Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen Bijlagen en kaarten. Bijlagen en kaarten bij Beheerplan

Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen Bijlagen en kaarten

Bijlagen en kaarten bij Beheerplan 2012-2017

Een bijdrage aan het Europese programma Natura 2000

Bevoegde gezagen

Vastgesteld d.d. 23 april 2013

Vastgesteld d.d. 25 augustus 2013

Vastgesteld d.d. 17 juli 2013

Het beheerplan is opgesteld door: Royal Haskoning in opdracht van provincie Zuid-Holland

Foto voorkant: Kalkarm grijs duin in Solleveld, Leo Loijenga (Dunea)

Inhoudsopgave BIJLAGEN Bijlage 1 Projectorganisatie ............................................................................................................ 1 Bijlage 2 Cultuurhistorische en landschappelijke waarden Solleveld & Kapittelduin ...................... 3 Bijlage 3 Stroomschema vertaling BN-waarden ........................................................................... 11 Bijlage 4 Vertaling BN-waarden.................................................................................................... 15 Bijlage 5 Onderbouwing BN-instandhoudingsdoelstellingen ........................................................ 31 Bijlage 6 Habitattypen en vegetatietabel ...................................................................................... 35 Bijlage 7 Uitwerking typische soorten ........................................................................................... 39 Bijlage 8 Kwaliteitsparameters habitattypen en BN-clusterwaarden ............................................ 43 Bijlage 9 Factsheets habitattypen................................................................................................. 45 Bijlage 10 Factsheet nauwe korfslak ............................................................................................ 57 Bijlage 11 Overzichtstabel bestaand gebruik ............................................................................... 59 Bijlage 12 Stappenplan cumulatietoets ........................................................................................ 65 Bijlage 13 Toetsingstabel globale effectenanalyse ....................................................................... 67 Deel A: Natura 2000-waarden ....................................................................................................... 67 Deel B: BN-clusterwaarden ........................................................................................................... 77 Bijlage 14 Toetsingstabel nadere effectenanalyse ....................................................................... 83 Deel A: Natura 2000-waarden ....................................................................................................... 83 Deel B: BN-clusterwaarden ........................................................................................................... 93 Bijlage 15 Passende beoordeling regulier zeereepbeheer ........................................................... 97 Bijlage 16 Passende beoordeling recreatie Van Dixhoorndriehoek ........................................... 103 Bijlage 17 PAS-gebiedsanalyse ................................................................................................. 109 KAARTEN Kaart 1: Habitattypenkaart Solleveld .......................................................................................... 171 Kaart 2: Habitattypenkaart Kapittelduinen noord ........................................................................ 173 Kaart 3: Habitattypenkaart Kapittelduinen zuid ........................................................................... 175

i

Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

Bijlage 1 Projectorganisatie Projectgroep Dunea Gemeente Den Haag Gemeente Rotterdam Gemeente Westland Hoogheemraadschap van Delfland Ministerie van EL&I Provincie Zuid-Holland (voorzitter) Rijkswaterstaat (agendalid) Stichting Zuid-Hollands Landschap Adviesgroep Algemene Vereniging voor Natuurbescherming voor 's Gravenhage en omstreken ANWB Camping Vafamil Deltalinqs Dunea Gemeente Den Haag Gemeente Rotterdam Gemeente Westland Havenbedrijf Rotterdam N.V. Hoogheemraadschap van Delfland Kamer van Koophandel Den Haag Kamer van Koophandel Rotterdam KNNV Den Haag LTO Noord Parnassia Bavo Groep Provincie Zuid-Holland (voorzitter) RECRON Rijkswaterstaat Stad en Lande Stichting Duinbehoud Stichting Zuid-Hollands Landschap Vestia

1


2


Bijlage 2 Cultuurhistorische en landschappelijke waarden Solleveld & Kapittelduin Onderstaande inventarisatie is in 2008, bij wijze van proef voor landelijke uitwerking in alle Natura 2000-gebieden, uitgevoerd door Guido Mauro, Consulent Cultuurlandschap en Archeologie,

Regio west (Noord-Holland, Zuid-Holland en Flevoland) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Ondertussen is in juni 2010 de Provinciale Structuurvisie vastgesteld samen met de Verordening Ruimte. In artikel 14 van de Verordening Ruimte is de landgoedbiotoop opgenomen. Deze landgoedbiotoop rust o.a. op het landgoed Ockenburg. Doelstelling voor landgoedbiotopen is het behoud en versterken van de cultuurhistorische kenmerken en waarden van deze biotoop, zoals zichtlijnen en panorama’s. In april 2009 is tevens een special van Holland’s Duinen uitgebracht die volledig gewijd is aan het archeologisch en cultuurhistorisch onderzoek in Solleveld (Holland’s Duinen nummer 53, april 2009).

Guido Mauro, Consulent Cultuurlandschap en Archeologie, Regio west (Noord-Holland, Zuid-Holland en Flevoland), Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (U.08-177/GVM , 12 maart 2008) Inventarisatie Algemeen Het Natura 2000 gebied Solleveld en Kapittelduinen beslaat het duinlandschap tussen Kijkduin nabij Den Haag en het Hoek van Holland. Vervolgens slaat het plangebied ten noorden van de Nieuwe Waterweg “de hoek om” en omvat het het meer landinwaarts gelegen Staelduinse Bosch. Het duinlandschap bestaat voornamelijk uit een smalle reep en is op sommige punten nauwelijks 200 meter breed. De vorming van Oude en Jonge Duinen en de monding van de Maas hebben voor een groot deel het landschap bepaald. In het gebied zijn diverse cultuurhistorische elementen nog aanwezig die de verschillende activiteiten weerspiegelen die zich in het gebied hebben afgespeeld of nog steeds gaande zijn. In het gebied hebben uiteenlopende activiteiten plaatsgevonden zoals bewoning, agrarisch gebruik, begraving, jacht, verdediging en zanden waterwinning. In het noordelijk deel herbergt de bodem archeologische resten die informatie verschaffen over de vroegste bewoningsgeschiedenis. De vorming van de strandwallen met de daarop gelegen oude Duinen hebben een grote rol gespeeld in de bewoningsgeschiedenis. Zij boden gunstige vestigingsmogelijkheden vanaf het Laat Neolithicum ca. 2600 v. Chr. Archeologie Bekende Archeologische waarden: Binnen het Natura 2000 gebied bevinden zich volgens de Archeologische monumentenkaart Zuid-Holland (AMK ZH) twee terreinen van hoge archeologische waarde. Deze zijn:

3


AMKnummer 30D-001 (monumentnummer 4028): Terrein met sporen van bewoning uit de Romeinse Tijd en de Vroege en Late Middeleeuwen. De archeologische lagen komen op verschillende diepten voor dit komt door de uiteenlopende ouderdom en de stratigrafische scheiding, maar vooral omdat het maaiveld een golvend karakter heeft. In het algemeen zal gelden dat de oudere vondstlagen en loopvlakken dieper gelegen zijn dan de meer recentere. Met name de oudste resten blijken soms nog goed geconserveerd te zijn. Van de hoger gelegen veelal laatmiddeleeuwse en vindplaatsen van nog recentere datum zijn grotendeels de oude oppervlakken verdwenen of aangetast. De dieper ingegraven grondsporen zijn (deels) nog wel aanwezig. AMKnummer 30D-007 (monumentnummer 4034): Een terreintje waar ploegsporen uit de Late IJzertijd, sporen van bewoning uit de Romeinse Tijd en een (merovingisch) grafveld uit de Vroege Middeleeuwen uit de 7e eeuw zijn aangetoond. De middeleeuwse resten bevinden zich direct onder het maaiveld. Deze zijn al deels verploegd. Bijgiften in de vorm van metalen wapens en aardewerk zijn van het grafveld bekend. De akker uit de IJzertijd is nog zeer goed geconserveerd en liggen op grotere diepte. Verwachtingswaarden: De kans op het aantreffen van archeologische waarden vertoont een duidelijke relatie met de geomorfologie. De wording van het gebied wordt gekenmerkt door de monding van de Maas en de vorming van de strandwallen en Oude Duinen en Jonge Duinen. Omstreeks 3000 voor Chr. begon de kustlijn ten gevolge van een verminderde zeespiegelstijging zich westwaarts uit te breiden. Hierbij ontstonden grofweg drie strandwalgordels min of meer evenwijdig aan de kust waarbij de jongere strandwallen ten westen van de oudere zijn gevormd. Tussen de strandwallen lagen strandvlakten waar klei werd afgezet en zich (soms) veen kon ontwikkelen. In het noordelijk deel van het Natura2000 gebied, grofweg tussen Kijkduin en Arendsduin, zijn voornamelijk de strandwallen en Oude Duinen aanwezig die behoren tot de middelste strandwalgordel welk loopt van Den Haag naar Wassenaar. Deze komt ter hoogte van Loosduinen en Solleveld het gebied binnen. In het uiterste noorden nabij Kijkduin zou zich nog een deel van het jongere strandwalcomplex van Scheveningen kunnen bevinden. Na 1200 zijn in een smalle strook direct langs de kust hier de Jonge Duinen gevormd. Uit het noordelijk deel van het plangebied zijn diverse vondsten bekend die dateren vanaf de Late Bronstijd. De kans op het aantreffen van nog oudere resten, uit het Neolithicum mag zeker niet worden uitgesloten, gezien de ouderdom van het strandwalcomplex en de vondsten die behoren tot de Vlaardingencultuur net ten oosten (Madestein en het Monsterse Geestje) van het plangebied. Direct aangrenzend aan het plangebied op de camping Ockenburg ligt een ander terrein van hoge archeologische waarden, 30D-006 (monumentennummer 4033). Onderzoek heeft uitgewezen dat hier ook sprake is van bewoningsporen uit de periode Late IJzertijd, Romeinse Tijd en Middeleeuwen. Het betreft ondermeer een Romeinse vicus, van een klein Romeins fort uit de 2e en 3e eeuw na Chr. en een Merovingische nederzetting uit de Vroege Middeleeuwen. Zeer

4


waarschijnlijk heeft deze laatste een relatie met het ten zuiden hiervan gelegen vroeg middeleeuws grafveld (30D-006). De Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) kent het noordelijk deel van het Natura 2000gebied een hoge en middelhoge verwachting toe. Dit is gebaseerd op het voorkomen van de Oude Duinen en de afzettingen aan de noordelijke oever van de Maas met bijbehorende geulpatronen en veenriviertjes die in de Maas uitmondden zoals de Gantel. Daar waar de Oude Duinen aan het oppervlak bevinden is de kans groot dat archeologische sporen zich aan of dicht onder het oppervlak bevinden. Op locaties waar het jonge Duinzand de Oude Duinen en strandwallen bedekt, zijn de conserveringsomstandigheden voor archeologische resten die dateren voor 1200 in principe gunstig. De resten bevinden zich dan op grotere diepten. Kortom in het noordelijk deel zijn resten te verwachten uit diverse perioden en van uiteenlopende aard zoals nederzettingen, akkers, wegen, militaire versterkingen (Romeinse Tijd) en grafvelden. De verwachte conservering varieert van (zeer) goed tot matig/slecht. Dit beeld wijkt af van het huidige duingebied in het zuidelijk deel dat van veel recentere datum dateert. Het duinlandschap bestaat hier uit Jonge Duinen en omvat de Kapittelduinen. Een opvallend landschapselement vormt de haakwal met daarop het Staelduinse Bosch. De haakwal is een strandwal die echter haaks op de kustlijn staat en is gevormd. Het is estuariumduin van de Maasmonding en ligt parallel aan deze rivier. De haakwal is waarschijnlijk in de tweede helft van de 13e eeuw ontstaan. Volgens historische bronnen zou hier omstreeks 1300 hier enkele vissers wonen en in de 14 en 15e eeuw zou een kapel gewijd aan de Heilige Ursula en enkele huisjes hebben gestaan. Resten hiervan zouden in de 18e en 19e eeuw zijn aangetroffen tijdens de afgravingen van het duinzand ten oosten van het huidige Staelduinse Bosch. Het zuidelijk deel heeft volgens de IKAW een lage tot zelfs een zeer lage trefkans op de aanwezigheid van archeologische resten. De Maas heeft hier grote delen geërodeerd. Toch kunnen in het gebied met name resten worden aangetroffen van na 1200, ook zijn uit het gebied enkele (middeleeuwse) scheepsresten bekend. Overige cultuurhistorische waarden Landgoed Ockenburg Landgoed Ockenburg, exclusief het kasteel Ockenburg dat buiten het plangebied valt: Het landgoed Ockenburg is rond 1650 aangelegd door Jacob Westerbaen. Het landgoed was oorspronkelijk in een Classicistische stijl aangelegd. In de loop van de eeuwen is er flink aan het landgoed gesleuteld. De strakke formele lijnen en structuren zoals deze nog op historische kaarten zichtbaar zijn, worden in de 19e eeuw vervangen door meer vloeiende lijnen en glooiende gazons. Thans is nog weinig tot niets herkenbaar van de aanleg van Westerbaen. Alleen de schuine strakke oprijlaan vanaf de Monsterseweg is nog duidelijk herkenbaar. Wel loopt de oprijlaan tot aan het landhuis door terwijl in de tijd van Westerbaen deze voor het huis in westelijke richting afboog. Het hedendaagse landgoed Ockenburg toont de aanleg die dateert uit 1889. Het huidige landgoed is historisch ontstaan uit een samenvoeging van het oude landgoed Ockenburg met een deel van het toen aangrenzende landgoed Santvoort, het Santvoortsche Bosch dat we nu kennen als het Hyacintenbos.

5


Akkercomplexen Nabij Solleveld direct ten westen van de watertoren zijn verschillende walletjes te zien die vierkante perceeltjes omsluiten. Het betreffen kleine akkerpercelen en doen denken aan zogenaamde “haaimeet”, kleine akkertjes in Zuidwest Nederland vaak omgeven door een houtwal (schurveling). In de 19e eeuw ging men de bodem van de haaimeten afgraven om dichter bij het grondwater te komen. Het afgegraven zand wed benut om de houtwallen op te hogen tot zandwalletjes (hoagtes). Mogelijk heeft een dergelijk proces ook hier afgespeeld. Ook op luchtfoto’s zijn deze nog goed waar te nemen. Op de gedetailleerde kaart van Cruquius uit 1712 zijn de akkertjes niet herkenbaar maar worden zijn deze wel afgebeeld op de militair topografische kaart van 1850. De aanleg zal waarschijnlijk dan ook uit de tussengelegen periode dateren. Het akkercomplex wordt tegenwoordig doorsneden door een infiltratieplas. Het grootste en meest herkenbare deel bevindt ten noordwesten van de plas. Een kleiner deel is ten zuiden van de infiltratieplas op luchtfoto’s nog zichtbaar. In de Provinciale Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland is het akkercomplex aangeduid als historisch-landschappelijk vlak van zeer hoge waarde. Op Solleveld ten noordoosten van het bovenbeschreven akkercomplex bevindt zich nog een bijzonder complex dat is opgebouwd uit langgerekte vrij hoge smalle ruggetjes. Deze zijn noordoost-zuidwest georiënteerd. Ook hier is er waarschijnlijk sprake van een akkercomplex. Dergelijke smalle hoge bolle akkertjes zijn elders bekend onder andere uit het rivierengebied. Dit complex staat wel op de kaart van Cruquius afgebeeld, mogelijk behoorde dit bij de boerderij Solleveld. Ook dit complex is opgenomen in de Provinciale Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland als historisch-landschappelijk vlak van zeer hoge waarde. Dat het hier om enkele bijzondere complexen gaat blijkt uit het feit dat dit het enige twee gebieden in het duinlandschap van deze provincie zijn dat deze hoogste kwalificatie krijgt. Dijken In het Natura2000 gebied bevinden zich meerdere dijken, enkele daarvan hebben belangrijke rol gespeeld in de bewoningsgeschiedenis van het gebied. Ten zuiden van Den Haag tot aan Hoek van Holland zijn de duinen dermate smal en laag dat vanaf de 17de eeuw aanvullende bescherming nodig was in de vorm van strandhoofden en dijken. Deze dijk of dijkenreeks is in het huidige landschap als lijn nog steeds te volgen. Onderdeel daarvan is de Slaperdijk. Datering onbekend, vermoedelijk in de 18e of 19e eeuw aangelegd nadat kustdelen ten westen van de huidige kustlijn in zee zijn verdwenen. De Noordlandse dijk is al op de kaart van 1712 afgebeeld. Tussen deze dijk en de duinen ligt De Banken. De Banken kent een lange geschiedenis. Al op de kaart van Nicolaus Cruquius uit 1712 is 'De Banck' te zien als een ongeveer 500 meter brede polder gelegen tussen een relatief breed duingebied en de Noordlandse Dijk. Door landaanwinning aan de landkant en afslag aan de zeekant is de huidige vorm ontstaan. Langs beide dijken ligt geen dijksloot en de dijken kennen geen boombeplanting. Nieuwlandse Dijk: aangelegd in verband met de inpoldering van de polder Nieuwland rond 1420. De dijk is niet overal even goed herkenbaar. In het bijzonder het meest westelijk deel is landschappelijk gezien behoorlijk aangetast. Ter hoogte van het Staelduinse Bosch is de dijk wel duidelijk zichtbaar en ligt aan de zuidzijde nog een dijksloot

6


De hierboven genoemde dijken komen op de Cultuurwaardenkaart van de Provincie voor als ‘historisch-landschappelijke lijnen van redelijk hoge waarde’. Linies Atlantikwall: In het Staelduinse Bosch en nabij Hoek van Holland liggen nog meerdere bunkers die onderdeel uit maken van de Atlantikwall uit de Tweede Wereldoorlog. De bunkers liggen nog in hun oorspronkelijke context en de linie is ter plaatse nog goed herkenbaar. Het oostelijk deel van het Staelduinse Bosch komt op de Cultuurhistorische Hoofdstructuurkaart is op de kaart nederzettingen als ‘monofunctioneel gebied’ aangeduid (waarschijnlijk vanwege de ca 40 bunkers die hier liggen), die op de waardekaart de hoogste score krijgt (zeer hoge waarde) met bovendien een ‘zeer hoge waarde’ in de relatie nederzetting – landschap. Overige Duingebied nabij Hoek van Holland Het duingebied, ruwweg tussen het ‘Navigatiecentrum’ in Hoek van Holland (aanduiding op topkaart) en de Semafoor aan de Nieuwe Hollandse waterweg komt op de kaart van de Cultuurhistorische Hoofdstructuur voor als ‘Nederzetting van hoge waarde’ Staelduinse Bosch Tot in de 18e eeuw bevond het Staelduin zich buitendijks. Na de inpoldering van de Bonnenpolder kwam het Staelduin binnendijks te liggen. In de 19e eeuw kreeg het gebied meer de vorm, zoals wij die nu kennen. Rond 1850 ging de eigenaar de familie van Rijckevorssel, over tot ontginning van het zuidelijk deel van het Staelduin. Het noordelijk deel werd ingeplant met houtsoorten, bedoeld voor productie. Het Staelduin verloor zijn oorspronkelijke karakter van een duingebied en werd een bos. Ten behoeve van de houtproductie werden er wegen in het bos aangelegd. Het gebied is voorts aardkundig van enig belang: ‘Het duingebied dat temidden van het zeer sterk in cultuur gebrachte Westland ligt, is nog redelijk gaaf van vorm’. Beheeradvies Bekende AMK terreinen: Het huidige grondgebruik voor natuur en recreatie hoeft niet tot aantasting van het bodemarchief te leiden wel dient te worden opgemerkt dat door padenvorming en verstuiving archeologische resten en oude cultuurlagen bloot kunnen komen te leggen. Eenmaal aan het oppervlak zijn deze resten erg kwetsbaar en kunnen dan in een vrij rap tempo verdwijnen. Lage beplanting zoals helmgras etc. kan dit voorkomen. Bodemingrepen die dieper reiken dan de huidige bouwvoor (ca. 20 cm) dienen zoveel mogelijk te worden vermeden. Grondwaterpeilveranderingen kunnen leiden tot een vermindering van het conserverende vermogen van de bodem en een nadelig effect hebben op het bodemarchief. Grondwaterpeilverlaging wordt daarom ontraden. Ook de groei van houtige gewassen kan leiden tot beschadiging van de archeologische resten wanneer deze zich dicht onder het maaiveld bevinden. Vandaar dat dit zoveel mogelijk dient te worden vermeden.

7


Verwachte archeologische waarden: Voor de gebiedsdelen die voor volgens de IKAW een hoge en middelhoge verwachting dient bij bodemingrepen (bijvoorbeeld natuurontwikkeling) die dieper reiken dan de huidige bouwvoor eerst archeologisch onderzoek worden uitgevoerd om vast te stellen dat geen behoudenswaardige archeologische waarden in geding zijn. In het algemeen kan worden gesteld dat ruimtelijke ingrepen waarbij (waarschijnlijk) sprake is van bodemverstoring zoals “vrije verstuiving duinlandschap”, bosaanleg of het graven van infiltratieplassen vanuit archeologisch oogpunt het best kan plaatsvinden in het zuidelijk deel van het Natura2000 gebied waar volgens de IKAW een lage tot zeer lage trefkans is op archeologische resten. Overige Cultuurhistorische waarden: Landgoed Ockenburg: De huidige structuur en zichtlijnen van het landgoed dienen te worden gehandhaafd. Terughoudend opstellen met grote drastische ingrepen zoals het aanleggen van nieuwe paden, opheffen van paden of het aanbrengen van nieuwe (afwijkende) aanplant. Akkercomplexen: De twee unieke en zeldzame akkercomplexen dienen in hun aanleg herkenbaar te blijven. Dat betekent handhaving van het patroon van walletjes en van de hoogteverschillen die hierdoor ontstaan en handhaving van het ‘vlakke’ (dwz. niet geaccidenteerde) karakter van de voormalige akkergronden. Lage beplanting kan een rol spelen voor de fixatie van dit patroon, waar opgaande beplanting de visuele herkenbaarheid van het patroon zal bemoeilijken en daarom wordt sterk afgeraden. De bovengrond van de voormalige akkers niet verwijderen. Door deze gebieden naar inrichting als eenheid te beschouwen (met alleen lage beplanting) kan het zich mogelijk duidelijker onderscheiden van een omgeving waarin ook vormen van opgaande beplanting of het geheel ontbreken van beplanting voorkomt. Ook verstuiving komt als beheersvorm voor dit gebied niet in aanmerking omdat de kans groot is dat daarmee dit spoor van menselijk gebruik van het duingebied (het patroon van de walletjes) verdwijnt. Dijken: Handhaven van de huidige profielen, voor de Nieuwlandse Dijk is dit inclusief dijksloten. Handhaven van het doorgaande karakter van de dijkenreeks. Atlantikwall: Handhaving van de bestaande bunkers. Gebruikte bronnen: Literatuur:

Bult, E.J., J. de Bruin & E. Norde, 2004: Een archeologisch inventariserend veldonderzoek op Solleveld in Monster (gemeente Westland), Delft (Delftse Archeologische Rapporten, nr. 38). Bult, E.J. & J de Bruin, 2005: Bureauonderzoek Nieuwlandsedijk te ’s-Gravenzande (gemeente Westland), Delft (Delftse Archeologische Rapporten, nr. 66).

8


Bult, E.J. & J. de Bruin, 2005: Duingeest, Tuinveld, Gantel de Baak en Poelpolder: Bureauonderzoek naar vier plangebieden in de gemeente Westland, Delft (Delftse Archeologische Rapporten, nr. 79). Heeringen, R.M., van, 1983: ’s-Gravenhage in Archeologisch perspectief, in: E.F.J. de Mulder (red.), De Bodem van ’s-Gravenhage: zeven artikelen over de ontstaansgeschiedenis, bodemopbouw, landschapsontwikkeling, bewoningsgeschiedenis, oliewinning, grondwaterhuishouding en funderingstechniek in ’s-Gravenhage, alsmede de Archeologische-Geologische kaart van ‘s-Gravenhage, ’s-Gravenhage, p. 96-114.

Lamertse, F., 2000: Ockenburgh te Den Haag, in: J. Stöver (red. et al.), Kastelen en Buitenplaatsen in Zuid-Holland, Zutphen, p. 226-231. Minkjan, P., H. Baas, H. Renes & P. Veen, 2006: Handboek Cultuurhistorisch Beheer. Landschapsbeheer Nederland, Utrecht. Valk, L., van der, 1986: Inventarisatie van archeologische waarden van de duinterreinen Solleveld en Ockenburg, Westduin, gemeente ’s-Gravenhage, ’s-Gravenhage.

Atlassen: Grote Historische Atlas van Nederland, 1:50.000, I West-Nederland 1839-1859, WoltersNoordhoff Atlasproducties. Grote Historische topografische Atlas ca. 1905, 1:25.000, Zuid-Holland, Nieuwland. Websites: http://chs.zuid-holland.nl/index.html# http://www.aardkunde.nl/map/hot/ZH12.pdf

http://www.zuidhollandslandschap.nl

RACM digitaal archief: Archis II Livelink RIV atlas

9


10


Bijlage 3 Stroomschema vertaling BN-waarden Opgesteld door: Nanda ’t Lam, Arcadis, 26 mei 2009

11


Stap 1a: Selecteer de BN-waarden uit het BN-aanwijsbesluit.

Stap 1b: Bepaal per BN-waarde of deze betrekking heeft op: - biotiek (ga naar stap 2a) - overige kwaliteiten (landschappelijk, abiotisch, archeologie, cultuurhistorie, etc.) (ga naar stap 7a)

Vervolg BN-waarden: biotische kwaliteiten

Stap 2a: Bepaal of de BN-waarde overlapt met de Natura 2000doel(en). (zie profieldocumenten)

Ja

Nee

Stap 3a: Bepaal of de BN-waarde kan meeliften met de Natura 2000doelen. Nee

Ja

niet mogelijk

Stap 4a: Bepaal of de BN-waarde ondergeschikt is te maken aan de Natura 2000-doelen. (zie BN/SN-

Ja

aanwijsbesluit)

Nee niet mogelijk

Stap 5a: Bepaal of de BN-waarde in de huidige situatie (regelmatig) in het gebied voorkomt, of door het nemen van beheer en/ of inrichtingsmaatregelen in het N2000-gebied kan terugkeren.

Nee

Ja niet mogelijk

Stap 6a: Bepaal of de BN-waarde samen met andere BN-waarde(n) die uit stap 5a en 10a volgen tot hogere ecologische niveaus geclusterd kunnen worden.

12

Stap 2b: BN-waarde koppelen aan Natura 2000-doel(en). Stap 3b: BN-waarde laten meeliften, op grond van één van de volgende argumenten: A) Standplaatsfactoren/ biotoopeisen van BN-waarde komen overeen met Natura 2000-doel (zie handboek natuurdoeltypen en profieldocumenten); B) BN-waarde is een kenmerkende soort van een vegetatietype uit het profieldocument; C) BN-waarde is een algemene soort en heeft een ecologische relatie met meerdere Natura 2000-doelen.

Stap 3c: bepaal of de BN-waarde aanvullende ecologische randvoorwaarden in vergelijking met het Natura 2000doel(en) stelt.

Stap 4b: voor BN-waarde geen doel voor formuleren op grond van één van de volgende argumenten: A) BN-waarde conflicteert met Natura 2000-doel(en), omdat…(bv. exoot) B) BN-waarde heeft (waarschijnlijk) nooit in het gebied voorgekomen; C) BN-waarde was ten tijde van de aanwijzing als BN/SN al verdwenen; D) BN-waarde is landelijk al langere tijd uitgestorven en er is weinig kans op terugkeer.

Stap 5b: voor BN-waarde geen doel formuleren op grond van één van de volgende argumenten: A) BN-waarde wordt slechts (zeer) incidenteel in het N2000-gebied gesignaleerd en BN-waarde is voor het voortbestaan niet afhankelijk van het N2000-gebied. B) BN-waarde komt in de huidige situatie als gevolg van gewijzigde (a)biotische omstandigheden niet meer voor en kans op terugkeer is daarom gering; C) BN-waarde komt in de huidige situatie niet meer voor en er zijn geen/ onvoldoende beheer-/ inrichtingsmaatregelen mogelijk en daarom is er geen kans op terugkeer. D) BN-waarde komt, als gevolg van oorzaken buiten het Natura 2000gebied (specificeren), in de huidige situatie niet meer voor en kans op terugkeer is daarom gering. Stap 6b: Vertaal het cluster van BN-waarden naar een doel: 1) Natuurdoeltype volgens Bal e.a. 2001, indien niet mogelijk: 2) Soortgroep (bv 'trekvogels'), indien niet mogelijk: 3) Andere formulering (bv ‘houtwal met soorten als…’, of ‘landschappelijke kenmerken’). Vertaal een enkele BN-waarde naar: 4) Soort, indien niet mogelijk: 5) Andere formulering (bv ‘uitgestrektheid van het gebied’)


Stap 6c: Bepaal de ambitie van het doel op basis van onderstaande uitgangspunten: In principe behoudsopgave (voor omvang en/ of kwaliteit of anderszins) formuleren; Alleen verbeteren kwaliteit als doel formuleren, indien dit wenselijk is én niet conflicteert met N2000-doel(en); ‘Ten gunste van’-regeling in de toelichting opnemen als achteruitgang omvang en/ of kwaliteit BN-doel ten gunste komt van een Natura 2000-doel.

1

Stap 6d: Bepaal het beoordelingskader voor het bereiken/ behouden van het BN-doel op basis van onderstaande werkwijze: Leidt alleen uit de BN-waarden die op basis van stap 6a zijn geclusterd tot het BN-doel het beoordelingskader af; Laat de beoordelingscriteria voor vegetatietypen en soort(en)(groepen) zo veel mogelijk aansluiten bij de methodiek en kwaliteitsaspecten uit de profieldocumenten.

Vervolg BN-waarden: overige kwaliteiten

Stap 7a: Bepaal per BN-waarde of deze overlapt met een Natura 2000-doel of BN-doel volgend uit stap 6b.

Ja

Stap 7b: BN-waarde koppelen aan Natura 2000-doel of BN-doel.

Stap 8c: BN-waarde laten meeliften op grond van één van de volgende argumenten: E) BN-waarde is een abiotisch kenmerk van een Natura 2000-doel (zie handboek

Nee Stap 8a: Bepaal of de BN-waarde kan meeliften met de Natura 2000-doelen en/ of BN-doelen volgend uit stap 6b.

Ja

Stap 8b: Bepaal of de BNwaarde relevante natuurwaarde(n) heeft. Nee

Nee

niet mogelijk

Stap 9a: Bepaal of de BN-waarde ondergeschikt is aan de Natura 2000doelen. (zie BN-aanwijsbesluit) Nee

Ja

Stap 8d: Voor deze BNwaarde geen doel formuleren. In het beheerplan beschrijven door welk beleidskader de BN-waarde is beschermd. Stap 9b: Voor BN-waarde geen doel formuleren, omdat het volgens het BNaanwijsbesluit geen karakteristiek is van het gebied.

Ja

Natuurdoeltypen en profieldocumenten).

F) B) BN-waarde is een algemene karakteristiek van het gebied en heeft zodoende een relatie (bv hydrologie, fysisch- chemisch, landschappelijk, bodemkundig) met meerdere Natura 2000doelen (en BN-doelen).

Stap 8d: Bepaal of de BN-waarde aanvullende ecologische randvoorwaarden in vergelijking met het Natura 2000-doel(en) en/ of BN-doel stelt.

Stap 10a: Ga verder naar stap 6a

1

vooralsnog is het uitgangspunt dat de BN-waarden m.b.t. natuurschoon alleen betrekking hebben op aspecten in het gebied. Op basis van (recente)

jurisprudentie (o.a. RvS-uitspraak 200709030) is er een risico dat ook rekening gehouden moet worden met de externe werking van natuurschoonaspecten. Dit heeft met name consequenties voor het beoordelingskader voor vergunningverlening van toekomstige ruimtelijke (stedelijke en industriële) ontwikkelingen. Aan het JAN wordt gevraagd hier duidelijkheid over te geven.

13


14


Bijlage 4 Vertaling BN-waarden (Arcadis, 2009) Solleveld

in ecologisch en landschappelijk opzicht vormt het een integrerend onderdeel van het duingebied tussen Den Haag en Hoek van Holland

duinen, duinvalleien, duinen landgoedbossen, graslanden, duinheiden, struwelen, ruigten en plassen vormen in biologisch, geomorfologisch, hydrologisch en landschappelijk opzicht een samenhangend geheel

x

x

x

x

x

x

x

x

grote verscheidenheid aan milieuomstandigheden die worden bepaald door geologische, geomorfologische en klimatologische omstandigheden. waardevolle levensgemeenschappen en minder algemene plantengemeenschappen van belang als broed-, rust-, fourageer- en doortrekgebied voor vogels biotoop van een aantal soorten amfibieën, reptielen, insecten en zoogdieren door openheid, reliëf en binnenduinrandbossen van betekenis uit oogpunt van natuurschoon;

15

Stap

overig

10 → 6b

nee

overig

10 → 6b

nee

overig

10 → 6b

nee

x x

x

meeliften: vegetatietypen, biologisch, 3bC en 8bB geomorfologische en hydrologische samenhang overig: landschappelijke samenhang

10 → 6b

nee

x

overig

8bB

nee

x

x

x

x

x

x

x

meeliften

3bC

nee

x

x

x

x

x

x

x

x

meeliften

3bC

ja, rust

x

x

x

x

x

x

x

x

meeliften

3bC

ja, rust

overig

10 → 6b

nee


Landschappelijke, cultuurhistorische en natuurschoon karakteristieken van het gebied

Categorie

Aanvullende ecologische randvoorwaarden

(Ecologische) samenhang met andere duingebieden

H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk)

H2180C Duinbossen (binnenduinrand)

H2180A Duinbossen (droog)

H2160 Duindoornstruwelen

BN-waarden *H2150 Duinheide met struikhei

*H2130B Grijze duinen (kalkarm)

BN-waarde Aanwijzingsbesluit het natuurmonument vormt een schakel in het Nederlandse kustduingebied karakteristiek voorbeeld van het Nederlandse duinlandschap

*H2130A Grijze duinen (kalkrijk)

H2120 Witte duinen

N2000-waarden

x

x

x

x

tot wezenlijke kenmerken hoort ook met andere waarden samenhangende cultuurhistorische hoedanigheid; Toelichting de oude akkertjes- en walletjescomplexen zijn cultuurhistorische van belang

meeliften

8bB

ja, rust

meeliften

10 → 6b

nee

x

overig

10 → 6b

nee

x

aardwetenschappelijk van belang door het over een grote lengte aan elkaar grenzen van oude en jonge duinen direct achter de zeereep

x

x

x

x

x

x

x

x

overig

10 → 6b

nee

x

holocene afzettingen bestaan uit zanderige zeebodem- en strandwalafzettingen met daarop oude en jonge duinzanden;

x

x

x

x

x

x

x

x

overig

10 → 6b

nee

x

aan het oppervlak komende oude duinen zijn kalkarm en zuur; de jonge duinen zijn kalkrijk

x

x

x

x

x

x

x

x

meeliften

8bB

nee

op de zeereep na is er weinig reliëf; in het zuidelijk en westelijk deel zijn lage duintjes; verstuivingen komen zeer beperkt voor.

overig

10 → 6b

nee

de oorspronkelijk al vrij vlakke delen zijn door de mens verder geëgaliseerd

ondergeschikt

9b

nee

stelsels van lage walletjes, zowel in open duin als in bosgebied, getuigen van vroeger landbouwkundig gebruik

overig

10 → 6b

nee

er is een verzwaring van de zeereep uitgevoerd door middel van zandsuppletie. Het opgespoten zand is deels ingeplant met helm

ondergeschikt

9b

nee

het gebied is van oorsprong droog; ten behoeve van de waterwinning en -infiltratie zijn infiltratieplassen en -kanalen aangelegd

overig

10 → 6b

nee

x

geen doel formuleren

9b

nee

x

de grondwaterstanden worden vooral bepaald door waterwinning en -infiltratie en door waterpeilen in de zuidoostelijk gelegen polders

16

Stap


x

Categorie



x


x


x



x

*H2150 Duinheide met struikhei

wezenlijke kenmerken niet alleen geomorfologische, biologische en hydrologische kenmerken en processen en het natuurschoon, maar ook bodemkundige gesteldheid en voor fauna noodzakelijke rust;


BN-waarde

BN-waarden


H2120 Witte duinen

N2000-waarden


x

x

Stap

Flora en vegetatie zeereep met helm blauwe zeedistel noordhellingen met helm en duinriet schaars begroeide zuidhellingen met zandzegge en buntgras met veel mossen en korstmossen. zandzegge buntgras De overgangszone tussen de kalkrijke jonge duinen in de zeereep en de oppervlakkig ontkalkte zure oude duinen duindoorn kruipwilg-liguster-struwelen

x x x x

x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

helm- en duinrietgraslanden

x

kleine ruit struikheide

x

x

x

x

x x x

x

x x

x

fijnkorrelige mozaïek van hoge, soortenarme graslanden en open, lage begroeiingen met mossen en korstmossen

x

duinriet helm verspreid voorkomende struikjes van ondermeer braam, vlier, kruipwilg, liguster en zomereik

x

x

x x x x

Amerikaanse vogelkers

17


x

x

overlap meeliften meeliften

2b 3bA 3bB

nee nee nee

meeliften

3bB

nee

meeliften meeliften

3bB 3bB

nee nee

meeliften

8bB

nee

overlap meeliften

2b 3bA

meeliften

3bB

meeliften overlap hoge, soortenarme graslanden: meeliften mossen en korstmossen: meeliften

3bA 2b

nee nee vlakvormige vegetaties moeten voorkomen worden. nee nee

3bA

nee

3bA

nee

meeliften

3bB

vlakvormige vegetaties / dominantie moet voorkomen worden

meeliften meeliften: vlier, kruipwilg, liguster meeliften: zomereik meeliften: braam ondergeschikt

3bB

nee

3bA

nee

3bA

nee

3bC 4bA

nee exoot


Categorie









BN-waarde


H2120 Witte duinen

N2000-waarden

breekblad gesnaveld klauwtjesmos (duinklauwtjesmos) tussen de hoge graslanden en de lage mosrijke begroeiingen is een overgangstype met een goed ontwikkelde moslaag aanwezig

meeliften meeliften

3bC 3bC

nee nee

x

meeliften

3bC

nee

x

oevervegetatie van ruigtekruiden langs infiltratieplassen en –kanalen

x

meeliften

3bC

nee

open lage pioniersvegetatie in greppeltjes langs infiltratieplassen met greppelrus, fraaiduizendguldenkruid, bleekgele droogbloem en dwergzegge (late zegge)

x

meeliften

3bC

nee

het binnenduinbos in het natuurmonument is grotendeels onderdeel van enkele (voormalige) buitenplaatsen. Vegetatiekundig is het te rekenen tot het duin-eikenbos

x

overlap

2b

nee

wilde hyacint lelietje-der-dalen vingerhelmbloem (voorjaarshelmbloem) brede stekelvaren smalle stekelvaren

x x x x x

overlap meeliften meeliften meeliften meeliften

2b 3bC 3bC 3bC 3bC

rankende helmbloem

x

meeliften

3bC

dagkoekoeksbloem esdoorn braam open plekken in het zuidwestelijk deel van het bos met waardevolle heide- en (korst)mosveldjes rododendron taxus

x

meeliften ondergeschikt meeliften

3bC 4bA 3bC

nee nee nee nee nee voor verspreiding afhankelijk van mieren nee exoot nee

meeliften

3bC

nee strijdig met strijdig met via beheer voorkomen overheersing aandeel loofboomsoorten

x x

x x

naaldbosjes

18

Stap


x x

x x

ondergeschikt ondergeschikt

4bA 4bA

x

x

meeliften

3bC


x x

Categorie



ja, begrazingsbeheer


3bA


meeliften


x


x



BN-waarde kenmerkend voor zuur, oppervlakkig ontkalkt, niet stuivend zand met hoge begrazingsdruk waren breekblad en gesnaveld klauwtjesmos (duinklauwtjesmos)

BN-waarden


H2120 Witte duinen

N2000-waarden

19

x x x x

x x x

x x

x x x

x

x

x

x x x x

x x x x

x


gekoppeld aan naaldbos gekoppeld aan eiken / beuken

meeliften

3bC

x

meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften overlap meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften

3bC 3bA 3bC 3bA 3bC 2b 3bA 3bC 3bA 3bA 3bB 3bA 3bC 3bC 3bC

x x x x x x x x

x

x

ja, rust

ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust


nee

x

x

x x x

3bA

3bC

x

x x

meeliften

meeliften

x

x

nee nee nee nee nee nee

3bC

x

x

3bA 3bC 2b 3bA 3bA 3bC

meeliften

x

x x

meeliften meeliften overlap meeliften meeliften meeliften

x

x

x x

nee

3bC

kapjesmorielje Fauna gebied van belang als broed-, rust- en foerageergebied groot aantal vogelsoorten (in totaal ca. 280 soorten, incl. broedvogels) Broedvogels vlakke open terreinen met lage begroeiing: patrijs (b) gekraagde roodstaart (b) roodborsttapuit (b) slobeend (b) sprinkhaanzanger (b) tureluur (b) kievit (b) scholekster (b) wulp (b) tapuit (b) kneu (b) graspieper (b) bossen en struwelen: braamsluiper (b)

x

3bA

meeliften

x

x

meeliften

Stap

x

x

x

3bA

x

gewone morielje

x

Categorie meeliften

Aanvullende ecologische randvoorwaarden nee








BN-waarde berkenbosjes welriekende salomonszegel (duinsalomonszegel) kleverige reigersbek smal fakkelgras (fakkelgras) fraai duizendguldenkruid bleekgele droogbloem driedistel kruipend stalkruid diverse mossen en korstmossen, waaronder cladonia gewimperde aardster


H2120 Witte duinen

N2000-waarden

x

meeliften

3bC

x

x

x

meeliften

3bA

kleine bonte specht (b)

x

x

meeliften

3bC

boomklever (b)

x

x

meeliften

3bA

boomkruiper (b)

x

x

meeliften

3bC

x

x

x x x x x

x x x

meeliften overlap meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften

3bC 2b 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC

x

x

x

meeliften

3bC

ja, rust

x

x

x

x

meeliften

3bC

ja, rust

x

x x x x x x x x x x x x x

x x x x x

meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften

3bC 3bC 3bA 3bC 3bC 3bA 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC

ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust

groene specht (b)

fluiter (b) (=tuinfluiter) nachtegaal (b) sijs (b) wielewaal (b) goudvink (b) houtsnip (b) torenvalk (b) kolonie blauwe reigers in vogelreservaat Ockenburgh (b) bos- en duingebied is van belang voor trekvogels, standvogels en winter- en zwerfgasten zoals: koperwiek (nb) goudvink (nb) buizerd (nb) sperwer (nb) bosuil (nb) nesten van de rode bosmier Zoogdieren: vos wezel bunzing hermelijn egel eekhoorn

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x x x x x x x

x x x x x x x

x

x

x x

x x x x x x

x x x x x x x x


x

x x x x x x x

x x x

Stap

ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust


x

grauwe vliegenvanger (b)

Categorie





x

Aanvullende ecologische randvoorwaarden ja, rust, voldoende holtes/ oude bomen ja, rust, voldoende holtes/ oude bomen ja, rust, voldoende holtes/ oude bomen ja, rust, voldoende holtes/ oude bomen ja, rust, voldoende holtes/ oude bomen ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust

