederland (verwacht: - ; vorig: €4,2mrd) Winkelverkopen Nederland (verwacht: - ; vorig: -2,2%) Bruto binnenlans product eurozone (verwacht: - ; vorig: 1,6%) Importprijzen VS maandelijks (verwacht: -1,4% ; vorig: -1,2%) Winkelverkopen VS (verwacht: 0,1% ; vorig: -0,1%)

De huizenverkopen in de VS zijn de afgelopen maanden aangetrokken en ook de prijzen weten de weg naar boven weer te vinden. Op 8 februari komen cijfers naar buiten die een beeld geven van de invloed hiervan op de gezondheid van het hypotheekbestand. Want het aantal sluitingen is in de VS nog altijd hoog vergeleken met bijvoorbeeld Nederland. Alhoewel dit ook deels te verklaren is door andere faillissementswetgeving.

COLOFON

JAARGANG 60, NUMMER 5

POSTADRES Postbus 152, 1000 AD Amsterdam E-MAIL [email protected] WEBSITE www.beleggersbelangen.nl / www.reedbusiness.nl UITGEVER/HOOFDREDACTEUR Johan Brinkman, [email protected] ADJUNCT-HOOFDREDACTEUR Stephen Hendriks, [email protected] EINDREDACTIE Take Ligteringen; Jacqueline Hoefnagels, Marnix Quee, Gerhard Verduijn WEB- EN VIDEOREDACTIE Anneloes Viskil, Marnix Quee REDACTIE Jaap Barendregt, [email protected] Menno van Hoven, [email protected] Hildo Laman, [email protected] Karel Mercx, [email protected] Freek Tewes, [email protected] VORMGEVING Engel Kluis, Mimi Sugarman, Paula Tel, Mieke Vaas MEDEWERKERS Erwin Blok, Wubbe Bos, Hendrik Jan Davids, Ellen Engelhart, Harry Geels, Erik Jansen, Ivan Snurer, Harriët Verbeek, Froukje Wattel Financieel journalisten: Jeroen Boogaard, Michiel Pekelharing, Peter Schutte, Christian Slagter MANAGING DIRECTOR Erwin van Luit MARKETING Arnold Verschoor, [email protected] PRODUCTIE EN DISTRIBUTIE Natalie Leenstra-Drost, Loes Mes DRUKKERIJ Senefelder Misset Doetinchem GRAFIEKEN EN TABELLEN Data: Bloomberg (tenzij anders vermeld) ABONNEMENTSPRIJZEN Compact-bundel: jaar €222,50; halfjaar €114,95; kwartaal €59,95 Standaard-bundel: jaar €354,95; halfjaar €179,95; kwartaal €94,95 Compleet-bundel: jaar €429,95; halfjaar €224,50; kwartaal €116,95 Buitenlandse abonnementen kennen een verzendtoeslag. Losse nummers €5,95. Automatische incasso is gratis; een acceptgiro kost €2,50. ABONNEMENTEN, BEZORGING EN NABESTELLINGEN Telefoon 0314 358 358 (tussen 8.30 en 17.00 uur) Website www.beleggersbelangen.nl/klantenservice Adres Postbus 808, 7000 AV Doetinchem BNP Paribas NL88BNPA0227989597 Abonnees kunnen het tijdschrift elke donderdag vanaf 10 uur lezen op www.beleggersbelangen.nl. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via website of bij Klantenservice: Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk dertig dagen voor de vervaldatum telefonisch wordt opgezegd bij Klantenservice. Voor informatie over uw lopende abonnement kunt u eveneens contact opnemen met Klantenservice. Adreswijziging s.v.p. drie weken van tevoren schriftelijk doorgeven, bijvoorbeeld via een TNT Post Verhuisbericht. Oude nummers zijn uitsluitend telefonisch te bestellen, ad €6,65. ADVERTENTIE VERKOOP Elsevier Media Telefoon 020 515 96 11 E-mail [email protected] Website www.elseviermedia.nl ADVERTENTIE AFHANDELING (TRAFFIC) Telefoon 0314 349 743 © 2016 REED BUSINESS Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd door middel van boekdruk, foto-offset, fotokopie, microfilm of welke andere methode dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Reed Business bv zijn van toepassing de algemene voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel in Amsterdam, Handelsregister Amsterdam nr. 33.293.475. De algemene voorwaarden die van toepassing zijn op uw abonnement zijn per 1 december 2011 op enkele onderdelen gewijzigd. De belangrijkste wijzigingen zijn dat de tekst in lijn is gebracht met de relevante huidige wettelijke bepalingen en dat voor consumenten de nieuwe wettelijke regeling met betrekking tot het opzeggen van abonnementen is verwerkt. De algemene voorwaarden zijn in te zien op www.reedbusiness.nl/contact/voorwaarden, waar u deze kunt printen en opslaan. Beleggers Belangen bevat informatie en wenken, die met de meeste zorgvuldigheid zijn samengesteld. Reed Business en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie en wenken. De gegevens zoals wij die van u hebben ontvangen, kunnen worden gebruikt voor het toezenden van informatie en/of aanbiedingen door Reed Business en speciaal geselecteerde bedrijven. Indien u dit niet wenst, gelieve u een briefje te sturen naar Reed Business, t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem.

