Geluksreis
cover: Erik Cox. de Gelukshaas ™, op de achtergrond een weg in het zuiden van Iran
Ik ben de enige echte
Gelukshaas
™
van Vergeet-Me -Niet.
Ze zeggen dat ik geluk breng.
E
r is meer dan genoeg geluk voor iedereen.
Ik moest op geluksreis, het Hazenpad op, naar de Koning van het Geluk. Ik ben niet voor niets dé Gelukshaas.
Zoals het gaat in sprookjes, is er een uitverkorene nodig om het verhaal, de reis en ontmoetingen op te schrijven Ik zocht een simpele nieuwsgierige ziel, iemand met open ogen. De juiste ogen. In sprookjes is het nooit degene van wie je dat het eerst verwacht. Het is niet de held waar het verhaal mee begint. Maar een onopvallende typetje. Ik ben niet gaan zoeken want dat heeft geen zin. Je weet dat de persoon die je zoekt vanzelf ineens ergens opduikt. Het is een kwestie van geduld. Dit verhaal begint met de reis, ik zal je niet vermoeien met de ontmoeting. Onderweg hebben we Gelukshazen uitgedeeld. We gaven ze aan iedereen, aan alle uitverkorenen in dit verhaal. Het Hazenpad loopt langs een oorlogspad, dat noem ik dan een geluksreis. ‘Rare Haas’ denk je misschien maar juist daar, dat zal je wel zien, hebben we iets kunnen brengen. Een heel klein beetje geluk aan diegene die dat het hartste nodig hebben. Al is het véél minder dan de druppel op de gloeiende plaat, er zijn nu mensen met een Gelukshaas langs het pad waar er net oorlog was, waar er nog oorlog is en waar de oorlog op beginnen staat. Het liefst zou ik natuurlijk de Vredeshaas willen zijn, nooit meer oorlog!
-2-
aan de Koerden en aan de Turken, aan de Iraki en de Iraniërs, aan de Grieken en de Turken, aan de Armeniërs en de Turken de Amerikanen en de Iraniërs, we zijn net als de wapenhandelaren we zijn er voor iedereen. 1 verschil ...wij willen dat iedereen samenwerkt, dat de wereld van ons allemaal is en dat we liever lachen dan huilen.
“De Gelukshaas is een gelukskind, ze is vrolijk, gevoelig en trouw. Ze is discreet,terughoudend, diplomatiek, meelevend, hee een gevoel voor humor en ze hee de bijzondere gave om te creëren. In China is de Gelukshaas een symboolvoor lang leven en geluk. Met de Gelukshaas wens je iedereen beide toe. (uit het lexicon der oude Chinezen).” vertaald van: -Teunen Konzepte GmbH-3-
-4-
-5-
-6-
-7-
VAN illustraties&ontwerp studio -Isabelle d’ agneau voisin-
Uitgedeelden Hazen
A ROADBOOK
De over en weer gelukswens
-10-
voor Mories, Miró en Goya de uitverkorenen
-11-
VERTREK
MET
DE CAMPER
-12-
VANUIT
BUSSUM
NA
AAR
ROTTERDAM
HAAMSTEDE
-13-
WALSOORDEN
DINANT
CHTER DE GELUKSHAAS AAN, NAAR DE KONING VAN BHUTAN.
A
-14-
d
e eerste aanwijzing was niet zo moeilijk. In München moesten we bij de ADAC het *'carnet de passage' ophalen. We mochten er een week blijven in het Westpark. Het hele park was ons huis. Soms zitten we even in de relaxkamer in de schaduw van de bomen op het gras. De wc is verder op, waar we erg aan moesten wennen, vooral dat er na 20:00 geen bezoekjes meer gebracht konden worden omdat onze wc dan op slot gedaan werd. Het kwam één keer voor dat ik nog op de wc zat toen de ijzeren hekken van het gebouw dicht werden gedaan en ik zat te dubben wat ik nu moest doen. Hard roepen in het Duits dat er nog iemand is, of niks doen..., nee dat niet dan zit ik er de hele nacht. Er was niks anders te doen dan heel hard roepen dat er nog iemand zit te poepen. Ach ja das war einmal... We hebben een tv kamer waar elke avond een film vertoond wordt in de open lucht op een heel heel groot doek en de slaapkamer is in de camper, de keuken ook. Het is wel een beetje een groot huis. Ja een heel groot huis, ik heb er niet eens alles van gezien. We kregen ons 'carnet' niet mee want de betaling was nog niet helemaal rond. Ze sturen het op naar Griekenland waar het hazenpad doorheen loopt dus reden we richting het oosten door via Oostenrijk naar Hongarije. Naar de landerijen en de bossen van de familie Kalános. En daar.....daar lieten we voor het eerst een Gelukshaasje achter.
Wie? Orsi en Mike kalános Waar? Simontornya, Hongarije Wanneer? 18 augustus 2011 Waarom? Met veel liefde werden we er ontvangen, we bleven 2 nachten slapen. We kregen een uitgebreide rondleiding over hun landerijen, bezochten de wijnhuisjes en bossen van Nathaniël. Mike en Orsi. Mike is de vader van Nathaniël Kalános een vriendje van Goya en Miró uit Bussum. Makkelijke lokatie voor Haas al ging niet alles helemaal volgens plan. We waren maar een paar dagen te laat. Het Hazenpad gaat niet altijd over rozen en onverwacht oponthoud komen we op elke kruising en achter elke heuvel tegen. Dit was nog maar het begin. -15-
H
ier konden we relaxen, genieten, spelen, veel lachen en elkaar sterke verhalen vertellen.