BN-waarde

20





H2120 Witte duinen

N2000-waarden

x x

x x x x

x x x x

x

x

x

x x

x x

x

Stap


Categorie









BN-waarde biotoop voor baardvleermuis, gewone dwergvleermuis, laatvlieger, rosse vleermuis en watervleermuis rosse woelmuis dwergspitsmuis bosspitsmuis Amfibieën en reptielen: rugstreeppad groene kikker zandhagedis


H2120 Witte duinen

N2000-waarden

ja, rust en voldoende holtes/ oude bomen

x

x

x

meeliften

3bC

x x x x x x x

x x x x x x x

x x x x x

meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften

3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC

overig

10 → 6b

x

overig

10 → 6b

x

ja, rust ja, rust ja, rust ja, voortplantingsbiotoop ja, voortplantingsbiotoop

Natuurschoon landschappelijk aantrekkelijk door landgoedbossen met monumentale eiken en beuken enerzijds en open duingebieden anderzijds; van betekenis uit oogpunt van natuurschoon, mede vanwege uitgestrektheid, mate van reliëf en verscheidenheid aan milieuomstandigheden;

21


Kapittelduinen

bijzondere ligging aan kust en oude monding van de Maas, waardoor zowel kust- als rivierkenmerken aanwezig zijn; in geomorfologisch opzicht bijzonder: een van de weinige terreinen waar kusten rivierinvloeden tesamen voorkomen;

x

x

x

x

x

x

x

x

in ecologisch en landschappelijk opzicht vormt het een integrerend onderdeel van het duingebied tussen Den Haag en Hoek van Holland duinen, duinvalleien, duinplassen, duinen landgoedbossen, graslanden, struwelen en ruigten vormen in biologisch, geomorfologisch, hydrologisch en landschappelijk opzicht een samenhangend geheel grote verscheidenheid aan milieuomstandigheden die worden bepaald door geologische, geomorfologische en klimatologische omstandigheden. waardevolle levensgemeenschappen en minder algemene plantengemeenschappen van belang als broed-, rust-, fourageer- en doortrekgebied voor vogels biotoop van een aantal soorten amfibieën, reptielen, insecten en zoogdieren door openheid, reliëf en binnenduinrandbos van betekenis uit oogpunt van natuurschoon;

22

x

x

x

x

x

x

x

x

overig

10 → 6b nee

overig

10 → 6b nee

meeliften: kustinvloeden

8bB

overig: rivierinvloeden

10 → 6b nee

overig

10 → 6b nee

meeliften

8bB

nee

x

overig

10 → 6b nee

x

x

x

x

x

x

x

x

x

meeliften

3bC

nee

x

x

x

x

x

x

x

x

meeliften

3bC

nee

x

x

x

x

x

x

x

x

meeliften

3bC

nee

overig

10 → 6b nee


x x

x

x

x

Bunkers: winterverblijf voor vleermuizen

Dijkflora en rivierinvloeden samen

Stap


Categorie







BN-waarden




BN-waarde Aanwijzingsbesluit het natuurmonument vormt een schakel in het Nederlandse kustduingebied karakteristiek voorbeeld van het Nederlandse duinlandschap

H2120 Witte duinen

N2000-waarden



x

x

x

x

x

meeliften

8bB

nee

x

overig

10 → 6b nee

x

binnenduinen bestaan voor een groot deel uit het laatst overgebleven deel van een haakwal uit het Maas-estuarium

overig

10 → 6b nee

naast elkaar voorkomende kusten rivierinvloeden in de meer landinwaarts gelegen delen zijn typerend

overig

10 → 6b nee

x

x

tot wezenlijke kenmerken hoort ook met andere waarden samenhangende cultuurhistorische hoedanigheid; Toelichting

open duinen en duingraslanden met soortenarme zuidhellingen en meer soortenrijke noordhellingvegetaties, zoals struwelen en landgoedbos

x

x

x

x

x

x

x

x

meeliften

8bB

nee

holocene afzettingen bestaan uit zanderige zeebodem- en strandwalafzettingen met daarop oude en jonge duinzanden

x

x

x

x

x

x

x

x

meeliften

8bB

nee

bodem bestaat overwegend uit jonge kalkhoudende maar plaatselijk oppervlakkig ontkalkte duinafzettingen

x

x

x

x

x

x

x

x

meeliften

8bB

nee

overig

10 → 6b nee

x

overig

10 → 6b nee

x

meeliften

3bC

meeliften

3bC

het Staelduinse bos is het laatst overgebleven deel van een haakwal van het Maasestuarium, de haakwal is na de aanleg van de Maasdijk overstoven. fijner rivierzand bevindt zich in de landinwaarts gelegen delen de Van Dixhoorndriehoek is ontstaan door een zandsuppletie. Tussen nieuwe duinenrij en oude zeereep is hierdoor een duinvallei ontstaan met deels vochtig karakter in het noordelijk deel van de zeereep is een zandsuppletie uitgevoerd, deels ingeplant met helm en eenmalig bemest

23

x

x

x


nee



x



x

Stap



x

Categorie




wezenlijke kenmerken niet alleen geomorfologische, biologische en hydrologische kenmerken en processen en het natuurschoon, maar ook bodemkundige gesteldheid en voor fauna noodzakelijke rust;


BN-waarde

BN-waarden

H2120 Witte duinen

N2000-waarden

nee

x

meeliften

8bB

nee

x

meeliften

8bB

nee

meeliften meeliften overlap meeliften meeliften

8bB 8bB 2b 3bA 8bB

nee nee nee nee nee

x

overlap

2b

nee

x x

meeliften meeliften

3bA 3bC

nee nee

x

meeliften

3bC

nee

x x

meeliften meeliften

3bC 3bC

nee nee

x

meeliften

8bB

nee

x x x x x x x

meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften overlap meeliften meeliften overlap

3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 2b 3bC 3bB 2b

nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee

x x

x x x x x

nat, voedselrijk, soms wat gestoord milieu in De Banken (met indicatie van zouttoevoer) met soorten zoals: veenwortel watermunt zilverschoon geknikte vossenstaart melkkruid zilte schijnspurrie moeraszoutgras teer guichelheil zilte rus aardbeiklaver duindoornstruwelen


x

x x x x




Stap



Categorie


8bB

vegetaties van natte en vochtige gronden in de Van Dixhoorndriehoek waarin vooral riet en hoge cypergrassen dominant zijn mattenbies greppelrus

24


x


x


x



x

BN-waarden

meeliften

de Banken en een deel van de bij Hoek van Holland gelegen duinvallei zijn vanwege hun lage ligging vochtig in de Hoekse Bosjes liggen enkele duinrellen die gevoed worden met zoet (regen)water uit de naast de Hoekse bosjes gelegen duinenrij Flora en vegetatie open duinlandschap met duingraslanden extensief beheerde graslanden duindoornstruweel duindoorn-vlier-ligusterstruweel boselementen (meer landinwaarts) open duinlandschap van de zeereep met helm en zandzegge blauwe zeedistel zeeraket


BN-waarde meeste terreinen hebben van oorsprong een lage grondwaterstand

H2120 Witte duinen

N2000-waarden

x

x

x

x x x

x x x

x x x

x x x x x x

x

x

x x x x

binnenduinen landgoedbossen bestaan hoofdzakelijk uit eikenbos en gemengd loofbos met: zomereik beuk gewone es


overlap meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften

2b 3bA 3bA 3bA 3bA 3bC


overig overig meeliften overig

6b 6b 3bA 6b

nee nee nee nee

meeliften meeliften meeliften

3bC 3bC 3bC

nee nee nee

overlap overlap meeliften overlap overlap meeliften meeliften meeliften

2b 2b 3bA 2b 2b 3bA 3bA 3bA

nee nee nee nee nee nee nee nee

meeliften

3bB

nee

x

x

meeliften

8bB

nee

x

x

overlap

2b

nee

x x x

x x x


3bA 3bA 3bA

nee nee nee

x x x x



Stap


Categorie






x x x x x x

boselementen vooral in Roomse duin, Nieuwlandse duin, Hoekse Bosjes en Staelduinse Bos

25


BN-waarden




BN-waarde soortenrijkere struwelen meer landinwaarts met: duindoorn gewone vlier wilde liguster kruipwilg eenstijlige meidoorn grauwe abeel Op grotere afstand van de kust rivierinvloeden in de vorm van planten zoals: beemdkroon handjesgras goudhaver wilde kruisdistel Noordelandse- en Nieuwlandse dijk: geel walstro (echt walstro) knoopkruid beemdkroon meer open delen: duinaveruit parnassia fraai duizendguldenkruid waterpunge kegelsilene stijve ogentroost moeraswespenorchis vleeskleurige orchis diverse mossen en korstmossen waaronder cladonia

H2120 Witte duinen

N2000-waarden

26

x x x

x

x x x x

x x

x

x x x x x x x x x x

x

x x x x


x x

x x x

x x x x x

meeliften

3bA

ondergeschikt

9b

overig

10 → 6b nee

meeliften overlap meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften

3bA 2b 3bA 3bC 3bA 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC

nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee

meeliften meeliften overlap meeliften meeliften meeliften

3bC 3bC 2b 3bC 3bC 3bC


x


Stap 3bA 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC


Categorie meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften


Aanvullende ecologische randvoorwaarden nee nee nee nee nee nee nee uitbreiding is niet gewenst




H2180A Duinbossen (droog) x x

gewone esdoorn in Staelduinse Bos en op enkele plaatsen bij Hoek van Holland is het bos plaatselijk vergraven ten behoeve van bunkerbouw. cultuurhistorisch aspect in bij het Staelduinse Bos gelegen (voormalige) agrarische graslanden Extensief beweide graslanden met plaatselijk struweel: eenstijlige meidoorn duindoorn gewone vlier gewone braam zomereik grote ratelaar kamgras kattendoorn gewone brunel platte rus Staelduinse bos: gewone vogelmelk lelietjes der dalen wilde hyacint gewimperde aardster gewone morielje oranje melkzwam Fauna


BN-waarden




BN-waarde veldiep populier zwarte populier kruisbes wilde kamperfoelie gewone braam bergvlier (= trosvlier)

H2120 Witte duinen

N2000-waarden



x

x

x

x

x

x x x

x x x

x

x

x

27

ja, rust

x x x x x x

meeliften meeliften meeliften overlap meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften

3bA 3bA 3bA 2b 3bA 3bA 3bC 3bC 3bC

ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust

x

meeliften

3bC

ja, rust

3bC 3bC 3bA 3bC 2b 3bC 3bC 3bC 3bC

ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust

x x

x x

x

x

x x x x

x x x x

x

x x x x

x x x x

x

meeliften meeliften meeliften meeliften overlap meeliften meeliften meeliften meeliften

x

x

x

meeliften

3bC

x

meeliften

3bC

meeliften meeliften meeliften overlap

3bA 3bC 3bc 2b

meeliften

3bA

x

x

kemphaan (nb) buizerd (nb) sperwer (nb) kramsvogel (nb) velduil (nb) rosse grutto (nb)

x x

3bC

x

x

x x

meeliften

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x x x

x x x

x x


x

ja, rust, onbegroeide delen ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust, onbegroeide delen



x



x

Stap



x

Categorie




gebied van belang als broed-, rust-, doortreken foerageergebied voor groot aantal vogelsoorten (in totaal ca. 200 soorten, incl. minstens 70 broedvogels) Broedvogels vlakke open terreinen met lage begroeiing broedgebied voor: patrijs (b) roodborsttapuit (b) kneu (b) sprinkhaanzanger (b) scholekster (b) tureluur (b) rietgors (b) kleine karekiet (b) slobeend (b) Bossen en struwelen broed- en rustgebied voor: boomkruiper (b) grauwe vliegenvanger (b) boomvalk (b) torenvalk (b) nachtegaal (b) spotvogel (b) wielewaal (b) bosuil (b) ransuil (b) Bos en duingebied van belang voor trekvogels, standvogels, winter- en zwerfgasten als:


BN-waarde

BN-waarden

H2120 Witte duinen

N2000-waarden

Zomer- en/of winterverblijven in bunkers en/of holle bomen van baardvleermuis, watervleermuis, dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis, grootoorvleermuis en meervleermuis konijn haas vos wezel hermelijn bunzing rosse woelmuis dwergspitsmuis bosspitsmuis Amfibieën en reptielen: rugstreeppad bruine kikker gewone pad zandhagedis Insecten: bijenwolf sint-jansvlinder wijngaardslak Natuurschoon: een van de laatste grotere niet-verstedelijkte ruimten in het Westland

x x

x

x

x

x x x x x

x x x x x x

x x x x x

x x

x x

x x

x

x

x

x

x x

x x

contrast van gebied met industriële landschap Europoortgebied en glastuinbouw van het Westland aantrekkelijk en gevarieerd aanzien door karakter van het duinen binnenduinlandschap, gekenmerkt door landgoedbos, open duinlandschap en duingraslanden;

28


x

x

meeliften

3bA

x

x

x

meeliften

3bC

ja, rust

x

x

x

meeliften: zomerverblijven

3bC

ja, rust, voldoende holtes/ oude bomen

x x x x x x x x

x x x x x x x

x x x x x x x

x x x x x x x

x x x

x x x x

x x x x

x x x

x

overig: winterverblijven overlap meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften meeliften

2b 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC 3bC

ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust

meeliften meeliften meeliften meeliften

3bC 3bC 3bC 3bC

ja, rust ja, rust ja, rust ja, rust


3bC 3bC 3bC

nee nee nee

overig

10 → 6b nee

x

overig

10 → 6b nee

x

overig

10 → 6b nee

x

6b



Stap


x

Categorie

Aanvullende ecologische randvoorwaarden ja, rust, onbegroeide delen


x


x


x


x


x

BN-waarden



wulp (nb) zeer smalle duinstrook als trek- en rustgebied voor trekvogels.


BN-waarde

H2120 Witte duinen

N2000-waarden

x

x x x

overig

10 → 6b nee

x

overig

10 → 6b nee

x

OVERZICHT BN-CLUSTERWAARDEN SOLLEVELD Landschappelijke, cultuurhistorische en natuurschoon karakteristieken van het gebied - Karakteristiek voorbeeld van het Nederlandse duinlandschap - duinen, duinvalleien, duinen landgoedbossen, graslanden, duinheiden, struwelen, ruigten en plassen vormen in biologisch, geomorfologisch, hydrologisch en landschappelijk opzicht een samenhangend geheel - Grote verscheidenheid aan milieuomstandigheden die worden bepaald door geologische, geomorfologische en klimatologische omstandigheden. - De oude akkertjes- en walletjescomplexen zijn cultuurhistorische van belang - aardwetenschappelijk van belang door het over een grote lengte aan elkaar grenzen van oude en jonge duinen direct achter de zeereep - Holocene afzettingen bestaan uit zanderige zeebodem- en strandwalafzettingen met daarop oude en jonge duinzanden; - Op de zeereep na is er weinig reliëf; in het zuidelijk en westelijk deel zijn lage duintjes; verstuivingen komen zeer beperkt voor. - Stelsels van lage walletjes, zowel in open duin als in bosgebied, getuigen van vroeger landbouwkundig gebruik - Het gebied is van oorsprong droog; ten behoeve van de waterwinning en -infiltratie zijn infiltratieplassen en -kanalen aangelegd - de grondwaterstanden worden vooral bepaald door waterwinning en -infiltratie en door waterpeilen in de zuidoostelijk gelegen polders - Landschappelijk aantrekkelijk door landgoedbossen met monumentale eiken en beuken enerzijds en open duingebieden anderzijds; - Van betekenis uit oogpunt van natuurschoon, mede vanwege uitgestrektheid, mate van reliëf en verscheidenheid aan milieuomstandigheden;

OVERZICHT BN-CLUSTERWAARDEN KAPITTELDUINEN Landschappelijke, cultuurhistorische en natuurschoon karakteristieken van het gebied - Karakteristiek voorbeeld van het Nederlandse duinlandschap - duinen, duinvalleien, duinplassen, duinen landgoedbossen, graslanden, struwelen en ruigten vormen in biologisch, geomorfologisch, hydrologisch en landschappelijk opzicht een samenhangend geheel - Grote verscheidenheid aan milieuomstandigheden die worden bepaald door geologische, geomorfologische en klimatologische omstandigheden. - Door openheid, reliëf en binnenduinrandbos van betekenis uit oogpunt van natuurschoon; - Wezenlijke kenmerken niet alleen geomorfologische, biologische en hydrologische kenmerken en processen en het natuurschoon, maar ook bodemkundige gesteldheid en voor fauna noodzakelijke rust;

29




Stap


Categorie







BN-waarden




BN-waarde relatieve verscheidenheid aan milieuomstandigheden mate van reliëf

H2120 Witte duinen

N2000-waarden

- Tot wezenlijke kenmerken hoort ook met andere waarden samenhangende cultuurhistorische hoedanigheid; - Naast elkaar voorkomende kusten rivierinvloeden in de meer landinwaarts gelegen delen zijn typerend - open duinen en duingraslanden met soortenarme zuidhellingen en meer soortenrijke noordhellingvegetaties, zoals struwelen en landgoedbos - Cultuurhistorisch aspect in bij het Staelduinse Bos gelegen (voormalige) agrarische graslanden - Een van de laatste grotere niet-verstedelijkte ruimten in het Westland - Contrast van gebied met industriële landschap Europoortgebied en glastuinbouw van het Westland - Aantrekkelijk en gevarieerd aanzien door karakter van het duinen binnenduinlandschap, gekenmerkt door landgoedbos, open duinlandschap en duingraslanden; - relatieve verscheidenheid aan milieuomstandigheden - Mate van reliëf Kust- en rivierinvloeden samen - Rivierinvloeden - Het Staelduinse bos is het laatst overgebleven deel van een haakwal van het Maasestuarium, de haakwal is na de aanleg van de Maasdijk overstoven. - Fijner rivierzand bevindt zich in de landinwaarts gelegen delen - plantensoorten: beemdkroon, handjesgras, goudhaver en wilde kruisdistel Bunkers: winterverblijf voor vleermuizen - Winterverblijven in bunkers en/of holle bomen van Baardvleermuis, Watervleermuis, Dwergvleermuis, Ruige dwergvleermuis, Grootoorvleermuis en Meervleermuis

30


Bijlage 5 Onderbouwing BN-instandhoudingsdoelstellingen Vergelijking BN-clusterwaarden 1990 (Solleveld), 1996 (Kapittelduinen) en 2008 en afgeleide instandhoudingsdoelstellingen (Royal Haskoning, 2009) De vertaling van de BN-waarden heeft geleid tot het opnemen van drie aanvullende BNclusterwaarden (zie bijlage 4). Aan de hand van een vergelijking tussen de situatie van deze clusterwaarden in 1990 / 1996 (jaar van aanwijzing van respectievelijk Solleveld en Kapittelduinen) en 2008 zijn instandhoudingsdoelstellingen afgeleid. Solleveld Landschappelijke, cultuurhistorische en natuurschoon karakteristieken van Solleveld Deze BN-clusterwaarde richt zich op de diversiteit van abiotische omstandigheden en op de belevingswaarde die het Natura 2000-gebied heeft. Belangrijke passages zijn:

Karakteristiek voorbeeld van het Nederlandse duinlandschap; duinen, duinvalleien, duinen landgoedbossen, graslanden, duinheiden, struwelen, ruigten en plassen vormen in biologisch, geomorfologisch, hydrologisch en landschappelijk opzicht een samenhangend geheel;

grote verscheidenheid aan milieuomstandigheden die worden bepaald door geologische, geomorfologische en klimatologische omstandigheden; de oude akkertjes- en walletjescomplexen zijn cultuurhistorische van belang;

aardwetenschappelijk van belang door het over een grote lengte aan elkaar grenzen van oude en jonge duinen direct achter de zeereep; holocene afzettingen bestaan uit zanderige zeebodem- en strandwalafzettingen met daarop oude en jonge duinzanden; op de zeereep na is er weinig reliëf; in het zuidelijk en westelijk deel zijn lage duintjes; verstuivingen komen zeer beperkt voor; stelsels van lage walletjes, zowel in open duin als in bosgebied, getuigen van vroeger landbouwkundig gebruik; het gebied is van oorsprong droog; ten behoeve van de waterwinning en -infiltratie zijn infiltratieplassen en -kanalen aangelegd; de grondwaterstanden worden vooral bepaald door waterwinning en -infiltratie en door waterpeilen in de zuidoostelijk gelegen polders; landschappelijk aantrekkelijk door landgoedbossen met monumentale eiken en beuken enerzijds en open duingebieden anderzijds; van betekenis uit oogpunt van natuurschoon, mede vanwege uitgestrektheid, mate van reliëf en verscheidenheid aan milieuomstandigheden.

Belangrijke aspecten die hierbij genoemd worden, zijn sinds 1990 niet (wezenlijk) veranderd. De instandhoudingsdoelstelling wordt: Behoud

31


Kapittelduinen Overwinterende vleermuizen in bunkers Stichting Zoogdierwerkgroep Zuid-Holland onderzoekt jaarlijks de aanwezigheid van overwinterende vleermuizen in verschillende bunkers in het Vinetaduin en Staelduinse Bos. Er wordt vanaf de jaren ’80 van de vorige eeuw geïnventariseerd. De

telgegevens

van

bunkers

in

het

Staelduinse

bos

en

het

Vinetaduin

van

het

overwinteringseizoen 2007/2008 zijn vergeleken met telgegevens van het seizoen 1997/1998. Uit de vergelijking komt naar voren dat er tussen beide jaren geen achteruitgang heeft plaats gevonden in het aantal overwinterende vleermuizen, uitgezonderd de grootoorvleermuis in het Staelduinse bos. De hoogste aantallen vleermuizen zijn waargenomen in het seizoen 2002/2003. Er heeft in de navolgende jaren een kentering plaatsgevonden, waarbij de aantallen ongeveer overeenkomen met de aantallen in het winterseizoen 1997/1998. Deze kentering valt samen met de toegenomen inbraken gedurende de laatste vijf jaren (Stichting Zoogdierwerkgroep ZuidHolland, 2008). Er is op basis van het bovenstaande geen sprake is van een achteruitgang in aantallen overwinterende vleermuizen, uitgezonderd de grootoorvleermuis. Er zijn echter wel maatregelen noodzakelijk om de neergaande trend van de laatste jaren in aantallen overwinterende vleermuizen te doorbreken. De instandhoudingsdoelstelling wordt: Behoud oppervlakte en kwaliteit leefgebied Dijkflora Jaarlijkse detailleerde onderzoeksgegevens van dijkflora in de Kapittelduinen zijn niet beschikbaar. Wel zijn enkele provinciale vegetatieopnamen uit 1996 en 2008 bekend. Uit de vegetatieopnamen komt naar voren dat de vegetaties op de Slapersdijk en Noordlandse dijk in het afgelopen decennium niet zijn gewijzigd. De kwaliteit van de hier voorkomende dijkvegetaties zijn nog steeds van goed kwaliteit. Dit is echter niet het geval voor de dijkvegetaties op de Nieuwlandse dijk. Deze zijn (sterk) verruigd en kenmerkende dijkflora zijn sterk afgenomen. Het merendeel van de vegetaties wordt nu gedomineerd door Grote Brandnetel, Fluitenkruid en Gewone berenklauw (schr. med. H. Toetenel en T. van Schie). Door achterwege blijven van toegespitst beheer is de kwaliteit van de dijkvegetaties hier dus afgenomen. De instandhoudingsdoelstelling is hieronder opgenomen, waarbij de kwaliteitsverbetering specifiek voor de Nieuwlandse Dijk geldt. Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit Landschappelijke, cultuurhistorische en natuurschoon karakteristieken van Kapittelduinen De BN-clusterwaarde landschappelijke kenmerken en natuurschoon richt zich op de diversiteit van abiotische omstandigheden en op de belevingswaarde die het Natura 2000-gebied heeft:

Karakteristiek voorbeeld van het Nederlandse duinlandschap; duinen, duinvalleien, duinplassen, duinen landgoedbossen, graslanden, struwelen en ruigten vormen in biologisch, geomorfologisch, hydrologisch en landschappelijk opzicht een samenhangend geheel;

32


grote verscheidenheid aan milieuomstandigheden die worden bepaald door geologische, geomorfologische en klimatologische omstandigheden.

door openheid, reliëf en binnenduinrandbos van betekenis uit oogpunt van natuurschoon; wezenlijke kenmerken niet alleen geomorfologische, biologische en hydrologische kenmerken en processen en het natuurschoon, maar ook bodemkundige gesteldheid en voor

fauna noodzakelijke rust; tot wezenlijke kenmerken hoort ook met andere waarden samenhangende cultuurhistorische hoedanigheid; naast elkaar voorkomende kusten rivierinvloeden in de meer landinwaarts gelegen delen zijn typerend; open duinen en duingraslanden met soortenarme zuidhellingen en meer soortenrijke noordhellingvegetaties, zoals struwelen en landgoedbos; cultuurhistorisch aspect in bij het Staelduinse Bos gelegen (voormalige) agrarische graslanden;

een van de laatste grotere niet-verstedelijkte ruimten in het Westland; contrast van gebied met industriële landschap Europoortgebied en glastuinbouw van het Westland; aantrekkelijk en gevarieerd aanzien door karakter van het duinen binnenduinlandschap, gekenmerkt door landgoedbos, open duinlandschap en duingraslanden; relatieve verscheidenheid aan milieuomstandigheden;

mate van reliëf.

Voor de openheid van het landschap wordt de bestaande en sinds 2005 aan de Natuurbeschermingswet getoetste (en zo nodig vergunde) stedelijke bebouwing als uitgangspunt genomen. Voor het criterium gebiedsvreemde elementen is nagegaan welke elementen er aanwezig zijn in 2008 en op het moment van aanwijzing in 1996, zoals de aanwezigheid van zendmasten in het Vinetaduin. De troposcatter, welke ook in dit deelgebied staat, valt hier ook onder. Er is nagegaan of deze zendmasten ook voor 1996 aanwezig waren, om te bepalen of er sprake is van een achteruitgang in de deelaspecten abiotische omstandigheden en op de belevingswaarde van het Natura 2000-gebied. Alle zendmasten zijn aangelegd in de periode voor aanwijzing van het Natura 2000-gebied als Beschermd Natuurmonument in de periode 19871995. Er is dus geen sprake van een achteruitgang abiotische omstandigheden en op de belevingswaarde van het Natura 2000-gebied sinds het moment van aanwijzing. De instandhoudingsdoelstelling wordt: Behoud

33


34


Bijlage 6 Habitattypen en vegetatietabel Code habitat(sub) type H2120

Witte duinen

G

Goed/ Code Matig vegetatietype

H2120

Witte duinen

H2120

Nederlandse naam vegetatietype

G

22-RG2[22Ab/23Ab] 23Ab1

Rompgemeenschap met Zeepostelein van het Loogkruid-verbond/het Helm-verbond Helm-associatie

Witte duinen

G

23-RG1-[23/14]

H2120

Witte duinen

M

Rompgemeenschap met Helm en Zandzegge van de Helm-klasse/de Klasse der droge graslanden op zandgrond vegetatieloos

H2130_A

Grijze duinen (kalkrijk)

G

14Bb2b

Duin-Struisgras-associatie (subassociatie met Klaver)

H2130_A


G

14Ca1

Duinsterretjes-associatie

H2130_A


G

14Ca2

Kegelsilene-associatie

H2130_A


G

14Ca3

Associatie van Oranjesteeltje en Langkapselsterretje

H2130_A


G

14Cb1

Duin-Paardebloem-associatie

H2130_A


G

14Cb2

Associatie van Wondklaver en Nachtsilene

H2130_A


M

14-RG3-[14]

H2130_A


G

14-RG10-[14Cb]

H2130_A


G

14-RG11-[14Cb]

Rompgemeenschap met Gewoon gaffeltandmos van de Klasse der droge graslanden op zandgrond Rompgemeenschap met Kruipwilg van het Verbond der droge, kalkrijke duingraslanden Rompgemeenschap met Duinroosje van het Verbond der droge, kalkrijke duingraslanden Associatie van Parelzaad en Salomonszegel

H2130_A


G

17Aa2

H2130_A


M

23-RG1-[23/14]

H2130_A


G

31Ab1c

H2130_A


G

31Ba1

Rompgemeenschap met Helm en Zandzegge van de Helm-klasse/de Klasse der droge graslanden op zandgrond Associatie van Kleine Brandnetel (subassociatie met Kromhals) Slangekruid-associatie

H2130_B

Grijze duinen (kalkarm)

M

14Aa1

Associatie van Buntgras en Heidespurrie

H2130_B


G

14Aa2

Duin-Buntgras-associatie

H2130_B


G

14Ba1

Vogelpootjes-associatie

H2130_B


G

14Bb2

Duin-Struisgras-associatie

H2130_B


G

14Ca3

Associatie van Oranjesteeltje en Langkapselsterretje

H2130_B


G

14Cb1c

H2130_B


M

14-RG1-[14]

H2130_B


M

14-RG3-[14]

H2130_B


G

14-RG10-[14Cb]

H2130_B


G

14-RG11-[14Cb]

H2130_B


M

23-RG1-[23/14]

H2130_B


G

31Ab1c

H2150

M

20Aa1b

M

20Ab1

H2160

Duinheiden met struikhei Duinheiden met struikhei Duindoornstruwelen

Duin-Paardebloem-associatie (subassociatie met Bosaardbei) Rompgemeenschap met Zandzegge van de Klasse der droge graslanden op zandgrond Rompgemeenschap met Gewoon gaffeltandmos van de Klasse der droge graslanden op zandgrond Rompgemeenschap met Kruipwilg van het Verbond der droge, kalkrijke duingraslanden Rompgemeenschap met Duinroosje van het Verbond der droge, kalkrijke duingraslanden Rompgemeenschap met Helm en Zandzegge van de Helm-klasse/de Klasse der droge graslanden op zandgrond Associatie van Kleine Brandnetel (subassociatie met Kromhals) Associatie van Struikhei en Stekelbrem (typische subassociatie) Associatie van Zandzegge en Kraaihei

G

37Ac1

Associatie van Duindoorn en Vlier

H2160

Duindoornstruwelen

G

37Ac2

Associatie van Duindoorn en Liguster

H2160

Duindoornstruwelen

G

37Ac3

Associatie van Wegedoorn en Eenstijlige meidoorn

H2160

Duindoornstruwelen

M

37-RG1-

Rompgemeenschap met Duindoorn en Zeemelkdistel

H2150

35

naam habitat(sub)type


H2160

Duindoornstruwelen

M

H2160

Duindoornstruwelen

M

van het Liguster-verbond/het Helm-verbond

H2180_A

Duinbossen (droog)

G

42Aa1

Rompgemeenschap met Duindoorn en Korstmos van het Liguster-verbond/het Duinsterretjes-verbond Rompgemeenschap met Duindoorn en Duinriet van het Liguster-verbond/het Verbond der droge, kalkrijke duingraslanden Berken-Eikenbos

H2180_A

Duinbossen (droog)

G

42Aa2c

Beuken-Eikenbos (subassociatie met Lelietje-van-dalen)

H2180_A

Duinbossen (droog)

G

42Aa2e

Beuken-Eikenbos (subassociatie met Witbol)

H2180_A

Duinbossen (droog)

M

42Aa3a

H2180_A

Duinbossen (droog)

M

42Aa3b

Bochtige smele-Beukenbos (subassociatie met Kussentjesmos) Bochtige smele-Beukenbos (typische subassociatie)

H2180_A

Duinbossen (vochtig)

G

43Aa3a

Meidoorn-Berkenbos (typische subassociatie)

H2180_C

Duinbossen (binnenduinrand) Duinbossen (binnenduinrand) Duinbossen (vochtig)

G

43Aa1

Abelen-Iepenbos

G

43Aa2

Essen-Iepenbos

G

43Aa3a

Meidoorn-Berkenbos (typische subassociatie)

G

43Aa5

Vogelkers-Essenbos

M

43-RG1-[43Aa']

M

43-RG2-[43Aa']

G

9Ba3

Rompgemeenschap met Fluitekruid van het Onderverbond der Iepenrijke Eiken-Essenbossen Rompgemeenschap met Grote brandnetel van het Onderverbond der Iepenrijke Eiken-Essenbossen Associatie van Duinrus en Parnassia

G

9Ba4

Knopbies-associatie

G

9Ba5

M

9-RG1-[9]

G

12Ba3a

G

27Aa2b

G

27Aa2c

G

28Aa1

Associatie van Bonte paardestaart en Moeraswespenorchis Rompgemeenschap met Addertong en Duinriet van de Klasse der kleine zeggen Associatie van Aardbeiklaver en Fioringras (subassociatie met Engels raaigras) Associatie van Strandduizendguldenkruid en Krielparnassia (subassociatie met Waterpunge) Associatie van Strandduizendguldenkruid en Krielparnassia (subassociatie met Basterdwederik) Draadgentiaan-associatie

G

SBB-16A1e

G

8Aa1

Lidsteng-associatie

G

8Ba2

Associatie van Waterscheerling en Hoge cyperzegge

G

8Bb2

Associatie van Ruwe bies

G

8Bb3b

G

8Bb3c

G

8Bb3d

G

8Bb4a

Associatie van Heen en Grote waterweegbree (subassociatie met Spindotterbloem) Associatie van Heen en Grote waterweegbree (subassociatie met Waterzuring) Associatie van Heen en Grote waterweegbree (arme subassociatie) Riet-associatie (subassociatie met Kleine lisdodde)

G

8Bb4b

Riet-associatie (subassociatie met Dotterbloem)

G

8Bb4c

Riet-associatie (typische subassociatie)

G

8Bc1

Oeverzegge-associatie

G

8Bc2

Associatie van Scherpe zegge

M

8Bd2

Pluimzegge-associatie

H2180_C H2180_C H2180_C H2180_C H2180_C H2190_B H2190_B H2190_B H2190_B H2190_B H2190_B H2190_B H2190_B H2190_B H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D

36

[37Ac/23Ab] 37-RG2[37Ac/14Ca] 37-RG3[37Ac/14Cb]

Duinbossen (binnenduinrand) Duinbossen (binnenduinrand) Duinbossen (binnenduinrand) Vochtige duinvalleien (kalkrijk) Vochtige duinvalleien (kalkrijk) Vochtige duinvalleien (kalkrijk) Vochtige duinvalleien (kalkrijk) Vochtige duinvalleien (kalkrijk) Vochtige duinvalleien (kalkrijk) Vochtige duinvalleien (kalkrijk) Vochtige duinvalleien (kalkrijk) Vochtige duinvalleien (kalkrijk) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten)


H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D H2190_D

37

Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten)

G

8Bd3

Associatie van Stijve zegge

M

8-RG2-[8]

M

8-RG3-[8]

M

8-RG4-[8]

Rompgemeenschap met Slanke waterkers van de Rietklasse Rompgemeenschap met Grote lisdodde van de Rietklasse Rompgemeenschap met Kalmoes van de Riet-klasse

G

8-RG6-[8B]

Rompgemeenschap met Holpijp van de Riet-orde

G

8-RG7-[8B]

Rompgemeenschap met Padderus van de Riet-orde

M

8-RG8-[8B]

Rompgemeenschap met Moeraszegge van de Riet-orde


38


Bijlage 7 Uitwerking typische soorten Soorten profielendocument H2120 Witte duinen

Indicatieve waarde Ja, verstuiving

Verspreidings gegevens beschikbaar?

Opnemen als typische soort?

onbekend

nee

ja

Duinfranjehoed

Paddenstoelen

Duinstinkzwam

Paddenstoelen

Ja, verstuiving

onbekend

nee

ja

Duinveldridderzwam

Paddenstoelen

Ja, verstuiving

onbekend

nee

ja

Helmharpoenzwam

Paddenstoelen

Ja, verstuiving

onbekend

nee

ja

Zandtulpje

Paddenstoelen

Ja, verstuiving

onbekend

nee

ja

Zeeduinchampignon

Paddenstoelen

Ja, verstuiving

onbekend

nee

ja

Duinsabelsprinkhaan Akkermelkdistel Blauwe zeedistel Duinteunisbloem Noordse helm Zeewolfsmelk

Sprinkhanen Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten

Ja, verstuiving Ja, verstuiving Ja, verstuiving Ja, verstuiving Nee, wordt vanwege duinfixatie overal aangeplant Ja, verstuiving Nee, broedt alleen op de Waddeneilanden en afwezigheid schelpdieren

onbekend ja ja onbekend

nee nee ja nee

onbekend

nee

ja ja ja ja nee ja

Eider H2130A Grijze duinen (kalkrijk)

39

Soortgroep

Voorkomen in S&K?*

Vogels

Voorstel voor aanvullende soorten Zeeraket Zandhagedis

Opmerkingen indicatief voor verstuiving indicatief voor rust en structuurrijk open duin met zandplekken

nee

Bruin blauwtje Duinparelmoervlinder

Dagvlinders Dagvlinders

Ja, bloemrijk en schraal open duin Ja, bloemrijk en schraal open duin

ja nee

ja

ja nee

Heivlinder

Dagvlinders

Ja, bloemrijk en schraal open duin

ja

ja

ja

Kleine parelmoervlinder Kommavlinder



ja nee

ja

ja nee

Blauwvleugelsprinkhaan Duinsabelsprinkhaan Knopsprietje Bitterkruidbremraap Blauwe bremraap Bleek schildzaad Duinaveruit Duinroos Duinviooltje Echt bitterkruid Gelobde maanvaren Gevlekt zonneroosje Glad parelzaad Hondskruid Kegelsilene Kleverige reigersbek Kruisbladgentiaan Liggend bergvlas Liggende asperge Nachtsilene Oorsilene Ruw gierstgras Ruw vergeet-mij-nietje Walstrobremraap

Sprinkhanen Sprinkhanen Sprinkhanen Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten

Ja, open duin met open zand Ja, structuurrijk open duin Ja, structuurrijk open duin Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Nee, (zeer) algemene soort Ja, grazige, kalkrijke duinen Nee, (zeer) algemene soort Ja, schrale, zwak zure bodem Ja, schrale, zwak zure bodem Ja, verruiging / verstruweling Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Ja, grazige, kalkrijke duinen Nee, (zeer) algemene soort Ja, grazige, kalkrijke duinen

ja ja ja ja ja nee ja ja ja ja nee nee ja nee ja ja nee nee ja ja ja ja ja ja

ja ja ja ja ja

ja ja ja ja ja nee ja ja ja ja nee nee ja nee ja ja nee nee ja ja ja ja ja ja


Resterende soorten afdoende indicatie van kwaliteit? Nee, beperkte floralijst en geen fauna

ja ja ja ja

ja ja nee

nee ja ja ja ja ja

Nee, geen verstoringsgevoelige soorten

Wondklaver

indicatief voor open vegetatie indicatief voor rust en structuurrijk open duin Zandhagedis met zandplekken Graspieper indicatief voor rust en open duin Indicatief voor rust en mozaïek met Roodborsttapuit duin(doorn)struweel Indicatief voor rust en mozaïek met Kneu duin(doorn)struweel Kievit Indicatief voor rust en open duin NB: de bedekking van de negatief indicerende soort Duinriet wordt via vegetatiekartering in beeld gebracht.

Soorten profielendocument Welriekende salomonszegel Zanddoddegras Zandviooltje Tapuit Konijn H2130B Grijze duinen (kalkarm) Duinparelmoervlinder Kleine parelmoervlinder



Soortgroep

Indicatieve waarde

Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vogels Zoogdieren

Ja, verruiging / verstruweling Nee, (zeer) algemene soort Ja, schrale, zwak zure bodem Ja, open duin met konijnenholen en rust Ja, open duin



nee ja

Grote parelmoervlinder

Dagvlinders


nee

Heivlinder

Dagvlinders


ja

Kommavlinder Gevlekt heidestaartje

Dagvlinders Korstmossen

Ja, bloemrijk en schraal open duin Ja, ontkalkte duinen

nee nee

Gewoon kraakloof Open rendiermos Sierlijk rendiermos Zomersneeuw Bossig kronkelsteeltje Blauwvleugelsprinkhaan Duinsabelsprinkhaan Knopsprietje Buntgras

Korstmossen Korstmossen Korstmossen Korstmossen Mossen Sprinkhanen Sprinkhanen Sprinkhanen Vaatplanten

Ja, stuifzand, kustduinen Ja, stuifzand, kustduinen Ja, stuifzand, kustduinen Ja, stuifzand, kustduinen Ja, droge graslanden Ja, open duin met open zand Ja, structuurrijk open duin Ja, structuurrijk open duin Ja, open, droge, ontkalkte zandgrond (verstuiving) Ja, open, droge, matige voedselrijke, meestal kalkrijke grond Ja, open, droge, stuivend zandgrond Ja, open, droge, matig kalkrijke grond Ja, open, droge, matig kalkrijke grond Ja, grazige, matig kalkrijke duinen Nee, (zeer) algemene soort Ja, open, droge, matig kalkrijke grond Ja, open, droge zandgrond Ja, open duin met konijnenholen en rust Ja, hoge grassige vegetaties en struiken Ja, open duin

onbekend onbekend onbekend onbekend nee ja ja ja ja

nee nee nee nee

ja ja nee ja ja ja ja nee niet meer nee ja

ja ja

ja

ja ja nee ja ja ja ja nee ja nee ja

Ja, zure, droge bodem Ja, zure, droge bodem

onbekend onbekend

nee nee

ja ja

Korstmossen

Ja, zure, droge bodem

onbekend

nee

ja

Vaatplanten Vogels

Nee, (zeer) algemene soort Ja, rust en areaal

ja ja

ja ja

ja ja

Duinroos Vaatplanten Duinviooltje Vaatplanten Kleine ereprijs Vaatplanten Kleine rupsklaver Vaatplanten Kleverige reigersbek Vaatplanten Ruw vergeet-mij-nietje Vaatplanten Ruwe klaver Vaatplanten Vals muizenoor Vaatplanten Tapuit Vogels Velduil Vogels Konijn Zoogdieren H2150 Duinheiden met Struikheide Bruin heidestaartje Korstmossen Girafje Korstmossen Open rendiermos H2160 Duindoornstruwelen Egelantier Nachtegaal

H2180A Duinbossen (droog) Eikenpage Grote bonte specht

40

Voorkomen in S&K?*

Dagvlinders Vogels

ja ja nee niet meer ja

ja ja

ja

ja ja nee ja ja

ja

nee ja

Resterende soorten afdoende indicatie van kwaliteit?

Voorstel voor aanvullende soorten

Nee, geen verstoringsgevoelige soorten

Bruin blauwtje Ja, bloemrijk en schraal open duin Duinsabelsprinkhaan open duin, rand struweel Graspieper indicatief voor rust en open duin indicatief voor rust en structuurrijk open duin Zandhagedis met zandplekken Indicatief voor rust en mozaïek met Roodborsttapuit duin(doorn)struweel Indicatief voor rust en mozaïek met Kneu duin(doorn)struweel Kievit Indicatief voor rust en open duin NB: de bedekking van de negatief indicerende soort Duinriet wordt via vegetatiekartering in beeld gebracht.

nee ja

ja nee nee

ja ja ja nee

ja ja ja ja

ja ja ja ja nee ja ja ja ja

NB: de bedekking van de negatief indicerende soort Amerikaanse vogelkers wordt via vegetatiekartering in beeld gebracht.