5 februari 2016 | BELEGGERS BELANGEN 5

16bel005z049 49

03-02-16 18:57

50 | TOT SLOT

Bent ook u bereid deze tien vragen te beantwoorden, stuur dan een mailtje naar [email protected] Vergeet uw telefoonnummer niet te vermelden. Bij voorbaat dank.

10 VRAGEN BELEGGER VAN DE WEEK

Gerard Andeweg (71) is gepensioneerd commodity trader. Hij reist veel en koestert het Zwitserlevengevoel. Daarom belegt hij in dividendaandelen, die niet zijn dagelijkse bemoeienis vragen.

tekst: Froukje Wattel Andeweg heeft voor drie jaar contant geld, zodat hij niet genoodzaakt is om aandelen te verkopen in een slechte markt.

1 Waarom bent u met beleggen begonnen? 'Ik spreek uit lange ervaring als ik zeg dat ik altijd bang ben om mijn geld kwijt te raken als de bank klapt. In financieel onzekere tijden is beleggen beter dan sparen. Ook nu, want de Nederlandse banken zitten te zwaar in de Chinese banken. Ze onderschatten de risico's, zeker nu de Chinese economische groei afneemt. Als een bank failliet gaat, heb je normaal gesproken altijd nog je aandelen, die bij een bewaarbedrijf zijn ondergebracht. Maar gelooft u echt dat er bij een groot faillissement voor alle rekeninghouders nog €100.000 beschikbaar is?'

'Ik laat me niet meer door anderen adviseren; internet heeft de wereld snel en transparant gemaakt'

reis. Ik zorg dat ik voor de komende drie jaar contant geld heb, zodat ik niet verplicht aandelen hoef te verkopen in een slechte markt. Alles is eindig, maar in drie jaar kan er veel gebeuren. Op mijn leeftijd heb ik geen beleggingshorizon van dertig jaar. Laatst hoorde ik van een dame van 82 jaar dat haar bank haar had aangeraden om in aandelen te gaan. Waanzin, op die leeftijd.'

7 Wat is uw grootste ergernis? 'Dat er toch altijd weer nieuwe mensen in de mooie verhalen van bankiers en politici trappen. Wat te mooi lijkt om waar te zijn, is het meestal ook. Blijf gewoon met je beide benen op de grond staan.'

2 Waarom bent u nu een actieve belegger? 'Ik ben niet heel erg actief. Aandelen in Amerikaanse dollars, euro's en Zwitserse franken, zoals Unilever, Nestlé, Novartis, Roche en Johnson & Johnson, vormen de kern van mijn portefeuille, met daaromheen nog wat andere aandelen. Die Zwitserse franken zijn voor het geval de hel ooit losbarst. Wat er ook gebeurt, Zwitserland blijft een financiële grootmacht. Dollars zijn er te veel gedrukt, en dat doet Draghi met de euro helaas ook. Maar met deze opbouw red ik het wel tot mijn 85e. Ik denk niet dat de Zwitserse frank door het putje gaat.'