Nathaniël bezit een enorm groot bos in Hongarije, we reden er met een auto omheen en doorheen, er kwam geen einde aan, we konden met de toestemming van de eigenaar van alles oprapen meenemen en weer weg gooien. ‘Hoe vind je dat nou, zo’n groot bos?’ Natty haalt zijn schouder op, ’ weet ik niet.’ Wat je allemaal kan doen met een bos volgens Haas: -wachten op een waarde transport en die overvallen -bomen klimmen en hutten bouwen -eekhoorntjes bespiedden -paintball wedstrijd houden -hout zoeken -achter elkaar aan rennen -ontdekken wat je allemaal kunt doen met een tak Het zou mij allemaal erg gelukkig maken, zitten op een dikke tak en kijken in de verte. Er zijn zoveel dingen te doen met een mooi groot bos. Maar Natty woont in Nederland en komt niet vaak in het bos in Hongarije, dat komt later wel. Wat hem nu erg gelukkig maakt is de rest van zijn vakantie naar een waterpark in Kroatië en in een doorzichtige bal over het water lopen.
-16-
-17-
O
nze reis ging verder. Waar wij het meeste behoefde aan hadden was water! Water is van levensbelang. Om ons mee te wassen, om te koken en te drinken natuurlijk. Dat is nummer één van ‘meest belangrijke dingen’ onderweg. Wij waren geoefend om tijdens het rijden een water tapplek te kunnen herkennen.
Ze verschenen in vele gedaantes, dat maakte dit speuren alleen maar leuker en spannender. We volgden nu het spoor van Haas via de waterbronnen. Onze ogen scande de weg af. Ook als we dachten dat er niks te tappen viel. Juist op die plekken vonden we wel een put, pomp, bron of fontein. Onze waterkanisters waren al bijna leeg toen we een blauwe
pomp langs de weg zagen staan. In jubel stemming haalde Mories de kanisters onderuit ons gootsteenkastje om ze zó vol te vullen dat we er zelfs geen luchtbellen meer in mochten zien. De pomp was leeg, geen druppel water. Wat is dat nou? We keken bedroeft om ons heen en langzaam liep Mories met de lege kanisters
terug naar de auto. Ik had hem al een tijdje zien staan, een mannetje aan de overkant. Hij kwam net met zijn kruin boven de heg uit en zijn oogjes priemde door zijn houten hek. Ik zag hem twijfelen en net toen we treurig weer verder wilde rijden begon de man te roepen. In het Hongaars. Ik dacht dat wij ons op ons kop kregen, dat we niet aan een lege pomp mochten trekken maar allez! Haas weet wel beter. Deze lieve man liet zijn eigen pomp door lopen om de leiding te spoelen. Hij gaf ons 40 liter water mee. Wat hem gelukkig maakt heb ik hem niet gevraagd. Maar hij is goed in mensen helpen met water nood. Hij woont er prima voor. Haas zegt ook altijd: ' geven is veel leuker dan krijgen'. De blauwe pomp kan hij goed in de gaten houden. Misschien staat hij er de hele dag te wachten op mensen die dorst hebben. En vind hij ze sympathiek geeft hij ook wat
De lege blauwe pomp in Vajta, Hongarije. -18-
No 2.
wie? Waar? Wanneer? Waarom?
De vriendelijke overbuurman van de blauwe waterpomp Vajta, Hongarije 20 augustus 2011 40 liter water 4 peren & 2 Perziken.
De man huppelde blij rond. Hij hield ons nog even aan net toen we weg wilde rijden. Om vier 4 peren en twee perziken door het raam te geven. Alles konden we goed gebruiken en zeker wat extra vitamines.
fruit uit zijn eigen boomgaard weg wat hemzelf nog gelukkiger maakt. Zijn huis stond wel te koop en of hij er nou gelukkiger van word als het huis verkocht wordt? Dan mist hij wel zijn prachtige uitzicht op de mooie blauwe pomp. Van Hongarije reden we naar Kroatië met lekker veel vers water en heerlijk fruit. Het land van de plat gereden kikkers, of Miró, het land van de kikkers, omdat het er zoveel zijn, worden er veel plat gereden. We deelden er petten en snoep uit, en haal de twee niet door elkaar. Anders eten ze hun pet op en leggen ze het snoep op hun hoofd. Aan onze rechter hand zagen we de 'Bulky Papuk' berg, een rots ontstaan uit een lava uitspatting 370 miljoen jaar geleden. We zaten op een muurtje mensen te bekijken, ze zagen er mooi en bijzonder uit. Heel anders dan bij ons. Een baby met een hele grote neus, zijn moeder, oma en vader hebben
net zo'n grote neus. moeten. 'Maar we kunnen wel naar Mostar' 'Kunnen we echt naar Mostar?!!!' riep Goya blij 'Ken je Mostar dan?' Goya: '….........nee.