Ja

Ja, oude eiken en nectarplanten Ja, voor oude (dode) bomen


ja ja

nee ja

ja ja

Nee, te beperkte vogellijst

Nee, te beperkte vogellijst en geen ondergroei

Opmerkingen

Braamsluiper Grasmus Goudvink Roodborsttapuit Lelietje-van-Dalen Wilde kamperfoelie Hulst Buizerd Groene specht Boomklever

Indicatief voor areaal en rust Indicatief voor areaal en rust Indicatief voor areaal en rust Indicatief voor rust en mozaïek met duingraslanden Indicatief voor bodemstructuur en abiotiek Indicatief voor bodemstructuur en abiotiek Indicatief voor bodemstructuur en abiotiek Indicatief voor rust en oude (dode) bomen Indicatief voor oude (dode) bomen Indicatief voor oude (dode) bomen met holtes

Soorten profielendocument

Soortgroep

H2180C Duinbossen (binnenduinrand) Wilde hyacint Vaatplanten Grote bonte specht Houtsnip

Vogels Vogels

Indicatieve waarde

Ja, voor voedselrijke, vochtige grond in binnenduin Ja, voor oude (dode) bomen Ja, voor rust, humeuze bodem

Voorkomen in S&K?*



ja

ja

ja

ja nee

ja

ja nee

H2190B Vochtige duinvalleien(kalkrijk) Armbloemige waterbies Draadgentiaan Dwergbloem

Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten

Dwergvlas Groenknolorchis Honingorchis Kleine knotszegge Knopbies Moeraswespenorchis Noordse rus

Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten Vaatplanten

Parnassia Rechte rus

Vaatplanten Vaatplanten

Slanke gentiaan

Vaatplanten

Teer guichelheil Vleeskleurige orchis Paapje Sprinkhaanzanger

Vaatplanten Vaatplanten Vogels Vogels

Ja, open, kalkrijke, vochtige tot natte grond Ja, open, vochtige tot natte, voedselarme grond Ja, open, natte tot vochtige, matig voedselrijke grond Ja, open, vochtige zandgrond Ja, open, vochtige, vrij voedselarme grond Ja, open, vochtige tot natte, kalkhoudende grond Ja, vochtige duinvallei Ja, open, natte, kalkrijke grond Ja, open, natte, kalkrijke grond Ja, open, natte, kalkrijke grond Ja, open, natte , voedselarme, al of niet kalkhoudende grond Ja, open, natte, zoete of brakke grond Ja, open, natte, voedselarme, al of niet kalkhoudende grond Ja, open, natte, voedselarme, al of niet kalkhoudende grond Ja, open, natte, kalkrijke grond Ja, vochtig, variatie Ja, droge tot vochtige gebieden met voldoende dekking

H2190D Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Sprinkhaanzanger Vogels Ja, droge tot vochtige gebieden met voldoende dekking Dodaars Vogels Ja, droge tot vochtige gebieden met voldoende dekking

ja nee nee nee ja nee nee nee mogelijk nee ja mogelijk


ja

ja nee

nee

Voorstel voor aanvullende soorten Glanskop Holenduif Kleine bonte specht

Nee, te beperkte vogellijst en geen ondergroei

Daslook Indicatief voor bodemstructuur en abiotiek Gewone salomonzegel Indicatief voor bodemstructuur en abiotiek Indicatief voor voldoende oude eiken, Eikenpage nectarplanten Buizerd Indicatief voor rust en oude (dode) bomen Groene specht Indicatief voor oude (dode) bomen Boomklever Indicatief voor oude (dode) bomen met holtes Glanskop Indicatief voor oude (dode) bomen met holtes Holenduif Indicatief voor oude (dode) bomen met holtes Indicatief voor (oude) bomen met holtes, Gekraagde roodstaart open structuur Indicatief voor (oude) bomen met holtes, Rosse vleermuis open structuur

Nee, te beperkte faunalijst

Zwervende pantserjuffer

Opmerkingen Indicatief voor oude (dode) bomen met holtes Indicatief voor oude (dode) bomen met holtes Indicatief voor oude (dode) bomen Indicatief voor (oude) bomen met holtes, Gekraagde roodstaart open structuur

ja nee

Tangpantserjuffer Rugstreeppad

nee

Dodaars

nee ja nee nee nee ja nee

Slobeend Kleine plevier Kievit Tureluur

Indicatief voor helder mesotroof water, veel watervegetatie Indicatief voor helder mesotroof water, veel watervegetatie Indicatief voor helder water met zand Indicatief voor helder water, veel waterplanten Indicatief voor water, dekkende moerasvegetatie Indicatief voor modderige delen, rust Indicatief voor open duin, rust Indicatief voor open duin, vocht, rust

ja ja nee

ja ja nee

ja ja

ja ja nee

ja

ja

ja Nee, te beperkte faunalijst

ja

ja

ja

Tangpantserjuffer

Indicatief voor helder mesotroof water, veel watervegetatie Indicatief voor helder mesotroof water, veel watervegetatie

ja

ja

ja

Rugstreeppad Rietzanger Kleine karekiet Blauwborst

Indicatief voor helder water met zand Indicatief voor riet, vocht Indicatief voor helofieten in water Indicatief voor vochtig ruigte en struweel

* nee = soort heeft er niet voorgekomen, ook niet in de regio en is ook niet te verwachten ongeacht de beheerinspanningen.

41

ja

Resterende soorten afdoende indicatie van kwaliteit?

Zwervende pantserjuffer

42


Bijlage 8 Kwaliteitsparameters habitattypen en BN-clusterwaarden Parameter

H2120 Witte duinen

H2130A Grijze duinen (kalkrijk) H2130B Grijze duinen

H2150 Duinheiden

Vegetatietypen

zie bijlage 6

zie bijlage 6

zie bijlage 6

zie bijlage 6

Typische soorten

zie tabel 4.4

zie tabel 4.4

zie tabel 4.4

zie tabel 4.4

Kenmerken structuur

Verstuivende zeereep;

vegetatie hoogstens 50cm

vegetatie hoogstens 50cm

dominantie van Struikhei; voor de

(kalkarm)

en functie

instandhouding hiervan is vegetatiebeheer noodzakelijk Onregelmatige

struikopslag is niet meer dan

struikopslag is niet meer dan

afwisseling van jonge, oude en zeer

vegetatiestructuur;

50%

50%

oude heidestruiken;

Plekken met kaal zand tussen

begrazing door konijnen

begrazing door konijnen

Hoge bedekking aan korstmossen (>

de vegetatie;

20%)

Onregelmatig reliëf;

aanwezigheid van stuifplekken

Parameter



Vegetatietypen

zie bijlage 6

zie bijlage 6

zie bijlage 6

zie bijlage 6

Typische soorten

zie tabel 4.4

zie tabel 4.4

zie tabel 4.4

zie tabel 4.4

Kenmerken

gering aandeel exoten

H2180C Duinbossen

H2190B Duinvalleien (Kalkrijk)

(Binnenduinrand)

structuur en functie

43

loofhoutsoorten overheersen in

loofhoutsoorten overheersen in

Beperkte opslag van bomen en

de boomlaag

de boomlaag

struiken (< 10%)

aandeel exoten in de boomlaag

aandeel exoten in de boomlaag

Beperkte bedekking grassen (met

is minder dan 25%

is minder dan 25%

name duinriet; < 10%)

op landschapsschaal:

op landschapsschaal:

aanwezigheid van soortenrijke

aanwezigheid van soortenrijke

open plekken en bosranden

open plekken en bosranden

aanwezigheid van oude

aanwezigheid van oude levende

levende of dode dikke bomen.

of dode dikke bomen.


44


Bijlage 9 Factsheets habitattypen H2120 Wandelende duinen op de strandwal met Ammophila arenaria Verkorte naam: Witte duinen Beschrijving en definitie (LNV, 2008a1) Het habitattype kenmerkt zich door pionierbegroeiingen op dynamische delen van de duinen, namelijk die delen waar nog geen bodemvorming heeft plaatsgevonden. Dit type vegetatie ontstaat daar waar de duinen zo ver aangestoven zijn dat de plantengroei buiten bereik van zout grondwater en overstromend zeewater komt. Via opspattend golfwater is echter nog steeds sprake van zoutinvloeden. Ook kan dit habitattype ontstaan door uitstuiving of overstuiving door van eerder ontstane, al oudere duinen. Dit betekent dat dit habitattype ook buiten de zeereep, meer landinwaarts lokaal voor kan komen. De begroeiing bestaat vrijwel uitsluitend uit Helm, Noordse helm of Duinzwenkgras. Verder is in de definitie sprake van “buitenduinen”. Deze bestaan uit de zeereep en het door macroparabolen gekarakteriseerde zeeduin. De zone tussen buitenduin en binnenduin kan wel 2 kilometer breed zijn. Witte duinen komen voor op basische tot zwak zure (pH-H2O: >8,0 - 5,5 LNV), matig voedsel arme tot matig voedselrijke bodems, die bestaan uit zand. Het grondwater bevindt zich meer dan 80 centimeter beneden maaiveld. De watervoeding is met name afkomstig van regenwater (Bal et al., 20012). De zoutinvloed vanuit zee zorgt ervoor dat het water zeer zoet tot zwak brak is (Chloridegehalte <150-1000 mg/l). Verder is er sprake van een onregelmatige vegetatiestructuur en onregelmatig reliëf. Plaatselijk is kaal zand aanwezig tussen de vegetatie.

Samenvatting abiotische randvoorwaarden:

Aaneengesloten areaal/leefgebied Voor behoud van de habitattypen is voldoende ruimte benodigd zodat de habitattypen robuust zijn en de verschillende stadia zich goed kunnen ontwikkelen. Een aaneengesloten (niet versnipperd) areaal is hierbij noodzakelijk voor de flora en fauna van de habitattypen die als kwaliteitsparameter dienen. Voor een goede kwaliteit van het habitattype Witte duinen wordt een aaneengesloten oppervlakte van ten minste 5 tot 500 hectare aangehouden (Bal et al., 2001). Rust Rust is van belang voor de dieren in het habitattype. Zo is van met name vogels bekend dat de

1

LNV; 2008a; Natura 2000 profieldocument - versie december 2008; Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en

Voedselkwaliteit; Den Haag 2

Bal, D., Beije, H.M., Fellinger, M., Havenman, R., Opstal, A.J.F.M. van, Zadelhoff, F.J. van; 2001; Handboek

Natuurdoeltypen; Expertisecentrum LNV; Wageningen

45


nestdichtheid langs wegen (Reijnen et al., 19953) en paden (Bijlsma, 20064) afneemt, maar ook dat vogels gevoelig zijn voor onder meer verstoring door recreatie (Krijgsveld et al., 20045 en 20086).De overige soortengroepen worden niet of nauwelijks door geluid beïnvloed (Visser, 19967), maar optische verstoring kan wel van belang zijn.

H2130 Vastgelegde kustduinen met kruidvegetatie Verkorte naam: Grijze duinen Beschrijving en definitie (LNV, 2008a8) Het habitattype kenmerkt zich door min of meer droge graslanden van het duingebied, maar de definitie laat ook ruimte voor vergelijkbare vegetaties in aangrenzende delen van het kustgebied. Grijze duinen ontstaan achter de zeereep, op die plekken waar de invloed van de wind zover is weggevallen dat een gesloten vegetatie kan ontstaan. Deze vegetatie is soortenrijk wat betreft kruiden en mossen, maar wordt gedomineerd door laagblijvende grassen. Hoewel de windinvloed voldoende laag moet zijn, is enige dynamiek (lichte overstuiving, hellingprocessen, begrazing door konijnen) wél noodzakelijk. Verder kenmerkt dit habitattype zich door begroeiingen van ten hoogte 50 centimeter (gemiddeld) met weinig of geen opslag van struiken. Het ontstaan van duingraslanden berust op natuurlijke processen, maar de uitgestrekte arealen in de Nederlandse duinen zijn waarschijnlijk mede veroorzaakt door menselijke invloeden als beweiding en / of grondwateronttrekking. De variatie voor wat betreft kalkrijkdom en de dikte van de humuslaag binnen dit habitattype is groot. Daarom worden drie subtypen onderscheiden, namelijk: H2130A Grijze duinen (kalkrijk) H2130B Grijze duinen (kalkarm) H2130C Grijze duinen (heischraal) De overgangen tussen de subtypen zijn gradueel en vormen veelal complexen of opeenvolgende zones. Onderstaand worden de drie subtypen in termen van abiotiek afzonderlijk behandeld.

3

Reijnen, R., Foppen, R., Braak, C. ter, Thissen, J.; 1995; The effects of car traffic on breeding bird populations in

woodland III – reduction of density in relation to the proximity of main roads; The journal of applied ecology; 32(1); 187202. 4

Bijlsma, R.G.; 2006; Effecten van menselijke verstoring op grondbroedende vogels van Planken Wambuis; De

Levende Natuur; 107 (5); 191-198 5

Krijgsveld, K.L., Lieshout, S.M.J., van, Winden, J. van der, Dirksen, S.; 2004; Verstoringsgevoeligheid van vogels -

literatuurstudie naar de reacties van vogels op recreatie; Vogelbescherming Nederland. Krijgsveld, K.L., Smits, R.R., Winden, J. van der.; 2008; Verstoringsgevoeligheid van vogels - literatuurstudie naar de reacties van vogels op recreatie; Vogelbescherming Nederland. 6

Krijgsveld, K.L., Smits, R.R., Winden, J. van der.; 2008; Verstoringsgevoeligheid van vogels - literatuurstudie naar de

reacties van vogels op recreatie; Vogelbescherming Nederland. 7

Visser; 1996; Invloed van wandelrecreatie op de fauna van de Amsterdamse waterleidingduinen - Een inventariserend

literatuuronderzoek; IN Smit, C.; 2001; Effecten van militair gebruik en recreatie op flora en fauna – een literatuuronderzoek; Expertisecentrum LNV; nr.2001-037; Wageningen. 8


Voedselkwaliteit; Den Haag

46


H2130A Grijze duinen (kalkrijk) Dit zijn duingraslanden van kalkrijke, weinig tot niet ontkalkte bodem. De zuurgraad mag basisch tot neutraal (pH-H2) >8,0 - 6,5). Bij oppervlakkige ontkalking kan het ook zwak zuur (pH-H2O 6,5 - 5,5) zijn. Het habitattype is niet grondwaterafhankelijk, waardoor telkens nieuw kalkrijk zand noodzakelijk is (inwaaiing dan wel erosie) om de gewenste buffering te behouden. De bodem is matig voedselarm tot licht voedselrijk (in mindere mate zeer voedselarm).


H2130B Grijze duinen (ontkalkt) Dit zijn duingraslanden die behoren bij bodems die van nature kalkarm zijn of waarvan de toplaag is ontkalkt (successie vanuit subtype A). Voor dit habitattype vormt een pH-H2O 6,0 - 5,5 een optimale zuurgraad, maar voorwaarde is dat de bodem zover is ontkalkt dat de pH-H2O < 6,5. Ook hier geldt dat grondwater niet of nauwelijks invloed heeft. Verder is de bodem zeer voedselarm tot licht voedselrijk. De zuurgraad van de bodem veroorzaakt de differentiatie in plantengroei ten opzichte van subtype A.


H2130C Grijze duinen (heischraal) Komt niet in het gebied voor.

Aaneengesloten areaal/leefgebied Voor behoud van de habitattypen is voldoende ruimte benodigd zodat de habitattypen robuust zijn en de verschillende stadia zich goed kunnen ontwikkelen. Een aaneengesloten (niet versnipperd) areaal is hierbij noodzakelijk voor de flora en fauna van de habitattypen die als kwaliteitsparameter dienen. Voor een goede kwaliteit van het habitattype Grijze duinen wordt een aaneengesloten oppervlakte

47


van ten minste enkele (subtype C) tot enkele tientallen (5-50 en 75 (Bal et al., 20019); subtype A en B) hectares aangehouden.

Rust Rust is van belang voor de dieren in het natuurdoeltype (en daarmee van de kwaliteit ervan), denk hierbij met name aan (broed)vogels als Tapuit (subtype A en B) en Sprinkhaanzanger (subtypen B, C en D). Zo is van met name vogels bekend dat de nestdichtheid langs wegen (Reijnen et al., 199510) en paden (Bijlsma, 200611) afneemt, maar ook dat vogels gevoelig zijn voor onder meer verstoring door recreatie (Krijgsveld et al., 200412 en 200813).De overige soortengroepen worden niet of nauwelijks door geluid beïnvloed (Visser, 199614), maar optische verstoring kan wel van belang zijn.

H2150 Atlantische vastgelegde ontkalkte duinen (Calluno-Ulicetea) Verkorte naam: Duinheiden met struikhei Beschrijving en definitie (LNV, 2008a15) Het habitattype betreft door struikhei (Calluna vulgaris) gedomineerde begroeiingen op kalkarme kustduinen en in relatief ver landinwaarts gelegen, van oorsprong kalkrijke maar inmiddels sterk ontkalkte en langdurig beweide oude kustduinen. De zuurgraad is vanwege het lage kalkgehalte vrij laag (pH-H2O <4-4,5) en er zijn weinig voedingsstoffen beschikbaar (zeer voedselarm). Er vindt geen overstroming plaats en de grondwaterstand is lager dan 40cm onder maaiveld (droogtestress tot >32dgn). Het habitattype komt vooral in zuidwestelijker gelegen landen voor waar het type ook het meest karakteristiek is ontwikkeld. De soortensamenstelling in het noorden, langs de kusten van Nederland tot en met Polen, verschilt echter weinig van de twee andere habitattypen met struikhei (H2310 en H4030), die in het binnenland voorkomen. In de ondergroei kan de soortenrijkdom aan korstmossen

9

Bal, D., Beije, H.M., Fellinger, M., Havenman, R., Opstal, A.J.F.M. van, Zadelhoff, F.J. van; 2001; Handboek

Natuurdoeltypen; Expertisecentrum LNV; Wageningen 10




Levende Natuur; 107 (5); 191-198 12





Visser; 1996; Invloed van wandelrecreatie op de fauna van de Amsterdamse waterleidingduinen - Een

inventariserend literatuuronderzoek; IN Smit, C.; 2001; Effecten van militair gebruik en recreatie op flora en fauna – een literatuuronderzoek; Expertisecentrum LNV; nr.2001-037; Wageningen. 15



48


redelijk groot zijn. Wanneer kraaihei in een duinheide voorkomt, is er al sprake van H2140 (ook al domineert struikhei); alleen struikheibegroeiingen zónder kraaihei worden dus tot H2150 gerekend16


Aaneengesloten areaal/leefgebied Voor behoud van de habitattypen is voldoende ruimte benodigd zodat de habitattypen robuust zijn en de verschillende stadia zich goed kunnen ontwikkelen. Een aaneengesloten (niet versnipperd) areaal is hierbij noodzakelijk voor de flora en fauna van de habitattypen die als kwaliteitsparameter dienen. Voor een goede kwaliteit van het habitattype Duinheide met struikheide is geen minimaal areaal aangegeven van aaneengesloten oppervlak (LNV, 2008a). Rust en ruimte Voor het habitattype zijn geen typische diersoorten aangegeven. Rust is voor dit type daarom van minder groot belang.

H2160 Duinen met Hippophaë rhamnoides Verkorte naam: Duindoornstruwelen Beschrijving en definitie (LNV, 2008a17) Het habitattype betreft door Duindoorn (Hippophae rhamnoides) gedomineerde duinen (en vergelijkbare plaatsen elders in het kustgebied). Naast Duindoorn kunnen ook andere struiken met hoge bedekkingen voorkomen, waaronder Gewone vlier (Sambucus nigra), Wilde liguster (Ligustrum vulgare) en Eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna). Duindoorn is voor kieming en vestiging gebonden aan humusarm, kalkrijk zand met een lage indringingsweerstand. Goed ontwikkelde jonge duindoornstruwelen komen dan ook vooral voor na een sterk stuivende fase met Helm (habitattype Witte duinen, H2120), waarbij de relatief kalkrijke bodem ontsloten is. Vanwege het hoge kalkgehalte is de zuurgraad vrij hoog (pH-H2O >8,0-6,5). Duindoorn vormt wortelknolletjes met stikstofbindende actinomyceten (Frankia) en heeft een goed verteerbaar bladstrooisel. Op de relatief kalkrijke bodems

16

Doordat de begroeiingen soortenarm zijn, is er wat verschil van inzicht over de vegetatiekundige typering van dit

habitattype. In de Vegetatie van Nederland (Schaminée et al. 1996) zijn deze begroeiingen beschreven onder het Genisto-Callunetum (verbond Calluno-Genistion), waardoor de relatie met H2310 en H4030 duidelijk wordt. In de Atlas van Plantengemeenschappen (Weeda et al. 2002) zijn ze echter onder de associatie Carici-Empetretum (verbond Empetrion nigri) opgenomen, wat wijst op verwantschap met H2140_B. Voor alle duidelijkheid zijn beide vegetatietypen in de definitie opgenomen. 17

LNV; 2008a; Natura 2000 profieldocument - versie september 2008; Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en


49


leidt dit tot trage humusvorming en een verhoogde beschikbaarheid van stikstof (licht voedselrijkmatig voedselrijk). In zeer kalkrijke duinen kunnen deze struwelen enkele eeuwen oud worden. Het type heeft een GVG >40cm –mv en verdraagt een droogtestress >32dgn. Er vindt geen overstroming plaats. Voor de biodiversiteit zijn met name de struwelen belangrijk die ontstaan als gevolg van voortgaande successie op meer beschutte plekken (vooral op plekken waar door hellingprocessen organisch materiaal ophoopt). Naast Duindoorn nemen dan de bovengenoemde andere struiken een belangrijke plaats in. Wanneer deze struiken echter te hoog worden, wordt Duindoorn door beschaduwing verdrongen.


Aaneengesloten areaal/leefgebied Voor behoud van de habitattypen is voldoende ruimte benodigd zodat de habitattypen robuust zijn en de verschillende stadia zich goed kunnen ontwikkelen. Een aaneengesloten (niet versnipperd) areaal is hierbij noodzakelijk voor de flora en fauna van de habitattypen die als kwaliteitsparameter dienen. Voor een goede kwaliteit van het habitattype Duindoornstruwelen wordt een aaneengesloten oppervlakte van ten minste 400 m2 aangehouden (Ministerie van LNV, 2008). Rust Rust is van belang voor de dieren in het habitattype (en daarmee van de kwaliteit ervan), denk hierbij met name aan broedvogels als Nachtegaal. Zo is van met name vogels bekend dat de nestdichtheid langs wegen (Reijnen et al., 199518) en paden (Bijlsma, 200619) afneemt, maar ook dat vogels gevoelig zijn voor onder meer verstoring door recreatie (Krijgsveld et al., 200420 en 200821). De

18




Levende Natuur; 107 (5); 191-198 20




reacties van vogels op recreatie; Vogelbescherming Nederland.

50


overige soortengroepen worden niet of nauwelijks door geluid beïnvloed (Visser, 199622), maar optische verstoring kan wel van belang zijn.

H2180 Beboste duinen van het atlantische, continentale en boreale gebied Verkorte naam: Duinbossen Beschrijving en definitie (LNV, 2008a23) het habitattype betreft natuurlijke of half-natuurlijke loofbossen in de kustduinen24, met sterk uiteenlopende kenmerken. Vaak is de zomereik (Quercus robur) de dominante boomsoort, maar met name in duinvalleien en in de meest landinwaarts gelegen gedeelten spelen (ook) andere boomsoorten een belangrijke rol. De kruidlaag kan zeer soortenrijk zijn. Een nogal afwijkende samenstelling daarvan (met verwilderde bol- en knolgewassen) is te vinden in de zogenoemde stinzenbossen, die veelal hun bestaan danken aan de vestiging van landgoederen. De meeste van de samenstellende vegetaties komen ook (of zelfs vooral) buiten de duinen voor. Het aantal werkelijk kenmerkende soorten is dan ook gering. De oudste bossen zijn te vinden op de strandwallen en aan de binnenduinrand. Deze bossen zijn echter sterk beïnvloed door gebruik als hakhout of zijn aangeplant als parkbos. In de middenduinen en de buitenduinen is spontane bosvorming vrijwel beperkt tot de duinvalleien, waar zich in eerste instantie vooral berkenbossen vormen. Op de hogere delen van de midden- en buitenduinen is de natuurlijke vegetatiesuccessie meestal nog niet verder gekomen dan hoge struwelen, en zijn de meeste bossen recent aangeplant (met bijvoorbeeld grauwe abeel). Het is daarom lastig een goede karakterisering van (natuurlijke) duinbossen te geven. Bossen bestaande uit naaldbomen en/of exoten, worden niet tot het habitattype gerekend. Deze bossen hebben in sommige gevallen wel potentie voor omvorming naar het habitattype. Vanwege de zeer grote verschillen in standplaats en daarmee samenhangende soortensamenstelling, worden drie subtypen onderscheiden25:

22

H2180A Duinbossen (droog) H2180B Duinbossen (vochtig) H2180C Duinbossen (binnenduinrand)




Voedselkwaliteit; Den Haag 24

In tegenstelling tot veel andere habitattypen van de Duinen is het habitattype strikt beperkt tot de Fysisch-

Geografische Regio Duinen. Het habitattypen kan dus niet elders in het kustgebied worden toegepast. 25

Er zijn uit praktische overwegingen niet meer dan drie subtypen onderscheiden. In het binnenland zijn de bossen

echter nog verder opgesplitst (met name de natte bossen). Overigens kwalificeren sommige vegetatietypen in de Duinen wel als habitattype (namelijk: Duinbossen) en in het binnenland niet, zoals elzenbroekbossen en essenbossen buiten de invloed van beken (geen onderdeel van 91E0) en jonge eiken- en beukenbossen (geen onderdeel van 9120 en 9190).

51


H2180A Duinbossen (droog) Tot dit subtype behoren de bossen op de meest voedselarme en droge standplaatsen ((GVG > 40cm –mv en maximale droogtestress > 32dgn). Het gaat met name om Berken-Eikenbossen en bossen met beuk. Ze komen vooral voor in de oude duinen, op de hogere delen van de strandwallen en op de meest diep ontkalkte delen in de binnenduinrand van de jonge duinen. Het zijn de oudste bossen in het duingebied, deels met een verleden als hakhoutbos. Ze zijn meestal relatief zuur (pH-H2O <4>8) en hebben dan een slechte strooiselvertering. De soortenrijkste vegetaties zijn te vinden op de strandwallen, met hun iets lemiger zandgronden (weinig zeewind en inwaai van zand en zout).


H2180B Duinbossen (vochtig) Komt niet in het gebied voor. H2180C Duinbossen (binnenduinrand) De tot dit subtype behorende bossen zijn over het algemeen sterk door de mens beïnvloede (park)bossen die overwegend voorkomen op wat jongere, kalkhoudende bodems. Door vergraving zijn hier diepere, nog niet ontkalkte zanden weer aan de oppervlakte gekomen. Daarbij heeft het historisch beheer van deze bossen, waarbij o.a. werd bemest, bekalkt en gewoeld, de bodems sterk beïnvloed en de buffercapaciteit vergroot (pH-H2O 5 tot >8,0). De grondwaterstanden zijn hier te diep voor de vestiging van ‘natte’ soorten, maar vaak wel zo ondiep dat capillaire opstijging vanuit het grondwater zorgt voor een iets betere vochtvoorziening (GVG 25 cm –mv tot > 40cm –mv en droogtestress > 14-32dgn) en zuurbuffering. De standplaatscondities (goed gedraineerde, iets vochthoudende, basenrijke, rulle en humeuze bodems in combinatie met een open bosstructuur die zorgt voor voldoende licht) zijn zeer geschikt voor de groei van allerlei van oorsprong uitheemse bolgewassen die hier in het verleden op grote schaal zijn aangeplant en nu deel uitmaken van de zogenaamde ‘stinzenflora’. In tegenstelling tot wat de naam van het subtype kan suggereren, worden niet alle bossen van de binnenduinen tot dit subtype gerekend: het betreft alleen de bossen op matig voedselrijke, vochtige bodems.


52


Aaneengesloten areaal/leefgebied Voor behoud van de habitattypen is voldoende ruimte benodigd zodat de habitattypen robuust zijn en de verschillende stadia zich goed kunnen ontwikkelen. Een aaneengesloten (niet versnipperd) areaal is hierbij noodzakelijk voor de flora en fauna van de habitattypen die als kwaliteitsparameter dienen. Voor een goede kwaliteit van het habitattype Duinbossen wordt een aaneengesloten oppervlakte van ten minste 1000 m2 aangehouden (Ministerie van LNV, 2008). Rust Rust is van belang voor de dieren in het habitattype (en daarmee van de kwaliteit ervan), denk hierbij met name aan (broed)vogels als Grote Bonte Specht en Houtsnip. Zo is van met name vogels bekend dat de nestdichtheid langs wegen (Reijnen et al., 199526) en paden (Bijlsma, 200627) afneemt, maar ook dat vogels gevoelig zijn voor onder meer verstoring door recreatie (Krijgsveld et al., 200428 en 200829).De overige soortengroepen worden niet of nauwelijks door geluid beïnvloed (Visser, 199630), maar optische verstoring kan wel van belang zijn.

H2190 Vochtige duinvalleien Verkorte naam: Vochtige duinvalleien Beschrijving en definitie (LNV, 2008a31) Het betreft een veelomvattend habitattype bestaande uit zowel open water, als vochtige graslanden, als lage moerasvegetaties en rietlanden voor zover voorkomend in laagten in de duinen. Er worden dan ook vier subtypen onderscheiden, namelijk: H2190A Vochtige Duinvalleien (open water) H2190B Vochtige Duinvalleien (kalkrijk) H2190C Vochtige Duinvalleien (ontkalkt) H2190D Vochtige Duinvalleien (hoge moerasplanten). Vochtige duinvalleien kunnen op twee manieren ontstaan. Primaire duinvalleien ontstaan doordat strandvlakten door duinen worden afgesnoerd van zee. Secundaire duinvalleien ontstaan van nature 26



Bijlsma, R.G.; 2006; Effecten van menselijke verstoring op grondbroedende vogels van Planken Wambuis; De Levende

Natuur; 107 (5); 191-198 28









53


in het kielzog van mobiele duinen, maar tegenwoordig alleen nog maar doordat stuifkuilen uitstuiven tot op het grondwater. Omdat met name de zoetwaterbel vertraagd reageert op neerslag is het van belang dat het areaal van dit habitattype voldoende groot is om het gefaseerd in de tijd voorkomen van soorten mogelijk te maken (zie verderop). Verder is de opslag van struiken en bomen en de bedekking met hoge grassen beperkt (<10%) H2190A Vochtige duinvalleien (open water) Komt niet in het gebied voor. H2190B Vochtige duinvalleien (Kalkrijk) Dit subtype komt voor in geheel of vrijwel geheel verzoete primaire duinvalleien en in secundaire duinvalleien die zijn ontstaan door uitstuiving. Net als voor subtype A geldt ook hier dat de omvang voldoende groot moet zijn om het gefaseerd in de tijd voorkomen van soorten mogelijk te maken. De zuurgraad is basisch tot zwak zuur (pH-H2) >8,0 - 6,0) en in vergelijking met subtype A zakt de grondwaterstand in dit subtype vaker weg (zeer nat tot vochtig). Ook hier geldt dat het water zeer zoet tot zwak brak mag zijn (Chloride-gehalte <150-1000 mg/l). Optimaal zijn het water en de bodem licht voedselrijk. Van overstroming met zeewater is slecht incidenteel sprake. De aanvoer van baserijk grondwater is noodzakelijk.


H2190C Vochtige duinvalleien (ontkalkt) Komt niet in het gebied voor. H2910D Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Dit subtype wordt vooral gevonden aan de randen van duinmeertjes, met het zwaartepunt in kalkrijke of minstens kalkhoudende duinen. Zoals aangehaald bij subtype C vormt de zuurgraad een belemmering voor de ontwikkeling van dit subtype in ontkalkte duingebieden. De zuurgraad is basisch tot zwak zuur (pH-H2O >8,0 - 6,0) en het water staat vrijwel het gehele jaar aan of boven maaiveld. Het zoutgehalte mag variëren tussen <150 en 3000 mg Cl-/l. Vanwege het hoogproductieve karakter van dit subtype varieert de voedselrijkdom van matig tot zeer voedselrijk.

54



Aaneengesloten areaal/leefgebied Voor behoud van de habitattypen is voldoende ruimte benodigd zodat de habitattypen robuust zijn en de verschillende stadia zich goed kunnen ontwikkelen. Een aaneengesloten (niet versnipperd) areaal is hierbij noodzakelijk voor de flora en fauna van de habitattypen die als kwaliteitsparameter dienen. Voor een goede kwaliteit van het habitattype Vochtige duinvalleien wordt een aaneengesloten oppervlakte van ten minste enkele tot enkele tientallen hectares aangehouden. Voor behoud van dit habitattype op de lange termijn is het noodzakelijk dat telkens nieuwe jonge duinvalleien ontstaan. Rust Rust is van belang voor de dieren in het habitattype (en daarmee van de kwaliteit ervan), denk hierbij met name aan (broed)vogels als Dodaars (subtype A) en Sprinkhaanzanger (subtypen B, C en D). Zo is van met name vogels bekend dat de nestdichtheid langs wegen (Reijnen et al., 199532) en paden (Bijlsma, 200633) afneemt, maar ook dat vogels gevoelig zijn voor onder meer verstoring door recreatie (Krijgsveld et al., 200434 en 200835).De overige soortengroepen worden niet of nauwelijks door geluid beïnvloed (Visser, 199636), maar optische verstoring kan wel van belang zijn.

32




Levende Natuur; 107 (5); 191-198 34






literatuuronderzoek; IN Smit, C.; 2001; Effecten van militair gebruik en recreatie op flora en fauna – een literatuuronderzoek; Expertisecentrum LNV; nr.2001-037; Wageningen.

55


56


Bijlage 10 Factsheet nauwe korfslak Beschrijving

Beoordeling

POPULATIE: - Schaalniveau: km2 - in beschrijving opnemen waar inventarisaties zijn uitgevoerd; welke methode is gebruikt en welke aantallen daarbij zijn geteld.

Aanwezigheid in km/hokken of op inventarisatie punten. - Goed (verspreiding hetzelfde of uitgebreid) - Niet goed (soort is verdwenen in/op minimaal één van de km-hokken/locaties)

LEEFGEBIED:

I: Functies Onderscheid naar functies in het leefgebied van de soort: Broed- of voortplantingsgebied Foerageergebied Rust- of slaapgebied Winterverblijfplaats Geen onderscheid

N.v.t.

II Uitwerking leefgebied Aanwezigheid binnen of buiten het N2000-gebied opnemen in beschrijving. Leefgebied: Biotoop: • Kalkmoeras: parnassia-knopbiesverbond • Ruigte equivalent Ecologische vereisten: • Strooisellaag van populierachtigen of els: dode takken aanwezig • Bodemvochtigheid continu zonder uitdroging of overstormingen • Oligo- of mesotroof met pH grondwater > 7 • Voeding vanuit zoet water, enigszins bestand tegen zoutinvloeden Voedsel: voornamelijk plantaardig materiaal aangevuld met spaarzaam dierlijk voedsel (vlokreeften, insectenlarven, slakjes en wormen) Omvang: • Meer dan 0,1 ha

Per functie: - Voldoet (alle vereisten aanwezig) - Voldoet niet (één of meer van de vereisten niet aanwezig)

III Uitwisseling Uitwisseling tussen populaties: Kwantiteit (overbrugbare afstand): binnen duincomplex met bevolkte pannen Kwaliteit (aard van de verbinding, barrières, etc.): conform leefgebied

57

N.v.t.


58


Bijlage 11 Overzichtstabel bestaand gebruik deelgebied hoofdgroep

activiteiten / objecten

beschrijving

hoe (omvang, mate)

wanneer

Zeereep Solleveld kustveiligheid natuurbeheer

regulier beheer en onderhoud zeereep

aanplanten helm, plaatsen van rietschermen

calamiteitenbeheer

afgraven zand uit duin

begrazing

begrazing met paarden buiten primaire kering

maaibeheer

maaien en afvoeren distels en ruigten

jaarlijks? jaarlijks

verwijderen (gebiedsvreemde) houtopslag verwijderen zwarte den, rimpelroos en Amerikaanse vogelkers monitoring recreatie

vogels wandelen

alleen langs randen en over strandopgangen

fietsen


evenementen

strandfeesten en andere evenementen

bebouwing en infra

bebouwing

strandpaviljoens

overig

katten

kattenprobleem in het gehele N2000-gebied

Solleveld natuurbeheer

begrazing

begrazing met paarden, koeien en schapen; schapenbegrazing

jaarrond/winter

maaibeheer

maaien en afvoeren distels en ruigten, en oevers

jaarlijks

verwijderen (gebiedsvreemde) houtopslag verwijderen zwarte den, rimpelroos en Amerikaanse vogelkers verstuivingsbeheer faunabeheer

beheersjacht bij schade, wegvangen katten

monitoring waterwinning

waterinlaat en -onttrekking

inlaat water uit Afgedamde Maas en ontrekking 8 miljoen m3 per jaar

ontrekking 8 miljoen m3 per jaar

regulier beheer & onderhoud recreatie

wandelen

wandelen op bestaande paden, gereguleerde toegang tot 1.500 passepartouts.

fietsen

alleen langs randen en over Schelpenpad

gereguleerde toegang tot 1.500 passe-partouts per jaar, zuidelijk deel (De Geest) is geheel afgesloten

excursies bebouwing & infra

overig

jaarrond buiten broedseizoen jaarrond in het noordelijke deel van Solleveld ('rond het grote meer'), in de winterperiode (1 sep - 1 april) ook in het zuidelijke deel van Solleveld (ten zuiden van het pad Watertoren/strand) jaarrond aantal in het voorjaar/zomer via DZH

kamperen

kamperen op camping Solleveld

140 plaatsen

bebouwing

diverse gebouwen waaronder watertoren, twee pompgebouwen, en het voormalige laboratorium

diverse gebouwen waaronder watertoren, twee pompgebouwen, en het voormalige laboratorium

wegen & paden

Schelpenpad

regulier beheer & onderhoud wegen

maaien en indien nodig egaliseren/herbestraten

waterleidingennet

ondergrondse waterleidingen, putten en tappunten

camping

camping Solleveld (140 plaatsen)

Katten


bosbeheer

verwijderen exoten

plantsoenbeheer

maaien gazons

1 keer per jaar 140 plaatsen

Landgoed Ockenburgh natuurbeheer recreatie

bebouwing & infra

Overig

wandelen

wandelen op bestaande paden

fietsen

fietsen op bestaande fietspaden

paardrijden

paardrijden op bestaande ruiterpaden

honden uitlaten

schaatsen

noordoostelijk deel hondenlosloopgebied met opruimplicht door gebrek aan handhaving, en goed bebording overal losloop en hondenpoep blijft veelal liggen op ijsbaan

bebouwing

diverse gebouwen waaronder landhuis, restaurant en portierswoningen

wegen & paden

wandel-, fietsen ruiterpaden, deels verlicht

kunstwerken

bruggen

parkeren katten

langs diverse wegen kattenprobleem in het gehele N2000-gebied

maaibeheer

verwijderen opslag van braam, Amerikaanse vogelkers, Japanse duizendknoop, esdoorn

Hyacintenbos (incl. Van Leydenbos) natuurbeheer

59


noordoostelijk deel hondenlosloopgebied met opruimplicht, rest aangelijnd met opruimplicht

jaarrond

zodra er ijs ligt

langs hele toegangsweg tot aan landhuis

jaarrond

bosbeheer recreatie

fragmentarisch verwijderen houtopslag op plaatsen waar struikhei voorkomt

wandelen


honden

honden toegestaan met aanlijnplicht

bebouwing & infra

wegen & paden

overig

katten

1 woonhuis Van Leijdenhof kattenprobleem in het gehele N2000-gebied

Ockenrode natuurbeheer

plantsoenbeheer

maaien gazons

recreatie

wandelen


bebouwing & infra

bebouwing

overig

maaien gazons hier kan formeel niet gewandeld worden?? landhuis, huis bij opgang, tennisbaan, diverse schuren, diverse overige infra

wegen & paden

verlichte dienstweg

katten


Slaperdijk Noord recreatie

bebouwing & infra overig

wandelen

wandelen op de dijk

jaarrond

fietsen

fietsen op bestaand fietspad

jaarrond

honden uitlaten

honden kunnen vrij loslopen op de dijk

jaarrond: op het afgeschermde stuk van de dijk kunnen jaarrond honden uitgelaten worden

paardrijden

op fietspad

wegen & paden

1x per 2-5 jaar

regulier beheer & onderhoud wegen

maaien en afvoeren

katten


Molenslag recreatie

wandelen


fietsen


kamperen

kamperen op camping Molenslag

honden evenementen bebouwing & infra

parkeerplaats

Overig

parkeerplaats doet ook dienst als evenemententerrein

wegen & paden

camping

parkeergelegenheid voor 1000 auto's, wordt ook gebruikt voor evenementen en als hondenuitplaats camping Molenslag (175 staanplaatsen met stacaravans)

katten


1000 auto's 175 staanplaatsen met stacaravans, 1 vaste vakantiewoning (illegaal), diverse facilitaire units,

seizoenscamping vanaf 1 maart tot 1 oktober

Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg kustveiligheid

recreatie

regulier beheer en onderhoud zeereep

aanplanten helm, plaatsen van rietschermen

calamiteitenbeheer

afgraven zand uit duin

beheer zeewering

Helm steken

wandelen

alleen langs randen en over strandopgangen, ook illegaal (Opm. T. van Schie) Met name tussen Ter Heijde en Arendsduin behoorlijk illegale betreding en illegale doorsteken tussen fietspad en strand (zie google earth....) alleen langs randen en over strandopgangen

fietsen evenementen

strandfeesten en andere evenementen

honden


paarden


bebouwing en infra

bebouwing

strandpaviljoens, vissersparkeerplaats

overig

katten


Slaperdijk Zuid recreatie

bebouwing & infra

wandelen

wandelen op de dijk

fietsen

fietsen op bestaande fietspaden,

honden uitlaten

honden kunnen vrij loslopen op de dijk

paarden

dijk ook gebruikt als ruiterpad

aangelijnd en opruimplicht

wegen & paden regulier beheer & onderhoud wegen

maaien en afvoeren

De Banken natuurbeheer

begrazing

natuurtechnisch beweidingsbeheer

jaarrond

maaibeheer

maaien en afvoeren distels en ruigten

jaarlijks

monitoring

60


recreatie

waterbeheer bebouwing & infra

wandelen

excursies; verder afgesloten voor publiek

paarden

onofficieel paardenpad aanwezig

fietsen

alleen langs randen en op strandopgang

schaatsen

op plassen van De Banken

honden

alleen langs randen en op strandopgang

evenementen

op parkeerterrein

schonen

de plassen worden niet gebaggerd

calamiteiten waterberging De Banken

waterberging bij calamiteiten

bebouwing

kantoor Delfland, loods Delfland, tijdelijke loods, woonhuis, woonhuis parkeerterrein, clubhuis watersportvereniging dienstweg HH Delfland,

wegen & paden gemotoriseerd verkeer

4 keer per jaar

alleen de Noord bank

is gestaakt parkeerwachter van ca. 1 april tot 1 oktober

op parkeerplaats, veel gemotoriseerd verkeer dat de strandopgangen als doorgang gebruikt

regulier onderhoud & beheer parkeerplaats Overig

katten

ook gebruikt als opslagplaats en evenemententerrein, chemische onkruidbestrijding parkeerplaats, bij zeereep een overbodige parkeerplaats kattenprobleem in het gehele N2000-gebied

1000 auto's????

