Belang van aandacht voor culturele achtergrond in hypertensiezorg Erik Beune Afd. Huisartsgeneeskunde AMC-UvA
Deze presentatie I. Inleiding • Waarom aandacht voor etniciteit & bij hypertensie?
II. Bevindingen onderzoeksprojecten • ‘heebroedoe’ • ‘onder hoge druk’
Financier:
Stellingen
1. Eens 2. Oneens
Ik ben geïnteresseerd in de cultureel specifieke aspecten van ziektebeleving van mijn patiënten
1. Eens 2. Oneens
Ik dien de etnische achtergrond van mijn patiënt te betrekken in hoe ik zorg verleen
1. Eens 2. Oneens
Therapietrouw van de patiënt is mijn verantwoordelijkheid als huisarts
1. Eens 2. Oneens
Opbouw NL bevolking naar herkomstgroepering (CBS 2009)
Autochtonen
13.000.000
Westerse Allochtonen Niet Westerse Allochtonen
1.500.000 1.800.000
- Turkije
378.000
- Marokko - Suriname
342.000 339.000
- Antillen/Aruba
134.000
- Overige
617.000 20.000
o.a. Ghana
Concentratie in stad (delen) Amsterdam zuidoost (‘blaka foto’)
‘Blaka Foto’
Hypertensie bij etnische minderheden vooral bij Afrikaanse origine Sunset-studie (Amsterdam) • •
Hogere prevalentie (2 – 4 x) RR vaker onvoldoende ingesteld (37% vs 47%)
Therapietrouw problematisch bij hypertensie >> meer bij etnische minderheidsgroepen
Diverse verklaringen nature genetisch sensitiviteit medicatie
nurture leefpatroon non-compliance
Hee Broedoe studie (hoog bloed) Doelstelling •
Patiëntenperspectief hypertensie in kaart brengen Afro-surinamers – Ghanezen & Nederlanders
•
Aangrijpingspunten voor voorlichting effect gezondheidsadviezen groter als ingaan op eigen ideeën patiënt
Kwalitatieve onderzoeksmethode • Diepte interviews patiënten • inclusiecriteria
• Topiclijst • • • •
Wat is het? Ontstaan - beloop? Ernst? Behandeling?
• Inhoudsanalyse (n=46)
Medisch perspectief hypertensie Hypertensie: risicofactor HVZ totaal risicoprofiel – asymptomatisch - degeneratieve vaatschade op lange termijn – geen duidelijke oorzaak
Leefstijl + dagelijks medicatie
Patiëntenperspectief hypertensie? -in alledrie de groepen • Hypertensie is een abstracte ‘aandoening’ • moeilijk te omschrijven
• Multipele oorzaken • vooral stress!
• Symptomen • indicator bloeddrukniveau
• Kan acuut ernstige gevolgen hebben • afhankelijk van actueel bloeddrukniveau
acuut ernstige gevolgen
Citaat Surinaamse man “Bloeddruk is gemeen. Je kan een hoge bloeddruk hebben. Die stroomt, naar boven, pats! Je hersenen in. En je hebt een herseninfarct, of je gaat dood”
Migratie- & cultuurspecifieke aspecten patiëntperspectief hypertensie • Migratie
bloeddruk
stress/klimaat
• Tijdelijke aandoening
retour Ghan/Sur
• Cultuurspecifieke voeding
‘starch / fufu’
Migratie – bloeddruk (morele verplichtingen, voorwaarden NL) Citaat Ghanese man ‘I am bombed in stress: I have my brother's children in Ghana… my brother died. I have to maintain them… our culture is different you know? But also: Nederland, tax, the belastingkantoor! That's why most of we blacks have more high blood pressure than white people’
‘bloeddruk door klimaatsverandering’
Citaat Ghanese vrouw
‘When I eat groundnut soup or peanut butter, everything stays in my body. Because it’s very cold here...so it stays inside and nothing comes out’
Patiëntperspectief behandeling?
• •
Medicatie Leefstijl
Gerapporteerd medicatiegebruik Gerapporteerd gebruik
Ghan n=16
Cr Sur n=15
Ned n=15
Tot n=46
Voorschrift
6
5
11
22
Aangepast
10
10
4
24
Vergeet
4
4
2
10
• Hoe?
-dosering minimaliseren -stoppen (periodiek, volledig)
Redenen om af te wijken van voorschrift • Aandoening gerelateerd • Medicatie gerelateerd • Migratie en cultuur gerelateerd
Aandoening gerelateerd • Aanpassen aan stressniveau • Behandeling als genezend zien - bijv. bij bloeddrukcontrole
• Aanpassen aan symptomen
symptomen wel gebruiken Citaat Nederlandse vrouw “… het begon te suizen en ik werd helemaal naar, ik dacht oh god daar ga ik! Toen heb ik die pillen weer genomen”
afwezigheid symptomen niet gebruiken Citaat Ghanese man “sometimes I stop the medicine about six months” Interviewer: But why did you stop? “Because I don't feel nothing”
Medicatie gerelateerd
• (vermeende) nadelige effecten-bijwerkingen bijv. vaak plassen onhandig / vrees voor verslaving
• twijfels werkzaamheid bijv. bloeddruk blijft nog steeds hoog
Migratie / Cultuur gerelateerd Ghanezen – Surinamers
• • • •
Hypertensie is tijdelijk (niet innemen bij retour Ghana-Sur) Traditie van kruiden en huismiddelen (Sur) Mannen: vrees impotentie statusverlies Verblijfsstatus (onverzekerd) (Ghan)
migratiestress medicatiegebruik
Citaat Surinaamse man “Je hebt echt een relaxed leven daar in Suriname. Lekker ontspannen” Interviewer: Als je dan daar bent heb je dan ook die medicijnen nodig? “Helemaal niet. Echt waar..... zo is het!”