Ik kocht op een markt een klein boeketje van graan en rozenbottels, wat mij, en het kleine marktkoop vrouwtje een beetje gelukkiger maakte. In Vukovar keken we naar een ADHD mier die zo druk bezig was eten te zoeken dat hij over de broodkruimels heen en weer liep. We laten Sarajevo links liggen. Geen aanwijzing dat we daar heen -19-
Het spoor van wortelen en vrolijke mensen was tot aan Bosnië goed te vinden. We reden dwars door Bosnië, onderaan de kaart reden we Kroatië weer binnen. Aan de noordkant van de berg in Bosnië vonden we de mensen niet erg gelukkig kijken het was er lastig de weg te vinden en een slaapplek ook. We stonden op een privé parkeerterrein waar we door de eigenaar vriendelijk werden weggelokt naar een parkeerplek in een klein stadje. Maar aan de zuidkant van de berg werden de mensen vrolijker en aardiger. Waar kan het aan liggen, de ene kant van de berg heeft moeite de
andere kant juist niet. Ik probeerde Haas te vinden om het haar te vragen. Het spoor bracht ons naar 'Lovacki Dom', waar Haas in haar soep zat te roeren. ' Haas, daar zit je.' Haas keek op van achter haar soep en knikte onzichtbaar. Witte stoom kwam uit de pan omhoog. Op een knap kolenvuurtje stond de zware pan te rammelen en een heerlijke geur versierde de lucht om ons heen. ' Haas, weet jij waarom...' ' Waarom het aan de andere kant van deze berg minder gelukkig voelt dan hier?' Van schik zette ik een stapje terug. ' Ja ' zei ik. ' Vroeger.. gebruikte men natuurlijke grenzen en de natuur doet niets zonder doel.' ' De berg als grens tussen twee landen' ' Maar dit was toch één Joegoslavië, één land?' ' kort geleden wel maar lang geleden niet. Heel lang geleden 2oo jaar voor Christus heten dit deel 'Illyrium' en was deel van het Romeinse rijk. De andere kant van de berg was nog grijs. Het land had nog geen kleur gekregen zoals de rest van het Romeinse rijk. Er woonden grijze mensen, grijs van gedachtes. Pas in het jaar 27 voor Christus, 173 jaar later, veroverde de Romeinen ook de andere kant van deze berg en werd het 'Pannonia'. Pannonia kreeg langzaam kleur op de kaart en de mensen van deze kant van de berg wandelde naar de andere kant om kennis te maken met de mensen van grijze gedachtes. Langzaam verdween het grijze uit Pannonia door het mengen met Illyriumers maar het gevoel van grijs is nooit helemaal weggegaan'. ' ah.' zei ik. ' ah.' Ik keek in de soep van Haas, en heel diep in gepeins verzonken wilde ik weg lopen, ik moest er over na gaan denken. 'Eten jullie niet met me mee?' ' We gaan daar wel eten' en ik wees naar het restaurant met dezelfde naam als de plek van Haas. ' Dank je, Haas. We zien je aanwijzingen wel'. ' De natuur doet niets zonder doel' mompelde Haas in haar soep. We aten er het lekkerste gebraden lam dat er op de aarde is. het is 22 augustus 2011. Soms,..... is het de moeite waard een paar kilometer om te rijden voor een waanzinnige maaltijd. - oké 2000 kilometer om - Dit is Bosnië-Hertzecovina's top kwaliteit. Op een kronkelig bergweggetje, vanuit het noorden naar Mostar en de Kroatische kust, waar boeren langs de weg hun eigengemaakte honing verkopen in kleine stalletjes zitten we in een restaurant. 'LOVACKI DOM'. Hier roosteren ze het hele lam aan het spit. Het is zo simpel, geen fratsen. Het lam wordt ingezouten verder niks. Binnen 5 minuten hadden we 2 lamsbenen en een portie vlees, zo van het spit op ons bord. Het lam werd geserveerd met een aardappel en een perfect rode sappige tomaat. Voor 24,50 km (12,54euro) aten we met zijn vieren buikjes rond en rond. Het lekkerste lam dat we ooit gegeten hebben! Dit restaurant was een van de zeldzame restaurants die door bleef draaien tijdens de Balkan oorlog. Terwijl de kogels om de oren vlogen werd er hier lam gebraden voor de soldaten. Dankzij dit restaurant heeft de familie 'Lovacki' de oorlog goed kunnen overleven. Ze waren een van de weinige familie's die tijdens de oorlog nog konden handelen en ze geen honger hoefden te hebben. Mories kocht na het eten nog een lamshoofd 'to go' voor het avond eten. van ons hoefden het niet maar we hadden er geen spijt van dat Mories op onze saaie camping, wel aan het strand maar het hek zat op slot, het vlees van de schedel had gesneden. En weer hadden we die avond een verrukkelijke maaltijd!
-20-
22
augustus 2011 om 14:10 stond de kilometer teller op
166666! We hebben de auto toegezongen op het eiland Zagorje op de 414 ter hoogte van Ston.
Door Bosnië reden we weer naar Kroatië, uit de bergen kwamen we langzaam dichterbij de zee. We reden langs de smaragd groene rivier die beneden aan de kust de helder blauwe zee instroomt. Dit was een prachtig geluksmoment! Zomaar kregen we dit moment kado ik keek mijn ogen uit en ik droomde gelukzalig weg. De zee was zo helder zo perfect van temperatuur zo veel vis. Langs forellen en oester kwekerijen.
25 augustus 2011. We zijn een heel eind de Adriatische zee in gezwommen met onze snorkel uitrustingen. Heel langzaam veranderde het warme zeewater in het heldere water van een aquarium bij de Chinees. Nu zwommen we er zelf, tussen de tropische vissen, we zagen zee-egels en krabbetjes. Regenboog vissen met snorren en octopussen. Als we heel erg goed ons best deden zagen we bijna de gasten in het restaurant zitten. Die met hun neuzen tegen het glas zaten om ons of een andere prachtige vis beter te kunnen bekijken. We zwommen er voor eeuwig en ook de vissen en andere zee dieren werden onze vrienden. Het zout droeg ons op het water, het is alsof je kan vliegen, hoog boven de zeebodem maar je niet bang hoeft te zijn dat je naar beneden valt. We zwommen steeds verder en vergaten de kust. En hoe we uiteindelijk weer terug kwamen in ons rijdende huisje kunnen we geen van allen meer herinneren. Maar daar stonden we ineens op een prachtige bergtop ver van de kust met het eindeloze uitzicht over zee. -21-
Dit was onze slaap plek vlak bij Molunat een vissers dorpje op het zuidelijkste stuk van Kroatië. In het dorpje Molunat zelf begonnen we de volgende ochtend met het ontbijt. “sorry we are late”. Uit een Duitse rode camper stapte Diane naar ons toe. “were are you hadding?” “haddig east”.zei ik. “we are going to the king of Bhutan, with the Gelukshaas”. “the Gelukshaas?” “yes.” Ik wees in de richting van het oosten in de hoop op een spoor, een teken van haas. Diane begon te lachen, en ik zag dat ze er niks van begreep. “Yeh! well” lachte ik verlegen. “we try to flow a fortune hare, she is leading us to the king of luck”. Inmiddels waren er naast Diane nog twee mensen komen staan. “sorry we are late”. zei Charles. Ze begonnen alle drie te lachen. Ik keek van Mories naar de jongens.