Noordelandse Dijk recreatie

bebouwing & infra

wandelen


fietsen


honden uitlaten

hondenlosloopgebied zonder opruimplicht

aangelijnd en opruimplicht

wegen & paden regulier beheer & onderhoud wegen

maaien en afvoeren

maaibeheer

Van Dixhoorndriehoek natuurbeheer recreatie

bebouwing en infra

wandelen

maaien en afvoeren open duinvalleien opm. De vochtige duinvallei wordt nooit gemaaid wandelen op bestaande paden en struinen

excursies

struintochten

fietsen

fietsen op bestaande fietspaden,

paardrijden honden

paardrijden op bestaande ruiterpaden en ook buiten de bestaande ruiterpaden in natte duinvallei en duin loslopende honden zonder opruimplicht, ook in duinvallei

bebouwing

zeetoren, strandhuisjes, strandpaviljoens, reclameborden en vlaggenmasten

springlocatie

ten behoeve van munitieruimingen ten noorden van de Rechtestraat

wegen & paden

Strandboulevard, geheel verlicht, ook autocrossers in zeereep, gemotoriseerd verkeer gebruikt de strandopgangen als doorgang

parkeerplaats

langs Strandboulevard

gemotoriseerd verkeer

gemotoriseerd verkeer gebruikt de strandopgangen als doorgang

natuurbeheer

maaibeheer

maaien en afvoeren

recreatie

excursies

wordt uitgeplaatst er is ook een verharde weg over het strand in de zomer tussen strandboulevard en slag Stuijfkenszand (of Rechtestraat) vooral in zomer

Vinetaduin

bebouwing & infra

enkele per jaar

kamperen

kamperen op camping Vinetaduin

bunkers

veel verstoring en inbraken door bunkertoeristen, Atlanticwall museum

jaarrond

zendmasten Overig

camping

camping Vinetaduin

katten


Hoekse Bosjes natuurbeheer recreatie

waterbeheer bebouwing & infra

61

bosbeheer

uitsterfbeleid dennen

plantsoenbeheer

maaien en afvoeren voedselarm grasland en gazons

wandelen


fietsen

fietsen op bestaand fietspad

honden uitlaten

hondenlosloopgebied zonder opruimplicht, opruimen wordt aanbevolen

vissers

regelmatig aanwezig bij de plasjes

regulier onderhoud & beheer watergangen

krozen en vuilvissen

wegen & paden

verlichte weg (Duinweg)

kunstwerken

onderhoud bruggen


2 keer per jaar

losloopgebied met opruimadvies jaarlijks

autoverkeer Overig

over Duinweg

parkeerplaats

10 plaatsen langs Duinweg

katten


Hillduin natuurbeheer

recreatie

bebouwing & infra overig

bosbeheer

uitsterfbeleid populieren, gebied verwaarloosd

bosbeheer

kappen bomen in glastuinbouwgebied

plantsoenbeheer

maaien en afvoeren voedselarm grasland en gazons, gebied verwaarloosd

wandelen

wandelen op bestaande pad

honden uitlaten


kamperen

kamperen op camping Hillduin

wegen & paden

onverhard wandelpad

camping

overloopcamping Hillduin

katten


bosbeheer

uitsterfbeleid populieren

2 keer per jaar losloopgebied met opruimadvies

alleen 15 mei t/m 15 september als overloop

Roomse Duin natuurbeheer

recreatie

plantsoenbeheer


faunabeheer

bestrijden konijnen bij schade begraafplaats

wandelen


fietsen


honden uitlaten

hondenlosloopgebied zonder opruimplicht, opruimen wordt aanbevolen krozen en vuilvissen

bebouwing & infra

regulier onderhoud & beheer watergangen wegen & paden

overig

katten


waterbeheer

losloopgebied met opruimadvies jaarlijks en buiten broedperiode

verlicht fietspad

Nieuwlandse Dijk recreatie

wandelen


fietsen


honden uitlaten


losloopgebied met opruimadvies

paardrijden bebouwing & infra

wegen & paden

deels verlicht fietspad

regulier beheer & onderhoud wegen Nieuwlandse Duin natuurbeheer

recreatie

waterbeheer bebouwing & infra overig

bosbeheer

ontwikkelen opgaande begroeiing

bosbeheer

uitsterfbeleid dennen

bosbeheer

kappen bomen in glastuinbouwgebied

plantsoenbeheer


wandelen


fietsen


honden uitlaten


paardrijden

paardrijden op bestaande ruiterpaden opm Jan de jong: ook buiten de bestaande ruiterpaden krozen en vuilvissen, vijver gebaggerd waarbij bagger is blijven liggen, waardoor verruiging

regulier onderhoud & beheer watergangen bebouwing bunkers

veel verstoring en inbraken door bunkertoeristen

katten


begrazing

begrazing door schapen, koeien en paarden

20 keer per jaar

losloopgebied met opruimadvies

jaarlijks en buiten broedperiode

Lange Wei agrarisch beheer

bemesting waterbeheer

regulier onderhoud & beheer watergangen

krozen en vuilvissen


Staelduinse Bos natuurbeheer

62

bosbeheer

open plekken creëren tbv vlinderstand, moet nog plaats vinden

bosbeheer

kappen esdoorn tbv eik en beuk, een enorme achterstand, beheer moet nog aanvangen

maaibeheer

maaien en afvoeren


forse achterstand, enkele delen overheersen esdoorns jaarlijks

monitoring recreatie

wandelen

excursies en wandelingen, vleermuisexcursies

paarden kamperen honden uitlaten

max. vijf plaatsen honden aan de lijn zonder opruimplicht

aangelijnd

fietsers waterbeheer

waterinlaat Staelduinse Bos

boezemwater in ringsloot pompen, alleen 2008 even gewerkt krozen en vuilvissen

bebouwing en infra

regulier onderhoud & beheer watergangen bebouwing wegen & paden

overig

63

camping

extensieve kampeervoorzieningen

bunkers

veel verstoring en inbraken door bunkertoeristen

katten




64


Bijlage 12 Stappenplan cumulatietoets

65


66


Bijlage 13 Toetsingstabel globale effectenanalyse Deel A: Natura 2000-waarden

Zeereep Solleveld

H2120 Witte duinen

H2130A Grijze duinen (kalkrijk)

H2130B Grijze duinen (kalkarm)

H2150 Duinheiden





H2190D Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten

H1014 Nauwe korfslak

behoud / verbetering


behoud / behoud

niet aanwezig

behoud / behoud

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

geen ecologische relatie geen ecologische relatie

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

geen ecologische relatie geen overlap in ruimte

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

3d: verschraling; 5a,b&d: laag houden begroeiing en creëren open plekken 3d: verschraling; 5a&b: laag houden begroeiing 4: vernietiging (flora & fauna), verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 5a&b: laag houden begroeiing

nvt

geen overlap in ruimte

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

5a: tegengaan dominantie exoten (zoals rimpelroos)

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

4: verstoring 4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora fauna), vertrapping flora fauna), vertrapping flora

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

kustveiligheid regulier beheer en 5a: afname stuifplekken 5d: afname stuifplekken onderhoud zeereep in zeereep calamiteitenbeheer 4: vernietiging 5d: open maken / houden stuifplekken (in zeereep) natuurbeheer begrazing buiten primaire kering


maaibeheer


verwijderen (gebiedsvreemde) houtopslag


monitoring

3d: verschraling; 5a,b&d: laag houden begroeiing en creëren open plekken 3d: verschraling; 5a&b: laag houden begroeiing 4: vernietiging (flora & fauna), verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 5a&b: laag houden begroeiing

recreatie wandelen op wegen, paden en strandopgangen honden aangelijnd met opruimplicht fietsen op fietspaden

paardrijden op ruiterpaden




nvt




nvt

3d: vermesting; 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)



nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

niet aanwezig

behoud / behoud

behoud / behoud

behoud / behoud

behoud / behoud

behoud / behoud

behoud / behoud

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

geen ecologische relatie 5a: vegetatiebeheer




nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

bebouwing en infra wegen en paden regulier beheer en onderhoud wegen gemotoriseerd verkeer (met ontheffing)

Solleveld

nvt

natuurbeheer

67

verstuivingsbeheer

nvt

begrazing

nvt

5d: creëren stuifplekken 5d: creëren stuifplekken 3d: verschraling; 5a,b&d: laag houden begroeiing en creëren open plekken 3d: vermesting; 4: vernietiging (flora), verstoring (verstoringsgevoelige

3d: verschraling; 5a,b&d: laag houden begroeiing en creëren open plekken 3d: vermesting; 4: vernietiging (flora), verstoring (verstoringsgevoelige


3d: vermesting; 4 & 5c: vertrapping korstmossen

H2120 Witte duinen



fauna) 3d: verschraling; 5a&b: laag houden begroeiing 4: vernietiging (flora & fauna), verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 5a&b: laag houden begroeiing

fauna) 3d: verschraling; 5a&b: laag houden begroeiing 4: vernietiging (flora & fauna), verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 5a&b: laag houden begroeiing

maaibeheer

nvt


nvt

bosbeheer

nvt



faunabeheer

nvt

4: bescherming (fauna)


nvt

4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora fauna), vertrapping flora

monitoring

H2150 Duinheiden











nvt

nvt

nvt

5a: tegengaan struweelvorming o.a. door Amerikaanse vogelkers geen overlap in ruimte

5a: tegengaan dominantie gebiedsvreemde soorten geen overlap in ruimte



nvt

nvt

nvt

geen ecologische relatie


5a&b: tegengaan dominantie gebiedsvreemde soorten 4: bescherming (fauna)

5a&b: tegengaan dominantie gebiedsvreemde soorten 4: bescherming (fauna)

nvt

nvt

nvt

5c: vertrapping korstmossen




nvt

nvt

nvt

geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie




nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) geen overlap in ruimte


4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

waterwinning waterinlaat en -onttrekking

nvt

waterleidingennet

nvt

regulier beheer en onderhoud waterleidingnet ophogen maaiveld rond putten

nvt nvt


nvt

geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie 1: vernietiging 5d: creëren stuifplekken;

recreatie wandelen op wegen en paden

nvt

fietsen op fietspaden

nvt

excursies

nvt

kamperen op campings Solleveld en Kijkduin

nvt

4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna) fauna) 4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna) fauna) 4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora fauna), vertrapping flora geen overlap in ruimte 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)


5c: vertrapping korstmossen geen ecologische relatie

bebouwing en infra bebouwing (diverse; waaronder watertoren, twee pompgebouwen en een laboratorium) camping Solleveld

nvt







nvt

nvt

nvt

nvt


1: beperking areaal

nvt

nvt

nvt

regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra

nvt


geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie

nvt



nvt

nvt


nvt

wegen en paden


nvt

nvt

nvt

nvt



3d: vermesting




nvt

nvt

nvt

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig



niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

gemotoriseerd verkeer (met ontheffing)

Ockenburgh natuurbeheer

68


H2120 Witte duinen



H2150 Duinheiden







bosbeheer

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

5a&b: tegengaan dominantie gebiedsvreemde soorten geen ecologische relatie

nvt

plantsoenbeheer


nvt

nvt

nvt

wandelen op wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

honden aangelijnd met opruimplicht

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

honden los met opruimplicht langs wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

schaatsen

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

bebouwing (diverse; waaronder landhuis, restaurant en portierswoningen) wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt



nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

parkeerplaats

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

kunstwerken


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

3d: vermesting, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

3d: vermesting, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

nvt

nvt

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig


niet aanwezig

behoud / behoud

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

5a: tegengaan verstruweling 3d: vermesting; 4 & 5c: vertrapping korstmossen 5a: tegengaan verbossing

nvt

5a&b: tegengaan dominantie gebiedsvreemde soorten

nvt

nvt

nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

recreatie 4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna) fauna) 4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna) fauna) 4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna) fauna) 4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna) fauna) 3d: vermesting, 4: 4: verstoring verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora fauna), vertrapping flora geen ecologische geen ecologische relatie relatie

bebouwing en infra


Hyacintenbos (incl. Van Leydenhof) natuurbeheer begrazing

bosbeheer

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt


nvt

honden aangelijnd op bestaande paden en wegen

nvt

nvt

nvt


nvt

recreatie

69


H2120 Witte duinen



H2150 Duinheiden







wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt



nvt

nvt

nvt

nvt

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

plantsoenbeheer

nvt

nvt

nvt


nvt


nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt


nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

bebouwing (waaronder een tennisbaan) regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra


nvt

nvt

nvt

nvt

niet aanwezig

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

maaibeheer

nvt

nvt

3d: verschraling; 5a&b: laag houden begroeiing 4: vernietiging (flora & fauna), verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

wandelen op de dijk

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

fietsen op fietspad op dijk paardrijden op fietspad honden los zonder opruimplicht

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) geen overlap in ruimte geen overlap in ruimte 3d: vermesting, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt

wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

regulier onderhoud wegen en paden

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig



niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

bebouwing en infra

Ockenrode

nvt

natuurbeheer

recreatie

bebouwing en infra

Slaperdijk Noord

nvt nvt

natuurbeheer

recreatie

bebouwing en infra


Molenslag Zeereep Ter Heijde Vlugtenburg kustveiligheid

regulier beheer en 5a: afname stuifplekken 5d: afname stuifplekken onderhoud zeereep in zeereep helm steken 4: vernietiging 5d: open maken / houden stuifplekken (in zeereep)

70


geen overlap in ruimte geen overlap in ruimte

H2120 Witte duinen



H2150 Duinheiden






4: vernietiging

5d: open maken / houden stuifplekken (in zeereep)

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

wandelen op wegen, paden en strandopgangen



nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt




nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt




nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt




nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt



nvt


nvt

calamiteitenbeheer



recreatie (alleen rondom gebied en op strandopgang) geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie

bebouwing en infra wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt


parkeerplaats



nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt




nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt



nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt


Slaperdijk Zuid

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

De Banken

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig


behoud / behoud

behoud / behoud

begrazing

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

3d: verschraling; 5a,b: beperken bedekking dominerende grassen & houtige opslag 3d: vermesting; 4: vernietiging (flora), verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: verschraling; 5a,b: beperken bedekking dominerende grassen & houtige opslag 4: vernietiging (flora & fauna), verstoring (verstoringsgevoelige fauna)


maaibeheer

3d: verschraling; 5a,b&d: laag houden begroeiing en creëren open plekken 3d: vermesting; 4: vernietiging (flora), verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: verschraling; 5a&b: laag houden begroeiing



nvt

nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora



nvt

nvt

nvt

nvt

3d: verschraling door afvoer voedselrijk slib 3d: vermesting door inlaat gebiedsvreemd water

3d: verschraling door afvoer voedselrijk slib 3d: vermesting door inlaat gebiedsvreemd water




natuurbeheer

4: vernietiging (flora & fauna), verstoring (verstoringsgevoelige fauna) nvt


nvt

nvt

schonen De Banken

nvt

nvt

nvt

calamiteitenwaterberging De Banken

nvt


nvt

nvt

monitoring

waterbeheer

recreatie

71


nvt nvt

geen overlap in ruimte geen overlap in ruimte

H2120 Witte duinen



H2150 Duinheiden


nvt


nvt

nvt


nvt


nvt

nvt


nvt


nvt

nvt

schaatsen

nvt

Geen overlap in ruimte

nvt

nvt

H2160 Duindoornstruwelen nvt

nvt

nvt

nvt





nvt

nvt



nvt

nvt



nvt

nvt



nvt

nvt

geen overlap in tijd

geen overlap in tijd





nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt






bebouwing en infra Bebouwing (kantoor & loods (Delfland), tijdelijke loods, woonhuizen, clubhuis watersport) wegen en paden

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

parkeerplaats

nvt


nvt

nvt


nvt


nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig



niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud



nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt



nvt

nvt



nvt

nvt



nvt

nvt



niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

uitbreiding / verbetering

niet aanwezig

niet aanwezig


nvt

nvt

3d: verschraling; 5a,b: beperken bedekking dominerende grassen & houtige opslag 4: vernietiging (flora & fauna), verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring

nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora 3d: vermesting, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora 3d: vermesting, 4:

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt


nvt


gemotoriseerd verkeer (Strandweg)

Noordelandse Dijk Van Dixhoorndriehoek

nvt


nvt


natuurbeheer maaibeheer

recreatie vrij wandelen door gehele gebied

1: achteruitgang areaal 4: verstoring door overbetreding (verstoringsgevoelige zeereep; 4: verstoring fauna), vertrapping flora (verstoringsgevoelige fauna) fietsen 4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora fauna), vertrapping flora paardrijden door gehele 4: verstoring 3d: vermesting, 4: gebied (verstoringsgevoelige verstoring fauna), vertrapping flora (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora excursies 4: verstoring 4: verstoring (verstoringsgevoelige (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora fauna), vertrapping flora honden los zonder 4: verstoring 3d: vermesting, 4:

72


H2120 Witte duinen




(verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora

verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora



nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) geen ecologische relatie geen ecologische relatie

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: strandboulevard barrièrewerking fauna geen ecologische relatie

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) geen ecologische relatie geen ecologische relatie

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

geen overlap in ruimte en tijd


nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt



nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt

Vinetaduin

niet aanwezig


monitoring

nvt


niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud

niet aanwezig

behoud / behoud

niet aanwezig

niet aanwezig

behoud/behoud

nvt

nvt


nvt


nvt

nvt

1a: afname populatie

excursies

nvt


nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora geen overlap in ruimte

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt



nvt

nvt

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

behoud/behoud

bosbeheer

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

3,5a: verbetering (bij verdwijnen naaldhout)

nvt

5a: laag houden vegetatie 4: vernietiging (flora & fauna), verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

nvt


nvt

plantsoenbeheer

5a: tegengaan dominantie gebiedsvreemde soorten geen ecologische relatie

nvt

nvt



nvt


nvt

nvt

nvt

nvt


opruimplicht


H2150 Duinheiden




(verstoringsgevoelige fauna)

H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk) verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora

bebouwing en infra bebouwing (Zeetoren, reclameborden en vlaggenmasten) springlocatie

wegen en paden parkeerplaats Strandboulevard en Helmweg regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra gemotoriseerd verkeer (Strandboulevard en Helmweg)

recreatie

nvt

bebouwing en infra bunkers

nvt

zendmasten

nvt

camping Vinetaduin

nvt

wegen en paden

nvt


nvt

Hoekse Bosjes

geen ecologische relatie 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora 1: beperking areaal

nvt

nvt nvt


natuurbeheer

nvt

recreatie

73



nvt


H2120 Witte duinen



H2150 Duinheiden








nvt


nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

honden los zonder opruimplicht

nvt

geen ecologische relatie 3d: vermesting, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora

nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) geen ecologische relatie 3d: vermesting, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora

nvt

vissen

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) geen ecologische relatie 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

nvt


nvt


nvt

nvt


nvt


nvt

nvt


wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

kunstwerken


nvt

nvt


niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

bosbeheer

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

plantsoenbeheer

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

camping Hillduin

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

behoud/behoud

bosbeheer

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

3,5a: verslechtering (bij verdwijnen populieren)

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

plantsoenbeheer

5a: tegengaan dominantie gebiedsvreemde soorten geen ecologische relatie

nvt

nvt


faunabeheer

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt


nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt


nvt


nvt

nvt



nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige

nvt


4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige

nvt

nvt


nvt nvt

waterbeheer regulier beheer en onderhoud watergangen bebouwing en infra

Hillduin

nvt nvt

natuurbeheer

recreatie

bebouwing en infra

Roomse Duin natuurbeheer

monitoring

nvt

recreatie

74


nvt

H2120 Witte duinen



H2150 Duinheiden




nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt


nvt


nvt

nvt


wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

regulier beheer en onderhoud wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt



nvt

nvt

nvt

nvt


Nieuwlandse Dijk

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

Nieuwlandse Duin

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

bosbeheer

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


plantsoenbeheer

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

bebouwing

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

bunkers

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

Lange Wei

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

Staelduinse Bos

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

behoud/behoud

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

5a&b: tegengaan dominantie gebiedsvreemde

nvt

nvt

3,5a: verslechtering (bij verdwijnen populieren)




fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

H2180C Duinbossen (binnenduinrand) fauna) 3d: vermesting, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), vertrapping flora

waterbeheer regulier beheer en onderhoud watergangen bebouwing en infra

nvt

natuurbeheer

monitoring

recreatie

waterbeheer regulier onderhoud en beheer watergangen bebouwing en infra

natuurbeheer bosbeheer

75


H2120 Witte duinen



H2150 Duinheiden







nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

soorten geen ecologische relatie

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt



nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt



nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt



nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


honden aangelijnd zonder opruimplicht

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


kamperen

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna)

nvt

nvt


regulier beheer en onderhoud watergangen

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt


bebouwing

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

camping

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

bunkers

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie

nvt

nvt


4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), 5d: afname verstuiving 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), 5d: afname verstuiving 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), 5d: afname verstuiving geen ecologische relatie geen ecologische relatie

4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), 5d: afname verstuiving 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), 5d: afname verstuiving 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna), 5d: afname verstuiving geen ecologische relatie 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting; 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting; 4: verstoring (verstoringsgevoelige

























geen ecologische relatie 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting


geen ecologische relatie 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting; 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting; 4: verstoring (verstoringsgevoelige

geen ecologische relatie 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting

geen ecologische relatie 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting; 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting; 4: verstoring (verstoringsgevoelige




3d: vermesting; 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting


maaibeheer monitoring

recreatie

waterbeheer

bebouwing en infra

Externe werking strandrecreatie

tijdelijke strandpaviljoens en strandhuisjes

permanente strandpaviljoens Hoek van Holland bebouwing en infrastructuur (aanwezigheid) recreatieterreinen (campings, sportvelden etc.) landbouw (vooral kassen)


76

3d: vermesting; 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting

3d: vermesting; 4: verstoring (verstoringsgevoelige


3d: vermesting




geen ecologische

geen ecologische

relatie

relatie

H2120 Witte duinen

bedrijvigheid

3: verzuring, vermesting, verontreiniging, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting

huishoudens



H2150 Duinheiden





fauna) 3: verzuring, vermesting, verontreiniging, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting






3: verzuring, vermesting, verontreiniging, 4: verstoring (verstoringsgevoelige fauna) 3d: vermesting

Deel B: BN-clusterwaarden Overwinterende vleermuizen in bunkers

Dijkflora

alleen Kapittelduinen


nvt nvt

nvt nvt


begrazing buiten primaire kering maaibeheer

nvt nvt

nvt nvt



nvt

nvt


nvt

nvt


nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt


nvt nvt

nvt nvt

voor 1990 aanwezig geen ecologische relatie geen ecologische relatie

Zeereep Solleveld

natuurschoon en landschappelijke karakteristieken

kustveiligheid regulier beheer en onderhoud zeereep calamiteitenbeheer natuurbeheer

monitoring recreatie wandelen op wegen, paden en strandopgangen honden aangelijnd met opruimplicht fietsen op fietspaden paardrijden op ruiterpaden bebouwing en infra wegen en paden regulier beheer en onderhoud wegen

nvt

nvt



verstuivingsbeheer begrazing

nvt nvt

nvt nvt


maaibeheer

nvt

nvt


verwijderen (gebiedsvreemde) houtopslag bosbeheer faunabeheer

nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt


nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt


nvt nvt

nvt nvt


gemotoriseerd verkeer (met ontheffing) Solleveld natuurbeheer

monitoring waterwinning waterinlaat en -onttrekking waterleidingennet regulier beheer en onderhoud waterleidingnet ophogen maaiveld rond putten recreatie wandelen op wegen en paden fietsen op fietspaden

77




geen ecologische

geen ecologische

relatie

relatie

geen ecologische

geen ecologische

relatie

relatie

excursies kamperen op campings Solleveld en Kijkduin

nvt nvt

nvt nvt


nvt

nvt

voor 1990 aanwezig

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt

voor 1990 aanwezig voor 1990 aanwezig geen ecologische relatie geen ecologische relatie

bebouwing en infra bebouwing (diverse; waaronder watertoren, twee pompgebouwen en een laboratorium) camping Solleveld wegen en paden regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra

nvt

nvt



bosbeheer plantsoenbeheer

nvt nvt

nvt nvt


wandelen op wegen en paden fietsen op fietspaden paardrijden op ruiterpaden honden aangelijnd met opruimplicht honden los met opruimplicht langs wegen en paden schaatsen

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt


nvt

nvt


nvt

nvt

voor 1990 aanwezig

nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt

voor 1990 aanwezig voor 1990 aanwezig voor 1990 aanwezig geen ecologische relatie geen ecologische relatie

gemotoriseerd verkeer (met ontheffing) Ockenburgh natuurbeheer

recreatie

bebouwing en infra bebouwing (diverse; waaronder landhuis, restaurant en portierswoningen) wegen en paden kunstwerken parkeerplaats regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra gemotoriseerd verkeer (met ontheffing)

nvt

nvt

Hyacintenbos (incl. Van Leydenhof)



begrazing bosbeheer

nvt nvt

nvt nvt


wandelen op wegen en paden honden aangelijnd op bestaande paden en wegen

nvt nvt

nvt nvt


nvt nvt

nvt nvt

voor 1990 aanwezig geen ecologische relatie



plantsoenbeheer

nvt

nvt



nvt

nvt


wegen en paden bebouwing (waaronder een tennisbaan) regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt

voor 1990 aanwezig voor 1990 aanwezig geen ecologische relatie



maaibeheer

nvt

nvt


wandelen op de dijk fietsen op fietspad op dijk paardrijden op fietspad honden los zonder opruimplicht

nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt


natuurbeheer

recreatie

bebouwing en infra wegen en paden regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra Ockenrode natuurbeheer recreatie bebouwing en infra

Slaperdijk Noord natuurbeheer recreatie

78


bebouwing en infra wegen en paden regulier onderhoud wegen en paden gemotoriseerd verkeer (met ontheffing) Molenslag

nvt nvt

nvt nvt

voor 1990 aanwezig geen ecologische relatie geen ecologische relatie

nvt

nvt



nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt


nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt

voor 1990 aanwezig vergund tot 31-12-2012 vermindering van relatieve ongereptheid geen ecologische relatie geen ecologische relatie

recreatie wandelen op wegen en paden fietsen op fietspaden honden aangelijnd met opruimplicht kamperen op camping Molenslag bebouwing en infra wegen en paden parkeerplaats camping Molenslag regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra gemotoriseerd verkeer (Molenslag)

nvt

nvt

Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg

niet aanwezig

niet aanwezig

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt


nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt


nvt

nvt


nvt nvt nvt

nvt nvt nvt


kustveiligheid regulier beheer en onderhoud zeereep helm steken calamiteitenbeheer recreatie (alleen rondom gebied en op strandopgang) wandelen op wegen, paden en strandopgangen fietsen op fietspaden paardrijden op ruiterpaden honden aangelijnd met opruimplicht bebouwing en infra wegen en paden parkeerplaats regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra

nvt

nvt

niet aanwezig

behoud / behoud

maaibeheer

nvt

1: verbetering standplaatscondities (verschraling) 1: vernietiging


wandelen op de dijk fietsen op fietspaden paardrijden op fietspad honden aangelijnd met opruimplicht

nvt nvt nvt nvt

geen overlap in ruimte geen overlap in ruimte geen overlap in ruimte geen overlap in ruimte


nvt nvt



nvt

1: verslechtering standplaatscondities (vermesting)


niet aanwezig

niet aanwezig

nvt nvt

nvt nvt


nvt

nvt


nvt nvt

nvt nvt


gemotoriseerd verkeer (met ontheffing) Slaperdijk Zuid natuurbeheer

recreatie

bebouwing en infra wegen en paden regulier beheer en onderhoud wegen gemotoriseerd verkeer (met ontheffing) De Banken natuurbeheer begrazing maaibeheer monitoring waterbeheer schonen De Banken calamiteitenwaterberging De Banken recreatie

79


wandelen op wegen en paden fietsen op fietspaden paardrijden op ruiterpaden schaatsen honden aangelijnd met opruimplicht

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt


nvt

nvt

voor 1996 aanwezig

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt


bebouwing en infra Bebouwing (kantoor & loods (Delfland), tijdelijke loods, woonhuizen, clubhuis watersport) wegen en paden parkeerplaats regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra

nvt

nvt

niet aanwezig

behoud / behoud

maaibeheer

nvt



wandelen op dijk fietsen op fietspaden honden los zonder opruimplicht

nvt nvt nvt

geen overlap in ruimte geen overlap in ruimte 1: verslechtering standplaatscondities (vermesting), vertrapping


wegen en paden regulier beheer en onderhoud wegen

nvt nvt



niet aanwezig

niet aanwezig

maaibeheer

nvt

nvt


vrij wandelen door gehele gebied fietsen paardrijden door gehele gebied excursies honden los zonder opruimplicht

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt


nvt

nvt

voor 1996 aanwezig

nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt

geen ecologische relatie voor 1996 aanwezig voor 1996 aanwezig geen ecologische relatie

nvt

nvt


Vinetaduin

behoud / behoud

niet aanwezig

monitoring

1: verstoring

gemotoriseerd verkeer (Strandweg) Noordelandse Dijk natuurbeheer

recreatie

bebouwing en infra

Van Dixhoorndriehoek natuurbeheer recreatie

bebouwing en infra bebouwing (Zeetoren, reclameborden en vlaggenmasten) springlocatie wegen en paden parkeerplaats Strandboulevard en Helmweg regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra gemotoriseerd verkeer (Strandboulevard en Helmweg)

recreatie excursies kamperen op camping Vinetaduin


nvt nvt


2: bieden winterverblijfplaats geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie

nvt nvt nvt nvt nvt

geen ecologische relatie voor 1996 aanwezig voor 1996 aanwezig voor 1996 aanwezig geen ecologische relatie

niet aanwezig

niet aanwezig

nvt

nvt

bebouwing en infra bunkers zendmasten camping Vinetaduin wegen en paden regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra Hoekse Bosjes natuurbeheer bosbeheer

80



plantsoenbeheer

nvt

nvt


wandelen op wegen en paden fietsen op fietspaden vissen honden los zonder opruimplicht

nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt



nvt

nvt


nvt nvt nvt

nvt nvt nvt


niet aanwezig

niet aanwezig

bosbeheer plantsoenbeheer

nvt nvt

nvt nvt



nvt

nvt


wegen en paden camping Hillduin regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt


niet aanwezig

niet aanwezig

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt

nvt

nvt

recreatie

waterbeheer bebouwing en infra wegen en paden kunstwerken regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra Hillduin natuurbeheer

recreatie bebouwing en infra

Roomse Duin natuurbeheer bosbeheer plantsoenbeheer faunabeheer monitoring


recreatie wandelen op wegen en paden fietsen op fietspaden honden los zonder opruimplicht

nvt nvt nvt

nvt nvt nvt



nvt

nvt


nvt nvt

nvt nvt


niet aanwezig


maaibeheer

nvt



wandelen op wegen en paden fietsen op fietspaden paardrijden op ruiterpaden honden los zonder opruimplicht

nvt nvt nvt nvt

geen overlap in ruimte geen overlap in ruimte geen overlap in ruimte 1: verslechtering standplaatscondities (vermesting), vertrapping


wegen en paden regulier beheer en onderhoud wegen en paden

nvt nvt



behoud / behoud

niet aanwezig


nvt nvt


1: verstoring

nvt


waterbeheer bebouwing en infra wegen en paden regulier beheer en onderhoud wegen en paden Nieuwlandse Dijk natuurbeheer

recreatie

bebouwing en infra

Nieuwlandse Duin natuurbeheer bosbeheer plantsoenbeheer monitoring

81


recreatie wandelen op wegen en paden fietsen op fietspaden paardrijden op ruiterpaden honden los zonder opruimplicht


nvt nvt nvt nvt


regulier onderhoud en beheer watergangen


nvt


geen ecologische relatie 2: bieden winterverblijfplaats geen ecologische relatie

nvt nvt nvt nvt


niet aanwezig

niet aanwezig

nvt nvt

nvt nvt


waterbeheer bebouwing en infra wegen en paden bebouwing bunkers regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra Lange Wei agrarisch beheer begrazing bemesting waterbeheer regulier beheer en onderhoud watergangen

nvt

nvt

behoud / behoud

niet aanwezig


nvt nvt



nvt


wandelen op wegen en paden fietsen op fietspaden paardrijden op ruiterpaden honden aangelijnd zonder opruimplicht kamperen


nvt nvt nvt nvt nvt




nvt


geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie 2: bieden winterverblijfplaats geen ecologische relatie

nvt nvt nvt nvt nvt

voor 1996 aanwezig voor 1996 aanwezig geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie

geen overlap in ruimte en tijd geen overlap in ruimte en tijd geen overlap in ruimte en tijd geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie

geen overlap in ruimte en tijd geen overlap in ruimte en tijd geen overlap in ruimte en tijd geen ecologische relatie geen ecologische relatie 1: verslechtering standplaatscondities (vermesting) 1: verslechtering standplaatscondities (vermesting) 1: verslechtering standplaatscondities (vermesting) 1: verslechtering standplaatscondities (vermesting)

geen ecologische relatie geen ecologische relatie geen ecologische relatie voor 1990 aanwezig / reeds vergund geen ecologische relatie geen ecologische relatie

Staelduinse Bos natuurbeheer bosbeheer maaibeheer monitoring recreatie

waterbeheer bebouwing en infra bebouwing wegen en paden camping bunkers regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra Externe werking strandrecreatie tijdelijke strandpaviljoens en strandhuisjes permanente strandpaviljoens Hoek van Holland bebouwing en infrastructuur (aanwezigheid) recreatieterreinen (campings, sportvelden etc.) landbouw (vooral kassen)

82



bedrijvigheid


huishoudens




Bijlage 14 Toetsingstabel nadere effectenanalyse Deel A: Natura 2000-waarden H2120 Witte duinen bruto effect Zeereep Solleveld

aanvullende voorwaarde / mitigatie

H2130A Grijze duinen (kalkrijk) netto effect

bruto effect



netto effect

H2130B Grijze duinen (kalkarm) bruto effect



netto effect

H2150 Duinheiden bruto effect

behoud / behoud


H2160 Duindoornstruwelen netto effect

bruto effect

niet aanwezig


netto effect

behoud / behoud

kustveiligheid regulier beheer en onderhoud zeereep

-

calamiteitenbeheer

0

instellen verstuivingsbe heer

+

-

0

+

instellen verstuivingsbehe er

+

nvt

nvt

+

nvt

nvt

natuurbeheer begrazing buiten primaire kering

nvt

+

intensiveren natuurbeheer

+

+

+

nvt

maaibeheer

nvt

+


+

+

+

nvt


nvt

+


+

+

+

+

+

0

0

0

0

0

0

monitoring

0

0

0

0


0

0

0

0


0

0

0

0

0

0

0

0


0

0

0

0

0

0

0

0


0

0

0

0

0

0

0

0

recreatie 0

0


nvt

nvt

nvt

regulier beheer en onderhoud wegen

nvt

nvt

nvt

gemotoriseerd verkeer (met ontheffing) Solleveld

0

0

0

0

-

nvt nvt niet mogelijk

-

0 0

niet aanwezig

behoud / behoud

behoud / behoud


behoud / behoud

natuurbeheer verstuivingsbeheer

+

+

+

+

nvt

begrazing

+

+

+

+

+

maaibeheer

+

+

+

+

nvt


+

+

+

+

+

bosbeheer faunabeheer

monitoring

nvt

nvt

nvt optimaliseren begrazingsbeheer

+

nvt +

nvt

+

+

+

+

nvt

0

0

0

0

0

nvt

+

+

nvt 0

+

+

0

0

waterwinning waterinlaat en -onttrekking

nvt

nvt

nvt

nvt

waterleidingennet

nvt

nvt

nvt

nvt

regulier beheer en onderhoud waterleidingnet

nvt

nvt

ophogen maaiveld rond putten

nvt

0

0

nvt

nvt

nvt nvt

recreatie

83


0

0

0

0

nvt

0

0


0

0

0

0

nvt

0

0


H2120 Witte duinen bruto effect



bruto effect



netto effect

bruto effect


netto effect




bruto effect

excursies

0

0

0

0

0

0

0


0

0

0

0

nvt

0

nvt


netto effect 0

bebouwing en infra bebouwing (diverse; waaronder watertoren, twee pompgebouwen en een laboratorium)

nvt nvt

nvt

nvt

camping Solleveld

nvt

nvt

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt


0

0

-

nvt niet mogelijk

-

0

0

0

Hyacintenbos

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

0


niet aanwezig

natuurbeheer begrazing

+

+

bosbeheer

+

+


nvt


nvt


nvt


nvt

Ockenrode

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig


niet aanwezig

natuurbeheer plantsoenbeheer

nvt

instellen begrazing instellen verwijderen (gebiedsvreemde) houtopslag

instellen begrazingsbeheer

+

instellen verwijderen houtopslag

+

bosbeheer


nvt


nvt

bebouwing (waaronder een tennisbaan)

nvt


nvt

Slaperdijk Noord

niet aanwezig

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig


+

intensiveren maaibeheer

+

recreatie wandelen op de dijk

84

0

fietsen op fietspad op dijk

nvt

paardrijden op fietspad

nvt


0

nvt

nvt




bruto effect


netto effect

honden los met opruimplicht



netto effect

-

invoeren opruimplicht

0


+




bruto effect


netto effect


nvt

regulier onderhoud wegen en paden

nvt


-




niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud


-

helm steken calamiteitenbeheer

instellen verstuivingsbe heer

+

-

instellen maaibeheer

+

nvt

0

0

+

+

nvt

0

0

+

+

nvt


0

0

0

0

0


0

0

0

0

0

0


0

0

0

0

0

0

honden op wegen en paden

0

0

0

0

0

0

recreatie (alleen rondom gebied en op strandopgang) 0


nvt

nvt

nvt

parkeerplaats

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt


0

De Banken

0

-

niet aanwezig


+

0


niet aanwezig


+

+

maaibeheer

+

+

0

0

monitoring waterbeheer schonen De Banken

nvt


nvt


0

0


0

0


0

0

schaatsen

0


0

bebouwing en infra Bebouwing (kantoor & loods (Delfland), tijdelijke loods, woonhuizen, clubhuis watersport)

85

nvt

wegen en paden

nvt

parkeerplaats

nvt

regulier beheer en onderhoud

nvt


0

0

niet aanwezig

niet aanwezig





bruto effect


netto effect

-

niet mogelijk

-

bruto effect


netto effect




bruto effect


netto effect

bebouwing en infra

gemotoriseerd verkeer (Strandweg) Van Dixhoorndriehoek



niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud


0

vrij wandelen door gehele gebied

-

zoneren recreatie

fietsen

-

zoneren recreatie

0

nvt


+

nvt

0

-

zoneren recreatie

0

-

zoneren recreatie

-

zoneren recreatie

-

zoneren recreatie

0

-

zoneren recreatie

0

recreatie

paardrijden door gehele gebied

-

excursies

0 -


zoneren recreatie

0

-

zoneren recreatie

0 0

zoneren recreatie

0 0 0 -

0

0 -

zoneren recreatie

0

0

0

0 zoneren recreatie

0

bebouwing en infra bebouwing (Zeetoren, reclameborden en vlaggenmasten) springlocatie wegen en paden

nvt

nvt

nvt

-

-

nvt

nvt

0

nvt

parkeerplaats Strandboulevard

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

gemotoriseerd verkeer (Strandboulevard)

0

0

0

0

0 0

Vinetaduin

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud


nvt

monitoring


+

nvt

0

0

0

0

0

0

recreatie excursies

0

0

nvt

0

0

bunkers

nvt

nvt

zendmasten

nvt

nvt


bebouwing en infra

-

camping Vinetaduin

opheffen camping

nvt 0

wegen en paden

nvt

nvt


nvt

nvt

Hoekse Bosjes

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud


nvt

+

+

plantsoenbeheer

+

+

nvt


0

0

0

0

0

0

recreatie fietsen op fietspaden

86


nvt




vissen

bruto effect


netto effect


0



netto effect




nvt


-

bruto effect


netto effect

nvt 0 0

waterbeheer regulier beheer en onderhoud watergangen

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

kunstwerken

nvt

nvt


nvt

bebouwing en infra

Roomse Duin

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud


+

plantsoenbeheer

nvt

faunabeheer

nvt

+

monitoring recreatie wandelen op wegen en paden

0

0


0

0


0

0


nvt


nvt


nvt

Externe werking strandrecreatie

0


?

permanente strandpaviljoens Hoek van Holland

87

vuurwerk buiten broedperiode

--

0

0

0

?


0

nvt

0

?