3 Wat was uw grootste succes? 'Aandelen DSM, die ik laag gekocht heb bij de beursgang. Sindsdien zijn ze flink gestegen. Bovendien denk ik dat DSM een goede kandidaat is om overgenomen te worden.'

4 Wat was uw grootste teleurstelling? 'Dat ik me ooit door de bank heb laten aanpraten om in reverse convertibles te gaan. Als

8 dat misgaat, zijn je verliezen oneindig. Dat hadden ze bij de bank niet goed uitgelegd. Ik laat me niet meer door anderen adviseren; internet heeft de wereld razendsnel en transparant gemaakt. Wat zij weten, weet ik inmiddels ook. Ik ben door de wol geverfd, geen betere leerschool dan de Rotterdamse Graanbeurs! Gaat het nu fout, dan is het voor mijn eigen rekening, en is het mijn eigen schuld.'

5 Hoeveel tijd besteedt u aan beleggen? 'Niet veel. De aandelen liggen in de kast, daar kijk ik eigenlijk niet zo vaak naar. Behalve om te weten wat ze waard zijn, dat natuurlijk wel. En verder houd ik op internet natuurlijk bij wat er allemaal gebeurt in de wereld.'

Welke belegger bewondert u het meest? 'Ik moet altijd lachen om de Amerikaanse investeerder Jim Rogers, die leuke dingen zegt over grondstoffen, verwachte oogsten en de invloed van El Niño daarop. Verder heeft Buffett het goed gedaan. George Soros vind ik gevaarlijk.'

9 Wat verwacht u de komende tijd van de beurs? 'Ik heb werkelijk geen idee. Daarom heb ik mijn kernportefeuille, want ik wil mijn Zwitserlevengevoel wel houden. Over drie jaar ziet alles er weer anders uit. Dan hebben we misschien hier negatieve rente. Dat is de laatste tweeduizend jaar niet voorgekomen, hoor!'

10 6 Wat is uw beleggingsstijl? 'Vrij passief. Ik beleg al jaren vrijwel uitsluitend in dividendaandelen. Ik heb het zo ingericht dat ik er niet dagelijks mee bezig hoef te zijn, want ik ben een groot deel van het jaar op

Welke tip hebt u voor andere beleggers? 'Rustig blijven, de meeste stormen waaien weer over. Andere niet, maar je weet helaas nooit welke. Eén ding staat vast: de wereldbevolking groeit, dus ook de vraag naar voedsel blijft groeien.' <

BELEGGERS BELANGEN 5 | 5 februari 2016

16bel005z050 50

03-02-16 16:52

Heilige stad en godsdienstig slagveld Geen stad spreekt zo tot de religieuze verbeelding als Jeruzalem. De plek waar Jezus werd gekruisigd en begraven, de Tempel van de joden stond en de profeet Mohammed ten hemel voer. Jeruzalem inspireert miljarden gelovigen en vormt tegelijkertijd tot op de dag van vandaag een godsdienstig slagveld. Met historische beschouwingen, reisverslagen, vraaggesprekken, essays, portretten en veel fraai beeld belicht de Speciale Editie Jeruzalem de verschillende gezichten van de eeuwige stad. Wat maakt Jeruzalem zo uniek, in het bijzonder in religieus opzicht? De rijk geïllustreerde Speciale Editie Jeruzalem telt 100 pagina’s.