“nou zegt hij het ook”. dacht ik. “late for what?” Diane zag mijn verwarde gedachtes. “oh, i am sorry”. “we saw you guys sitting here when we turned into this lovely little parking lot”. “and we said to eachother, there is our date”. The Andrews giechelde naar elkaar. “yes”. zei Charles. “it was just like you were waiting for us, sitting here with your breakfast”. “oh”. Charles and Diane, “easy to remember” zei ze. “ and this is our daughter Nicole”. Charles is een journalist uit Los Angeles. Diane is stem acteur. 'Daisy Duck' zij is de officiële stem van Daisy in alle Amerikaanse Donald Duck filmpjes. Nicole was net van Highschool. Voor ze verder gaat studeren nemen Charles en Diane haar mee naar Europa, voor een jaar. Met onze nieuwe Amerikaanse vrienden reden we op 26 augustus Montenegro binnen. -22-
Friday 26 August 2011
uit : an Andrews Adventure
Just after leaving Lapad we stopped for breakfast with a spectacular view of Dubrovnik from a few miles straight up from the city. Curving along the coastal roads was harrowing at times because of the flimsy-looking guard rail that was the only thing between the road and a sheer drop miles down. We wanted one last dip in the Adriatic in Croatia, so we drove down a long country road to Camp Monika (thinking of Dian’s sister Monica). Instead of continuing to the actual camp, we pulled into a parking area where we saw a family eating their breakfast next to a van similar to ours, except theirs was adorned with photo-stickers of family friends all around the top part of the van. We met the Dutch family of Mories, Isabel, Miró and Goya and found out they were also traveling for a year... to CHINA! (Bhutan, to be exact.) Since our paths were the same for the next few days and since we were going through some mountainous terrain we thought a “caravan” would be a good idea, so off we went to our 12th country, Montenegro. -23-
Op de grens, Kroatië Montengro: Diane: ' Hoe zeg je bedankt in het Kroatisch?
Het was al donker geworden en onze nieuwe vrienden hadden alle hoop op ons gericht voor een spannende slaapplek in de natuur. Dan zal je altijd zien dat op momenten zoals deze wij geen leuke mooie spannende plek in de natuur konden vinden. In Utjeha belandden we op een camping aan de kust. Niks voor ons, want we houden meer van
de natuur en slapen in de wildernis maar die konden we hier niet vinden. Op het strand stonden levens grote borden met een tekening dat het verboden was om je eigen parasol of ligstoel mee te nemen. Die waren te huur bij de strand tentjes. Haas wat maak je ons nou! Wat een verschrikkelijke plek heb je ons gewezen, of hebben we
aanwijzingen gemist die de andere kant op stonden? Het was ook al zo donker. Of was het om ons eraan te herinneren dat de rest van de reis wonderbaarlijke en prachtige plekken in het vooruitzicht had en dat we ze nu alleen maar meer konden gaan waarderen. Ja dat moet het zijn, Haas toch! Wat ben je geniaal.
op de camping met fruitbomen, Douanier ant- tijdens de pasta de Mories, woord gepikeerd: 'We zijn hier niet in Kroatië, we zijn hier in Montenegro.' Diane: Oh, sorry.. hoe zeg je bedankte in het Montenegro's? Douanier: 'Het zelfde als in het Kroatisch want we spreken dezelfde taal.'
vertaalt uit het U.S Engels, het echte cowboy Amèricaans. “Wat gaan jullie doen bij de Koning van Bhutan?”. vroeg Charles. “We hebben een gouden Gelukshaas voor hem, die gaan we hem brengen. Hij is toch de Koning van het geluk”. zei ik. “Wisten jullie dat?, hij vind het belangrijk dat het volk gelukkig is. Hij heeft zelfs een ministerie van geluk”. “We zijn er wel nieuwsgierig van geworden, ik zou best willen zien hoe dat gaat in een land waar geluk boven alles staat”. Diane keek op van haar bord. “Ha ha ha, must be difficult”. lachte ze. “Een héél land! full of happiness!” “Ja dat denk ik ook, daarom wil ik er gaan kijken”. “Een Bhutaanse Lama zei,” en ik trok een plechtig gezicht, “ Geluk en vrede is een dak boven je hoofd die je beschermt tegen de regen en de zon...of zoiets”. De andere gniffelde zachtjes, niemand zei nog iets. Even. “En You guys?” vroeg Charles aan de jongens. “Hè? wat?” Miró en Goya keken vestoort van op. “Ik weet niet”. zei Miró. “We gaan gewoon mee”. “Ik hoorde dat het moeilijk is Bhutan binnen te komen” zei Charles. “Hebben jullie een visum kunnen krijgen?”