0

nvt

0

nvt

0

0

0 --

--

--

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

0

bebouwing en infrastructuur (aanwezigheid)

nvt

nvt

nvt

recreatieterreinen (campings, sportvelden etc.)

nvt

nvt

0 0

0

landbouw (vooral kassen)

--

PASmaatregelenpakket

0

--


0

--


0

--


0

0

0


--


0

--


0

--


0

--


0

0

0

bedrijvigheid

--


0

--


0

--


0

--


0

0

0

huishoudens

--


0

--


0

--


0

--


0

0

0


H2180A Duinbossen (droog) bruto effect Solleveld


netto effect

H2180C Duinbossen (binnenduinrand) bruto effect



netto effect


H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk) bruto effect


netto effect

H2190D Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) bruto effect


netto effect

H1014 Nauwe korfslak bruto effect


niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

natuurbeheer verstuivingsbeheer

nvt

nvt

begrazing

nvt

nvt

maaibeheer

nvt

nvt


nvt

nvt

bosbeheer

+

+

+

+

faunabeheer

+

+

+

+

0

0

0

0

monitoring waterwinning waterinlaat en -onttrekking

nvt

nvt

waterleidingennet

nvt

nvt

regulier beheer en onderhoud waterleidingnet

nvt

nvt

ophogen maaiveld rond putten

nvt

nvt


0

0

0

0


0

0

0

0

excursies

0

0

0

0


0

0

0

0

bebouwing en infra bebouwing (diverse; waaronder watertoren, twee pompgebouwen en een laboratorium)

nvt

nvt

camping Solleveld

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

Ockenburgh

nvt



natuurbeheer bosbeheer plantsoenbeheer

+

+

nvt

+

+

nvt


0

0

0

0


0

0

0

0


0

0

0

0


0

honden los met opruimplicht langs wegen en paden

?

schaatsen

0 losloopgebied niet in beheerplan opnemen

nvt

bebouwing en infra 88


0 ?

nvt

0 losloopgebied niet in beheerplan opnemen

netto effect

H2180A Duinbossen (droog) bruto effect



netto effect

bruto effect

bebouwing (diverse; waaronder landhuis, restaurant en portierswoningen)

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

kunstwerken

nvt

nvt

parkeerplaats

nvt

nvt


nvt


-

Hyacintenbos


netto effect

niet mogelijk

-



netto effect



netto effect



nvt niet mogelijk

-

-

behoud / behoud

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud


nvt

bosbeheer

+

+


0

0


0

recreatie

0


nvt

regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra Ockenrode

nvt


natuurbeheer plantsoenbeheer

nvt

instellen begrazing instellen verwijderen (gebiedsvreemde) houtopslag

nvt

bosbeheer

nvt instellen bosbeheer

+


0

0


nvt

bebouwing (waaronder een tennisbaan)

nvt

regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg

nvt

niet aanwezig


nvt

helm steken

nvt

calamiteitenbeheer

nvt

recreatie (alleen rondom gebied en op strandopgang)

89


nvt


nvt


netto effect



netto effect



netto effect



netto effect



netto effect



nvt

honden op wegen en paden

nvt


netto effect


nvt

parkeerplaats

nvt


nvt

gemotoriseerd verkeer (met ontheffing) De Banken

niet aanwezig

niet aanwezig


behoud / behoud

behoud / behoud


+

+

nvt

maaibeheer

+

+

nvt

0

0

0

+

+

monitoring

nvt nvt 0

-

+

nvt

niet mogelijk

waterbeheer schonen De Banken

+


?

berging niet in beheerplan opnemen

?

berging niet in beheerplan opnemen

nvt


0

0

0

0

nvt


0

0

0

0

nvt


0

0

0

0

nvt

0

nvt

schaatsen

nvt


nvt

0

0

nvt

0

bebouwing en infra Bebouwing (kantoor & loods (Delfland), tijdelijke loods, woonhuizen, clubhuis watersport)

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

nvt

parkeerplaats

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

gemotoriseerd verkeer (Strandweg) Van Dixhoorndriehoek

-

niet aanwezig

niet aanwezig

niet mogelijk

-

uitbreiding / verbetering

maaibeheer

+


+

vrij wandelen door gehele gebied

-

zoneren recreatie

0

fietsen

-

zoneren recreatie

0

paardrijden door gehele gebied

-

zoneren recreatie

0

excursies

0


-

recreatie

90

bebouwing (Zeetoren, reclameborden en vlaggenmasten)

nvt

springlocatie

nvt


0 zoneren recreatie

nvt

niet aanwezig

natuurbeheer

bebouwing en infra

nvt

0

niet aanwezig

-



netto effect



netto effect

wegen en paden



bruto effect


netto effect



netto effect

nvt

parkeerplaats Strandboulevard

nvt


nvt

gemotoriseerd verkeer (Strandboulevard)

0

Vinetaduin

netto effect

H2190D Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten)

niet aanwezig

behoud / behoud

0

niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud


nvt

monitoring

nvt

0

0

-

excursies

0

0

nvt


0

0

nvt

niet mogelijk

-

recreatie

bebouwing en infra bunkers

nvt

nvt

zendmasten

nvt

nvt

camping Vinetaduin

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra Hoekse Bosjes

nvt

nvt

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud


+

plantsoenbeheer

+

+

nvt

+

nvt

recreatie wandelen op wegen en paden fietsen op fietspaden vissen

0

0

0

0

nvt nvt

nvt


nvt

0

0



nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

kunstwerken

nvt

nvt


nvt

bebouwing en infra

Hillduin

nvt

niet aanwezig


niet aanwezig

natuurbeheer bosbeheer plantsoenbeheer

+

+

nvt

recreatie kamperen op camping Hillduin

0

bebouwing en infra

91

wegen en paden

nvt

camping Hillduin

nvt


0

niet aanwezig

niet aanwezig

0



netto effect


Roomse Duin



netto effect



netto effect



netto effect



netto effect

nvt

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud


+

+

0

+

+

nvt

0

0

-


0

0

nvt


0

0

nvt


0

0

nvt

plantsoenbeheer

nvt

faunabeheer

monitoring

0

nvt niet mogelijk

-

recreatie


nvt nvt


nvt


nvt

Nieuwlandse Duin

nvt nvt

niet aanwezig


niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

niet aanwezig

behoud / behoud


+

plantsoenbeheer

+

nvt

monitoring

0

0


0

0


0

0


0

0


0

0

waterbeheer regulier onderhoud en beheer watergangen

nvt


nvt

bebouwing

nvt

bunkers

nvt


nvt

Staelduinse Bos

niet aanwezig


natuurbeheer bosbeheer maaibeheer

monitoring

+

intensiveren bosbeheer

0

nvt 0

nvt 0

-

recreatie

92


0

0

nvt


0

0

nvt


0

0

nvt


0

+ niet mogelijk

-




netto effect

bruto effect


0

kamperen

0


netto effect



netto effect



netto effect



netto effect

nvt 0 0

nvt


nvt nvt

bebouwing en infra bebouwing

nvt

nvt

wegen en paden

nvt

nvt

camping

nvt

nvt

bunkers

nvt

nvt

regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra Externe werking

nvt

strandrecreatie tijdelijke strandpaviljoens en strandhuisjes

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt


nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

0

nvt

nvt


0

0

nvt


--


0

--


0

--


0

--


0

--


0


--


0

--


0

--


0

--


0

--


0

bedrijvigheid

--


0

--


0

--


0

--


0

--


0

huishoudens

--


0

--


0

--


0

--


0

--


0

0

Deel B: BN-clusterwaarden Vleermuizen bruto effect Slaperdijk Zuid


Dijkflora netto effect

bruto effect

niet aanwezig


netto effect

behoud / behoud


+

recreatie

93

wandelen op de dijk

nvt


nvt

paardrijden op fietspad

nvt


+

Vleermuizen bruto effect



bruto effect


nvt

wegen en paden

nvt


nvt


netto effect

bebouwing en infra

gemotoriseerd verkeer (met ontheffing) Noordelandse Dijk

0

niet aanwezig

0

behoud / behoud


+

+

recreatie wandelen op dijk

nvt


nvt


-


0


nvt


nvt

Vinetaduin

behoud / behoud

niet aanwezig


monitoring

nvt 0

0

recreatie excursies

nvt


nvt

bebouwing en infra bunkers zendmasten

+

+

nvt

camping Vinetaduin

nvt

wegen en paden

nvt


nvt

Nieuwlandse Dijk

niet aanwezig



+


+


nvt


nvt


nvt


0

0


nvt


nvt

Nieuwlandse Duin

behoud / behoud

niet aanwezig


nvt

plantsoenbeheer

nvt


nvt


nvt


nvt

monitoring

94

0


0

Vleermuizen bruto effect honden los zonder opruimplicht

nvt

regulier onderhoud en beheer watergangen

nvt



bruto effect


waterbeheer bebouwing en infra wegen en paden

nvt

bebouwing

nvt

bunkers

+

+


Staelduinse Bos

behoud / behoud

niet aanwezig


nvt

maaibeheer

nvt

monitoring

0

0


nvt


nvt


nvt


nvt

kamperen

nvt


nvt

bebouwing

nvt

waterbeheer bebouwing en infra wegen en paden

nvt

camping

nvt

bunkers regulier beheer en onderhoud bebouwing en infra

+

+

nvt

Externe werking

95

strandrecreatie

nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

nvt


nvt

0


nvt

0

bedrijvigheid

nvt

0

huishoudens

nvt

0


netto effect

96


Bijlage 15 Passende beoordeling regulier zeereepbeheer (Royal Haskoning, 2010) 1. Inleiding Ten behoeve van het Natura 2000-beheerplan voor Natura 2000-gebied Solleveld & Kapittelduinen is het bestaand gebruik en beheer in en rond dit gebied middels een voortoets getoetst aan de instandhoudingsdoelstellingen. Uit de voortoets is gebleken dat het reguliere zeereepbeheer in Zeereep Solleveld en Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg leidt tot een beperkte (niet significante) verslechtering van de habitattypen H2120 witte duinen en H2130A grijze duinen (kalkrijk). Voor de witte duinen geldt een behoudsopgave voor de eerste beheerplanperiode en leidt de niet significante verslechtering dus niet tot significant negatieve effecten. Voor de lange termijn is wel een verbeteropgave opgenomen. Voor de kalkrijke Grijze duinen is voor Zeereep Solleveld echter een verbeteropgave opgenomen voor de eerste beheerplanperiode en voor de Zeereep TerHeijde-Vluchtenburg voor de lange termijn. De niet significant negatieve verslechtering kan in Zeereep Solleveld wel leiden tot een significant negatief effect op het behalen van de verbeterdoelstelling. Aangezien significant negatieve effecten op basis van de voortoets niet zijn uit te sluiten, is voorliggende passende beoordeling opgesteld. Achtereenvolgens wordt nader ingegaan op het reguliere zeereepbeheer, de uitbreidingsopgaven en de relaties hiertussen. De passende beoordeling eindigt met een beschouwing van mitigerende maatregelen en de netto effecten van zeereepbeheer op het behalen van de verbeteropgave van witte duinen en kalkrijke grijze duinen in Zeereep Solleveld en Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg. 2. Regulier zeereepbeheer Voor het reguliere beheer en onderhoud heeft HH Delfland de zeereep onderverdeeld in kustvakken. Het Natura 2000-gebied Solleveld & Kapittelduinen beslaat de kustvakken 4 tot en met 9. Kustvak 4 ‘Kijkduin’ en Kustvak 5 ‘Solleveld’ vormen samen deelgebied Zeereep Solleveld. Hier is het zeereeponderhoud relatief intensief. De lage zeereep moet, gezien de juist toereikende veiligheid tegen overstroming, door plaatsing van riet tegen uitstuiving worden beschermd waar dit in belangrijke mate aan de orde komt; alleen in het deel RS 107.890 t/m 108.350 wordt riet gepoot om de duinvoet te verstevigen. Verder wordt plaatselijk riet en helm geplant om instuiven van strandslagen en trappen tegen te gaan. In Kustvak 6 ‘Ter Heijde’, Kustvak 7 ‘Ter Heijde-De Bank’ en Kustvak 8 ‘De Bank’, tezamen deelgebied Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg, is een soortgelijke situatie als in Zeereep Solleveld; intensiever zeereeponderhoud om overstuiven van de hier lage zeereep door planten van voldoende riet en helm tegen te gaan om de achterliggende kassen tegen het zand te beschermen (vastlegging). 3.

H2130A grijze duinen (kalkrijk) Zeereep Solleveld en Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg

Huidige situatie In beide deelgebieden is momenteel ongeveer 20 hectare matig ontwikkeld kalkrijk Grijs duin aanwezig (zie tabel). De vegetatieopnamen in de deelgebieden wijzen op een goede kwaliteit en er komen verspreid veel typische soorten voor. Door natuurlijke successie, beperkte konijnenbegrazing en het achterwege blijven van adequaat beheer is de vegetatie ter sterk vergrast en treedt er opslag van struweel (veelal Duindoorn) op.

97


Tabel 1: Huidige situatie H2130A Grijze duinen (kalkrijk) in deelgebieden in Zeereep Solleveld en Zeereep Ter Heijde Vlugtenburg.

deelgebied

Zeereep Solleveld

opp. (ha.)

vegetatietypen

20

opnamen: 100%

2 vegetatiegoed

Zeereep Ter HeijdeVlugtenburg

7 vegetatie19

opnamen: 100% goed

typische

structuur en

soorten

functie

goed: typische flora en fauna aanwezig

eindoordeel

matig: opkomende verstruweling en

matig

vergrassing

goed: typische flora

matig: relatief veel

en fauna aanwezig

verstruweling

matig

Doelstellingen De huidige situatie biedt potenties voor herstel en daarmee lokale invulling van de verbeterdoelstelling voor het Natura 2000-gebied. In het Natura 2000-beheerplan wordt voor de eerste beheerplanperiode voor Zeereep Solleveld ingezet op verbetering. Op de lange termijn dient het areaal kalkrijke grijze duinen in Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg ook verbeterd moeten worden (tabel 2). Tabel 2: Synthese uitwerking instandhoudingsdoelstelling H2130A Grijze duinen (kalkrijk) in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode). NB: voor dit subhabitattype geldt een sense-of-urgency in de vorm van een beheeropgave. In blauw zijn de wijzigingen benadrukt.

Deelgebied Zeereep Solleveld Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg

Huidige situatie opp. kwal. ± 20 ha. matig ± 19 ha. matig

Doel 1ste bpp opp. kwal. ± 20 ha. goed ± 19 ha. matig

Doel lange termijn opp. kwal. ± 20 ha. goed ± 19 ha. goed

4. Effectbeschrijving Het reguliere beheer en onderhoud bestaat uit het beperken van de dynamiek van de zeereep. Hoewel dit beheer niet fysiek in de kalkrijke grijze duinen plaatsvindt, treedt hier wel een effect op. In relatie tot de kenmerken van kalkrijke grijze duinen betekent dit namelijk een afname van het aantal stuifplekken in de zeereep en als gevolg daarvan een verminderde inwaai van (kalkrijk) zand in het kalkrijke grijze duin. Lichte overstuiving met kalkrijk zand vanuit in de omgeving (bijvoorbeeld vanuit de zeereep of aanwezige actieve stuifkuilen) is voorwaarde voor de instandhouding op de lange termijn en is op de korte termijn bevorderlijk voor herstel van verruigde graslanden. Overstuiving remt de natuurlijke successie en voorkomt het dichtgroeien met grove grassoorten (‘vergrassing’) en de opslag van struiken en/of bomen (‘verstruweling’). Een proces dat vooral noodzakelijk is wanneer de vegetatie niet op een andere wijze, bijvoorbeeld door begrazing, kort gehouden wordt (o.a. Schaminée et al., 1996; Bal et al., 2001; www.natuurkennis.nl). 5. Bruto effectbeoordeling Als gevolg van het fixeren van de zeereep en de verminderde inwaai van kalkrijk zand gaat de kwaliteit van kalkrijke grijze duinen achteruit. De beperkte dynamiek zorgt voor een versnelde natuurlijke successie bestaande uit vergrassing en verstruweling. Doordat het planten van riet en helm met een lage frequentie gebeurt en alleen als dit echt nodig is, is dit negatieve effect gering en leidt niet tot een significante verslechtering van de habitattypen. Het draagt echter wel bij aan het niet behalen van de verbeteropgaven. De effecten van de zeereepfixatie zijn hiermee als (mogelijk) significant negatief te duiden en mitigatie is dus noodzakelijk.

98


6. Mitigerende maatregelen De beste manier om behoud van de natuurwaarden van duinen kustlandschappen te verzekeren is om de oorspronkelijke dynamiek te herstellen waar dat de veiligheid niet in gevaar brengt. Dat betekent dus het toelaten, bevorderen of weer in gang te zetten van de processen als verstuiving. In 2001 werd geconstateerd dat de mogelijkheden voor dynamisch zeereepbeheer van Kijkduin tot aan Vlugtenburg beperkt zijn. Het duinmassief van Solleveld is laag maar wel vrij breed. Overige mogelijke beperkingen vormen de mogelijke aanwezigheid van bepaalde zuurminnende vegetaties, de waterwinning en paden. Beperkte verstuiving lijkt echter wel mogelijk. In Ter Heijde - Vlugtenburg zorgt de verzwaarde dubbele zeereep voor een minimale veiligheid, er is weinig extra zand beschikbaar voor verstuiving. Bovendien beperken de achterliggende functies (bebouwing, glastuinbouw, infrastructuur) de mogelijkheden voor dynamisch kustbeheer (HH Delfland, 2001). Zeereep Solleveld Recent is gebleken dat in Zeereep Solleveld misschien goede mogelijkheden voor verstuivingsbeheer lijken te liggen, vooral de Deltadijk in het brede deel van Solleveld tot aan de Schelpweg. Verstuiving kan hier worden gestimuleerd door het loslaten van het huidige fixatiebeheer. Dit kan:

passief: door afrastering aan landzijde weg te halen en begrazing vanuit Solleveld (paarden en koeien) toe te staan; actief: door helm / struweel weg te halen en open plekken te creëren.

Daarnaast kan de er bij de nieuwe zeereep mogelijk meer dynamisch beheer toegestaan worden. Binnen twee jaar na vaststelling van het Natura 2000-beheerplan dient nader onderzoek naar deze verstuivingsmogelijkheden te worden uitgevoerd. Mogelijkheden moeten nog in de eerste beheerplanperiode benut worden. Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg In de huidige situatie is dynamisch kustbeheer in Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg uit oogpunt van veiligheid niet mogelijk. De voorziene verbetering in de kustveiligheid als gevolg van de versterking van de Delflandse Kust en de Zandmotor biedt in de nabije toekomst wellicht wel mogelijkheden voor meer dynamisch kustbeheer met verstuiving. De cumulatieve effecten van Zwakke schakels, Zandmotor en dynamisch kustbeheer moeten echter eerst duidelijk zijn, voordat de exacte locaties voor dynamisch kustbeheer bepaald kunnen worden. Het is van belang deze mogelijkheden in beeld te brengen en te benutten. In de eerste beheerplanperiode is onderzoek naar verstuivingsmogelijkheden dus noodzakelijk. Binnen twee jaar na vaststelling van het Natura 2000-beheerplan dient nader onderzoek naar deze verstuivingsmogelijkheden te worden uitgevoerd. Belangrijkste hierbij is een uitwerking van de potenties voor natuurherstel en de mogelijkheden in relatie tot de kustveiligheid. Indien mogelijkheden en potenties aanwezig zijn, moeten deze worden benut. Effecten mitigatie In de huidige, sterk vergraste, situatie waarin de kalkrijke grijze duinen zich bevinden, leidt verstuiving echter niet meer tot een kwaliteitsverbetering (-herstel). Uit onderzoek is gebleken dat herstel van vergraste duingraslanden door verstuiving alleen zich niet voordoet. Lichte overstuiving heeft door het tegengaan van verzuring wel een positief effect op in de buurt liggende, reeds aanwezige duingraslanden. Het gaat hierbij vooral om het handhaven van soorten van kalkhoudende bodems en het tegengaan van versnelde successie (Kooijman et al., 2005).

99


Verstuiving is dus vooral relevant bij behoud van (goed ontwikkelde) kalkrijke grijze duinen en het verbeteren van de kwaliteit van witte duinen. Voor het behalen van de lokale instandhoudingsdoelstelling zijn meer ingrijpende beheermaatregelen noodzakelijk. In het Natura 2000-beheerplan wordt hierin voorzien via het verwijderen van duindoornstruweel en (indien nodig) plaggen van de bodem. Vervolgbeheer bestaat uit maaien en afvoeren van de vegetatie. Waar, in verband met de Keur en kustveiligheid, mogelijk wordt begrazing ingezet. Naar verwachting kan dit alleen in de strook van Zeereep Solleveld aangrenzend aan Solleveld. 7. Effectbeoordeling na mitigatie en cumulatie Voor een goede instandhouding van kalkrijke grijze duinen is het van belang dat de vegetatie kort gehouden wordt. De inwaai van zand is vooral noodzakelijk wanneer dit niet op een andere wijze gebeurt. Ten behoeve van de instandhoudingsdoelstelling in Zeereep Solleveld en Zeereep ter Heijde - Vlugtenburg wordt herstel- en instandhoudingsbeheer ingevoerd. De opgave wordt dan ook behaald via het instellen van natuurbeheer als instandhoudingsmaatregel en staat los van de inwaai van zand. De inpassing van verstuiving in cumulatie met de positieve effecten van het instandhoudingsmaatregelen leidt tot positieve effecten op de kalkrijke grijze duinen (zie tabel 3). Na cumulatie zijn negatieve gevolgen op het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen uitgesloten. Tabel 3: Cumulatieve effecten op H2130A Grijze duinen (kalkrijk) in Zeereep Solleveld en Zeereep Ter Heijde Vlugtenburg (type gevolgen: ‘0’ =geen gevolg, ‘-‘ = niet-significant negatief gevolg, ‘--‘ = kans op significant negatief gevolg, ‘?’ = onbekend, ‘+’ = positief effect, nvt = niet van toepassing door ontbreken relaties of overlap tijd en ruimte). Onder bruto effect wordt het effect verstaan zoals dat zich onder het huidige gebruik en beheer voordoet. Zeereep Solleveld aanvullende bruto effect voorwaarde / netto effect mitigatie

Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg aanvullende bruto effect voorwaarde / netto effect mitigatie

kustveiligheid regulier beheer en onderhoud zeereep helm steken calamiteitenbeheer

-

instellen verstuivingsbeheer

+

nvt +

-


+

+

+

+

+

+

natuurbeheer begrazing buiten primaire kering

+


+

nvt

maaibeheer

+


+

nvt


+


+


+

nvt

instellen natuurbeheer

+

0

0

0

0

0

nvt

0

0

nvt


0

0

nvt


0

0

nvt

monitoring recreatie wandelen op wegen, paden en strandopgangen honden aangelijnd met opruimplicht

100 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

0

Conclusie: De verbeteropgaven in Zeereep Solleveld en Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg worden behaald via het instellen van natuurbeheer als instandhoudingsmaatregel en staat los van de inwaai van zand. Beperking hiervan via fixatie van de zeereep heeft dus geen significant negatief effect. Voor het behouden van de verbeterde kwaliteit is verstuiving wel relevant. Geraadpleegde bronnen

Arens, B., L. Geelen, H. van der Hagen & R. Slings, 2007. Duurzame verstuiving in de Hollandse duinen: kans, droom of nachtmerrie. Eindrapport Fase 1. Arens BSDO rapportnummer rap2007.02. Waternet, PWN Waterleidingbedrijf Noord -Holland en Duinwaterbedrijf Zuid-Holland, Amsterdam. Bal, D., H. M. Beije, M. Fellinger, R. Haveman, A.J.F.M. van Opstal en F. J. van Zadelhoff, 2001. Handboek Natuurdoeltypen. Tweede, geheel herziene editie. Expertisecentrum LNV, Wageningen. HH Delfland, 2001. Delflands duinen op de korrel. Onderhoudsvisie gericht op dynamisch kustbeheer. Hoogheemraadschap van Delfland, Delft. Kooijman, A.M., M. Besse & R. Haak, 2005. Effectgerichte maatregelen tegen verzuring en eutrofiëring in open droge duinen. Eindrapport fase 2. Rapport DK nr. 2005/dk008-O. Directie Kennis Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Ede. Schaminée, J. H. J., A. H. F. Stortelder & E. J. Weeda, 1996. De vegetatie van Nederland. Deel 3. Plantengemeenschappen van graslanden, zomen en droge heiden. Opulus Press, Uppsala/Leiden.



Bijlage 16 Passende beoordeling recreatie Van Dixhoorndriehoek (Royal Haskoning, 2010) 1. Inleiding Ten behoeve van het Natura 2000-beheerplan voor Natura 2000-gebied Solleveld & Kapittelduinen is het bestaand gebruik en beheer in en rond dit gebied middels een voortoets getoetst aan de instandhoudingsdoelstellingen. Uit de voortoets is gebleken dat het recreatief gebruik in de Van Dixhoorndriehoek leidt tot een beperkte (mogelijk significante) verslechtering van de habitattypen H2120 witte duinen en H2130A grijze duinen (kalkrijk), H2160 duindoornstruwelen en H2190B vochtige duinvalleien (kalkrijk). Aangezien significant negatieve effecten op basis van de voortoets niet zijn uit te sluiten, is voorliggende passende beoordeling opgesteld. Achtereenvolgens wordt nader ingegaan op de recreatie in de Van Dixhoorndriehoek, de lokale opgaven vanuit Natura 2000 en de relaties hiertussen. De passende beoordeling eindigt met een beschouwing van mitigerende maatregelen en de netto effecten van recreatie op het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen in de Van Dixhoorndriehoek. 2. Recreatie Van Dixhoorndriehoek De Van Dixhoorndriehoek wordt veelvuldig bezocht door mensen uit de omgeving en kent daardoor een grote recreatiedruk. Het gebied is volledig toegankelijk voor het publiek. Hoewel er een aantal formele wandel-, fietsen ruiterpaden loopt (zie figuur 1), mogen recreanten overal komen en gebeurt dit ook. Ook honden mogen overal komen, waarbij er geen aanlijn- of opruimplicht geldt. Figuur 1: Huidig formeel padennetwerk met onverharde en verharde wandelpaden (groen), verhard fietspad (rood), onverhard ruiterpad (blauw) en verharde autoweg (zwart).


3.

Natura 2000-waarden en -doelen Van Dixhoorndriehoek

Huidige situatie In de Van Dixhoorndriehoek zijn over een oppervlakte van ongeveer 11 hectare voor het Natura 2000-gebied relatief brede witte duinen aanwezig. De kwaliteit wordt echter beperkt door intensieve betreding (zie tabel 1). Over grote oppervlakten ligt direct achter de zeereep open zand, dat onder de invloed door menselijke betreding in stand gehouden wordt ten koste van vegetaties van het witte duin (Ten Brink et al., 2008). Tabel.1: Huidige situatie Natura 2000-waarden in Van Dixhoorndriehoek.

habitattype

opp. (ha.)

vegetatietypen

H2120 witte duinen

11

onbekend

H2130A grijze duinen (kalkrijk)

5

opnamen: 100%

H2160 duindoornstruwelen

66

H2190B vochtige duinvalleien (kalkrijk)

2 vegetatie-

typische

structuur en

soorten

functie

goed: typische flora en

matig: veel betreden

fauna ruim aanwezig

plekken

goed: typische flora en

slecht: veel verstruweling

fauna aanwezig

en overbetreding

goed

eindoordeel matig

slecht

goed: typische soorten onbekend

fauna merendeels

goed: weinig exoten

goed

aanwezig

0,5

2 vegetatie-

goed: typische soorten

opnamen: 100%

flora en fauna

goed

aanwezig

slecht: grotendeels dichtgegroeid met wilgenbos en hoge

slecht

grassen

De kalkrijke grijze duinen en kalkrijke vochtige duinvalleien in de Van Dixhoorndriehoek zijn door het uitblijven van een gericht beheer in combinatie met beperkte konijnenbegrazing grootschalig dichtgegroeid met duindoorn, wilgen en hoge grassen. Het areaal open duin met kalkrijke grijze duinen en vochtige duinvalleien is daardoor zeer beperkt. Deze delen kennen daarbij een sterke betreding doordat de recreatie zich hierop concentreert. Doelstellingen De doelstelling voor het areaal en de kwaliteit witte duinen is behoud van oppervlak en verbetering van kwaliteit. De opgave is verbetering van de huidige 11 hectare tot goede kwaliteit. Voor kalkrijke grijze duinen geldt ook een doelstelling voor verbetering kwaliteit. Daarnaast moet het areaal hersteld worden. Van het gehele Natura 2000gebied liggen de meeste potenties voor (grootschalige) uitbreiding en verbetering in de Van Dixhoorndriehoek. In de eerste beheerplanperiode wordt ingezet op de herstel/uitbreiding van kalkrijke grijze duinen met ongeveer 20 hectare (zie tabel 2). Tabel.2: Synthese uitwerking instandhoudingsdoelstelling in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode). In blauw zijn de wijzigingen benadrukt. ste

Deelgebied H2120 Witte duinen H2130A Grijze duinen (kalkrijk) H2160 Duindoornstruwelen

Huidige situatie opp. kwal. ± 11 ha. matig ± 5 ha. slecht

Doel 1 opp. ± 11 ha. ± 25 ha.

bpp kwal. matig matig

± 66 ha.

goed

± 51 ha.

goed

± 31 ha.

goed


± 1 ha.

slecht

± 3 ha.

matig

± 3 ha.

goed


Doel lange termijn opp. kwal. ± 11 ha. goed ± 45 ha. goed

Voor van kalkrijke vochtige duinvalleien heeft in 2010/2011 een uitbreiding van oppervlakte plaatsgevonden doordat moeras, riet en struweel aangrenzend aan de open vochtige duinvalleien is verwijderd en de voedselrijke toplaag is afgegraven. De uitbreidingen van deze habitattypen gaan ten koste van het areaal duindoornstruwelen. Dit habitattype neemt af tot 51 hectare in de eerste beheerplanperiode en mogelijk 31 hectare op de lange termijn. 4. Effectbeschrijving De intensieve recreatie kan effecten op de habitattypen hebben via vermesting, verstoring en vertrapping. In de voortoets is geconcludeerd dat verstoring zich niet voordoet. Gevolgen op de instandhoudingsdoelstellingen via dit mechanisme zijn dus uitgesloten. Uit berekeningen in het Natura 2000-beheerplan naar vermesting door honden is gebleken dat deze zich voor H2120 witte duinen, H2130A, grijze duinen (kalkrijk) en H2190B vochtige duinvalleien (kalkrijk) reeds bij een hondenbelasting van zeven tot acht honden per hectare per jaar kunnen voordoen. Omgerekend naar het totale oppervlak van de Van Dixhoorndriehoek betekend dit dat vanaf zo’n duizend honden per jaar vermestende effecten niet zijn uit te sluiten. Hoewel geen telgegevens van honden in de diverse deelgebieden aanwezig zijn, kan gesteld worden dat dergelijke aantallen jaarlijks zeker gehaald worden en zich dus vermestende effecten voordoen. Betreding van de Van Dixhoorndriehoek door recreanten, paarden en honden vormt echter het grootste knelpunt voor de kwaliteit van de habitattypen ter plaatse. Reeds eerder (Ten Brink et al., 2008) is geconstateerd dat door intensieve betreding in de Van Dixhoorndriehoek de kwaliteit van de vegetatie onder druk staat. Het openhouden van het open zand door menselijke betreding heeft tot gevolg dat de vegetaties van witte duinen, kalkrijke grijze duinen en kalkrijke vochtige duinvalleien zich hier niet kunnen uitbreiden of zich minder goed kunnen ontwikkelen. 5. Bruto effectbeoordeling Als gevolg van de vermesting en overmatige betreding kunnen de witte duinen, kalkrijke grijze duinen en kalkrijke vochtige duinvalleien zich hier minder goed kunnen ontwikkelen. Behoud van de huidige oppervlakte en kwaliteit is daardoor niet gewaarborgd en significante gevolgen kunnen niet worden uitgesloten. Daarbij komt dat voor dit gebied een opgave voor verbetering en uitbreiding geldt. Met de huidige overmatige betreding is de kans zeer groot dat deze instandhoudingsdoelstelling niet gehaald wordt. Mitigatie is dus noodzakelijk. 6. Mitigerende maatregelen De Gemeente Rotterdam is reeds bezig geweest met het opstellen van een zoneringsplan voor de Van Dixhoorndriehoek. Alhoewel dit plan formeel geen status heeft en het gebied wordt overgedragen aan het ZuidHollands Landschap geeft dit wel richting aan toekomstig beheer en gebruik van het gebied. Kern van dit plan vormt het reguleren van de betredingsdruk in de Van Dixhoorndriehoek door:

de formele paden te verbeteren; het aantal formele paden uit te breiden door omzetting van informele / struinpaden naar formele paden (zie figuur 2); lopen, fietsen en paardrijden buiten deze formele paden niet meer toe te staan. Aanvullend wordt in de duinen een opruimplicht voor hondenpoep ingesteld, aangevuld met een aanlijnplicht.


7. Effectbeoordeling na mitigatie en cumulatie De zonering leidt tot een beperking van de recreatiedruk en hiermee gepaard gaande effecten. Door het verbod op struinen buiten de formele paden wordt de betreding beperkt tot de paden en aangrenzende stroken. Betreding van de habitattypen wordt hiermee grotendeels voorkomen. Hooguit bevinden zich lokaal in de stroken langs de paden nog (relicten van) habitattypen welke betreed worden. Deze effecten zijn echter dermate gering dat de kans op significant negatieve gevolgen uitgesloten is. Figuur 1: Toekomstig padennetwerk met vlonderpad (bruin), onverharde (geel) en verharde wandelpaden (groen), verhard fietspad (rood), onverhard ruiterpad (blauw) en verharde autoweg (zwart).

De aanlijn- opruimplicht voor honden(poep) voorkomt vermesting door honden waardoor dit effect beperkt wordt tot de geringere invloed van paarden. Ook hierbij geldt dat het effect zich blijft voordoen, maar de omvang sterk gereduceerd is en beperkt blijft tot de zones op en langs de (ruiter)paden. Ook hierdoor is de kans op significant negatieve gevolgen uitgesloten. Met het tegengaan van vertrapping en vermesting wordt de verbeteropgave van kalkrijke grijze duinen echter niet gehaald. Hiervoor zijn meer beheermaatregelen noodzakelijk. In het Natura 2000-beheerplan wordt hierin voorzien via het verwijderen van (duindoorn)struweel en (indien nodig) plaggen van de bodem. Vervolgbeheer bestaat uit maaien en afvoeren van de vegetatie. De zonering en de aanlijn- en opruimplicht in cumulatie met de positieve effecten van het instandhoudingsmaatregelen leidt tot positieve effecten op witte duinen, kalkrijke grijze duinen en kalkrijke vochtige duinvalleien. Na cumulatie zijn negatieve gevolgen op het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen uitgesloten. Conclusie: Met het instellen van de zonering en aanlijn- en opruimplicht zijn significante gevolgen uitgesloten. De uitbreidings- en verbeteropgaven in Van Dixhoorndriehoek worden vervolgens behaald via het instellen van natuurbeheer als instandhoudingsmaatregel. Geraadpleegde bronnen


Brink, D.J. ten, J.M. Reitsma, & L.S.A. Anema, 2008. Vegetatiekartering duingebied Dixhoorndriehoek & Vinetaduin 2008, rapport nr. 08-150, Bureau Waardenburg bv, Culemborg.


Van


Bijlage 17 PAS-gebiedsanalyse

Werkdocument PAS-analyse Herstelstrategieën voor Solleveld & Kapittelduinen De volgende habitattypen en habitatsoorten worden in dit document behandeld: H2120, H2130A, H2130B, H2150, H2160, H2180A, H2180C, H2190B en H1014 (nauwe korfslak)

Inhoudsopgave 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Kwaliteitsborging Inleiding (doel en probleemstelling) Gebiedsanalyse per habitattype Eerste bepaling herstelstrategie en maatregelenpakketten per habitattype Relevantie van uitwerking voor andere habitattypen en natuurwaarden Beoordeling effectiviteit Conclusies Bronnen


1. Kwaliteitsborging In dit document zijn maatregelenpakketten uitgewerkt om behoud van de kwaliteit en kwantiteit van de habitattypen in Solleveld & Kapittelduinen onder de verhoogde stikstofdeposities minimaal veilig te stellen. Daarnaast zijn extra maatregelen benoemd waarmee de instandhoudingsdoelstellingen, zoals ze in het ontwerpbeheerplan in ruimte en tijd zijn uitgewerkt, gerealiseerd kunnen worden. Uiteindelijk zijn de maatregelenpakketten in drie categorieën ingedeeld: 1a:

1b:

2:

Wetenschappelijk gezien is redelijkerwijs geen twijfel dat de instandhoudingsdoelstellingen in gevaar komen, waarbij behoud is geborgd en, indien relevant, ook verbetering dan wel uitbreiding plaats gaat vinden. Wetenschappelijk gezien is redelijkerwijs geen twijfel dat de instandhoudingsdoelstellingen in gevaar komen waarbij behoud is geborgd en een toekomstige verbetering/uitbreiding niet onmogelijk is. Er zijn wetenschappelijk gezien te grote twijfels of de achteruitgang gestopt zal worden en er uitbreiding van de oppervlakte en/of verbeteren van de kwaliteit van de habitats plaats zal gaan vinden.

1.1 Beschrijving werkproces Voor Solleveld & Kapittelduinen is het beheerplanproces bijna afgerond. Het ontwerpbeheerplan lag ter inzage tot en met 13 april 2012 en wordt binnenkort definitief vastgesteld. De PAS-analyse is hierop gebaseerd. De maatregelen die uit de PAS-analyse voortvloeien zijn met Stichting Zuid-Hollands Landschap, Dunea, Hoogheemraadschap van Delfland en particuliere terreineigenaren afgestemd en vastgelegd in een vijftal overeenkomsten. In deze overeenkomst is ook de financiering vastgelegd. Het PAS-document is daarnaast ook aan andere deskundigen ter commentaar voorgelegd. Hun opmerkingen en aanvullingen zijn in voorliggend document verwerkt. Bij de PAS-analyse is gebruikgemaakt van de habitatkaart die in Aerius versie 1.5 beschikbaar was en van de definitieve herstelstrategieën (versie 11 april 2012), die zijn onderworpen aan een internationale review, voor H2120, H2130A en B, H2150, H2180 A en C en H2190B. Daarnaast is gebruik gemaakt van de herstelstrategie voor leefgebied zoom, mantel en droog struweel van de duinen (Lg12), eveneens versie 11 april 2012. Tot slot is gebruik gemaakt van expert kennis. Dit gebied is reeds definitief aangewezen.


2. Inleiding (doel en probleemstelling) Dit document beoogt op grond van de analyse van gegevens over het Natura 2000-gebied Solleveld & Kapittelduinen te komen tot de ecologische onderbouwing van gebiedsspecifieke herstelmaatregelen in het kader van de PAS, voor de volgende habitattypen en soorten: 1. H2120 Witte duinen 2. H2130A *Grijze duinen (kalkrijk) 3. H2130B *Grijze duinen (kalkarm) 4. H2150 *Duinheiden met struikhei 5. H2160 Duindoornstruwelen 6. H2180A Duinbossen (droog) 7. H2180C Duinbossen (binnenduinrand) 8. H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk) 9. H2190D Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) 10. H1014 Nauwe korfslak *= prioritair habitattype Binnen het Natura 2000-gebied komen bovengenoemde stikstofgevoelige habitattypen en – soorten voor, waarvoor nadere uitwerking gelet op de realisering van instandhoudingsdoelen van het betreffende habitattype en –soort en overschrijding kritische depositiewaarden gewenst is. Om te komen tot een juiste afweging en strategieën dient voor het N2000 gebied een systeem- en knelpunten analyse te worden uitgewerkt. Op grond daarvan kunnen maatregelenpakketten worden aangegeven. Het eerste deel van de analyse betreft het op rij zetten van relevante gegevens voor systeem- en knelpunten analyse en de interpretatie daarvan. Het tweede deel betreft de schets van oplossingsrichtingen en de uitwerking van maatregelpakketten in ruimte en tijd. Omissies in gebruikte habitattypenkaarten en consequenties voor Pas-analyse De analyses zijn gebaseerd op de concept-habitattypenkaarten die 31 januari 2011 ter invoer in Aerius aan het ministerie van EL&I zijn aangeboden. In deze kaarten (en daarmee in de standaardgebiedsreportages; zie volgende kopje) zitten nog enkele omissies, welke consequenties voor de PAS-analyses hebben (zie tabel 2.1). Tabel 2.1: Omissies in gebruikte habitattypenkaarten en consequenties voor PAS-analyses.

Omissie

Consequentie voor PAS

H2110 staat onterecht op kaart: komt buiten de begrenzing voor

H2110 niet in PAS uitwerken

H2190A staat onterecht op kaart: is onbegroeid open water en dat kwalificeert niet als H2190A

H2190A niet in PAS uitwerken

H2190C staat onterecht op kaart, is niet ontkalkt maar kalkrijk (H2190B) H2190D staat niet op kaart, maar komt lokaal beperkt voor

H2190C niet in PAS uitwerken

Zeehospitium waar H2130A en H2160 voorkomt, is nu binnen Natura 2000-begrenzing getrokken

geringe onderschatting effecten: meer areaal H2130A en H2160 dan op kaart weergegeven

geen: KDW wordt niet overschreden


Soorten Habitatrichtlijn - De stikstofgevoelige soort nauwe korfslak is meegenomen door het leefgebied van deze soorten te koppelen aan habitattype H2160 en de leefgebiedenstrategie Lg12. Depositieberekeningen en kritische depositiewaarden Voor de analyses is gebruik gemaakt van de standaardgebiedsrapportage van Solleveld & Kapittelduinen (versie september 2012) en Aerius versie 1.5. In de standaardrapportages zijn voor alle stikstofgevoelige habitattypen gestandaardiseerde kaarten en grafieken opgesteld. De opmaak, kleurstelling, klasse-indeling etc. zijn dus conform de standaardmethodiek.


3. Gebiedsanalyse In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de ecologisch relevante parameters van Solleveld & Kapittelduinen. Eerst wordt in algemene zin een duinsysteem beschreven, waarna specifiek op Solleveld & Kapittelduinen wordt ingegaan.

3.1 Algemeen 3.1.1 Generieke gradiënten in het duinlandschap Het duingebied Solleveld & Kapittelduinen is gelegen binnen het kalkhoudende Renodunaal district. Gradiënten binnen het duinenlandschap hangen, op grote schaal, samen met de positie in het landschap. Het gaat hierbij met name om: de horizontale positie binnen het landschap: de afstand vanaf de kust, die bepalend is voor de mate van geomorfologische dynamiek op de betreffende plaats. de verticale positie binnen het landschap, die van invloed is op de positie ten opzichte van het grondwater. Op basis van dit criterium is een tweedeling gemaakt: de droge duinen, waarbij grondwaterinvloeden geen rol spelen en de duinvalleien, waarbij grondwater wel een rol speelt. In figuur 3.1 is weergegeven hoe de verschillende habitattypen en landschapstypen binnen die gradiënten zijn gepositioneerd. 3.1.2 Vegetatiegradiënt De gradiënt begint op het strand met vloedmerkvegetatie en embryonale duinen met biestarwegras (habitattype H2110 embryonale duinen). Zodra de duintjes een zoetwaterlens krijgen gaat helm domineren en ontstaan witte duinen (H2120). In verband met kustveiligheid zijn de duinen sterk vastgelegd en vindt geen duinvorming (meer) plaats. Zonder de huidige zeewering zou bovendien kustafslag plaatsvinden in plaats van kustaangroei (en duinvorming). Op de eerste hogere duinen en gesloten duinrug (zeereep) groeit vitale helm (H2120 witte duinen). Deze helm blijft vitaal door regelmatige overstuiving. Dit is een proces dat in Solleveld & Kapittelduinen alleen nog in de Van Dixhoorndriehoek voorkomt. De eerste geheel zoete primaire duinvallei wordt gekenmerkt door het habitat vochtige duinvalleien, kalkrijk (H2190B). De eerstvolgende, fossiele, zeereep is geheel begroeid met duindoornstruweel (H2160). Dan volgt weer een oudere primaire vallei met het habitat vochtige duinvallei met hoge moerasplanten (H2190D). De volgende fossiele zeereep is ook weer begroeid met duindoorn (H2160). Hoe verder van het strand af, hoe natter de duinvalleien worden. Dit komt doordat deze gevormd zijn toen de zeespiegel – en dus ook het toenmalige strand – lager lag dan nu en doordat de zoetwaterlens groeit en daardoor de grondwaterstand stijgt. In de natste duinvalleien komen de habitattypen H2190D (hoge moerasplanten) en H2190A (open water) voor. Deze laatste komt met name aan de voet van de fossiele zeereep voor, waar door het vroeger afhellende strand de waterdiepte te groot is voor vegetatievorming.



Figuur 3.1: Locatie van de verschillende habitattypen en landschapstypen binnen gradiënten in het duinlandschap.

3.1.3 Sturende processen De belangrijkste sturende factor voor de ontwikkeling van primaire duinen is een surplus aan zand op het strand als gevolg van kustprocessen onder water. Met betrekking tot de ontwikkeling van habitattypen zijn de belangrijkste processen: afnemende stressfactoren vanaf het strand landinwaarts (minder zout, minder wind, minder verstuivend zand) en een toename van bodemvormende factoren (stabilisatie van de bodem, humusvorming) vanaf de zeereep landinwaarts. Voor grijze duinen in kalkrijke gebieden (Renodunale district) is ontkalking een sturend proces, maar in mindere mate dan in kalkarme duinen. In vergelijking tot kalkarme duinen is er sprake van een hogere mineralisatie van organische stof. Desondanks is er een geringere beschikbaarheid van N (hoger N verbruik door bacteriën) en vooral P voor vaatplanten (vastlegging door kalk en ijzer).

3.2 Gebiedanalyse Solleveld & Kapittelduinen 3.2.1 Deelgebieden Ten behoeve van de gebiedsanalyse is het Natura 2000-gebied Solleveld & Kapittelduinen opgedeeld in deelgebieden. In figuur 3.2 zijn de deelgebieden weergegeven.

Figuur 3.2: Deelgebieden in Solleveld & Kapittelduinen.