Bestel Elsevier Speciale Editie Jeruzalem via www.elsevier.nl/jeruzalem of bel 0314-358350 (tijdens kantooruren)

€ 8,95*

Ook digitaal verkrijgbaar via de Elsevier-app

Het Midden-Oosten: rijk, maar verscheurd Geen regio in de wereld is meer verscheurd dan het Midden-Oosten. Het uitroepen van een kalifaat is het meest recente hoofdstuk van een 1.400 jaar oud geschil tussen moslims onderling. Ontwikkelingen in het Midden-Oosten hebben bovendien vaak grote gevolgen voor de rest van de wereld. Niet alleen vanwege grensoverschrijdend terrorisme, ook de grootste voorraden olie en gas bevinden zich hier. Elsevier zet alle feiten, cijfers en sleuteljaren van het Midden-Oosten op een rij in een kleurrijke special. De rijk geïllustreerde Speciale Editie Het Midden-Oosten telt 100 pagina’s.

Bestel Elsevier Speciale Editie Het MiddenOosten via www.elsevier.nl/middenoosten of bel 0314-358350 (tijdens kantooruren)

Deze aanbiedingen gelden alleen in Nederland *Exclusief € 1,95 verzendkosten

€ 8,95*

Ook digitaal verkrijgbaar via de Elsevier-app

combipakket

De huizenmarkt is in beweging; wat zijn uw mogelijkheden? In de loop van uw leven kan uw behoefte aan woonruimte veranderen, door gezinsuitbreiding, een scheiding of doordat kinderen het huis uitgaan. Een huis kopen of verkopen brengt veel regelwerk mee. Vergeet u niets? Maakt u optimaal gebruik van alle voorzieningen? Betaalt u niet te veel belasting of premie? De Elsevier belastinguitgaven 2016 geven antwoord op alle vragen en helpen u de koop of verkoop van uw huis goed te regelen. Zij zijn de onmisbare hulp.

€ 49,95 ALTIJD ACTUELE INFORMATIE PARAAT Hebt u recent uw woning verkocht en hebt u daardoor een restschuld? De rente daarop is mogelijk aftrekbaar. Deze en andere actuele informatie vindt u in de Elsevier Belasting Almanak 2016 (inclusief gratis updates via internet).

Bestel de Elsevier belastinguitgaven 2016 via www.elsevier.nl/belastingvoordeel

STUUR DEZE BON IN EEN ONGEFRANKEERDE ENVELOP NAAR: Reed Business BV, Antwoordnummer 81, 8200 VB Lelystad exemplaren van de Elsevier Belasting Almanak 2016 voor € 33,50 per exemplaar (incl. verzendkosten)

C5D-A6001

exemplaren van het combipakket (Elsevier Belasting Almanak 2016 + Elsevier Belasting Aangifte 2016 op cd-rom) voor € 49,95 per pakket (incl. verzendkosten)

C5R-A6100

Voorletters:

Dhr./Mevr.:

Afleveradres:

Postcode:

Woonplaats: E-mailadres:

Telefoon:

 Ik machtig hierbij Reed Business BV om het verschuldigde bedrag af te schrijven van mijn bankrekening (IBAN)  Ik betaal per acceptgiro die mij wordt toegestuurd (€ 2,50 administratiekosten) Datum:

Handtekening:

Deze aanbieding is geldig t/m 30-04-2016 en alleen in Nederland. Reed Business BV, waarvan Elsevier Belasting onderdeel is, legt uw klantgegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst, of wanneer u in het kader van dienstverlening contact heeft met Reed Business BV. De gegevens worden tevens gebruikt om u te informeren over producten en diensten van Reed Business BV en zorgvuldig geselecteerde derden. De adresgegevens kunnen daarnaast aan zorgvuldig geselecteerde derden ter beschikking worden gesteld voor het verstrekken van informatie of aanbiedingen. Ook als u dat niet expliciet heeft aangegeven kunt u per e-mail over gelijksoortige producten en diensten van Reed Business BV worden geïnformeerd, tenzij u daartegen bezwaar maakt. Als u geen prijs stelt op informatie of aanbiedingen per mail of per post, dan kunt u dit doorgeven aan Reed Business BV, t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem, of aangeven bij [email protected]. Voor meer informatie verwijzen wij u naar het Privacystatement op www.reedbusiness.nl/privacy.