. “Nee dat niet”. “Ik heb hem geschreven dat we onderweg zijn, we zien wel wat er gebeurt, misschien mogen we niet binnen”. “En dan?” vroeg Diane. “Dan hebben jullie de hele reis voor niks gemaakt”. “Zou kunnen”. zei ik. “maybe not”. “Ik heb het niet zelf bedacht hoor. Maar Bhutan is niet het enige doel... de reis ernaartoe is het echte doel”. “Er is geen weg naar het geluk, geluk is de weg... Die is ook niet van mezelf. Anyway om niet teveel te dwalen hebben we een richting nodig, zodat we kunnen zeggen, dáár gaan we naartoe”. Terwijl ik dat zei, stond ik triomfantelijk op met mijn kin omhoog en wees zomaar een richting op. Het tafeltje wankelde en ik hoorde een korte gil. Nicole greep het tafeltje voordat het viel. Miró en Goya sprongen op met hun bord in hun handen. Ik hoorde Mories mopperen, hij zei iets met “iies”. Diane moest hard lachen. “Je bent erg enthosiast als je verteld”. Lachte ze nog harder. “sorry”. Zei ik en ik ging weer zitten. We aten verder zonder iets te zeggen. -24-
“Nee echt, je bent very sparkling” zei Charles toen we klaar waren met eten. Diane pakte haar gitaar en begon een liedje te zingen over de presidenten van Amerika. Nicole viel in, samen zongen ze over Rooseveld, Nixon, Bush, Washington, Kennedy en alle andere presidenten. “We hebben dit liedje zelf verzonnen toen Nicole de namen van onze Presidenten moest leren”. Zei Diane toen ze klaar waren. “Ik had kanker” zei Diane ineens. “Ik ben nog maar net genezen, vandaar dat korte haar, dit is mijn nieuwe korte haar. Well it is... we hadden het over geluk enzo. Kijk dieren bijvoorbeeld zijn al gelukkig als ze gezond zijn en als ze voldoende te eten hebben. Eigenlijk zou dat voor de mensen ook moeten opgaan”. Dit had ik niet zien aankomen. Niet na dat vrolijke presidentenlied. “Om eerlijk te zijn heb ik het me ook pas na “dieren bijvoorbeeld zijn al mijn ziekbed beseft, of tijdens. Dan dacht ik vaak als ik mensen zag mopperen, maar je gelukkig als ze gezond zijn bent gezond! Profiteer mens!” en als ze voldoende te eten “De natuur doet niets zonder reden”. Dacht ik hardop. “Sorry, did i say that out loud?” hebben. Eigenlijk zou dat “Ik bedoel...uh...i didn’t mean...uhm...het is”. voor de mensen ook moeten Oh nee, ik begon een beetje te schuivelen en probeerde de woorden te vinden die ik bedoel- opgaan”. de. “Ik bedoel niet dat je ziek moest worden... oh sjit ies lul je hier nu maar uit,” Dacht ik in lichte paniek. Diane keek me vriendelijk aan. “I know”. Was alles wat ze zei. Charles stond op en vroeg; “Wat zei je net?, de natuur doet niets zonder reden?”. “Wat bedoel je daar mee?” “Het is wat Haas tegen mij zei in Bosnië,.. ik weet niet wat het betekend, soms denk ik dat ik het weet, en dan weet ik het weer niet”. Zei ik verlegen. “Ziek worden is ook de natuur” Probeerde ik. Wat bedoelde ik nou? “ Ik bedoel, daardoor weet Diane wat geluk is. Niet dat ik denk dat je daar serieus ziek voor moet worden maar...” Oh my! what a mess. “Sorry” zei ik tegen Diane. “Not at all” zei ze terug. “Ik ben weer beter en dat is het belangrijkste van alles”. “ En ik denk dat ik bergijp wat je bedoelt. Er bestaat niet beters om je zorgen te vergeten dat muziek”. Met een zwaai nam ze haar gitaar weer op haar schoot en begon een vrolijk lied te spelen. “Food and music bring people together” Zong ze tussen de regels door. De jongens gingen een potje schaken in het maanlicht, Mories en ik luisterden naar de liedjes van Diane en Nicole. De hele avond lang.
27
augustus om 13:30 reden we Albanië binnen. Langs de weg in Albanië, auto wasserettes niet zoals wij die kennen maar jongens met tuinslangen en een grote gele spons in hun hand, auto sloperijen, en meubelzaken. Albanië begint erop te lijken. Het eerste land van waar we
ons meteen thuis voelden. Kwam zeker door het zooitje. Ongeregelde klutjes mensen op straat waar we eindelijk een keertje niet opvallen en de tal van illegale marktjes op onmogelijke plekken. Onze Amerikaanse vrienden uit L.A vonden het maar niks en we zagen in ons achteruit kijk spiegeltje de gespannen gezichten die langzaam wit weg trokken. Charles had een deadline en moest een stuk mailen naar de 'the Santa Monica Daily Press' dus zochten we naar een plek waar hij kon internetten. -25-
We zagen het internet café aan de kant van de weg. Heel langzaam en voorzichtig kwamen Charles en Diane uit hun kleine huisje de straat op. Voor het eerst van hun leven voet in Albanië. “a communist country”. ... “must be scary”. Al gauw na de eerste ontmoeting met de Albanezen ontdooide de Amerikanen. Charles zat er uren in het café omdat hij uit spanning van dit nieuwe land zijn USB stick ondersteboven in de Albanese computer probeerde te proppen.