3.2.2 Bodem en geomorfologie Solleveld bestaat voor een groot deel uit een strandwal van het Oude Duinlandschap. Aan de zeezijde van Solleveld bevindt zich een smalle zone Jonge Duinen met een kunstmatige dubbele zeereep (de binnenste is aangelegd in 1986). Het gebied heeft relatief weinig reliëf: de gemiddelde hoogte is 5 m +NAP, in de zeereep oplopend tot 20 m +NAP. In delen zijn nog kopjesduinen en microparaboolduinen terug te vinden. Doordat de afzettingen oud zijn, is de bodem kalkarm en zuur. Alleen langs zeereep komen deels jonge, kalkrijke duinen voor. Er heeft weinig bodemvorming plaatsgevonden: in de jonge duinen komen kalkrijke duinvaaggronden voor en in de oude duinen hebben zich lokaal podzolen gevormd. In het noordelijke deel van Solleveld liggen de puinduinen. Deze zijn ontstaan doordat een oude stortplaats is afgedekt met zand. De ondergrond van de Kapittelduinen bestaat uit holocene afzettingen. De Oude Duinen zijn volledig overstoven door jonge, kalkrijke duinzanden. Plaatselijk zijn de valleien ontkalkt. De duinen zijn reliëfrijk. In het noordelijk deel is de bestaande zeereep in 1987-1988 versterkt door zandsuppletie (Hoogheemraadschap van Delfland, 2001). Bijzonder aan het zuidelijke deel is dat hier kusten rivierafzettingen samenkomen en het landschap gevormd hebben. Het westelijk deel van de Staelduinen is in de 19e eeuw vergraven ten behoeve van de landbouw. In het gebied Vinetaduin-Staelduinse bos bestaat de bodem uit een gradiënt van kalkrijk, kalkhoudende en ondiep kalkarme poldervaaggronden. De Van Dixhoorndriehoek is een voormalig breed strand. In 1971 in het gebied opgespoten met kalkrijk zand uit de Maasgeul, waarna teelaarde is opgebracht. In De Banken is het reliëf voor een belangrijk deel door menselijke ingrepen ontstaan. De zeeduinen bestaan uit een brede, relatief hoge duinreeks, die over vrijwel de hele lengte uit een dubbele zeereep bestaat, met daartussen een langgerekt ondiep dal. De laagste delen liggen direct achter de zeereep; deze staan vrijwel het hele jaar onder water. 3.2.3 Hydrologie Door kustafslag in de Middeleeuwen is de zoetwaterbel kleiner geworden en kent Solleveld een vrij lage grondwaterstand, waardoor het gebied relatief droog is. Alleen de infiltratieplassen en een enkele poel kennen permanent open water. Er zijn slechts enkele kleinere vochtige kwelplekken met een natuurlijk grondwaterregime. In de Kapittelduinen ligt langs het grasland van de Nieuwlandse dijk een watergang. Het watersysteem van de Nieuwlandse duinen en het grasland langs de Nieuwlandse dijk staat met een sluis in verbinding met het watersysteem van de polder Nieuwland. In de Hoekse Bosjes liggen twee vijvers. In de Van Dixhoorndriehoek en De Banken komen enkele vochtige of natte duinvalleien voor. Het overige duingebied is droog van karakter. 3.2.4 Historisch gebruik Het grootste deel van Solleveld is al zeer lang bewoond. In het Oude Duingedeelte is tot begin 20ste eeuw voor duizenden jaren landbouw bedreven. De walletjes- en akkertjescomplexen zijn vermoedelijk landbouwvormen uit de late Middeleeuwen of uit de periode kort daarna. Ook werden geregeld bossen aangeplant en weer omgehakt. Ook het landgoed Ockenburgh kent een zeer oude bewoningsgeschiedenis. In de omgeving van het landgoed zijn bewoningssporen uit de Bronstijd en uit de Romeinse tijd gevonden. De meest noordelijke duinstrook van deelgebied Solleveld wordt ook wel Puinduinen genoemd en betreft een voormalige stortplaats. De met lood, PAK en cyanide vervuilde duinen zijn in 1997 afgedekt met een schone zandlaag om niet in contact met de verontreiniging te komen. In de Kapittelduinen is de afgelopen eeuwen een groot deel van het haakwallenlandschap in zee verdwenen of ontgonnen voor huizenbouw, akkerbouw en veeteelt. Het Staelduinse Bos


en de Hoekse Bosjes zijn restanten van het oorspronkelijke haakwallenlandschap. Op enkele plaatsen zijn duintjes afgezet op oude dijkjes, zoals de Nieuwlandse Dijk. Verschillende stukken zijn later bebost. Het Vinetaduin is de oudste duinkern; het is het laatste stuk van de vroeger, zowel naar het westen als naar het zuiden, veel grotere duinen bij (het toen nog niet bestaande) Hoek van Holland. Het Vinetaduin is militair erfgoed en bestaat uit oude duinen die in het verleden een aantal malen zijn vergraven voor de aanleg van bunkers ten behoeve van de kustverdediging. De Van Dixhoorndriehoek is in de jaren ‘70 ontstaan door opspuiting van het toenmalige brede strand dat was ontstaan in de hoek die de kustlijn maakte van de oude zeereep naar de Noorderdam.

3.2.5 Regulier beheer Dunea en Staatsbosbeheer hebben het basisbeheer en uitbreiding oppervlakte al met een aantal maatregelen uitgebreid en de realisatie ervan gestart door middel van LIFE subsidies en eigen middelen. Deze maatregelen zijn NIET als PAS maatregelen uitgelegd omdat reeds in de uitvoering is voorzien voordat deze PAS analyse tot stand kwam en bovendien deze maatregelen financieel al gedekt zijn. Deze maatregelen worden wel in de tekst genoemd maar dus NIET opgenomen in te men PAS maatregelen in bijlage 1. 3.2.6 Stikstofdepositie In tabel 3.1 worden de kritische depositiewaarden (KDW’s) van stikstof weergegeven voor elk voorkomend habitattype in Solleveld & Kapittelduinen, zoals opgegeven door Van Dobben et. al. (2012). Tabel 3.1: Kritische depositiewaarden van habitattypen in Solleveld & Kapittelduinen (bron: Van Dobben et. al., 2012).

kritische depositiewaarde in mol N ha-1 jaar-1

Habitattypen H2120 H2130A H2130B H2150 H2160 H2180Abe H2180A0 H2180C H2190B H2190D H1014

Witte duinen Grijze duinen (kalkrijk) Grijze duinen (kalkarm) Duinheide met Struikhei Duindoornstruwelen Duinbossen (droog) Duinbossen (droog) Duinbossen (binnenduinrand) Vochtige duinvalleien (kalkrijk) Vochtige duinvalleien Nauwe korfslak

1.429 1.071 714 1.071 2.000 1.071 1.429 1.786 1.429 >2.400 1.643

Huidige stikstofdepositie en doorkijk naar 2030 De stikstofdepositie in Solleveld & Kapittelduinen varieert in 2010 van zo’n 900 tot ruim 2.200 mol/ha/jaar (Ockennurg, Ter Heide, Hoekse Bosjes en Roomse Duin) in de meer in het binnenland gelegen deelgebieden. In de zeereep, met name direct aan zee, is de depositie het laagst. Door de smalle langgerekte vorm van dit Natura 2000-gebied is de invloed van modelinvoer (vaak op het niveau van een kilometerhok) duidelijk zichtbaar in de resultaten.


Figuur 3.3: Depositiedaling naar 2030 in Solleveld & Kapittelduinen.

Richting 2030 neemt de depositie geleidelijk aan af (zie figuur 3.3). De grootste afnamen zijn te vinden in het noordelijk deel van Solleveld en het Stealduinse Bos en bedragen respectievelijk plaatselijk tot meer dan 250 mol/ha. Ook in 2030 bereikt de depositie echter lokaal ruim 2.000 mol/ha/jaar. Overeenkomstig 2010 is vooral rond Ter Heijde en in de bossen bij Den Haag en Hoek van Holland (zelfs ruim 2.100 mol/ha/jaar) de depositie hoog. De belangrijkste bronnen voor de stikstofdepositie in Solleveld & Kapittelduinen (zie figuur 3.4) zitten in de achtergrond en het buitenland (naar verwachting Groot-Brittannië). Vervolgens zijn consumenten, mestaanwending, wegverkeer, glastuinbouw en (zee)scheepvaart van belang als emissiebron. Richting 2030 neemt het aandeel buitenland af, evenals als glastuinbouw en mestaanwending. Het aandeel achtergrond, consument en industrie neemt iets toe.


Figuur 3.4: Bijdrage van sectoren aan de stikstofdepositie in 2010, 2015, 2020 en 2030.

Stikstofdepositie ten opzichte van habitattypen In figuur 3.5 en 3.6 zijn de deposities van 2010 en 2030 afgezet tegen de kritische depositiewaarden (KDW’s) van de diverse aanwezige habitattypen. Uit de figuren blijkt dat er op grote schaal sprake is van matige overbelasting voor de habitattypen H2130B grijze duinen (kalkarm), H2150 duinheiden met struikhei en H2180A droge duinbossen. Bij de habitattypen H2130A grijze duinen (kalkrijk) en H2180C duinbossen (binnenduinrand) vinden lokaal sterke overbelasting plaats. Voor H2120 witte duinen, H2160 duindoornstruwelen en H2190B vochtige duinvalleien (kalkrijk) vindt over een zeer gering oppervlak een matige overbelasting plaats. Voor H2160 en H2190B is dit in 2030 naar verwachting verdwenen. Bij het habitattype H2190D vochtige duinvallei (hoge moerasplanten) is geen sprake van overschrijding van de KDW. Dit habitattype wordt dan ook niet verder uitgewerkt in deze PASanalyse. De kritische depositiewaarde is voor de nauwe korfslak gekoppeld aan habitattype H2160 duindoornstruwelen (KDW 2.000 mol/ha/jr) en Leefgebied12 zoom, mantel en droog struweel van de duinen (KDW 1.643 mol/ha/jr). De kritische depositiewaarden worden slechts lokaal overschreden, merendeel op locaties waar geen geschikt habitat voor de nauwe korfslak aanwezig is (duinbossen).

De habitattypen H2110, H2190A en H2190C komen in het gebied niet voor en staan ten onrechte in de figuren weergegeven (zie tabel 2.1). 119 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

Figuur 3.5: Verschildiagram met afstand tot de KDW per habitattype in 2010. NB: de habitattypen H2110, H2190A en H12190C komen niet voor in Solleveld & Kapittelduinen (zie tabel 2.1).

Figuur 3.6: Verschildiagram met afstand tot de KDW per habitattype in 2030. NB: de habitattypen H2110, H2190A en H12190C komen niet voor in Solleveld & Kapittelduinen (zie tabel 2.1).


Ruimtelijk vinden de meeste overschrijdingen van de KDW plaats in de noord-oostelijk deelgebieden in en rondom Solleveld en rond Ter Heijde in het midden (zie figuur 3.8).

Figuur 3.8: Verschilkaart met afstand depositieniveau tot de KDW per habitattype in 2010.

3.3 Knelpunten De belangrijkste knelpunten voor het herstel van de natuurlijke gradiënten zijn: - Verandering van gradiënt door grootschalig kustbeheer.


- Stikstofdepositie en verzuring. Welke (mede) leiden tot vergrassing, versnelde vastlegging van kaal zand, versnelde ontkalking van de bodem, versnelde successie. - Ingrepen in de geomorfologie. Vastlegging van verstuivende delen zorgt voor verminderde dynamiek, wat nadelig is voor met name pioniervegetaties. - Afname begrazing konijn. De afname van het konijn in vorige decennia is mede een oorzaak voor de versnelde successie in het duingebied. In Solleveld & Kapittelduinen zijn al deze knelpunten van belang. Vanwege de kustveiligheid zijn de duinen grotendeels vastgelegd. Ook zijn delen vergraven en/of opgespoten. Hierdoor is de natuurlijke dynamiek (m.n. verstuiving) verdwenen en ontbreken pioniervegetaties en andere vroege successiestadia. Daarnaast zijn een aantal andere relevante knelpunten aan de orde. Door recente uitbraken van virusziektes is de konijnenstand in de duinen gedecimeerd. Het konijn is de belangrijkste natuurlijke grazer in de duinen en de sterke afname van de begrazingsdruk heeft tot versnelde vergrassing en successie geleid. Deze processen worden verder versneld door hoge stikstofdepositie. Ook andere door de mens veroorzaakte processen zorgen voor verstoring van natuurlijke processen, zoals betreding en bemesting door honden.

3.4 Gebiedsanalyse H2120 witte duinen 3.4.1 Kwaliteitsanalyse op standplaatsniveau Voor het habitattype witte duinen in Solleveld & Kapittelduinen is behoud van de huidige oppervlakte en verbetering van de kwaliteit geformuleerd als instandhoudingsdoel (tabel 3.2). De landelijke staat van instandhouding is matig gunstig. Tabel 3.2: Instandhoudingsdoelstelling voor H2120 witte duinen in Solleveld & Kapittelduinen.

Code H2120

Habitattype Witte duinen

Instandhoudingsdoelstelling Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit

Actuele verspreiding Zowel in Solleveld als in de Kapittelduinen komen langs de zeereep witte duinen voor. In totaal gaat het om ongeveer 48 hectare dat daadwerkelijk uit helm en open zand bestaat. De voorste duinregel van de deelgebieden Solleveld en Ter Heijde - Vlugtenburg is geheel begroeid met helm. De zeereep is hier smal. In Ter Heijde - Vlugtenburg is het merendeel van de laagte tussen de twee duinenrijen en de hellingen nog als witte duinen te classificeren. Op plekken waar recentelijk nog zand is aangebracht, is sprake van verstuiving en vestiging van pioniervegetaties. De Van Dixhoorndriehoek wordt gekenmerkt door een relatief brede zeereep, waar het habitattype in de buitenste duinenrij voorkomt. Actuele kwaliteit De deelgebieden zeereep Solleveld en Ter Heijde – Vlugtenburg scoren goed op de kwaliteitsparameter vegetatietypen. Er zijn van elk deelgebied één of meerdere provinciale vegetatieopnamen bekend van het habitattype witte duinen. Ze zijn alle goed ontwikkeld, door de aanwezigheid van kenmerkende soorten van het helm-verbond. Er is in deze opnamen geen regelmatig patroon van aangeplante pollen van helm en Noordse helm herkenbaar (criterium voor dit habitattype in het doelendocument van Ministerie van LNV, 2008). Er zijn geen vegetatieopnamen bekend van witte duinen in de zeereep van de Van Dixhoorndriehoek. Er zijn soortkarteringen verricht van typische flora en fauna van witte duinen in de zeereep van Solleveld en Kapittelduinen (Toetenel & Van der Hagen, 2008; waarnemingen Dunea 2007; Bureau Natuurbalans, 2005). Hieruit blijkt dat er verspreid over de gehele zeereep in


Solleveld & Kapittelduinen typische soorten flora (zoals blauwe zeedistel en zeeraket) en fauna (zandhagedis) aanwezig zijn. Er geldt voor zowel Solleveld als het noordelijk deel van de Kapittelduinen dat er momenteel in de zeereep weinig mogelijkheden zijn voor dynamische processen, zoals verstuiving in de vastgelegde duinen. De zeereep van Ter Heijde - Vlugtenburg is daarbij ook smal, waardoor de verstuivingsmogelijkheden hier beperkt zijn. Alleen in de Van Dixhoorndriehoek is de zeereep niet vastgelegd (de waterkerende functie van de duinen ligt hier landinwaarts) en heeft de dynamiek vrij spel. De huidige kwaliteit in Solleveld & Kapittelduinen is samengevat in tabel 3.3. Tabel 3.3: Synthese huidige situatie H2120 witte duinen.

Deelgebied Zeereep Solleveld

Opp. (ha.) 18

Zeereep Ter HeijdeVlugtenburg

19

Van Dixhoorndriehoek totaal

11

Vegetatietypen 2 vegetatieopnamen: 100% goed 4 vegetatieopnamen: 100% goed onbekend

Typische soorten goed: typische flora en fauna ruim aanwezig goed: typische flora en fauna ruim aanwezig goed: typische flora en fauna ruim aanwezig

Structuur en functie matig: relatief weinig open plekken en veel struikopslag matig: relatief weinig open plekken en veel struikopslag matig: veel betreden plekken

48

Trend In Zeereep Solleveld, Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg en Van Dixhoorndriehoek heeft zich in de afgelopen jaren ook een afname van witte duinen voorgedaan ten gunste van duindoornstruwelen. Versnelde successie door beperkte verstuiving en natuurlijke begrazing (door het konijn), een hoge stikstofdepositie en het achterwege blijven van adequaat (natuur)beheer is hier debet aan. De kwaliteit van de witte duinen in de Van Dixhoorndriehoek staat daarnaast onder druk door intensieve betreding. Ten Brink et al (2008) beschrijft ook het voorkomen van grote oppervlakten open zand (geen habitattype) direct achter de zeereep in de Kapittelduinen, dat onder invloed van menselijke betreding in stand gehouden wordt ten koste van vegetaties van het witte duin. Visie Eerste beheerplanperiode In de eerste beheerplanperiode wordt gestreefd naar behoud van de huidige kwaliteit en kwantiteit, waarbij de nadruk ligt op het behouden van een aaneengesloten robuuste zone met helmduinen. Daar waar zich mogelijkheden voordoen om de kwaliteit te verbeteren (bijvoorbeeld door vergroting van dynamiek of tegengaan overbetreding), zal dit zeker worden uitgevoerd. Zo zal in de Van Dixhoorndriehoek de overbetreding aangepakt worden met een nieuwe recreatiezonering. De huidige relatief smalle zeereep verder naar het noorden biedt in de huidige situatie weinig mogelijkheden om meer dynamiek in de vorm van verstuivingsbeheer toe te staan. Door de versterking van de Delflandse kust en de aanleg van de zandmotor wordt de zeereep breder en ontstaan vooral voor Solleveld goede mogelijkheden voor verstuiving. Op kleine schaal zal hier met verstuivingsbeheer geëxperimenteerd gaan worden om de kwaliteit van witte duinen te verbeteren (tabel 3.3). Verstuiving is daarnaast ook voor de kwaliteitsverbetering van kalkrijke grijze duinen van belang (zie §3.3). De zeereep voor Ter Heijde is wellicht voor verstuivingsbeheer te smal. Nader onderzoek naar verstuivingsmogelijkheden is hier wenselijk.


Lange termijn (7-20 jaar) De bestaande witte duinen, die na de kustversterking verder van zee komen te liggen, ontwikkelen zich op langere termijn deels tot (kalkrijke) grijze duinen (tabel 3.3). Prognoses hieromtrent geven aan dat na 10 jaar circa 30 hectare witte duinen overgegaan is in grijze duinen (DHV, 2007). Op nog langere termijn (25-50 jaar) zal naar verwachting nog meer witte duinen overgaan en neemt het areaal af tot de huidige oppervlakten. Ook de Zandmotor leidt op de langere termijn tot duinaangroei en kustverbreding. Prognoses hieromtrent geven een toename van 15 tot 20 hectare witte duinen in de eerste 20 jaar aan. Ook hiervan zal vervolgens een deel zich verder ontwikkelen tot kalkrijke grijze duinen (DHV, 2010). Door de bredere duinenrij ontstaan er meer mogelijkheden voor dynamisch zeereepbeheer waardoor op termijn de kwaliteit overal kan verbeteren naar goed. In de Van Dixhoorndriehoek is het van belang dat de zeereep dynamisch blijft. Bijdrage landelijke doelstelling De bijdrage van Solleveld & Kapittelduinen aan de landelijke doelstelling is relatief beperkt. Het areaal wat binnen het gebied gelegen is, bedraagt nog geen 2% van het landelijke areaal. Daarnaast is de kwaliteit over het algemeen matig. De verbindende functie voor de vastelandsduinen is echter wel van wezenlijk belang. Tabel 3.4: Synthese uitwerking instandhoudingsdoelstelling H2120 witte duinen in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode).


Opp. ± 18 ha.

Zeereep Ter Heijde - ± 19 ha. Vlugtenburg Van Dixhoorndriehoek ± 11 ha. totaal

± 48 ha.

Huidige situatie Kwal. matig: weinig open plekken, veel struikopslag matig: weinig open plekken, veel struikopslag matig: veel betreden plekken matig

Doel 1ste bpp Doel lange termijn Opp. Kwal. Opp. Kwal. ± 18 ha. matig ± 18 ha. goed ± 19 ha.

matig

± 19 ha.

goed

± 11 ha.

matig

± 11 ha.

goed

± 48 ha.

matig

± 48 ha.

goed

Gezien de verwachte uitbreiding en verbetering van H2120 witte duinen als gevolg van de kustverbreding is in tabel 3.5 weergegeven. De geschetste ontwikkeling wordt nadrukkelijk niet als doelstelling beoogd, maar dient ter volledigheid en ter onderbouwing van de haalbaarheid van de instandhoudingsdoelstelling. Tabel 3.5: Synthese verwachte ontwikkeling H2120 witte duinen in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode).

Deelgebied Zeereep Solleveld Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg Van Dixhoorndriehoek totaal

Huidige situatie Opp. Kwal. ± 18 ha. matig ± 19 ha. matig ± 11 ha. matig 0 ha goed ± 48 ha. matig

1ste bpp Opp. ± 43 ha. ± 44 ha. ± 11 ha. ± 87 ha. ± 11 ha.

Kwal. goed goed matig goed matig

Lange termijn Opp. Kwal. ± 30 ha. goed ± 30 ha. goed ± 11 ha. goed ± 71 ha. goed

Stikstofdepositie in relatie tot de kritische depositiewaarde(KDW) Alleen ter hoogte van Ter Heijde vindt overschrijding van de KDW plaats (matige overbelasting).


3.4.2 Systeemanalyse Het habitattype H2120 witte duinen is afhankelijk van (forse) overstuiving met (kalkrijk) zand, zoutspray en zoetwaterinvloed in bodem. Het ontstaat door ophoging van H2110 embryonale duinen en ontwikkeling van een zoetwaterlens. Zonder dynamiek van wind en water vindt er een snelle successie naar duindoornstruweel (H2160) plaats, mede onder invloed van inwaai van organisch materiaal uit zee. 3.4.3 Knelpunten en oorzakenanalyse Doordat de effecten van duinfixatie en stikstofdepositie sterk met elkaar samenhangen, zijn de effecten van de stikstofdepositie niet los te beschouwen laat staan dat ze te kwantificeren zijn. Wel kan gesteld worden dat de kwaliteit van de witte duinen in Zeereep Ter Heijde Vlugtenburg onder druk staat. De vooruitzichten met de afnemende depositie en toenemende mogelijkheden voor verstuiving met de kustverbreding en de Zandmotor zijn echter positief. Aangezien er vrijwel geen sprake is van een KDW overschrijding (7% van het areaal in 2010, 2% in 2030) en de situatie voor het type (op korte) termijn alleen maar vooruit gaat, zijn de knelpunten van de witte duinen niet nader uitgewerkt in het kader van de PAS-analyse. Wel zijn maatregelen in de zeereep van groot belang voor de kwaliteit van het grijze duin (zie verder onder 3.5). 3.4.4 Leemten in kennis Op dit moment zijn er geen leemten in kennis m.b.t. witte duinen bekend.

3.5 Gebiedsanalyse H2130A * grijze duinen (kalkrijk) 3.5.1 Kwaliteitsanalyse Voor het habitattype grijze duinen (kalkrijk) in Solleveld & Kapittelduinen is verbetering van de huidige kwaliteit en behoud van oppervlakte geformuleerd als instandhoudingsdoel (tabel 3.6). De landelijke staat van instandhouding is zeer ongunstig. Tabel 3.6: Instandhoudingsdoelstelling voor H2130A grijze duinen (kalkrijk) in Solleveld & Kapittelduinen.

Code *H2130

Habitattype Grijze duinen

* Prioritair habitattype

Instandhoudingsdoelstelling Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit grijze duinen, kalkrijk (subtype A)

37

.

Actuele verspreiding Er is in totaal ongeveer 66 hectare aan kalkrijke grijze duinen aanwezig in Solleveld & Kapittelduinen (zie Kaart 1, Kaart 2 en Kaart 3 van het ontwerpbeheerplan). De grootste aaneengesloten oppervlakte van dit habitattype is aanwezig in Solleveld (33 hectare inclusief de zeereep) en in de zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg (19 hectare). In deze deelgebieden is vanaf de zeereep een overgang aanwezig van vegetaties, behorend bij de witte duinen (H2120), naar een (smalle) gordel met begroeiingen vallend binnen de kalkrijke grijze duinen (H2130A). In de Van Dixhoorndriehoek komen op beperkte schaal in en achter de zeereep duingraslanden voor (ongeveer vijf hectare) begrensd door (duindoorn)struwelen.

37

Typen natuurlijke habitats, die gevaar lopen te verdwijnen en voor welke instandhouding de Europese Gemeenschap

een bijzondere verantwoordelijkheid draagt, omdat een belangrijk deel van hun natuurlijke verspreidingsgebied op Europees grondgebied ligt. 125 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

Actuele kwaliteit Er is een aantal provinciale opnames bekend van vegetaties, die vallen onder het habitattype kalkrijke grijze duinen, in de zeerepen van Solleveld en Ter Heijde – Vlugtenburg, de Van Dixhooorndriehoek, Hoekse Bosjes en Hillduin. De kwaliteit van de vegetatietypen is in alle opnamen goed (tabel 3.7). Er zijn geen vegetatieopnamen bekend van het habitattype in de overige deelgebieden (Solleveld, Vinetaduin). Er zijn veel typische soorten flora aanwezig in Solleveld (inclusief zeereep). De kleine parelmoervlinder komt als kritische soort voor in Solleveld en niet in de verder zuidelijk gelegen gebieden (afgeleid van Delfland, 2005). Dit geldt mogelijk ook voor de blauwvleugelsprinkhaan. Opgemerkt moet worden dat echt kritische typische soorten in Solleveld & Kapittelduinen ontbreken. Waarschijnlijk hangt dit samen met de relatief kleine schaal en de geïsoleerde ligging waarop de kalkrijke grijze duinen in Solleveld & Kapittelduinen voorkomen en omdat ze betrekkelijk jong zijn. Er bevinden zich veel kenmerkende soorten flora in Ter Heijde - Vlugtenburg (waaronder liggende asperge, blauwe bremraap, walstrobremraap, nachtsilene en kegelsilene; afgeleid uit Delfland, 2005). Het veelvuldig voorkomen van de zandhagedis hier is ook opvallend ten opzichte van het deelgebied Van Dixhoorndriehoek (afgeleid van Bureau Natuurbalans, 2005). Veel kenmerkende soorten fauna komen ook in de Van Dixhoorndriehoek voor, maar de aantallen zijn bij een aantal soorten (aantoonbaar bij de graspieper en de zandhagedis) lager dan in de meer noordelijk gelegen deelgebieden. In De Banken zijn veel kenmerkende soorten fauna afwezig, maar deze soorten komen wel in het deelgebied Ter Heijde - Vlugtenburg voor, waar meer aaneengesloten kalkrijke grijze duinen aanwezig zijn. De typische soorten in de overige deelgebieden (Hoekse Bosjes en Vinetaduin) zijn niet of zeer beperkt aanwezig, omdat deze gebieden klein van oppervlak zijn (<1 ha) en geïsoleerd liggen ten opzichte van andere kalkrijke grijze duinen langs de kust in Solleveld & Kapittelduinen. De structuur en functie van kalkrijke grijze duinen is alleen in de begraasde delen van Solleveld goed. Er zijn hier voldoende open plekken aanwezig, het dichtgroeien van de vegetatie met dominerende hoge grassoorten en struikvorming wordt tegengegaan en de vegetatie blijft hier laag. De structuur en functie van kalkrijke grijze duinen in Zeereep Solleveld en Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg is beoordeeld als matig, omdat hier door vergrassing enerzijds en verstruweling anderzijds minder open en lage vegetaties aanwezig zijn. De grijze duinen in De Banken hebben weinig open plekken, waardoor het habitattype hier ook als matig is beoordeeld. Tabel 3.7: Synthese huidige situatie H2130A Grijze duinen (kalkrijk).

Deelgebied Zeereep Solleveld Solleveld

Opp. (ha.) Vegetatietypen 19,91 2 vegetatieopnamen: 100% goed 13,5 onbekend

Zeereep Ter 18,9 HeijdeVlugtenburg De Banken 4,7

7 vegetatieopnamen: 100% goed onbekend

Van Dixhoorn- 4,8 driehoek

2 vegetatieopnamen: 100% goed

Typische soorten goed: typische flora en fauna aanwezig goed: typische flora en fauna aanwezig goed: typische flora en fauna aanwezig

Structuur en functie matig: opkomende verstruweling en vergrassing goed: open vegetatie met weinig struikopslag matig: relatief veel verstruweling

matig: typische flora en fauna beperkt aanwezig goed: typische flora en fauna aanwezig

matig: weinig open plekken aanwezig slecht: veel verstruweling en overbetreding


Deelgebied Vinetaduin

Opp. (ha.) Vegetatietypen 0,3 onbekend

Hoekse bosjes

0,2

totaal

62,2

1

2 vegetatieopnamen: 100% goed

Typische soorten slecht: flora en fauna niet of zeer beperkt aanwezig slecht: flora en fauna niet of zeer beperkt aanwezig

Structuur en functie slecht: veel ruigte en struikopslag slecht: veel ruigte en struikopslag

Het areaal is iets groter doordat het toegevoegde terrein van het voormalige Zeehospitium ontbreekt.

Trend In Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg en Van Dixhoorndriehoek is sprake van een grootschalige verstruweling met duindoorn ten koste van het areaal aan kalkrijke grijze duinen. Ook in de kleine deelgebieden (Vinetaduin, Hoekse Bosjes en Hillduin) is verruiging en verstruweling opgetreden, waardoor de kwaliteit van structuur en functie van kalkrijke grijze duinen hard achteruitgegaan is. Bij verdere verruiging en verstruweling neemt de kwaliteit dusdanig af dat er geen sprake van het habitattype meer is. In de deelgebieden die beheerd worden, blijven kwaliteit en areaal gelijk of nemen door recente herstelmaatregelen (zoals in De Banken) toe. Visie Eerste beheerplanperiode Kalkrijke grijze duinen hebben een sense-of-urgency voor de beheeropgave. Dit betekent dat er op korte termijn maatregelen moeten worden getroffen om te voorkomen dat de in het geding zijnde waarden onherstelbaar worden aangetast. Kwaliteitsverbetering van kalkrijke grijze duinen vindt plaats in Zeereep Solleveld, Vinetaduin en Hoekse Bosjes (Sonnewendduin). De bestaande beheerplannen van de diverse beheerders richten zich hier reeds op verbetering (en lokale uitbreiding). Verder wordt voor kwaliteitsverbetering van kalkrijke grijze duinen in de zeereep gezocht naar mogelijkheden om de invloed van sand- en saltspray te vergroten. In het bijzonder gaat het hierbij om toename van verstuiving in de witte duinen. Hoewel voor de kalkrijke grijze duinen een behoudsdoelstelling van oppervlakte is gesteld, is het areaal afgenomen sinds deze doelstelling van kracht is. Herstel van het oppervlak is dus aan de orde. In de eerste beheerplanperiode wordt dit herstel gezocht in de Van Dixhoorndriehoek waar de meeste potenties voor (grootschalige) uitbreiding en verbetering liggen. In dit deelgebied wordt in de eerste beheerplanperiode ingezet op de uitbreiding van kalkrijke grijze duinen met zo’n 20 hectare. Lange termijn (7-20 jaar) Op langere termijn vindt er verdere kwaliteitsverbetering plaats doordat de kalkrijke grijze duinen meeprofiteren van de dynamiek in de witte duinen. Op langere termijn wordt beoogd naar een totaal areaal van ongeveer 80 hectare kalkrijke grijze duinen van grotendeels goede kwaliteit. In de Van Dixhoorndriehoek blijven nog mogelijkheden over voor een verdere uitbreiding. De ambitie is deze in te vullen en zo mogelijk naar 50 hectare te gaan. Bijdrage landelijke doelstelling Op lange termijn draagt Solleveld & Kapittelduinen voor 1,5% in het landelijke areaal bij. Ook voor restpopulaties van zeldzame typische soorten is Solleveld & Kapittelduinen nauwelijks van belang. Voor de typische soorten is de functie als verbinding in de vastelandsduinen wel relevant.


Tabel 3.8: Synthese uitwerking instandhoudingsdoelstelling H2130A grijze duinen (kalkrijk) in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode). NB: voor dit subhabitattype geldt een sense-of-urgency in de vorm van een beheeropgave. In blauw zijn de wijzigingen benadrukt.

Deelgebied Zeereep Solleveld Solleveld Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg De Banken Van Dixhoorndriehoek Vinetaduin Hoekse Bosjes Totaal

Huidige situatie Opp. Kwal. ± 20 ha. matig: verstruweling en vergrassing ± 13 ha. Goed ± 19 ha. matig: verstruweling

Doel 1ste bpp Opp. Kwal. ± 20 ha. goed

Doel lange termijn Opp. Kwal. ± 20 ha. goed

± 13 ha. ± 19 ha.

goed matig

± 13 ha. ± 19 ha.

goed goed

± 5 ha.

± 5 ha.

goed

± 5 ha.

goed

± 25 ha.

matig

± 45 ha.

goed

± 1 ha.

matig

± 1 ha.

goed

± 1 ha.

matig

± 1 ha.

goed

± 38 ha. ± 46 ha.

goed matig

± 84 ha.

goed

matig: weinig open plekken, weinig typische soorten ± 5 ha. slecht: verstruweling en overbetreding < 1 ha. slecht: verstruweling en vergrassing < 1 ha. slecht: verstruweling en vergrassing ± 13 ha. goed ± 44 ha. matig ± 5 ha. slecht

Stikstofdepositie in relatie tot de kritische depositiewaarde(KDW) Overschrijding van de KDW voor stikstofdepositie doet zich voor in alle deelgebieden. In 2010 is er in ruim 50% van het areaal sprake van een matige overschrijding (waarvan circa 5% sterk wordt overschreden) en in 25% van het areaal is sprake van een evenwicht. Naar 2030 vermindert deze overschrijding nauwelijks. Wel neemt het areaal dat in evenwicht is bijna volledig af tot geen stikstofprobleem. Daarnaast is vanaf 2018 niet langer sprake van gebiedsdelen met een sterke overschrijding. 3.5.2 Systeemanalyse Het habitattype H2130A grijze duinen (kalkrijk) is gebaat bij beperkte overstuiving met kalkrijk zand en zoutspray. Voorts zijn sturende processen ontkalking, bodemvorming en biomassaontwikkeling. Het habitattype ontstaat door geleidelijke stabilisatie van H2120 of ook door retrograde successie uit H2160, maar dan in de vorm van Duinroos-vegetaties. Om verzuring te remmen, is geregelde verstuiving met vers zand nodig. Ook draagt bioturbatie van kalkdeeltjes hier aan bij. 3.5.3 Knelpunten en oorzakenanalyse De matig tot slechte kwaliteit van de actueel aanwezige kalkrijke grijze duinen is dikwijls het gevolg van vergrassing en/of verstruweling. Verhoogde stikstofdepositie speelt hierin een rol, doordat het de natuurlijke successie, zijnde vergrassing en verstruweling, versneld. Andere factoren en processen zoals de aanwezigheid van slibrijk zand, beheerinspanningen en wegvallen van dynamiek en konijnenbegrazing spelen hierin echter ook in mee en zijn soms nog meer doorslaggevend. De verbeteropgaven in de diverse deelgebieden richten zich ook op het tegengaan van vergrassing en verstruweling. Dat beheermaatregelen hierbij zeer effectief kunnen zijn, blijkt wel uit de toestand van de kalkrijke grijze duinen in Solleveld. Hoewel hier de kritische depositiewaarde wordt overschreden, is door adequaat (begrazings)beheer de vegetatie op orde en is nauwelijks sprake van vergrassing of struikopslag. Het Natura 2000-gebied Solleveld & Kapittelduinen wordt gekenmerkt door zijn langgerekte vorm en is daarnaast lokaal versnipperd. In het centrale deel vormt de kern Ter Heijde een


flessenhals in de verbindende functie van het duin. De zuidelijke deelgebieden zijn van elkaar afgesneden door diverse wegen. Omdat het duingebied op veel plaatsen smal is of overwegend uit oud binnenduinlandschap bestaat (dit laatste met name in Solleveld), is er weinig of geen ruimte voor grootschalige verstuivingen die zouden kunnen leiden tot nieuwe grijze duinen. De zandmotor biedt deze mogelijkheid wel, maar vraag is hoe dit gaat uitwerken. De natuurlijke dynamiek onder invloed van zee en wind is overal beperkt; alleen het buitentalud van de zeereep is op bescheiden schaal dynamisch te noemen (alleen Van Dixhoorndriehoek). Gezien de zeer kalkrijke grijze duinen tot zeer dicht aan de zee voorkomen, kennen ze wel een relatief grote invloed van zoutspray. De natuurlijke processen in het duingebied kunnen wel worden gestimuleerd door lokale mogelijkheden tot verstuiving toe te laten binnen het zeereepbeheer. Gezien het geringe oppervlak van het gebied en de diverse gebruiksfuncties (zoals kustveiligheid) is het volledig vrij laten van natuurlijke processen niet wenselijk. Aanvullend beheer is dan ook noodzakelijk. Het huidige beheer is echter zeer divers. Sommige deelgebieden worden zeer goed beheerd, andere niet. De verschillen in beheerintensiteit zijn duidelijk in de kwaliteit van de diverse habitattypen terug te zien. Lokaal treden sterke vergrassing en verstruweling op. Via gericht beheer kan dit worden beperkt. Daarbij gaat het de laatste jaren ook weer beter met de konijnenstand (de natuurlijke begrazer) in het gebied. Dit in combinatie met de vooruitzichten op de afnemende depositie en toename van dynamiek in de zeereep door de kustverbreding en de Zandmotor zijn echter positief. Een van knelpunten voor de kwaliteit van het grijze duin is de beperkte dynamiek van de zeereep. Er zijn derhalve in hoofdstuk 4 maatregelen met betrekking tot dynamisch zeebeheer voorgesteld voor het behoud van de goede kwaliteit van het grijze duin. In het Vinetaduin en Hoekse Bosjes worden maatregelen vanuit het reguliere beheer getroffen. Tabel 3.9. Overzicht knelpunten H2130A Grijze duinen (kalkrijk) waarvoor PAS maatregelen nodig zijn.


Opp. 20

Zeereep Solleveld

* 45


* 50

Zeereep Ter Heijde – Vlugtenburg en achterlgelegen de Banken Van Dixhoorndriehoek

19

25

Knelpunt 1. beperkte dynamiek zeereep 2. beperkt beheer 3. overschrijding KDW 1. beperkte dynamiek zeereep 2. maatregelen ten gunste van verstuiving 3. lokale overschrijding KDW 1. beperkte dynamiek zeereep 2. maatregelen ten gunste van verstuiving 3. lokale overschrijding KDW 1. beperkte dynamiek zeereep 2. beperkt beheer 3. lokale overschrijding KDW 1. oppervlakteverlies t.o.v. 2004 2. beperkt beheer 3. hoge voedselrijkdom in aangebrachte teelaarde 4. overbetreding 5. lokale overschrijding KDW

* = hierbij is de totale bruto oppervlakte genoemd waarbinnen de kleinschalige maatregelen worden uitgevoerd (deels in H2120 en 2160).


3.5.4 Leemten in kennis Omdat diverse gebiedsdelen niet tot nauwelijks beheerd worden en dynamische processen door het vastleggen van de kust niet meer aanwezig zijn, groeit het open duin dicht. Dit is een natuurlijk proces (successie) dat versterkt wordt door verhoogde stikstofdepositie. In welke mate de stikstofdepositie hieraan bijdraagt, en er dus PAS-maatregelen aan verbonden moeten worden, is echter niet te kwantificeren.

3.6 Gebiedsanalyse H2130B * grijze duinen (kalkarm) 3.6.1 Kwaliteitsanalyse op standplaatsniveau Voor het habitattype grijze duinen (kalkarm) in Solleveld & Kapittelduinen is verbetering van de huidige kwaliteit en behoud van oppervlakte geformuleerd als instandhoudingsdoel (tabel 3.10). De landelijke staat van instandhouding is zeer ongunstig. Tabel 3.10: Instandhoudingsdoelstelling voor H2130B grijze duinen (kalkarm) in Solleveld & Kapittelduinen.

Code *H2130

Habitattype Grijze duinen


Instandhoudingsdoelstelling Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit grijze duinen, kalkarm (subtype B)

38

.

Actuele verspreiding In Solleveld is vanaf de zeereep een overgang aanwezig van vegetaties, behorend bij de witte duinen (H2120), naar een smalle gordel met begroeiingen vallend binnen de kalkrijke grijze duinen. Meer landinwaarts raken de grijze duinen steeds meer ontkalkt en gaan dan over in brede zones met vegetaties van de kalkarme grijze duinen. In Solleveld is het duingebied voldoende breed voor deze ontwikkeling, waar ruim 116 hectare kalkarm grijs duin aanwezig is (zie Kaart 1 van het ontwerpbeheerplan). De Slaperdijk Noord, dat direct grenst aan de kalkarme grijze duinen in Solleveld, valt ook onder het habitattype kalkarm grijs duin. Hier komt een kleine 7 hectare voor. Actuele kwaliteit De vegetaties van de kalkarme grijze duinen in Solleveld en Slaperdijk Noord hebben, gezien de beschikbare opnames van PZH, een overwegend goede kwaliteit (tabel 3.11). Er zijn veel typische soorten aanwezig van de kalkarme grijze duinen in Solleveld, zoals buntgras, kleverige reigersbek, zandhagedis en heivlinder (afgeleid van Toetenel & Van der Hagen, 2008 en www.waarneming.nl). Tussen de infiltratieplassen (buiten het begrazingsgebied) is lokaal nog wel sprake van vergrassing. Het is niet bekend of en welke typische faunasoorten in Slaperdijk Noord voorkomen. De kwaliteit van de structuur en functie van kalkarme grijze duinen is als goed te omschrijven in Solleveld. De vegetatie in de begraasde delen blijft laag en open en de vergrassing wordt grotendeels tegengegaan. Slaperdijk Noord is in gebruik als hondenuitlaatplaats. De dijk is (deels) vergrast.