cultuur – kruiden & huismiddelen Citaat Surinaamse vrouw “gewoon Surinaamse huismedicijntjes gebruik ik en dan daalt het veel beter dan met die tabletten. Ik ken mijn lichaam en weet wat het nodig heeft. Nu ik veel rook eet ik gewoon meer bleekselderij en komkommer; ik houd het zelf onder controle”
bossopropo, niem, papayablad redikatoen, kokosbast, bita, etc
Leefstijl
• Geen verband leefstijl en hypertensie (alle groepen) • “Westers advies sluit niet aan” – cultuurgebonden normen/leefgewoonten
(ghan + sur)
Voedingsgewoontes vaak cultuurgebonden Advies: zoutbeperking Surinaamse zoutrijke voeding • Zoutvlees, bakkeljouw, smokey kip, zuurgoed …
Minder zout maar dan wél zoutvervangers • Ketjap, maggiblokjes/bouillon, aromat, adjinomoto(=msg) …
Lichaamsbeweging ‘We Ashanti people don’t know how to swim or how to ride bicycle’ ‘You know, we Ghanaians we .. we like fat people. So we don’t do exercise’ ‘De kerk helpt me met mijn bloeddruk. Eén keer per week doen we daar oefeningen. De kerk weet wat goed is voor ons!’
Belangrijkste aangrijpingspunten voor voorlichting over HBD Medicatie • ziektepercepties » rol van stress – symptoombeleving – chronische beloop
• behandeling » eigen verklaringen voor werking&bijwerkingen » gebruik van alternatieve middelen
Leefstijl • ziektepercepties » verband leggen tussen leefstijl en hypertensie
• behandeling » dagelijkse leefwereld betrekken
relatie leggen met migratie & cultuur
Praktijk hoe? bevorderen aandacht cultuur in hypertensievoorlichting
Ontwikkeling Hypertensieprotocol-‘plus’ instrumenten • • • •
checklist gespreksvoering cultuurspecifiek voorlichtingsmateriaal buurtinitiatieven Ghan+Sur patiënten (gezonde leefstijl) achtergrondinformatie over pat.perspectief Ghan+Sur patn
Bewegen http://www.voetjevoorvoetjeamsterdam.nl/
Evaluatieonderzoek zorgverleners Implementatie cultuursensitieve voorlichting
Pilot-studie INTERVENTIE • • •
3 GH-centra
hypertensieprotocol-plus cursus ondersteuning (8 mnd)
CONTROLE
3 GH-centra
Belangrijkste bevindingen zorgverleners • • • •
Cursus + protocol goed Bereidheid neemt toe Cultuurspecifiek stuit niet op weerstand Randvoorwaarden belangrijk (tijd – werkdruk – goede werkruimte – scholing)
Evaluatieonderzoek patiënten Effectiviteit CSHV
Cluster randomised controlled trial
Prim & Sec uitkomstmaten Meetinstrumenten
1. Bloeddruk
omron 705-IT
2. Therapietrouw • medicatie • leefstijladviezen
morisky-score / HIS vr.lijst / lab-zoutgebruik
Inclusie – Follow up
• Baseline meting
C 99
I 99
C+I 198
• Inclusie
71
75
146
• Follow up meting
68
71
139
Belangrijkste bevindingen patiënten 1. Bloeddruk SBD / DBD:
daalt: I > C (-10.9 / -6.3 vs -6 / -1.7)
2. Therapietrouw Medicatie: -morisky: -HIS: Leefstijl:
stijgt minimaal: I+C stijgt: I > C (42%72%) vs (48% 46%) stijgt: I > C (C daalt licht)
Samenvattend 1. Patiëntperspectief verschilt sterk van biomedisch – duidelijke rol van cultuur en migratie – sturend voor keuzes v patiënt in behandeling hypertensie
2. Cursus en voorlichtingsprotocol ontwikkeld – waardevol voor zorgverleners in hypertensiepraktijk – toepasbaar, mits aan randvoorwaarden voldaan
3. Patiëntperspectief betrekken in zorg – leidt tot betere bloeddrukinstelling en therapietrouw
Dank voor uw aandacht Meer weten over deze studies:
[email protected] -
Publicaties: Beune, E Proefschrift: Culturally appropriate hypertension care te downloaden: http://dare.uva.nl/record/341433
Meer AMC-onderzoek etniciteit & risicofactoren HVZ -
Diabetes patiëntenperspectief: Hypertensie epidemiologie: Rookgedrag: Lichamelijke (in)activiteit: Dieet en overgewicht:
Kohinor, M Agyemang, C Nierkens, V Hosper, K en de Munter, J Nicolaou, M
Stellingen
Ik ben geïnteresseerd in de cultureel specifieke aspecten van ziektebeleving van mijn patiënten
1. Eens 2. Oneens
Ik dien de etnische achtergrond van mijn patiënt te betrekken in hoe ik zorg verleen
1. Eens 2. Oneens
Therapietrouw van de patiënt is mijn verantwoordelijkheid als huisarts
1. Eens 2. Oneens
Implementatie van cultuursensitieve zorg vraagt extra tijd van de zorgverlener en extra financiering van de zorgverzekeraar
1. Eens 2. Oneens
Patiëntgerichte zorg besteedt per definitie aandacht aan diversiteit
1. Eens 2. Oneens