Stopping at an Internet café so Charles could send his articles to the Santa Monica Daily Press, he was treated with exceptional courtesy and customer service beyond imagination, and when Diana and Nicole showed up the owner treated each of them to bottled fruit juices. The rest of the group took care of errands. Mories had a key made, Isabel bought some things at the apothecary and Nicole was given a container of lotion by the pharmacist who was excited to meet such foreigners. All were greeted with the same friendliness and service. again, uit an andrewsadventure
er was nog maar net genoeg gas om 4 keer thee te drinken
Mories probeerde er een reserve sleutel te laten maken voor ons kluisje. De sleutelboer had er een hele kluif aan maar uiteindelijk nadat hijzelf steeds de niet gelukte kopie probeerde een ronde dansje maakte toen uiteindelijk de sleutel paste. Wij zochten met spoed een verlengstuk voor onze gasflessen om LPG te kunnen tanken. Er was nog net genoeg gas om 4 keer thee te drinken. En de afwas te doen. Al dagen waren we er naar op zoek, nergens vonden we wat we zochten en het systeem dat we mee kregen van het gasstation uit Eemnes werkte niet hier, niet in dit land. In Tirana, reden we voorbij een gaswinkel. Mories, stuurde de auto door de smalle straatjes van Tirana op zoek naar een parkeerplek en één voor onze Amerikaanse vrienden. Achter het huizenblok vonden we twee plekjes. De familie Andrews ging een ommetje maken terwijl Miró en Mories naar het gaswinkeltje verder op liepen. Goya en ik bleven thuis, potje schaken in de deur opening. Eerst kwam er een Albanees jongetje voorbij. Nieuwsgierig keek hij bij ons naar binnen, hij keek niet naar ons maar naar het huisje en wilde tijdens zijn voorbij gaan niks missen. Hoe dichter hij langs ons liep hoe langzamer hij zijn pas maakte. Goya en ik keken hem ook nieuwsgierig aan maar hij zag ons niet. “hellooow'”zei ik. Maar het jongetje hoorde niks, hij liep gewoon langzaam door en bleef ons huisje bekijken. Hij vergat bijna de bocht naar links. Rakelings langs de met klimplanten begroeide bakstenen muur bedacht hij zich plotseling en liep met versnelde pas de andere straat in. Het was mijn beurt een strategische zet te doen. Mijn gedachte dwaalde naar alle kanten behalve de goede. Ik deed een stomme zet zodat Goya mijn koningin te pakken had. Dat had ik helemaal niet gezien! Ik haat die lopers die zomaar ergens vandaan komen. “OOOHHH'”riep ik luid. “Nee, nee, nee dat wilde ik niet doen, die zet.” “Jaaaa, je hebt los gelaten je mag niet meer terug.” Zei Goya nog luider om over mijn gejammer uit te komen. -26-
We zagen niet dat er een kleine gedrongen 'boef ' naar ons keek. Hij stond te glimlachen en liep dicht langs ons schaakbord om er op te kunnen kijken. Deze man werd onze nieuwe beste vriend Bruno. Het gaswinkeltje was gesloten The Andrews waren terug en ik had verloren van Goya. Laten we maar verderop kijken stelde Mories voor. Of we went. Boven de straat hing een spaghetti van elektriciteit en telefoon draden. Wat we niet wisten was dat onze auto veel hoger was dan de laagste draden. Tijdens ons slakkengangetje door het nauwe straatje hoorden we plotseling het knappen van sommige draden.Het was alsof de snaren van een gitaar knapte. Diana zag toen we weer langs het gaswinkeltje reden dat het was opengegaan, dus dit ritje was kort. We keerde weer terug naar onze oude plekjes. Mories ging weer naar het gaswinkeltje. Er was één probleem...niemand sprak er Engels. Het lukte Mories niet om uit te leggen wat hij zocht. De ontzettend lieve jongen van de winkel, hij sprak een heel klein beetje Frans en een heel klein beetje Duits, kwam met Mories mee naar de camper om te proberen te begrijpen wat wij nodig hadden. Het had geen zin. We begrepen elkaar niet. Maar we gaven niet op en hielden de jongen aan de praat, we waren radeloos opzoek naar gas en nu lieten we onze kleine kans niet gaan. Intussen waren de jongens met Nicole rijpe vruchten aan het plukken die boven het groente en fruit kraampje aan de takken hingen. De koopman zag het niet eens of hij trok zich er niks van aan. Wie zoveel moeite doet op aan het fruit te komen mag het hebben. Om de hoek hoorde ik het gegiechel van de jongens en Nicole.
-27-
We hadden veel lol met het mekaar niet begrijpen. Boven ons hingen dikke trossen rijpe druiven. Charles en Diane kwamen er ook bij staan om het amusante toneelstuk beter te kunnen volgen. Ik begreep uiteindelijk dat de jongen niet verkocht wat wij zochten en dat we naar een benzinepomp moeste rijden om daar verder te vragen. En op dat moment kwam Bruno weer langs lopen. Hij stond er verbaast te kijken, stonden deze mensen net niet een paar meter die kant op? Waarom hebben ze hun auto's verplaatst? Hij begreep er niks van maar wat hij wel begreep was dat we een taal probleem hadden en dat hij ons kon helpen want Bruno Toska 'onze nieuwe beste vriend' spreekt perfect Duits! Al die moeite voor niks. Bruno legde ons uit dat bij elke pomp een adapter ligt om LPG te kunnen tanken, alles wat we moesten doen was erheen gaan. En zo kwam het dat Mories op zijn fiets en Bruno op de fiets van Miró naar de dichtstbijzijnde pompstation fietste. Charles en Diane keken hun ogen uit. Wat Mories daar deed, met een gasfles op de stang door het verkeer van Tirana heen sturend hadden ze in hun leven nog niet gezien.
‘and what a sight it was to see him come around the bend holding a large can of gas under one arm while steering with another.’
No
3
.
Wie? Waar? Wanneer? Waarom?
Bruno Toska Tirana, Albanië 27 augustus 2011 Zonder de hulp van Bruno zaten we waarschijnlijk nog dagen zonder gas. We mochten gebruik maken van zijn WC en douche en parkeerden de auto's voor zijn huis. De fietsen haalden we van de auto en stonden de nacht in de woonkamer van Bruno.
“Het haasje kwam op de schoorsteen te staan, naast de foto’s van zijn kinderen”. -28-
H
et was een goed idee van Bruno om een vriend van hem te betalen om op onze auto’s te passen. We hebben hem betaald en daarna nooit meer gezien. De vriend van Bruno. Aan de overkanr van de straat was een restaurant waar we aten. Bruno Toska, The Andrews en wij.
We gaven hem geld en even later kwam Bruno terug hij zei dat het geregeld was. ‘ kijk daar die man daar.... dat is hem’ en hij wees de donkere straat in. Ik zag geen man staan.