38



Tabel 3.11: Synthese huidige situatie H2130B grijze duinen (kalkarm).

deelgebied Solleveld

Slaperdijk Noord totaal

Opp. (ha.) vegetatietypen ± 117 25 vegetatieopnamen: 92% goed, 8% matig ±7 5 vegetatie-opnamen: 100% goed ± 124

typische soorten goed: typische flora en fauna ruim aanwezig onbekend

structuur en functie goed: weinig struweelvorming en vergrassing matig: vergrast

Trend De kwaliteit en het oppervlak van kalkarme grijze duinen in Solleveld is de afgelopen decennia sterk verbeterd / uitgebreid. Het beheer heeft hier geleid tot grootschalig herstel van de vergraste duinen (Van der Hagen et al., 2005a, 2005b; Dunea, 2010). In Slaperdijk Noord is door vergrassing de kwaliteit echter afgenomen. Visie Eerste beheerplanperiode Uit vegetatieopnamen blijkt dat de huidige kwaliteit van grijze duinen (kalkarm) in Solleveld door toegespitst (natuur)beheer reeds beter is dan ten tijde van de aanwijzing in 1990. De sense of urgency van de beheeropgave is daarmee voor dit deelgebied niet meer aan de orde. De lokaal nog vergraste delen tussen de infltratieplassen worden in de eerste beheerplanperiode ook begraasd waardoor de kwaliteit verder toeneemt. In Slaperdijk Noord treedt wel nog vergrassing op. In de eerste beheerplanperiode moet hier dus worden ingegrepen om de achteruitgang te stoppen en de huidige kwaliteit minimaal te behouden. Om te voorkomen dat de honden weer in het niet toegankelijke duingebied uitgelaten worden, is ervoor gekozen om het hondenuitrengebied op de Slaperdijk Noord in stand te houden. Kwaliteitsbehoud vindt plaats door een opruimplicht voor de Slaperdijk-Noord in te stellen en het huidige beheer te continueren. De gemeente is in 2011 de procedure gestart om de huur van het naastgelegen campingterrein Molenslag per 2013 op te zeggen. Na herinrichting van het gebied in de eerste beheerplanperiode, en het instellen van natuurbeheer, wordt hier een kwaliteitsverbetering voor kalkarm grijs duin gerealiseerd waardoor de kwaliteit in Molenslag/ Slaperdijk-Noord, conform de doelstelling, robuust verbeterd wordt. Dit gebied sluit tevens aan op het kalkarme grijze duin van Solleveld, waardoor de uitgangssituatie gunstig is om hier kalkarm grijs duin van goede kwaliteit te realiseren. Lange termijn (7-20 jaar) De ingrepen op het terrein van camping Molenslag en resterende onbegraasde delen in Solleveld leiden op de langere termijn tot kwaliteitsverbetering. Bijdrage landelijke doelstelling Op lange termijn draagt Solleveld & Kapittelduinen ruim 1% in het landelijke areaal bij. Ook voor restpopulaties van zeldzame typische soorten is Solleveld & Kapittelduinen nauwelijks van belang. Voor de typische soorten is de functie als verbinding in de vastelandsduinen wel relevant.


Tabel 3.12: Synthese uitwerking instandhoudingsdoelstelling H2130B grijze duinen (kalkarm) in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode). In blauw zijn de wijzigingen benadrukt.

Deelgebied Solleveld Slaperdijk Noord Molenslag Totaal

Huidige situatie opp. kwal. ± 117 ha. goed matig: ± 7 ha. vergrassing 0 nvt ± 117 ha. goed ± 7 ha. matig

Doel 1ste bpp opp. kwal. ± 117 ha. goed

Doel lange termijn opp. kwal. ± 117 ha. goed

± 7 ha.

matig

± 7 ha.

matig/ goed

± 3 ha. ± 117 ha. ± 7 ha. ± 3 ha.

slecht goed matig slecht

± 3 ha. ± 124 ha. ± 3 ha.

goed goed matig

Stikstofdepositie in relatie tot de kritische depositiewaarde(KDW) Overschrijding van de KDW voor stikstofdepositie is aan de orde in zowel Solleveld als Slaperdijk Noord. Over 75% van het totale oppervlak is sprake van een sterke overbelasting en in 25% van het oppervlak is sprake van een matige overbelasting. Naar 2030 zal er weliswaar sprake zijn van een afname in depositie, maar is nog steeds sprake van een matige overbelasting in 97% van het totale oppervlak en voor 3% geldt nog steeds een sterke overbelasting. 3.6.2 Systeemanalyse Ook het habitattype H2130B grijze duinen (kalkarm) heeft beperkte overstuiving met (kalkrijk) zand nodig om verzuring te beperken. Verder is begrazing van belang voor langdurig behoud van de open vegetaties. 3.6.3 Knelpunten en oorzakenanalyse De hoge stikstofdepositie in combinatie met het gebruik als hondenuitlaatplaats, de grondsoort van de Slaperdijk (een aangelegde dijk) en beperkte begrazing hebben in Slaperdijk Noord geleid tot de actuele vergrassing. Ook in Solleveld wordt de kritische depositiewaarde overschreden (tot 500 mol/ha/jaar). Daarbij kent de bodem een onnatuurlijke opbouw (in een groot deel van het gebied waar nu H2130B voorkomt is duizenden jaren geboerd, heeft een bos gestaan dat in WOII is gekapt en in het reliëfrijke gebied ten noorden van het Schelppad is in de jaren ’60 / ‘70 veel helm ingeplant) maar is dit subhabitattype in de begraasde delen in goede kwaliteit aanwezig. Hiermee wordt aangetoond dat met adequaat natuurbeheer, zoals dat in Solleveld plaatsvindt, de vegetaties minder gunstige omstandigheden, zoals verhoogde depositie, kunnen weerstaan. Solleveld en Slaperdijk-noord zijn nader uitgewerkt in het kader van regulier beheer. Om de eventuele achteruitgang van Slaperdijk-noord als gevolg van hondenuitlaat te compenseren wordt het terrein van camping Molenslag ingericht. Solleveld is ondanks knelpunten op orde. De maatregelen op het terrein van camping Molenslag zijn uitgelegd als een PAS-maatregel. Tabel 3.13. Overzicht knelpunten H2130B grijze duinen (kalkarm) waarvoor PAS-maatregelen nodig zijn.

Deelgebied Molenslag

oppervlakte 3

Knelpunt 1. camping functie 2. overschrijding KDW


3.6.4 Leemten in kennis Voor kalkarme grijze duinen zijn geen leemten in kennis geconstateerd.

3.7 Gebiedsanalyse H2150 duinheiden met struikhei 3.7.1 Kwaliteitsanalyse op standplaatsniveau Voor het habitattype duinheiden met struikhei in Solleveld & Kapittelduinen is verbetering van de huidige kwaliteit en behoud van oppervlakte geformuleerd als instandhoudingsdoel (tabel 3.14). De landelijke staat van instandhouding is gunstig. Tabel 3.14: Instandhoudingsdoelstelling voor H2150 duinheiden met struikhei in Solleveld & Kapittelduinen.

Code *H2150

Habitattype Duinheiden met Struikhei


Instandhoudingsdoelstelling Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit

39

.

Actuele verspreiding In het Natura 2000-gebied Solleveld & Kapittelduinen komt dit habitattype nog slechts fragmentarisch voor, ver van de zeereep, met name in Solleveld, Hyacintenbos en Ockenrode (zie Kaart 1 van het ontwerpbeheerplan). In Solleveld is lokaal duinheide aanwezig, zowel in het Polanenduin als op de camping Solleveld. Het gaat in totaal om ongeveer drie hectare. Actuele kwaliteit De kwaliteit van het habitattype duinheide is, op basis van vegetatieopnamen van PZH, te beoordelen als matig (tabel 3.15). In Nederland zijn de duinheiden met struikheide over het algemeen soortenarme begroeiingen met weinig planten- en mossoorten en komen over slechts geringe oppervlakte voor (profieldocument). Dit is in de betreffende deelgebieden van Solleveld & Kapittelduinen ook niet anders. Tabel 3.15: Synthese huidige situatie H2150 Duinheiden met struikhei.

Deelgebied Solleveld

Opp. (ha.) 1,7

Hyacintenbos 0,1 Ockenrode

1,1

totaal

3,0

Vegetatietypen 6 vegetatieopnamen: 100% matig* 2 vegetatieopnamen: 100% matig* 1 vegetatieopname: 100% matig*

Typische soorten onbekend

Structuur en functie matig: geen jonge struiken

onbekend

goed

onbekend

matig: lokaal vergrast en houtopslag

*= Vanwege de fragmentaire vorm waarin het habitattype in ons land voorkomt, zijn er in het geheel geen vegetatietypen als ‘goed’ indicerend aangemerkt in het profielendocument.

Over de aanwezigheid van typische soorten in de duinheiden is weinig bekend. Hoewel in de diverse deelgebieden veel korstmossen (Cladonia’s) voorkomen, is niet bekend om welke soorten dit gaat. De kwaliteit van de structuur en functie van duinheiden is in Solleveld en Ockenrode matig. In Solleveld is de leeftijdsopbouw onevenwichtig. Er zijn veel oude struiken

39



terwijl er nauwelijks verjonging optreedt. In Ockenrode is sprake van vergrassing van de duinheiden en opslag van Amerikaanse vogelkers. Trend In de beheerde duinheiden van Solleveld en Hyacintenbos zijn oppervlakte en kwaliteit de laatste tien tot 15 jaar toegenomen. In de periode van 1970-1980 was het oppervlak sterk gereduceerd en was de vitaliteit van de nog resterende struikheideplanten slecht. In de periode na 1990 trad geleidelijk herstel op, zowel van het oppervlak als van de vitaliteit van de heideplanten. Inmiddels zijn weer fors uitgegroeide struikvormen aanwezig, afgewisseld door jongere en kort afgegraasde stukken. Ook in de periode na 1990 tot op heden is geen sprake geweest van vergrassing. Waarschijnlijk is het herstel te danken aan een combinatie van factoren waarbij spontane ‘cyclische’ verjonging (na een eerdere periode van veroudering) en forse afname van depositie en luchtconcentraties van zwavelverbindingen de belangrijkste factoren waren. Het herstel is bovendien opgetreden zonder herstel- of beheermaatregelen. Pas de laatste jaren wordt af en toe begrazing met schapen ingezet om heidestruiken te verjongen en Amerikaanse vogelkers terug te dringen. De duinheiden in Ockenrode worden niet begraasd. Hier neemt door opslag van Amerikaanse vogelkers (lokaal berk) en plaatselijke vergrassing de kwaliteit af. Visie Eerste beheerplanperiode In de Van Leydenhof en Ockenrode zijn voor de eerste beheerplanperiode maatregelen voorzien om de kwaliteit van de bestaande duinheiden te verbeteren. In de Beheersplan Hyacintenbos 2007-2012 (Stichting Zuid-Hollands Landschap, 2006) is opgenomen dat naastgelegen houtopslag verwijderd wordt en de bosrand wordt teruggezet om een uitbreiding van de duinheide mogelijk te maken. Ook wordt begrazing voorgenomen. In Ockenrode zijn in het najaar van 2010 de bosranden teruggezet en is Amerikaanse vogelkers gerooid. In het concept-beheerplan voor Ockenrode staan meer maatregelen die in de eerste beheerplanperiode uitgevoerd (kunnen) worden. De duinheiden met struikheide in Solleveld kennen een begrazingsbeheer. Dit heeft echter geleid tot een sterke beperking van de heideverjonging. Naar verwachting is dit het gevolg van een te intensieve begrazingsdruk. Optimalisatie van het begrazingsbeheer is in de eerste beheerplanperiode voorgenomen. Hoewel hiermee de algehele kwaliteit niet verbetert - deze blijft beperkt door de matig indicerende vegetatietypen -, zal de kwaliteit op het aspect kenmerken van structuur en functie verbeteren (tabel 3.16). Lange termijn (7-20 jaar) Op langere termijn is het beheer gericht op het in stand houden van de bereikte oppervlakten en kwaliteit. Als gevolg van het terugzetten van de bosrand en het verwijderen van Amerikaanse vogelkers is wellicht een beperkte uitbreiding mogelijk. Bijdrage landelijke doelstelling Voor duinheiden met struikheide zijn op landelijk niveau geen kwantitatieve doelen gesteld. De huidige situatie geldt ten aanzien van oppervlakte en verspreiding als referentie voor een gunstige staat van instandhouding. Daarnaast wordt er gestreefd naar een substantieel aandeel structuurrijke begroeiingen in alle gebieden. Hoewel het areaal duinheiden met struikheide in Solleveld zeer gering is, is dit habitattype landelijk zodanig zeldzaam (<10 hectare) dat de bijdrage van Solleveld aanzienlijk is.


Tabel 3.16: Uitwerking instandhoudingsdoelstelling H2150 duinheiden met struikhei in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode). In blauw zijn de wijzigingen benadrukt.

Huidige situatie Deelgebied Opp. Kwal. Solleveld ± 2 ha. matig: vegetatietypen, geen verjonging Hyacintenbos ± 0,1 ha. matig: vegetatietypen, vergrassing, houtopslag Ockenrode ± 1 ha. matig: vegetatietypen Totaal ± 3 ha. matig

Doel 1ste bpp Opp. Kwal. ± 2 ha. matig

Doel lange termijn Opp. Kwal. ± 2 ha. matig

± 0,5 ha.

matig

± 0,5 ha.

matig

± 1 ha. ± 3,5 ha.

matig matig

± 1,5 ha. ± 4 ha.

matig matig

Stikstofdepositie in relatie tot de kritische depositiewaarde(KDW) Matige overbelasting doet zich voor in alle deelgebieden waar het habitattype voorkomt (Solleveld, Hyacinthenbos en Ockenrode). In alle jaren wordt hier de KDW van het totale areaal aan duinheiden met struikhei matig overschreden. Ook richting 2030 zal hierin naar verwachting geen verandering optreden. 3.7.2 Systeemanalyse In het bijzonder van belang voor duinheiden met struikhei is een beperkte mate van begrazing. 3.7.3 Knelpunten en oorzakenanalyse De vergrassing in Ockenrode kan het gevolg zijn van hoge stikstofaanvoer uit de lucht, maar vergrassing hangt ook heel vaak samen met wijzigingen in het terreingebruik, met name in de begrazingsdruk. Verder speelt de opbouw van organisch materiaal een belangrijke rol in het geheel. In oudere duinheiden, bijvoorbeeld aan de binnenduinrand, is het humusgehalte van de bovenste decimeters vaak vrij hoog. Vaak groeit ze hier op bodems waar in het verleden enige bemesting is toegepast. Wanneer hier de begrazing wegvalt, kunnen zandzegge en verschillende grassen zich plotseling sterk uitbreiden. Deze grassen profiteren dan zowel van hoge stikstofaanvoer uit de lucht als van de voedingsstoffen die zich in de humeuze toplaag bevinden (www.natuurkennis.nl). Het is zeer goed mogelijk dat deze processen zich ook het Hyacintenbos voordoen, maar door de adequate begrazingsdruk wordt vergrassing tegengegaan. De maatregelen in Solleveld en Hyacintenbos worden nader uitgewerkt in het kader van regulier beheer. De knelpunten in Ockenrode worden nader uitgewerkt in het kader van deze PAS-analyse. Tabel 3.17. Overzicht knelpunten H21250 Duinheiden met struikhei waarvoor PAS maatregelen nodig zijn.

Deelgebied Ockenrode

Opp. 1,1

Kwal. matig

Knelpunt 1. opslag exoten 2. overschrijding KDW

3.7.4 Leemten in kennis Op dit moment zijn er geen leemten in kennis met betrekking tot duinheiden met struikhei bekend.


3.8 Gebiedsanalyse H2160 duindoornstruwelen 3.8.1 Kwaliteitsanalyse op standplaatsniveau Voor het habitattype duindoornstruwelen in Solleveld & Kapittelduinen is behoud van de huidige kwaliteit en oppervlakte geformuleerd als instandhoudingsdoel (tabel 3.18). Enige achteruitgang ten gunste van grijze duinen of vochtige duinvalleien is toegestaan. De landelijke staat van instandhouding is gunstig. Tabel

3.18:

Instandhoudingsdoelstelling

voor

H2160

duindoornstruwelen

in

Solleveld

&

Kapittelduinen.

Code H2160 1

Habitattype Duindoornstruwelen

Instandhoudingsdoelstelling Behoud oppervlakte en kwaliteit1

Enige achteruitgang ten gunste van habitattype grijs duin (H2130) of vochtige duinvalleien (H2190) is toegestaan.

Actuele verspreiding Duindoornstruwelen zijn in ruime mate in het gebied aanwezig. In Zeereep Solleveld en Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg komen langs de gehele smalle gordel, ten oosten van de witte duinen, duindoornstruwelen voor in mozaïekbegroeiingen met vegetaties van kalkrijke grijze duinen (H2130A). In de Kapittelduinen, met name de Van Dixhoorndriehoek, is dit habitattype het meest aspectbepalende habitattype. Actuele kwaliteit De kwaliteit van het habitattype duindoornstruwelen is, op basis van de vegetatieopnamen van PZH in Solleveld en de Hoekse bosjes, te beoordelen als goed (tabel 3.19). De vegetatieopnamen duiden op een matige kwaliteit van het habitattype in de zeereep Ter Heijde-Vlugtenburg. De aanwezige typische soorten (grasmus, roodborsttapuit, braamsluiper, goudvink, nachtegaal) komen voor in de meeste deelgebieden in Solleveld en Kapittelduinen. De typische soorten zijn in deelgebied De Banken vooral aanwezig in het duinstruweel op de grens met de zeereep van Ter Heijde-Vlugtenburg. De aanwezigheid van typische soorten in de Hoekse Bosjes en het Roomse Duin is beperkt tot de mogelijke aanwezigheid van de nachtegaal in de Hoekse Bosjes (Bakker & Andeweg, 2009). De oppervlakten van de twee laatstgenoemde gebieden zijn naar verwachting te klein om te voorzien in geschikt leefgebied voor meerdere typische soorten. De kwaliteit van de structuur en functie is in alle gebieden goed, omdat exoten ontbreken. Trend In deelgebieden waar geen beheer wordt gevoerd, heeft het areaal duindoornstruwelen zich de afgelopen decennia fors uitgebreid. In de Van Dixhoorndriehoek is sprake van een sterke toename, veelal ten koste van open duin waaronder kalkrijke grijze duinen. De kwaliteit is over het algemeen stabiel. Door veroudering neemt de kwaliteit voor broedvogels toe. Visie Eerste beheerplanperiode Voor het behalen van de doelstelling van kalkrijke grijze duinen is het noodzakelijk struweel te verwijderen, waaronder duindoornstruweel. De reden hiervoor is dat dit habitattype zich heeft uitgebreid ten kosten van het habitattype kalkrijke grijze duinen. Daardoor zal het areaal van dit habitattype in de eerste beheerplanperiode achteruit gaan (tabel 3.20). Bij het rooien van duindoornstruweel zal primair jonge duindoorn grenzend aan open plekken verwijderd worden doordat hier de potenties voor een snel herstel van grijs duin hoog zijn (hier heeft de 136 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

verstruweling immers recent plaatsgevonden en zijn condities voor snel herstel, zoals een zaadbank, nog aanwezig). Er worden dus bij voorkeur geen oude, goed ontwikkelde, duindoornstruwelen gerooid. Voor ontwikkeling van nieuwe vitale duindoornstruwelen worden lokaal wel jonge struiken behouden. Bij het rooien van duindoornstruwelen dient rekening gehouden worden met de instandhoudingsdoelstelling van de nauwe korfslak. Tabel 3.19: Huidige situatie H2160 duindoornstruweel. Bron: Ontwerpbeheerplan Solleveld & Kapittelduinen.


Opp. (ha.) Vegetatietypen 23,6 onbekend

Solleveld

12,1

Zeereep Ter Heijde –Vlugtenburg

27,7

Van Dixhoorndriehoek

66,0

2 vegetatieopnamen: 100% goed 3 vegetatieopnamen: 33% goed, 66% matig onbekend

Vinetaduin

11,3

onbekend

Hoekse bosjes

1,8

Roomse Duin

1,4

1 vegetatieopname: 100% goed onbekend

Totaal

144,0

Typische soorten goed: typische soorten fauna merendeels aanwezig goed: typische soorten fauna merendeels aanwezig goed: typische soorten fauna merendeels aanwezig goed: typische soorten fauna merendeels aanwezig goed: typische soorten fauna merendeels aanwezig slecht: typische soorten zeer beperkt aanwezig

Structuur en functie goed: weinig exoten

goed: weinig exoten

goed: weinig exoten

goed: weinig exoten

goed: weinig exoten

goed: weinig exoten

slecht: typische soorten goed: weinig exoten zeer beperkt aanwezig

Lange termijn (7-20 jaar) Mogelijk zal ook op de langere termijn het rooien van duindoornstruweel wenselijk zijn. De grootste opgave hiervoor ligt in de Van Dixhoorndriehoek. Over het gehele Natura 2000gebied neemt het duindoornstruweel tot een kleine 100 hectare af (tabel 3.20). Met (behoud van) dit areaal is de functie van het habitattype voor tal van planten en dieren (bijvoorbeeld broed- en trekvogels) nog steeds gewaarborgd en kan dus gesproken worden van een blijvend gunstige staat van instandhouding. Bijdrage landelijke doelstelling Op landelijk niveau wordt ingezet op behoud van de kwaliteit waarbij is aangegeven dat dit met name inspanningen ten aanzien van het terugdringen van Amerikaanse vogelkers vergt. Daarnaast is het toelaatbaar dat de oppervlakte met name buiten de voor duindoorn kenmerkende zone afneemt, zolang dit ten goede komt aan meer bedreigde duinhabitattypen. In Solleveld & Kapittelduinen is Amerikaanse vogelkers geen probleem in de duindoornstruwelen. De kwaliteit is over het algemeen goed. Kwaliteitsbehoud is dus afdoende. Stikstofdepositie in relatie tot de kritische depositiewaarde(KDW) Voor duindoornstruwelen vindt over een marginaal oppervlak een overschrijding plaats. Mede gezien de ten gunste van doelstelling en de sterke uitbreiding van dit habitattype in de afgelopen decennia, vindt geen nadere uitwerking plaats. 137 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

Tabel 3.20: Synthese uitwerking instandhoudingsdoelstelling H2160 Duindoornstruwelen in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode). In blauw zijn de wijzigingen benadrukt.

Deelgebied Zeereep Solleveld Solleveld Zeereep Ter Heijde – Vlugtenburg Van Dixhoorndriehoek Vinetaduin Hoekse Bosjes Roomse Duin Totaal

Huidige situatie Opp. Kwal. ± 23 ha. goed ± 12 ha. goed ± 28 ha. matig: vegetatietypen ± 66 ha. goed ± 11 ha. goed ± 2 ha. slecht: weinig typische soorten ± 1 ha. slecht: weinig typische soorten ± 113 ha. Goed ± 28 ha. Matig ± 3 ha. Slecht

Doel 1ste Opp. ± 23 ha. ± 12 ha. ± 28 ha.

bpp Kwal. goed goed matig

± 51 ha. ± 11 ha. ± 2 ha.

goed goed slecht

± 31 ha. ± 11 ha. ± 2 ha.

goed goed slecht

± 1 ha.

slecht

± 1 ha.

slecht

± 99 ha. ± 28 ha. ± 3 ha.

goed matig slecht

± 99 ha. ± 28 ha. ± 3 ha.

goed matig slecht

Doel lange termijn Opp. Kwal. ± 23 ha. goed ± 12 ha. goed ± 28 ha. matig

3.8.2 Systeemanalyse Uit de kwaliteitsanalyse is gebleken dat vrijwel geen overschrijding van de kritische depositiewaarde is en dat deze bovendien al snel verdwijnt. In de huidige situatie (2010) is sprake van een matige overschrijding op 3% van het areaal, in 2030 is in 2% van het areaal sprake van een overschrijding van de KDW. Een nadere invulling van dit onderdeel is dus niet van toepassing. 3.8.3 Knelpunten en oorzakenanalyse Uit de kwaliteitsanalyse is gebleken dat er nagenoeg geen overschrijding van de kritische depositiewaarde is. Een nadere invulling van dit onderdeel is dus niet van toepassing. 3.8.4 Leemten in kennis Er zijn geen leemten in kennis geconstateerd.

3.9 Gebiedsanalyse H2180A duinbossen (droog) 3.9.1 Kwaliteitsanalyse op standplaatsniveau Voor het habitattype duinbossen (droog) in Solleveld & Kapittelduinen is behoud van oppervlakte en verbetering van kwaliteit geformuleerd als instandhoudingsdoel (tabel 3.21). De landelijke staat van instandhouding is gunstig. Tabel

3.21:

Instandhoudingsdoelstelling

voor

H2180A

duinbossen

(droog)

in

Solleveld

&

Kapittelduinen.

Code H2180A

Habitattype Duinbossen

Instandhoudingsdoelstelling Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit duinbossen, droog (subtype A)

Actuele verspreiding In het noordoostelijke deel van Solleveld komen droge duinbossen voor (zie Kaart 1 van het ontwerpbeheerplan). Hierin is een fijnmazig patroon herkenbaar, bestaande uit met kronkelige


eiken (boerengeriefhout) begroeide ruggen en lagere delen met licht kruidenrijk duinstruweel. In totaal beslaat het subhabitattype H2180A ongeveer 60 hectare. Actuele kwaliteit De vegetaties van de droge duinbossen zijn, op basis van de opnamen van PZH, te beoordelen als goed ontwikkeld in Solleveld en op en rond landgoed Ockenburgh. Toetenel & Van der Hagen (2008) noemen ook de sterke vertegenwoordiging van zomereik kenmerkend. De typische soorten zijn merendeels aanwezig in de deelgebieden. De deelgebieden sluiten grotendeels op elkaar aan, zodat het gaat om een groot aaneengesloten leefgebied. Er zijn op en rond landgoed Ockenburgh territoria aanwezig van kenmerkende soorten holenbroeders (zoals boomklever, grote bonte specht en holenduif; afgeleid uit Gemeente Den Haag, 2005). De kenmerkende soorten kamperfoelie, hulst en lelietje der dalen zijn alle aanwezig in het Hyacintenbos (eigen waarnemingen). Kamperfoelie en hulst zijn waarschijnlijk ook in de andere deelgebieden aanwezig, aangezien het algemeen voorkomende soorten betreffen. De kwaliteit van de structuur en functie is in de deelgebieden Solleveld en het Hyacintenbos beoordeeld als goed. De zomereik is hier de aspectbepalende soort en er komen veel oude exemplaren voor van deze soort in de gebieden. Er is hier ook geen sprake van een dominantie van exoten of andere habitatvreemde soorten, zoals Amerikaanse vogelkers, omdat er intensief beheer wordt gevoerd (o.a. schapenbegrazing). Ook in de deelgebieden Ockenburgh en Ockenrode is de zomereik de aspectbepalende soort. Het aandeel van ongewenste soorten is plaatselijk echter nog hoog, ondanks inspanningen om deze soort te verwijderen in 2005 (Toetenel & Van der Hagen, 2008). In Ockenburgh komt daar bij dat de open plekken in het bos zeer soortenarm en grotendeels zelfs geheel vegetatieloos zijn (wellicht door veelvuldige betreding). Tabel 3.22: Huidige situatie H2180A duinbossen (droog). Bron: Ontwerpbeheerplan Solleveld & Kapittelduinen.


Opp. (ha.) Vegetatietypen 19,8 2 vegetatie-opnamen: 100% goed Ockenburgh 4,1 3 vegetatie-opnamen: 100% goed Hyacintenbos 13,9 6 vegetatie-opnamen: 100% goed Ockenrode 23,4 Onbekend totaal

Typische soorten goed: typische soorten flora en fauna aanwezig goed: typische soorten flora en fauna aanwezig goed: typische soorten flora en fauna aanwezig goed: typische soorten flora en fauna aanwezig

Structuur en functie goed: weinig exoten matig: veelvuldig voorkomen exoten goed: weinig exoten matig: veelvuldig voorkomen exoten

61,2

Trend Het areaal droge duinbossen is stabiel. Natuurlijke uitbreiding of aanplant vindt niet plaats. Door de veroudering van bossen neemt hun kwaliteit van nature toe doordat het aantal dikke en dode bomen toeneemt en daarmee structuur en functie als leefgebied voor typische bossoorten vergroot wordt. Visie Eerste beheerplanperiode Vanaf 1996 is de kwaliteit van duinbossen (droog) reeds verbeterd. Aangezien momenteel nog de gebiedsvreemde soorten de kwaliteit drukken, zal hier in de eerste beheerplanperiode actief beheerd worden om zo de kwaliteit te verbeteren (tabel 3.22). In het bijzonder wordt dit in Ockenrode en Ockenburgh uitgevoerd aangezien hier het grootste aandeel aan exoten (in


het bijzonder Amerikaanse vogelkers) aanwezig is en dus het meest rendement valt te behalen. Lange termijn (7-20 jaar) Het bosbeheer in combinatie met de veroudering van het bos leidt ook op de langere termijn tot verdere verbetering van de droge duinbossen. Het streven is alle bossen op de lange termijn van goede kwaliteit te krijgen. Bijdrage landelijke doelstelling De landelijke doelstelling voor H2180A duinbossen (droog) is vooral gericht op de omvorming van bossen met een hoog aandeel uitheemse bomen. In Ockenburgh en Ockenrode wordt bij de landelijke doelstelling aangesloten door het aandeel gebiedsvreemde soorten terug te dringen. Op langere termijn wordt hiermee het areaal van goed ontwikkelde vormen van H2180A uitgebreid. Tabel 3.23: Uitwerking instandhoudingsdoelstelling H2180A duinbossen (droog) in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode). In blauw zijn de wijzigingen benadrukt.

Deelgebied Solleveld Ockenburgh Hyacintenbos Ockenrode totaal

Huidige situatie Doel 1ste bpp Opp. Kwal. Opp. Kwal. ± 20 ha. goed ± 20 ha. goed ± 4 ha. matig: exoten ± 4 ha. matig ± 14 ha. goed ± 14 ha. goed ± 23 ha. matig: exoten ± 23 ha. matig ± 34 ha. goed ± 34 ha. goed ± 27 ha. matig ± 27 ha. matig

Doel lange Opp. ± 20 ha. ± 4 ha. ± 14 ha. ± 23 ha. ± 61 ha. 0 ha

termijn Kwal. goed goed goed goed goed matig

Stikstofdepositie in relatie tot de kritische depositiewaarde(KDW) In Solleveld, Ockenburgh, Hyacintenbos en Ockenrode wordt de KDW overschreden. In 2010 wordt de KDW in zo’n 18% van het areaal sterk overschreden en in vrijwel het resterende areaal matig overschreden. Tussen 2010 en 2030 verdwijnt de sterke overschrijding per 2018 en wordt vrijwel het gehele areaal matig overschreden. 3.9.2 Systeemanalyse Voor duinbossen (droog) zijn geen specifieke ecologische randvoorwaarden te noemen. 3.9.3 Knelpunten en oorzakenanalyse Het belangrijkste knelpunt in de duinbossen is de aanwezigheid van exoten of andere habitatvreemde soorten, zoals Amerikaanse vogelkers. In Solleveld en het Hyacintenbos wordt actief beheer gevoerd, dat is gericht op het verwijderen van deze soorten. De Amerikaanse vogelkers in Solleveld is echter na intensieve beweiding met schapen waarschijnlijk nog niet definitief weg, terwijl de ondergroei door de begrazing is aangetast. In Ockenburgh en Ockenrode is het aandeel aan ongewenste soorten plaatselijk nog hoog, ondanks inspanningen om in de afgelopen jaren (Toetenel & Van der Hagen, 2008). In hoeverre het hoge aandeel exoten in verband kan worden gebracht met stikstofdepositie is niet bekend. Hoge stikstofrijkdom (al dan niet afkomstig van depositie) uit zich in bossen door een toename van nitrofiele soorten in de ondergroei, zoals brede stekelvaren, bochtige smele, braam en grote brandnetel (Kros et al., 2008). Mogelijk wordt ook Amerikaanse vogelkers door een hoge stikstofbeschikbaarheid bevoordeeld. Als gevolg van een toename van nitrofiele soorten ontstaat een monotone ondergroei waarin kenmerkende soorten worden verdrongen. In het Hyacintenbos is op substantiële schaal sprake van ‘verbraming’ dat kan wijzen op effecten van een hoge stikstofdepositie. Middels schapenbegrazing wordt de verruiging


tegengegaan. In Ockenburgh zijn de open plekken in het bos zeer soortenarm en grotendeels zelfs geheel vegetatieloos. Dit is echter naar verwachting het gevolg van veelvuldige betreding (vooral door honden) en intensief maaibeheer. De knelpunten in Solleveld, Ockenburgh en Hyacintenbos zijn in het kader van regulier beheer nader uitgewerkt (in Ockenburgh is deze gekoppeld aan de herinrichting van het landgoed Ockenburgh). De maatregelen in Ockenrode zijn uitgelegd als PAS-maatregel. Tabel 3.24. Knelpunten H2180A Duinbossen (droog) waarvoor PAS-maatregelen nodig zijn.

Deelgebied Ockenrode

Opp. 23

Knelpunten 1. exoten en habitatvreemde soorten 2. overschrijding KDW

3.9.4 Leemten in kennis Over het functioneren van droge duinbossen is relatief weinig bekend. Het is niet duidelijk in hoeverre zich effecten van stikstofdepositie voordoen (leidt dit bijvoorbeeld tot de toename van Amerikaanse vogelkers?) en welke maatregelen hier tegen genomen kunnen worden.

3.10 Gebiedsanalyse H2180C duinbossen (binnenduinrand) 3.10.1 Kwaliteitsanalyse op standplaatsniveau Voor het habitattype duinbossen (binnenduinrand) in Solleveld & Kapittelduinen is behoud van oppervlakte en verbetering van kwaliteit geformuleerd als instandhoudingsdoel (tabel 3.25). De landelijke staat van instandhouding is matig gunstig. Tabel 3.25: Instandhoudingsdoelstelling voor H2180C duinbossen (binnenduinrand) in Solleveld & Kapittelduinen.

Code H2180

Habitattype Duinbossen

Instandhoudingsdoelstelling Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit duinbossen, binnenduinrand (subtype C)

Actuele verspreiding In Solleveld komen binnenduinrandbossen (H2180C) met name voor op Landgoed Ockenburg. In de Kapittelduinen zijn een aantal deelgebieden waarin duinbossen van de binnenduinrand voorkomen, namelijk het Staelduinse Bos, Nieuwlandse duin, Roomse duin, Hillduin en de Hoekse Bosjes. Samen beslaan ze zo’n 130 hectare H2180C (zie Kaart 3 bij het ontwerpbeheerplan). Actuele kwaliteit De kwaliteit van de vegetaties van binnenduinrandbossen in Solleveld & Kapittelduinen is, gezien de vegetatieopnamen, goed in alle deelgebieden (tabel 3.26). Alleen in de kleine deelgebieden zijn geen vegetatieopnamen bekend. Het deelgebied Ockenburgh scoort goed op de kwaliteitsparameter typische soorten. De typische soorten die hier voorkomen zijn in ieder geval grote bonte specht, groene specht, buizerd, glanskop, boomklever, holenduif, daslook, wilde hyacint en gewone salomonszegel (afgeleid van Gemeente Den Haag, 2005; www.waarneming.nl; De Groene Ruimte, 2007). Van de typische flora moet wel worden opgemerkt dat de verspreiding zeer locatiespecifiek is; in het hondenlosloopgebied is de ondergroei marginaal aanwezig (De Groene Ruimte, 2007).


In de deelgebieden Hoekse Bosjes en Staelduinse Bos is het aantal typische soorten lager door het ontbreken van typische soorten holenbroeders, namelijk boomklever, gekraagde roodstaart en glanskop en rosse vleermuis, maar de kwaliteit is nog steeds goed (Bakker & Andeweg, 2009; broedvogelgegevens Staelduinse Bos van dhr. van Schie; www.waarneming.nl). Er komen minder typische soorten voor in de deelgebieden Nieuwlandse Duin en Roomse Duin, deze zijn daarom als matig beoordeeld. Van de kleinere deelgebieden (Solleveld en Hillduin) ontbreken gegevens. Tabel

3.26:

Synthese

huidige

situatie

H2180C

Duinbossen

(binnenduinrand).

Bron:

Ontwerpbeheerplan Solleveld & Kapittelduinen.

deelgebied Solleveld Ockenburgh

typische soorten onbekend goed: typische soorten ruim aanwezig

Hillduin

Opp. (ha.) vegetatietypen 1,0 onbekend 19,9 3 vegetatieopnamen: 100% goed 13,1 9 vegetatieopnamen: 100% goed 1,8 onbekend

Roomse duin

5,4

Nieuwlandse duin

9,4

Staelduinse Bos

79,2

matig: typische soorten beperkt aanwezig matig: typische soorten beperkt aanwezig matig: typische soorten beperkt aanwezig

totaal

129,9

Hoekse Bosjes

4 vegetatieopnamen: 100% goed 3 vegetatieopnamen: 100% goed 8 vegetatieopnamen: 88% goed, 12% matig

matig: typische soorten beperkt aanwezig onbekend

structuur en functie goed: weinig exoten matig: voorkomen habitatvreemde soorten matig: voorkomen habitatvreemde soorten matig: voorkomen habitatvreemde soorten matig: voorkomen habitatvreemde soorten matig: voorkomen habitatvreemde soorten matig: voorkomen habitatvreemde soorten

De meeste deelgebieden zijn, gezien de kwaliteit van de structuur en functie, als matig beoordeeld. De matige kwaliteit van de vegetatie is te wijten aan de aanwezigheid van habitatvreemde soorten, zoals de aanwezigheid van esdoorns in de kruiden struiklaag in het Staelduinse Bosch en soorten exoten, zoals de aanwezigheid van dennenbosjes in de Hoekse Bosjes. Trend Ook voor duinbossen van de binnenduinrand geldt dat het oppervlak stabiel is en met de veroudering van het bos zich een kwaliteitsverbetering voordoet. Zonder adequaat beheer kunnen gebiedsvreemde invasieve soorten echter gaan domineren. Visie Eerste beheerplanperiode Binnen bestaande beheerplannen zijn reeds maatregelen opgenomen om de kwaliteit te verbeteren. In het Staelduinse Bos worden gebiedsvreemde soorten actief bestreden. In de bossen in Hoekse Bosjes, Hillduin en Roomse Duin zal via uitsterfbeleid en dunning van naaldhout de kwaliteit in de komende jaren eveneens toenemen (tabel 3.27). Bij continuering van dit beheer zal de kwaliteit van H2180C verbeteren.


Lange termijn (7-20 jaar) Het bosbeheer in combinatie met de veroudering van het bos leidt ook op de langere termijn tot verdere verbetering van de duinbossen. Het streven is de bossen op de lange termijn in een goede kwaliteit te krijgen (tabel 3.27). Bijdrage landelijke doelstelling Ook voor H2180C duinbossen (binnenduinrand) is de landelijke doelstelling gericht op de omvorming van bossen met een hoog aandeel uitheemse bomen. De doelstellingen en maatregelen voor duinbossen van de binnenduinrand in Solleveld & Kapittelduinen sluiten op deze landelijke doelstelling aan. Tabel 3.27: Synthese uitwerking instandhoudingsdoelstelling H2180C Duinbossen (binnenduinrand) in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode) ). In blauw zijn de wijzigingen benadrukt.

Deelgebied Solleveld Ockenburgh Vinetaduin Hoekse Bosjes Hillduin Roomse Duin Nieuwlandse Duin Staelduinse Bos totaal

Huidige situatie Opp. Kwal. ± 1 ha. Goed ± 20 ha. matig: exoten ± 1 ha. Goed matig: weinig ± 13 ha. soorten, exoten ± 2 ha. matig: exoten matig: weinig ± 5 ha. soorten, exoten matig: weinig ± 9 ha. soorten, exoten matig: weinig ± 79 ha. soorten, exoten ± 2 ha. Goed ± 127 ha. Matig

typische

typische typische typische

Doel 1ste bpp Opp. Kwal. ± 1 ha. goed ± 20 ha. matig ± 1 ha. goed

Doel lange Opp. ± 1 ha. ± 20 ha. ± 1 ha.

± 13 ha.

matig

± 13 ha.

goed

± 2 ha.

matig

± 2 ha.

goed

± 5 ha.

matig

± 5 ha.

goed

± 9 ha.

matig

± 9 ha.

goed

± 79 ha.

matig

± 79 ha.

goed

± 129 ha. 0 ha.

goed matig

± 2 ha. goed ± 127 ha. matig

termijn Kwal. goed goed goed

Stikstofdepositie in relatie tot de kritische depositiewaarde(KDW) In ruim 60% van de bossen vindt in 2010 een matige overschrijding van de KDW plaats. Dit betreft met name de deelgebieden in Ockenburg en de bosgebieden rondom Hoek van Holland. Naar 2030 is de verwachting dat de matige overschrijding afneemt naar ca 27% van het totale areaal. 3.10.2 Systeemanalyse Voor duinbossen (binnenduinrand) zijn geen specifieke ecologische randvoorwaarden te noemen. 3.10.3 Knelpunten en oorzakenanalyse De matige kwaliteit van de vegetatie is te wijten aan de aanwezigheid van habitatvreemde soorten, zoals de aanwezigheid van esdoorns in de kruiden struiklaag in het Staelduinse Bos en exoten, zoals de aanwezigheid van dennenbosjes in de Hoekse Bosjes. Er wordt middels een omvormingsbeheer getracht het aandeel aan deze exoten terug te dringen in deze gebieden. Zonder een adequaat beheer gericht op het terugdringen van exoten en habitatvreemde soorten kunnen deze soorten gemakkelijk de overhand krijgen. Effecten van de hoge stikstofdepositie zijn in de binnenduinrandbossen echter niet duidelijk waar te nemen. Verruiging van de ondergroei doet zich beperkt voor. De kwaliteit wordt in de huidige situatie vooral bepaald door gebiedsvreemde soorten zoals naaldbomen en esdoorns. Expansie van Amerikaanse vogelkers doet zich in de binnenduinrandbossen nauwelijks voor.


Via actief bosbeheer wordt het aandeel exoten en gebiedsvreemde soorten beperkt en is de doelstelling gewaarborgd. De huidige kwaliteit noch het behalen van de instandhoudingsdoelstelling wordt daarmee beïnvloed door de hoge stikstofdepositie. De knelpunten in tabel 3.28 zijn nader uitgewerkt in het kader van het reguliere beheer en worden dus verder niet met benodigde PAS-maatregelen in verband gebracht. In alle gevallen gaat het om bestrijding van habitatvreemde soorten en exoten. Tabel 3.28. Knelpunten H2180C Duinbossen (binnenduinrand)


Huidige situatie Opp.

Kwal.

1

goed

Knelpunten 1. aanwezigheid habitatvreemde soorten en exoten

Ockenburgh

20

matig

1. aanwezigheid habitatvreemde soorten en exoten

Vinetaduin

1

goed


Hoekse Bosjes

13

matig


Hillduin

2

matig


Roomse Duin

5

matig


Nieuwlandse Duin

9

matig


Staelduinse Bos

79

matig


3.10.4 Leemten in kennis Er zijn geen kennisleemten ten aanzien van binnenduinrandbossen geconstateerd.

3.11 Gebiedsanalyse H2190B vochtige duinvalleien (kalkrijk) 3.11.1 Kwaliteitsanalyse op standplaatsniveau Voor het habitattype vochtige duinvalleien (kalkrijk) in Solleveld & Kapittelduinen is uitbreiding van oppervlakte en verbetering van kwaliteit geformuleerd als instandhoudingsdoel (tabel 3.29). De landelijke staat van instandhouding is matig gunstig. Tabel 3.29: Instandhoudingsdoelstelling voor H2190B vochtige duinvalleien (kalkrijk) in Solleveld & Kapittelduinen.