-29-
Tijdens het heerlijk eten dat Bruno voor ons bestelde,waarvan hij ook gulzig een hapje mee at, probeerden we een gesprek uit in het gebrekkig Duits. “Wat ik hier wil doen,” zei Bruno terwijl zijn ogen over de schalen gleden, “een grote bloemen winkel in Tirana beginnen. Met verse bloemen uit Nederland. Das gibt hier nicht”. “Goed idee” zei Mories. “ Ja ja sehr gut idee” vond Bruno ook. “Wat zei hij?” vroeg Diane die nieuwgierig werdt van de grijns op het gezicht van Mories. “Dat hij een bloemenwinkel wil beginnen hier in Tirana”. “Ah!” Charles en Diane knikte wiegend met hun hoofden. Terwijl Bruno jongleerde met drie verschillende telefoons tegelijkertijd kwamen er nog meer schalen eten op tafel te staan. Aan één telefoon had hij zijn vrouw, aan de tweede een van zijn kinderen en aan de derde de zogenaamde bewaker van onze wagens. “Of je even met mijn vrouw wil praten” Bruno duwde de eerste telefoon in mijn handen. We maakten voor zeker tien minuten vreemde geluiden naar elkaar, geen idee wat zijn vrouw wilde met dit gesprek. En terwijl ik met mevrouw Toska aan de lijn zat keek ik Bruno smekend aan of hij op een of andere manier een list kon verzinnen om het ….telefoon “gesprek” te kunnen stoppen. Maar Bruno keek tevreden en moedigde mij aan om nog even rare geluiden te maken naar zijn vrouw. “ Dat vind ze zo leuk”. Hoorde ik hem zeggen. “oh... en ik zoek goud, maar ik heb zo’n detector nodig. Voor metaal. De detector kan ook uit Nederland komen.” “Jullie kunnen me misschien wel helpen met mijn plannetjes.” Bruno veegde zijn mond schoon. Met een glimlach Frommelde hij in zijn broekzak. Hij haalde er een plastic kaartje uit. Een ‘licence to look for gold’ Indrukwekkend! We mochten het allemaal even vast houden. Het was al minstens twee jaar verlopen. “De communisten wilde al het goud van de mensen hebben. Als je meer dan 10 gram had moest je dat inleveren. Mensen hebben toen hun goud verstopt, maar niemand weet meer waar.”
Charles en Mories zijn met Bruno mee naar zijn huis gegaan en dronken er verkeerde wijn. We hebben er heerlijk geslapen in de straten van Tirana. En was het nou vanwege onze bewaking? Het was een rustige stille nacht. Bruno had gezegt: “van de politie hebben jullie hier niks te vrezen. Van de boeven wel...” Geen boef gezien die nacht. De volgende ochtend hebben we onze fietsen opgehaald. We namen afscheid van Bruno Toska. “aufwiedersehen!, en doen jullie de Koning de groeten?” riep Bruno
Met een lange vrolijk gekleurde optocht reden we door de bergen van Albanië. Wij reden weer voorop! En vrolijk zongen we liedjes, Miró was de navigator. Hij las de kaart en wees de weg. De Amerikanen volgden ons op de voet, zij waren nummer 2 in de lange lange optocht. Vlak voor de grens met Macedonië wees Haas ons de weg naar het dorpje Lin aan het 'Lake Ohrid'. Omdat Mories achter het stuur zat en alsmaar doorrijd totdat iets of iemand hem om een goede reden laat stoppen reed hij de enige en zeer smalle straat van Lin in.
With the Dutch family in the lead, we drove down another of those streets that could lead to gold or to getting stuck when the street ran out. Where the street ran out... we found gold, room enough for two vans right by the water. anandrewsaventure De plek was fantastisch. De jongens sprongen het meer in en we maakten snel vrienden met onze nieuwe buren, leerde de namen en wat Albanische woorden, kinderen kwamen bij ons kijken, we zwommen, we hingen wat rond. Dit is een echt ouderwets dorp. Geiten werden gemolken, een oude man hing gebogen over zijn wandelstok, twee mooie oude dames zonder tanden, Olga en Geordina. Donika wilde ons koffie geven, haar man bood ons een glaasje van zijn eigen gemaakte raki aan toen we een eindje wilde gaan wandelen. We liepen terug door het smalle straatje naar het pleintje aan het begin van het dorp. in de kleine winkeltjes kochten we schoonmaak middel en lucifers, bier en eten. Net voorbij het pleintje zagen we dat een man zijn koe water uit het meer liet -30-
“Where the street ran out... we found gold, room enough for two vans right by the water.”
“Lake Ohrid. Aan de overkant de stad Ohrid in Macedonië”.
drinken. Hij floot haar terug toen ze genoeg gedronken had. Voorzichtig langs smeulende vuren liep ze terug. Een moeder en een dochter waren bezig twee ezels op te laden met grote balen hooi. Tegen de avond klommen Miró en Goya de berghelling vlak achter ons. Mories probeerde hun voorbeeld te volgen maar hij vertrok te laat en vond nauwelijks de weg weer terug in de diepe zwart van de nacht. Het dorp begon om 6:45 te ontwaken. Het felle ochtend licht dat over het meer en bergtoppen scheen was prachtig en rustgevend. Bleek dat we bij de vismarkt gekampeerd hadden, kleine bootjes voeren af en aan, er kwam een oude metalen weegschaal , een nieuw rekenmachine, cash, vis werd op de wal gegooid en de vissers verdwenen weer het meer op. De telefoon van meneer de koper ging af -- kreeg hij de laatste markt prijzen door? Bleek het zo te zijn dat er in het Lake Ohrid hele bijzondere en zeer smakelijke en zeldzame forelen zwemmen, die omdat het meer zo schoon is nergens anders ter wereld overleven. Had ik dat geweten.... dat was ik eerder terug gekeerd uit het land der slapenden. Ik zag het allemaal gebeuren in onze eigen voor tuin maar helaas nog niet wakker genoeg dat ik kon bedenken om daar!.. Waar de vissen aan land werden gegooid, verse speciale Lake Ohrid forel te kopen. En waarschijnlijk nog voor een prikkie ook. Goya en Charles speelden aan de oever een potje schaak. “Mind you, Goya”zei Charles. “Ik ben op mijn achtste begonnen met schaken”. “I don’t care...” Antwoordde Goya. “me too”. “No mercy for you!!” zei Goya en hij kneep zijn oogjes tot kleine streepjes.. Het potje werd gewonnen door Charles. maar het was niet gemakkelijk, moest hij toegeven. We gingen allemaal onze eigen gang in Lin. Nicole beklom de steile helling achter onze auto's, Diane's haar werd door mij geknipt, de jongens sprongen nog eens het water in, Mories probeerde de kinderen van Lin uit onze auto te weren en Charles maakte een wandeling door de smalle straat. Toen we uiteindelijk allemaal weer terug gekeerd waren op onze campsite besloten we weer door te gaan 'still hadding east'. Naar Ohrid, precies aan de overkant van Lin.
Een kleine tempel op de berg, waar Miró een kaarsje brandde voor Hansie. -31-
No.
4
Wie? Waar? Wanneer? Waarom?
The Andrews. Charles, Diane (easy to remenber) and Nicole Ohrid, aan Lake Ohrid in Macedonië 31 augustus 2011 The Andrews zijn onze nieuwe vrienden, we reden samen 5 dagen op. Door Kroatië, Albanië en Macedonië. We kampeerden nog 2 nachten aan het meer. Onze vrienden vertrokken richting Griekenland en wij reden naar Petor het andere meer van Macedonië.
-32-
Aan de waterkant de laatste avond met The Andrews
N
icole speelde op haar gitaar, ze zong het liedje dat ze had geschreven voor de Prom Queen te verkiezingen van The Lovejoy Highschool prom 2011 “If you like a wonderfull Queen...Chose me..Nicole Andrews, Nicole Andrews” guess what! Nicole werd de Queen 2011. Er was iets met de King. Een vriend van Nicole die geen zin had naar de Prom te gaan en toch King werd. Daar stonden ineens Nicole en haar vriend op het podium met een kroontje op. Ik weet niet meer precies, een grappig verhaal dat was het wel. “In de 70er jaren was ik hier in Europa” vertelde Charles na het liedje. “En ik droomde ervan om nog eens terug te komen, my god... dat was 40 jaar geleden.” Charles sloeg zijn ogen op naar de hemel. Alsof hij daar God de schuld van kon geven. “Ik ben zo blij dat ik er nu weer ben, het is wel veranderd. Het was hier veel rustiger maar de wegen waren ook veel slechter.” Nicole en Diane zongen nu samen een liedje. “Als je mij vraagt wat me gelukkig maakt is het reizen, de vrijheid, elke dag verwondering, elke dag een nieuwe verrassing”. “En muziek maken!” zong Nicole er doorheen. Diane knikte, een breede glimlach en vrolijke ogen. “Ah Music” Zong Diana nu. “Deze reis is een totale verrassing voor mij”. Lachte Diane vrolijk in het rond. “Zonder Charles was ik nooit gegaan, ik ben hem zo dankbaar”! Charles scharrelde in zijn bus en kwam weer tevoorschijn met een paar slangenleren cowboy laarzen. “Look.. deze zijn met de hand gemaakt in Texas” zei Charles en wrong zijn voet in een van de laarzen. “Zonder deze laarzen voel ik me niet helemaal comleet”. “Wauw”! Riep ik. “die zijn mooi! Waarom heb je die niet aan? Als je daar helemaal jou van wordt?” Charles begon te lachen. “Omdat ik mij iets té Amerikaans voelde met deze laarzen, ha ha ha, het voelde een beetje gek om over dit continent te lopen met mijn ‘all American boots’ .
Maar als we weer in het vliegtuig zitten terug naar huis, trek ik ze meteen weer aan”. Intussen had Charles zijn laarzen aan en liep rondjes als een echte cowboy. Benen wijd alsof hij net van zijn paard was afgestapt. Diane begon te zingen, ‘It Ain’t the Planet, It’s the People’ - Modern Music from Outer Space- groovy, jazzy. De bonte avond aan Lake Ohrid. We zongen mee. Later die avond hadden we nog meer verhalen, raadsels en muziek. We beloofde elkaar dat als we de volgende dag, wanneer we allemaal een andere kant op gaan, de antwoorden nog niet wisten we ze verklappen. Anders zou het onze reis nog een kunnen vergallen. - The Andrews riddle- ‘Er staan 100 vrouwen en 100 mannen op een rij, allemaal van dezelfde leeftijd. Helemaal naakt. Hoe of waaraan kan je zien wie Adam en Eva zijn.’ - The Witteveen riddle- ‘wat was er eerder de kip of het ei.’ 31 augustus vertelde we elkaar de oplossingen. Toen we elkaar gedag hadden gekust en afscheid hadden genomen, toen we allemaal dachten, we zien elkaar nooit meer terug, op dat moment voelde ik me triest. Dit was de eerste keer dat we echt afscheid moesten nemen van nieuwe vrienden. ‘reizen is afscheid nemen’. “ik zal jullie missen”. En tegelijkertijd dacht ik “Ah lekker weer met zijn vieren, we kunnen weer staan en gaan waar wij willen”. Ik gaf Diane een knuffel en Charles een kus met Nicole deed ik de ‘doodle dip groet’ die we ook de kinderen in Lin leerden . De jongens glimlachten verlegen op een afstandje en zeiden zachtjes “Bye bye”. Mories gaf Charles een stevige hand, kuste Diane en Nicole. We stapte alle in onze eigen Van. Off we went ieder een eigen kant op. “Say Hi to the King! and give him this song!”
“It Ain’t the planet, it’s the people. It ain’t the venue or the hart. It ain’t the neighborhood, it’s the indivuals inhabitant that matter afterall. oehoe. Check it out see what i mean. It ain’t the planet it’s the people who make the scene. Yeah yeah. It ain’t the planet it’s the people. mmm. Yeah yeah. It ain’t the planet it’s the people. oeh oeh, check it out. It ain’t the planet it’s the people who make the scene. It ain’t the galaxy or system. It ain’t the nation or the state. It ain’t the continent it’s individuals who make a place......is so great. whoe hoe. Check it out you see what i mean. It ain’t the planet it’s the people who Sprightly intergalactic philosophy. make the scene. -33-
Song written by Will Ryan Vocal Diane Michelle -our friend-