Code Habitattype H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk)

Instandhoudingsdoelstelling uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit vochtige duinvalleien, kalkrijk (subtype B)

Actuele verspreiding Dit habitattype komt uitsluitend in de Kapittelduinen voor. Tot aan de strandslag Vlugtenburg, in het gebied De Banken, ligt tussen een tien meter hoog voorduin en de oude primaire waterkering een duinvallei (De Banken). Deze vallei heeft de vorm van een driehoek. Het brede zuidelijke deel is een vochtige duinvallei. In het zuidelijk deel van de Van Dixhoorndriehoek is ook een kalkrijke vochtige duinvallei aanwezig (zie Kaart 3 bij het (ontwerp)beheerplan). Actuele kwaliteit Er zijn twee provinciale opnamen bekend van natte duinvalleien in de Van Dixhoorndriehoek. De vegetatietypen zijn goed ontwikkeld, door het voorkomen van een aantal zeldzame en kenmerkende soorten van duinvalleien (armbloemige waterbies, parnassia en vleeskleurige


orchis; afgeleid uit Bureau Natuurbalans, 2005). Er zijn geen provinciale opnamen bekend van de Banken. In beide deelgebieden zijn veel typische soorten aanwezig. De zuidelijke plas in De Banken bevat helder water en is aan de zuidoostzijde begroeid met soortenrijke oevervegetaties, met onder andere vleeskleurige orchis en teer guichelheil (bron: website Hoogheemraadschap van Delfland). Er zijn ook veel typische soorten fauna aanwezig. In De Banken komt een grote populatie rugstreeppadden voor. De vochtige duinvalleien in de Van Dixhoorndriehoek zijn over een klein oppervlak begroeid met onder andere armbloemige waterbies, vleeskleurige orchis en parnassia. Er zijn ook hier typische soorten fauna aanwezig, zoals de rugstreeppad, kleine karekiet en blauwborst (afgeleid van Bureau Natuurbalans, 2005).

Structuur en functie van de zuidelijke vochtige duinvallei in De Banken is als matig beoordeeld, omdat de duinvallei in het recente verleden onder invloed heeft gestaan van onder andere stikstofbemesting, verzuring (atmosferische depositie), gestegen waterstanden en een niet optimaal begrazingsbeheer (Delfland, 2005). De vochtige duinvallei is daarom gevoelig voor vergrassing en verstruweling. De kwaliteit van de vochtige duinvallei van Dixhoorndriehoek is op grond van de structuur en functie beoordeeld als slecht. Hoewel de vegetatie van de resterende kalkrijke vochtige duinvallei nog zeer soortenrijk is, was het oppervlak in het verleden groter en is deze door wilgenopslag en verruiging sterk afgenomen. In 2010 is een herstelproject uitgevoerd waarbij wilgen en riet zijn verwijderd; het zal echter nog een aantal jaren duren voordat het type hier hersteld is. Tabel

3.30:

Synthese

huidige

situatie

H2190B

Vochtige

duinvalleien

(kalkrijk).

Bron:

Ontwerpbeheerplan Solleveld & Kapittelduinen.

deelgebied

opp. (ha.)

vegetatietypen

De Banken

5,7

onbekend


0,5

2 vegetatie-opnamen: 100% goed

totaal

6,3

typische soorten goed: typische flora en fauna aanwezig goed: typische soorten flora en fauna aanwezig

structuur en functie matig: vergrast / verruigd slecht: recent riet en wilg verwijderd, maar nog geen herstel

Trend De kwaliteit van de kalkrijke vochtige duinvallei in De Banken zal met het ingezette beheer minimaal gelijk blijven en naar verwachting toenemen. In de Van Dixhoorndriehoek stond de kalkrijke vochtige duinvallei onder druk door verruiging en verstruweling. Door de recente ingrepen zal het areaal vochtige duinvalleien hier op termijn weer toenemen. Visie Eerste beheerplanperiode Potenties voor uitbreiding en verbetering van de bestaande vochtige duinvalleien liggen in de Van Dixhoorndriehoek. Hiertoe zijn reeds maatregelen voorgenomen. In de Van Dixhoorndriehoek heeft in het najaar van 2010 een uitbreiding van oppervlakte van dit subhabitattype plaatsgevonden doordat moeras en struweel aangrenzend aan de open vochtige duinvalleien is verwijderd en de voedselrijke toplaag is afgegraven (Uitvoeringsplan Gemeente Rotterdam). Ten behoeve van de optimalisatie van de kalkrijke vochtige duinvalleien in De Banken staan aanvullend aan het begrazingsbeheer voor de periode tot 2010 aanpassingen aan de hydrologische inrichting en schoningswerkzaamheden op het programma (opgenomen in Inrichtings- en beheerplan De Banken 2005-2010, Delfland 2005).


Lange termijn (7-20 jaar) De kwaliteitsverbetering in De Banken en de Van Dixhoorndriehoek als gevolg van de ingezette beheermaatregelen zal op langere termijn voortzetten (zie tabel 3.31). Als ambitie is uitbreiding en verbetering mogelijk in deelgebied Vinetaduin wanneer de hier aanwezige camping gestaakt wordt. Bijdrage landelijke doelstelling Voor alle subtypen van vochtige duinvalleien geldt een landelijke uitbreidings- en verbeterdoelstelling. Gestreefd wordt naar ten minste 40% goed ontwikkeld oppervlak, verdeeld over de vier subtypen (profielendocument, www.rijksoverheid.nl). De bijdrage aan de landelijke doelstelling van Solleveld & Kapittelduinen aan H2190B vochtige duinvalleien (kalkrijk) is marginaal. Tabel

3.31:

Synthese

uitwerking

instandhoudingsdoelstelling

H2190B

Vochtige

duinvalleien

(kalkrijk) in ruimte en tijd (bpp = beheerplanperiode) ). In blauw zijn de wijzigingen benadrukt.

Deelgebied

opp.

De Banken

± 6 ha.


± 1 ha.

totaal

0 ha. ± 6 ha. ± 1 ha.

Huidige situatie Kwal. matig: vergrassing, verruiging slecht: sterke vergrassing en verruiging goed matig slecht

ste

Doel 1 Opp.

bpp Kwal.

Doel lange termijn Opp. Kwal.

± 6 ha.

goed

± 6 ha.

goed

± 3 ha.

matig

± 3 ha.

goed

± 6 ha. ± 3 ha. ± 0 ha.

goed matig slecht

± 9 ha. ± 0 ha. ± 0 ha.

goed matig slecht

Stikstofdepositie in relatie tot de kritische depositiewaarde(KDW) In 2010 is ongeveer 8% van de vochtige duinvalleien sprake van een matige overbelasting. Zowel in De Banken als in de Van Dixhoorndriehoek is lokaal sprake van matige overbelasting. In 80% van de vochtige duinvalleien is in 2010 sprake van een evenwichtssituatie. Vanaf 2012 is de matige overbelasting volledig verdwenen en is nergens meer sprake van een stikstofprobleem (evenwicht). Vanaf 2024 is over het gehele areaal sprake van een onderschrijding van de KDW. 3.11.2 Systeemanalyse Voor vochtige duinvalleien (kalkrijk) zijn geen specifieke ecologische randvoorwaarden te noemen. 3.11.3 Knelpunten en oorzakenanalyse De matige kwaliteit van de vegetatie is te wijten aan het gebrek aan beheer waardoor de vallei in de Van Dixhoorndriehoek grotendeels dichtgegroeid was. Het herstelproject is inmiddels uitgevoerd en de beheersituatie is gewijzigd. Het gebied is in het beheer gekomen van een terreinbeherenede organisatie. De Banken is gevoelig voor vergrassing als gevolg van een niet optimale waterkwantiteit en – kwaliteit en niet optimale begrazing. De knelpunten in tabel 3.32 zijn nader uitgewerkt in het kader van het reguliere beheer of bij de Van Dixhoorndriehoek als mitigerende maatregelen in het kader van vergunningverlening en worden dus verder niet als PAS-maatregelen uitgelegd.


Tabel 3.32. Knelpunten H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk)

Deelgebied

Huidige situatie Opp.

Knelpunten

Kwal.

De Banken

± 6 ha.


± 1 ha.

Matig

1. gebiedsvreemd water 2. niet optimaal begrazingsbeheer

Slecht

1. ontbreken van beheer

3.11.4 Leemten in kennis Er zijn geen kennisleemten ten aanzien van vochtige duinvalleien geconstateerd.

3.12 Gebiedsanalyse H1014 nauwe korfslak 3.12.1 Kwaliteitsanalyse op standplaatsniveau Voor de habitatrichtlijnsoort nauwe korfslak in Solleveld & Kapittelduinen is behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie geformuleerd als instandhoudingsdoel (tabel 3.33). De landelijke staat van instandhouding is matig ongunstig. Tabel 3.33: Instandhoudingsdoelstelling voor H1014 nauwe korfslak in Solleveld & Kapittelduinen.

Code H1014

Habitattype Nauwe korfslak

Instandhoudingsdoelstelling Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie

Actuele verspreiding De nauwe korfslak komt algemeen tot talrijk voor in het noordelijk deel van Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg, De Banken (alleen bij zuidelijke plas) en Vinetaduin (zie figuur 4.3 van het ontwerpbeheerplan). Daarnaast zijn waarnemingen uit het Roomse Duin en het Hoekse Bosje bekend (Boesveld & Gmelig Meyling, 2011). In Solleveld heeft nauwelijks bemonstering plaatsgevonden. Gezien de kalkarme (minder voor nauwe korfslak geschikte) omstandigheden, zijn hier echter geen (grote) populaties te verwachten. Om het leefgebied van de nauwe korfslak in Solleveld & Kapittelduinen in kaart te brengen, is een inschatting van de verspreiding gemaakt op basis van het potentiele leefgebied van deze soort. Uit literatuur blijkt welke vegetaties over het algemeen en specifiek in Solleveld & Kapittelduinen geschikt, matig geschikt en ongeschikt biotoop vormen voor de nauwe korfslak (Boesveld et al. 2011, 2012): • Geschikt biotoop o Duindoornstruwelen op kalkrijke bodems (met soorten als wegedoorn, kardinaalsmuts, eenstijlige meidoorn, dauwbraam) o Randzones van duindoornstruweel met langhalmige grassen en gote brandnetel op kalkrijke bodems o Duindoorn- en gewone vlierstruwelen op vochtige kalkrijke bodems o Onbegraasde vegetaties van langhalmige grassen op kalkrijke zandbodem (duinriet, biestarwegras-bastaard, helm in grijs duin) o Wilde liguster gemengd met andere kruiden o Overig struweel (rimpelroos, kardinaalsmuts, dauwbraam) op kalkrijke zandbodems • Matig geschikt biotoop o Vegetaties die in (zeer) droge, zeer natte en/of zure biotopen groeien o Jaarlijks gemaaide vegetaties o Vegetaties die aan sterke begrazingsdruk onderhevig zijn. o Bosbraam- en berberisstruweel o Schaafstro o Lage (mos) vegetaties op droge kalkrijke zandbodems (groot duinsterretje) 147 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

•

Ongeschikt biotoop o Eikenbos (Zomereik, Wintereik) o Beukenbos o Zwarte elzenbos op natte locaties o Naaldbos (diverse soorten dennen en sparren) o Wilgenstruwelen op natte bodems waar het grondwaterpeil jaarlijks periodiek boven maaiveld komt o Struwelen op kleibodems of zandbodems met klei o Moerasvegetaties (ruige, kruidenrijke vegetaties) die jaarlijks periodiek onderwater komen te staan o Droge, decennialang beweide duingraslanden o Blauwe zeedistel en duinsterretjevegetatie (overgang witte naar grijze duinen) o Helmvegetaties in witte duinen

Van Solleveld & Kapitelduinen zijn echter geen gedetaileerde vegetatiegegevens beschikbaar, waardoor de leefgebiedenkaart gemaakt is op basis van de (meer algemene) habitattypenkaart, aangevuld met bekende geschikte leefgebieden (Boesveld et al 2012) met behulp van de volgende sleutel: • geschikt leefgebied o H2160 Duindoornstruweel o H0000 voor zover deze voorkomt in het Vinetaduin en in de de Zuid-Bank o H2130A grijs duin kalkrijk voor zover dit voorkomt in de duinerij tussen Ter Heijde en het J.J.J.M. Van der Burggemaal o H2190B vochtige duinvalleien kalkrijk voor zover dit voorkomt in de Bank-Zuid • Matig geschikt leefgebied o H2130A grijs duin kalkrijk o H2190B vochtige duinvalleien kalkrijk • Ongeschikt leefgebied o Alle andere habitattypen en overig H0000 Doordat de habitatypekartering minder detailniveau kent dan een vegetatiekartering, gaat onvermijdelijk detailniveau verloren. Op grond van deze kaart (zie figuur 3.9) is het volgende oppervlak aan biotoop van de nauwe korfslak in Meijendel & Berkheide aanwezig: Geschikt: 160 ha Matig geschikt: 61 ha Ongeschikt: 508 ha Eindtotaal: 729 ha Het geschikte biotoop komt verspreid door het hele gebied in het buitenduin voor. De binnenduinen van Solleveld en het Staelduinsebos vormen geen geschikte leefgebieden, wat te maken heeft met de oppervlakkige ontkalking die groter is in de oudere duinen, plus het feit dat er veel eiken en beukenbossen voorkomen.


Figuur 3.9: Potentieel leefgebied van de nauwe korfslak in Solleveld & Kapittelduinen


Actuele kwaliteit In Zeereep Ter Heijde - Vlugtenburg en Vinetaduin vormen de oude valleien duidelijk de meest geschikte biotoop. Vooral in de onbegraasde vegetaties van ruige, langhalmige grasachtigen zijn dichtheden hoog tot zeer hoog. Voorts zijn diverse struweeltypen (vooral duindoornstruweel en in mindere mate wilde liguster) van zeer groot belang voor de nauwe korfslak. Bij De Banken zijn de hoogste aantallen aangetroffen in duinriet (Boesveld, Gmelig Meyling, & De Bruyne, 2007; Boesveld & Gmelig Meyling, 2011). Uit de leefgebiedenkaart blijkt dat, buiten deze gebieden waar de nauwe korfslak met zekerheid is vastgesteld, grote oppervlaktes aaneengesloten geschikt en matig geschikt leefgebied verspreid door het gebied in het buitenduin voorkomen. De actuele kwaliteit is dan ook goed. Tabel 3.34: Synthese huidige situatie H1014 nauwe korfslak. Bron: Beheerplan Solleveld & Kapittelduinen.

deelgebied Zeereep Ter Heijde Vlugtenburg De Banken Vinetaduin Roomse duin Staelduinse Bos Totaal

populatie voldoet, aanwezig in grote aantallen

omvang en kwaliteit enkele hectaren van goede kwaliteit

uitwisseling voldoet, geschikt biotoop en populaties op korte afstand van elkaar

voldoet, aanwezig in grote aantallen voldoet, aanwezig in grote aantallen voldoet, aanwezig in grote aantallen matig: beperkt aanwezig

enkele honderden vierkante meters van goede kwaliteit enkele hectaren van goede kwaliteit enkele honderden vierkante meters van goede kwaliteit enkele honderden vierkante meters van goede kwaliteit enkele tientallen hectaren

voldoet, geschikt biotoop en populaties op korte afstand van elkaar voldoet, geschikt biotoop en populaties op korte afstand van elkaar voldoet, geschikt biotoop en populaties op korte afstand van elkaar voldoet nauwelijks, geïsoleerde populatie

Trend Er zijn geen trendgegevens beschikbaar. Visie Eerste beheerplanperiode Aangezien de opgave voor kalkrijke grijze duinen in de eerste beheerplanperiode primair wordt ingevuld op plaatsen waar geen nauwe korfslakken zijn waargenomen (zoals in de Van Dixhoorndriehoek), is leefgebied van nauwe korfslak grotendeels gewaarborgd. In deelgebieden waar vergraste vegetaties en duindoorns moeten worden aangepakt én vindplaatsen van nauwe korfslak aanwezig zijn (zoals in Vinetaduin), is voorzichtig handelen noodzakelijk. Door de struwelen waarin de soort voorkomt bij het afplaggen of het rooien te ontzien, kan de nauwe korfslak zich vanuit deze “eilanden” weer verspreiden over het gebied. Mits de kernen met de grootste dichtheden intact worden gelaten, zal afplaggen op lange termijn ook gunstig kan zijn voor de nauwe korfslak (schr. med. dhr. A. Gmelig Meyling, Stichting Anemoon). Overigens zijn de maatregelen ten behoeve van grijze duinen gericht op het behoud van het half open duinlandschap. In dit duinlandschap is sprake van overgangen tussen duinstruwelen en duingraslanden, waarmee ook het leefgebied van de nauwe korfslak (zoom, mantel en droog struweel van de duinen) behouden blijft. Lange termijn (7-20 jaar) Ook op langere termijn is het maaien van vergraste vegetaties noodzakelijk om de verbeteropgave voor kalkrijke grijze duinen in te vullen. Door zorgvuldig handelen moet zoveel mogelijk worden voorkomen dat leefgebied van nauwe korfslak verloren gaat. Bijdrage landelijke doelstelling De landelijke doelstelling voor nauwe korfslak is behoud omvang en kwaliteit leefgebied ten behoeve van behoud van de populatie. Het streefbeeld bij de landelijke instandhoudings150 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

doelstelling is een natuurlijk verspreidingsgebied van 38 10x10 km-hokken met populaties in 165 1x1 km-hokken. In Solleveld & Kapittelduinen ligt een aantal populaties verspreid over zeven kilometerhokken. De bijdrage aan het landelijke doel is vooralsnog dus zeer beperkt (4%). Stikstofdepositie in relatie tot de kritische depositiewaarde(KDW) De kritische depositiewaarde is voor de nauwe korfslak gekoppeld aan de typen geschikte en matig geschikte biotopen waarin deze soort voorkomt, zoals beschreven in de bovenstaande paragrafen. Vertaald naar habitattypen en vegatatiesoorten gaat het om de volgende typen: • Matig geschikte biotopen: o Ruigten en onbeheerde graslanden met langhalmige grassoorten op kalkrijke zandbodems. Dit zijn vegetatietypen die zich door verruiging en vergrassing, mede onder invloed van stikstofdepositie, hebben kunnen ontwikkelen (niet gevoelig voor stikstof) o H2130a grijze duinen kalkrijk (KDW1071 mol/ha/jr) o H2190b vochtige duinen kalkrijk (KDW1429 mol/ha/jr) • Geschikte biotopen o Leefgebied12 zoom, mantel en droog struweel van de duinen (KDW 1.643 mol/ha/jr). o H2160 duindoornstruwelen (KDW 2.000 mol/ha/jr) Voor de matig geschikte biotopen geldt dat de voedselrijke graslanden niet gevoelig zijn voor stikstof, onder invloed van stikstofdepositie kunnen de omstandigheden voor de nauwe korfslak hier zelfs worden bevorderd. Voor H2130A grijze duinen kalkrijk geldt hetzelfde. Op dit moment vindt overschrijding van de KDW plaatsvindt, waar dit leidt tot vergrassing en verruiging, waar de nauwe korfslak juist baat bij heeft. Voor H2190b vochtige duinvalleien kalkrijk geldt dat in 2012 geen overschrijding van de KDW meer plaatsvindt, dus dit vormt geen bedreiging voor de verspreiding van de nauwe korfslak. De huidige stikstofdepositie is voor de matig geschikte biotopen van de nauwe korfslak dan ook geen knelpunt. Voor de geschikte biotopen geldt dat op een aantal plekken aan de binnenduinrand de depositie in 2012 hoger is dan de KDW voor lg12 zoom, mantel en droog struweel van de duinen, namelijk in Ockenburg, rondom Ter Heijde en bij de bosse rondom Hoek van Holland. In Ockenburg en de bossen rondom Hoek van Holland komt leefgebied 12 echter niet voor, maar wel Ter Heijde. Op deze locatie is de nauwe korfslak echter niet aangetroffen. In de belangrijkste gebieden waar de nauwe korfslak op dit moment voorkomt (Zeereep Ter Heijde Vlugtenburg, Zuid-Bank en Vinetaduin) vindt geen overschrijding plaats. De kritische depositiewaarde voor H2160 wordt zeer lokaal matig overschreden (enkele procenten van het totale areaal). Gezien de recente uitbreiding van dit habitattype leidt stikstof niet tot aantasting van het geschikte leefgebied en daarmee de populatie van nauwe korfslakken. 3.12.2 Systeemanalyse Uit de kwaliteitsanalyse is gebleken dat er (nagenoeg) geen overschrijding van de kritische depositiewaarde is in het potentiele leefgebied van de soort. Een nadere invulling van dit onderdeel is dus niet van toepassing. 3.12.3 Knelpunten en oorzakenanalyse Uit de kwaliteitsanalyse is gebleken dat er (nagenoeg) geen overschrijding van de kritische depositiewaarde is in het potentiele leefgebied van de soort. Een nadere invulling van dit onderdeel is dus niet van toepassing.


3.12.4 Leemten in kennis Er zijn geen kennisleemten ten aanzien van nauwe korfslak geconstateerd.


4. Gebiedsgerichte uitwerking herstelstrategie en maatregelenpakketten In dit hoofdstuk worden de maatregelenpakketten voor de diverse (sub)habitattypen nader beschreven. Hierbij worden per (sub)habitattype (indien aan de orde) twee maatregelenpakketten behandeld: 1. een minimumpakket waarbij de achteruitgang (mede) als gevolg van stikstofdepositie minimaal gestopt wordt (behoud); deze maatregelen worden genomen in het eerste beheerplan. 2. een globaal maatregelenpakket die in de tweede en derde beheerplan worden opgenomen voor zowel de behoud- als verbeteringopgave.

4.1 Functioneel herstel op landschapsschaal en maatregelen Voor het herstel van de natuurlijke (vegetatie)gradiënten is functioneel herstel van het systeem noodzakelijk. Hierdoor wordt ook de robuustheid van de gebieden versterkt, en daarmee de weerstand van het gebied tegen o.a. een hoge stikstofdepositie. Het belangrijkste proces dat op landschapsschaal kan zorgen voor een robuuster systeem is verstuiving. Wanneer dynamische processen (zoals verstuiving) de overhand hebben, ontstaat ruimte voor jonge stadia van de landschappelijke ontwikkeling en kan naar een beheer van zo veel mogelijk niets doen worden gestreefd. Zo profiteert niet alleen het habitattype witte duinen van verstuiving en daarmee gepaard gaande salt spray en aanvoer van kalkrijk materiaal. Ook de kalkrijke grijze duinen en vochtige duinvalleien kunnen in deze omstandigheden duurzaam blijven bestaan. Voor alle habitattypen waarvoor binnen Solleveld & Kapittelduinen een instandhoudingsdoelstelling is geformuleerd, geldt dat ze onderdeel uitmaken van het dynamische systeem van een duinenkust waar aangroei en afslag van de kust, en verstuiving en vastlegging in de gevormde duinen, elkaar in ruimte en tijd afwisselen. Omdat het duingebied op veel plaatsen smal is of overwegend uit oud binnenduin bestaat (dit laatste met name in Solleveld), is er weinig of geen ruimte voor grootschalige verstuivingen die uiteindelijk kunnen leiden tot nieuwe vochtige duinvalleien en grijze duinen (eventueel via witte duinen). De natuurlijke dynamiek onder invloed van zee en wind is overal beperkt met uitzondering van het buitentalud van de zeereep. De natuurlijke processen in het duingebied kunnen worden gestimuleerd door lokale mogelijkheden tot verstuiving toe te laten binnen de zeereep. Gezien het geringe oppervlakte van het gebied en de diverse gebruiksfuncties (kustveiligheid) is het volledig vrij laten van natuurlijke processen niet wenselijk. In de Van Dixhoorndriehoek is wel volop ruimte voor verstuiving en dynamisch kustbeheer. De zeewering ligt hier ver landinwaarts en achter de zeereep zijn geen andere gebruiksfuncties die hinder van stuivend zand kunnen ondervinden. Daarnaast biedt de voorziene verbetering in de kustveiligheid als gevolg van de versterking van de Delflandse Kust en Zandmotor wellicht mogelijkheden voor meer dynamisch kustbeheer in de zeereep Solleveld en de zeereep Ter Heijde-Vluchtenburg. Naast herstel van dynamiek door verstuiving zijn er ook beheermaatregelen die ingrijpen op een hoger schaalniveau dan de afzonderlijke habitattypen. Dit geldt met name voor begrazing. Onder natuurlijke omstandigheden wordt door konijnenbegrazing het duin open gehouden. Door uitbraken van virusziekten is de konijnenpopulatie is de begrazingsdruk, de laatste decennia echter sterk afgenomen. Hierdoor zijn de duinen sterk vergrast en/of verruigd geraakt en daarmee minder geschikt geworden als habitat voor konijnen. Het herstel van de populatie blijft hierdoor achter. Door begrazing met grote grazers wordt het gebied weer


geschikt voor konijnen en kan de konijnenpopulatie zich herstellen. De relatief kleine schaal van een aantal deelgebieden in Solleveld & Kapittelduinen laat begrazing echter niet goed toe.

4.2 Herstelstrategie en maatregelen H2130A *grijze duinen Gebrek aan (verstuivings)dynamiek vormt het grootste knelpunt bij de instandhouding van grijze duinen. Zonder aanvoer van kalkrijk zand vanuit de Witte duinen (door verstuiving) treedt in de grijze duinen ontkalking en verzuring op, waardoor de kwaliteit afneemt. Het bevorderen van verstuiving kan onder andere door het verwijderen van stuifdijken, het maken van kerven in de zeereep, zandsuppletie op het strand, het verwijderen van stuifschermen, niet inplanten met helm, afvlakken van hellingen en het creëren van stuifkuilen (zie ook witte duinen en Smits et al., 2011). Voorts spelen de onnatuurlijke bodemopbouw en -samenstelling als gevolg van kustversterkingen en (lokaal) de stikstofdepositie een belangrijke rol in de voortschrijdende successie. Intensief beheer middels (integrale) begrazing en/of maaien en afvoeren is dan ook noodzakelijk om de vegetatie kort te houden. Daar waar het habitattype moet worden uitgebreid, moet struweel worden verwijderd. Afhankelijk van de bodem, kan daarbij ook afplaggen noodzakelijk zijn. Tabel 4.1: Maatregelenpakketten H2130A grijze duinen (kalkrijk).

Deelgebied

Zeereep Solleveld

Zeereep Ter Heijde – Vlugtenburg inclusief achtergelegen Banken Van Dixhoorn-driehoek

Opgave 1e beheerplanperiode Opp. ± 65 ha.

± 19 ha.

± 25 ha.

Maatregelen behoud (cf. PAS-eisen) 1e beheerplansperiode

dynamisch zeereepbeheer (verstuiving) integrale begrazing maaien dynamisch zeereepbeheer (verstuiving) verwijderen struweel maaien begrazing en maaien verwijderen struweel plaggen verminderen (over)betreding

1 Begrazing in de Van Dixhoorndriehoek wordt wel nagestreefd, maar is gezien de kleinschaligheid en versnippering wellicht niet goed mogelijk.

4.3 Herstelstrategie en maatregelen H2130B *grijze duinen Verstuiving is ook in kalkarme grijze duinen een belangrijk proces om de successie als gevolg van de onnatuurlijke bodemopbouw en stikstofdepositie te remmen. Hiertoe worden op kleine schaal verstuivingsplekken gecreëerd. Overstuiving zorgt niet direct voor het tegengaan van vergrassing, maar zorgt wel voor een toename van landschappelijke variatie en het ontstaan van pioniermilieus van waaruit de successie opnieuw kan opstarten. Daarnaast is begrazing cruciaal voor instandhouding van het habitattype. In Solleveld wordt hiertoe het begraasde gebied vergroot, waardoor ook kwalitatief minder goede delen in de begrazing komen. Onder natuurlijke omstandigheden wordt het habitat begraasd door konijnen en woelmuizen (Smits et al., 2011). Hierdoor blijft de strooisellaag beperkt en de vegetatie open en laag. Daarnaast leiden het graven van deze dieren tot lichte bodemberoering en ontstaan lokaal kale plekken met open zand. Ook door tred van grote


grazers treedt licht verstuiving (en bodemberoering) op en wordt vergrassing tegengegaan doordat de buffering van de bovenste bodemlaag wordt vergroot. Op het terrein van Molenslag wordt 3 ha geplagd om het behoud van H2130B ter plaatse te kunnen garanderen. Op het terrein van Ockenrode wordt <1 ha houtopslag verwijderd om het behoud van H2130B ter plaatse kunnen te garanderen. Tabel 4.2: Maatregelenpakketten H2130B grijze duinen (kalkarm).

Deelgebied

Molenslag Ockenrode

Huidige situatie 1e beheersplan Opp. Kwal. 3 Matig <1 Matig

Maatregelen behoud (cf. PAS-eisen)

plaggen verwijderen houtopslag

4.4 Herstelstrategie en maatregelen H2150 duinheiden met struikhei De grootste knelpunten ten aanzien van de instandhouding van duinheiden zijn opslag van berk en Amerikaanse vogelkers en vergrassing. Beide kunnen het best worden tegengaan door (gedoseerde) begrazing (met heideschapen). Bij een te grote vergrassing kunnen grotere ingrepen zoals plaggen of chopperen noodzakelijk zijn. Voor uitbreiding van het habitattype is het verwijderen van bos of struweel nodig. In het kader van de PAS-maatregelen worden er in Ockenrode enkele maatregelen genomen. Er wordt 1 ha houtopslag (onder meer prunus) verwijderen ten gunstige van behoud van H2150 en wordt, indien noodzakelijk, 1 ha gescheperde begrazing ingesteld. Op het terrein van Ockenrode wordt <1 ha houtopslag verwijderd om het behoud van H2150 te garanderen. Tabel 4.3: maatregelenpakketten H2150 duinheiden met struikhei.

Deelgebied

Ockenrode Ockenode

Huidige situatie 1e beheersplan Opp. Kwal. 2 matig 1 matig


1. Verwijderen houtopslag 2. instellen gescheperde begrazing

4.5 Herstelstrategie en maatregelen H2180A duinbossen droog Het grootste knelpunt ten aanzien van droge duinbossen is de aanwezigheid van habitattypevreemde soorten en exoten. Deze worden in de deelgebieden Solleveld en Hyacintenbos actief bestreden. Wanneer bestrijding achterwege blijft of onvoldoende plaatsvindt, zal de kwaliteit afnemen. Actief bestrijden van exoten is dus noodzakelijk voor de instandhouding van de huidige situatie. In hoeverre de expansie en daarmee noodzakelijke bestrijding van exoten een / het gevolg van de verhoogde stikstofdepositie is, is onbekend. In Ockenrode worden op het terrein van U.A. zowel in 12 ha exoten verwijderd als gescheperde begrazing ingesteld (indien noodzakelijk); op het terrein van Vestia gaat het om 5 ha en op het terrein van Parnassia Bavo Groep (PBG) 6 ha.


Tabel 4.5: Maatregelenpakketten H2180A duinbossen (droog).

Deelgebied

Ockenrode UA Ockenrode Vestia Ockenrode PBG

Huidige situatie 1e beheersplan Opp. Kwal. 12 matig 5

matig

6

Matig


verwijderen exoten instellen gescheperde begrazing (indien noodzakelijk) verwijderen exoten instellen gescheperde begrazing (indien noodzakelijk) verwijderen exoten integrale begrazing


5. Beoordeel relevantie en situatie flora/fauna 5.1 Interactie uitwerking gebiedsgerichte herstelstrategie N-gevoelige habitats met andere habitats en natuurwaarden Een van de voorstelde maatregelen is het verwijderen van struweel, ten gunste van de habitattypen vochtige duinvalleien (Van Dixhoorndriehoek) en grijze duinen (zie tabel in §4.2). Eventueel duindoornstruweel dat hierbij verloren gaat, gaat ten koste van het oppervlak H2160 duindoornstruwelen. Omdat echter oud, goed ontwikkeld duindoornstruweel wordt gespaard en vooral jonge opslag van duindoorn wordt verwijderd, heeft dit geen negatieve gevolgen voor de kwaliteit van het huidige duindoornstruweel. Daarnaast kan er leefgebied voor de nauwe korfslak verloren gaan. Deze soort wordt aangetroffen in vochtige, strooiselrijke struwelen. Aangezien de opgave voor kalkrijke grijze duinen in de eerste beheerplanperiode primair wordt ingevuld op plaatsen waar geen nauwe korfslakken zijn waargenomen (zoals in de Van Dixhoorndriehoek), is leefgebied van de soort grotendeels gewaarborgd. In deelgebieden waar duindoorns moeten worden gerooid én vindplaatsen van nauwe korfslak aanwezig zijn (zoals in Vinetaduin), is voorzichtig handelen noodzakelijk. Dit gebeurd op de volgende manieren: 1. Door de beheermaatregelen ten behoeve van het habitattype kalkrijk grijs duin die spelen in het potentiële biotoop van de nauwe korfslak in omvang relatief beperkt te houden ten opzichte van de totale potentiële biotoop van de soort; 2. Door binnen de herstelprojecten op kleine schaal goede biotopen (met relatief hoge dichtheden) te sparen als refugium, waarna mogelijk rekolonisatie kan plaatsvinden; 3. En door in de zeer belangrijke deelgebieden verder zoveel mogelijk extensief beheer te voeren. Door de struwelen waarin de soort voorkomt bij het afplaggen of het rooien te ontzien, kan de nauwe korfslak zich vanuit deze “eilanden” weer verspreiden over het gebied. Als in een plangebied veel populaties voorkomen, kan overwogen de kleinste deelpopulaties op te offeren. Mits de kernen met de grootste dichtheden intact worden gelaten, is het opofferen van kleine deelpopulaties goed te verdedigen, omdat afplaggen op lange termijn ook gunstig kan zijn voor de nauwe korfslak (schr. med. dhr. A. Gmelig Meyling, Stichting Anemoon). Overigens zijn de maatregelen ten behoeve van grijze duinen gericht op het behoud van het half open duinlandschap. In dit duinlandschap is sprake van overgangen tussen duinstruwelen en duingraslanden, waarmee ook het leefgebied van de nauwe korfslak (zoom, mantel en droog struweel van de duinen) behouden blijft.

5.2 Interactie uitwerking gebiedsgerichte herstelstrategie N-gevoelige habitats met leefgebieden bijzondere flora en fauna. Het verwijderen van (duindoorn)struweel ten gunste van grijze duinen heeft ook gevolgen voor andere bijzondere natuurwaarden in Solleveld & Kapittelduinen. Mogelijk verdwijnen er bij het rooien van struweel ook andere waardevolle duinstruwelen dan duindoornstruweel. De (duindoorn)struwelen vormen tevens een potentiële broedplaats voor broedvogels en vormen een belangrijke voedselbron voor o.a. trekkende kramsvogels. De hoeveelheid struweel die verdwijnt is echter gering in relatie tot de totale hoeveelheid struweel in het duingebied. Er blijft dus voldoende voedsel en broedgelegenheid over. Een intensief maaibeheer kan nadelige gevolgen hebben voor (vooral niet vliegende) insecten. Wanneer maaibeheer over grote oppervlaktes op hetzelfde moment wordt uitgevoerd, kan het 157 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

leefgebied voor bepaalde insecten worden vernietigd. Dit kan worden voorkomen door gefaseerd maaibeheer. Een (te) intensief begrazingsregime kan leiden tot vertrapping van bijzondere planten. Ook is het mogelijk dat soorten worden kaalgegeten voor zij de kans hebben gehad te bloeien en/of zaad te zetten. Dit kan ook een probleem zijn voor insecten die afhankelijk zijn van bepaalde planten als voedselbron (m.n. vlinders). Zonering van begrazing en optimaliseren van de intensiteit kunnen deze problemen voorkomen. Tot slot kan het opschonen van plassen (De Banken) leiden tot verstoring van flora en fauna in de plas.

5.3. Synthese maatregelenpakket voor alle habitattypen in het gebied De beoordelingen uit hoofdstuk 5 leiden niet tot wijzigingen in de maatregelenpakketten zoals geformuleerd in hoofdstuk 4. Dit zijn dus de maatregelenpakketten waarmee de effecten van de stikstofdepositie en andere knelpunten worden aangepakt.


6. Beoordeling maatregelen naar effectiviteit, duurzaamheid, kansrijkdom in het gebied 6.1 Confrontatie Met Aerius is op basis van de verwachte depositie-ontwikkeling de potentiële ontwikkelruimte berekend. Deze potentiële ontwikkelruimte voorziet in de ontwikkelbehoefte.

A 2010-2018

B 2010-2024

C 2024-2030

Figuur 7.1: Potentiële ontwikkelruimte in Solleveld & Kapittelduinen tussen 2010 en 2015 (A), 2010 en 2020 (B) en 2010 en 2030 (C).

A 2010-2018

B 2010-2024

C 2024-2030

Figuur 6.1: Ruimtelijke confrontatie ontwikkelruimte en ontwikkelbehoefte Kapittelduinen tussen 2010 en 2015 (A), 2010 en 2020 (B) en 2010 en 2030 (C).

in

Solleveld

&

In de referentiejaren 2018 en 2024 is de potentiele ontwikkelingsruimte gebied dekkend toereikend voor de ontwikkelingsbehoefte. In 2030 is er ter hoogte van Hoek van Holland (Roomse duin en Hoekse bosjes) en ter hoogte van de Banken sprake van een tekort aan ontwikkelingsruimte. De ontwikkelingsbehoefte overtreft hier lokaal de ontwikkelingsruimte. 159 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

6.2 Effectiviteit en duurzaamheid De effectiviteit, duurzaamheid en responstijd van de maatregelen zijn gebaseerd op de herstelstrategieëndocumenten en weergegeven in tabel 6.1. Alle maatregelen zijn in de praktijk bewezen. Geconcludeerd kan worden dat de effectiviteit over het algemeen groot is en de maatregelen duurzaam zijn. De responstijd varieert sterk. De kracht van de maatregelenpakketten schuilt vooral in de combinatie van verschillende maatregelen zodat zowel op korte als op langere termijn resultaat wordt verkregen. Tabel 6.1: Effectiviteit, duurzaamheid en responstijd maatregelenpakketten.

habitattype H2120 H2130A

H2130B

H2150 H2180A

maatregelenpakket dynamisch zeereepbeheer dynamisch zeereepbeheer integrale begrazing maaien verwijderen struweel plaggen creëren van stuifplekken integrale begrazing maaien (gedoseerde) begrazing verwijderen houtopslag verwijderen exoten

effectiviteit groot groot groot matig groot groot groot groot matig groot groot groot

duurzaamheid 10-20 jaar 10-20 jaar permanent 1-3 jaar 10-20 jaar 10-20 jaar 10-20 jaar permanent 1-3 jaar permanent 5-10 jaar 5-10 jaar

responstijd 1-3 jaar 1-5 jaar 1-5 jaar > 10 jaar > 10 jaar < 1 jaar 1-5 jaar 1-5 jaar > 10 jaar 1-3 jaar < 1 jaar < 1 jaar

6.3 Kosten In tabel 6.2 is een inschatting van de kosten gepresenteerd. In bijlage 1 is een specificatie van de kosten opgenomen. De kosten zijn gebaseerd op de eenheidsprijzentabel van DLG (versie 12 mei 2011) en aangevuld met schattingen van beheerders. Tabel 6.2: Totale kosten per (sub)habitattype voor PAS-maatregelen (alleen stikstofgerelateerde maatregelen in deelgebieden met een overschrijding van de KDW), 1e beheerplanperiode (voor behoud) en 2e en 3e beheerplanperiode (voor halen uitbreidings- en verbeterdoelen).

habitattype H2130A H2130B H2150 H2180A totaal

1e beheerplan behoud €1.835.000 €525.000 €300 €179.480 €2.539.780

2e en 3e beheerplan €707.610 €1.800 €41.535 €0 €750.945

De uitvoering en financiering van de PAS maatregelen voor de 1e beheerplanperiode is in 2012 vastgelegd in een drietal overeenkomsten tussen de beheerders van het gebied en de provincie Zuid-Holland. Het gaat om een overeenkomst voor Ockenrode, de van Dixhoorndriehoek en Zeereep & Molenslag. Bij de berekening van de kosten voor de 2e en 3e beheerplanperiode is het uitgangspunt dat het regulier beheer zoals dat in de huidige situatie plaatsvindt ook in de toekomst gecontinueerd kan worden middels SNL of andere subsidies. Het extra aanvullende beheer dat in de eerste beheerplanperiode nodig is wordt ook in de 2e en 3e beheerplanperiode meegenomen zodat hier ook dan voldoende financiering voor beschikbaar is. Zie bijlage 3 voor een toelichting. 160 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

7. Conclusies 7.1 Categorie indeling De conclusies van de confrontatie zijn in tabel 6.3 samengevat. De maatregelenpakketten zijn hiertoe verdeeld in de categorieën zoals vermeld in hoofdstuk 1. Te zien is dat voor alle habitattypen de maatregelenpakketten op z’n minst behoud van de huidige oppervlakte en kwaliteit kunnen waarborgen. Hoewel bij de minimumpakketten dikwijls al uitbreiding en/of verbetering wordt gerealiseerd (categorie 1b), vindt dit dikwijls nog niet in de omvang plaats zoals is voorgenomen in het concept Natura 2000-beheerplan. Hier zijn dus nog aanvullende maatregelen (het pluspakket) voor nodig. Tabel 6.3: Conclusies effectiviteit maatregelenpakketten (voor verklaring categorieën, zie hst 1).

habitattype H2120 H2130A

H2130B

H2150

H2180A

Behoud 1e beheersplan dynamisch zeereepbeheer dynamisch zeereepbeheer maaien of begrazen verminderen (over)betreding verwijderen struweel plaggen tegengaan bemesting door honden begrazen of maaien (optimalisatie) begrazing Verwijderen exoten en houtopslag verwijderen exoten

categorie Uitbreiding/verbetering 1b voorkomen overbetreding 1b verwijderen struweel plaggen

categorie 1b 1b

1a

creëren van stuifplekken

1b

1a

verwijderen exoten en houtopslag

1b

nvt

1b Nvt

Via de monitoring van de (sub)habitattypen voortkomend uit het Natura 2000-beheerplan worden de ontwikkelingen in de deelgebieden gevolgd. Mochten deze zich anders voordoen dan op basis van bovenstaande verwacht werd, worden extra maatregelen ingezet (‘hand aan de kraan’).

7.2 Tijdpad doelbereik De Habitatrichtlijn (artikel 6 lid 1 en 2) schrijft voor om op gebiedsniveau minimaal verslechtering tegen te gaan en een reële inspanning – op grond van de zogenoemde loyale samenwerking – te leveren op weg naar het realiseren van de Natura 2000-doelen. Deze doelen worden landelijk vastgesteld (in het aanwijzingsbesluit) en uitgewerkt in de beheerplannen. Het realiseren van de doelen mag door middel van het stellen van tussendoelen worden gefaseerd over meerdere beheerplanperioden. Met het maatregelenpakket opgenomen in de hier voorliggende gebiedsanalyse wordt een belangrijke bijdrage aan de Natura 2000-doelen van dit gebied geleverd. Dit maatregelenpakket is gericht op het beschermen van de hier aanwezige stikstofgevoelige habitattypen en (leefgebieden van) soorten tegen de achtergrond van economische groei. Het maatregelenpakket beoogt in de eerste beheerplanperiode het tegengaan van achteruitgang van alle stikstofgevoelige aangewezen habitattypen en van alle stikstofgevoelige 161 Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen – Bijlagen en kaarten

leefgebieden van aangewezen soorten in de Natura 2000-gebieden. Tegelijkertijd worden in deze periode waar mogelijk, en noodzakelijk volgens de instandhoudingsdoelstellingen, ook de kansen benut voor uitbreiding van oppervlakte en verbetering van kwaliteit. Dit wordt in de tweede en derde beheerplanperiode voortgezet. De verwachte effecten van het maatregelenpakket en het gebruik van ontwikkelingsruimte worden in onderstaande tabel voor de verschillende stikstofgevoelige habitats in dit N2000gebied samengevat. Habitattype / leefgebied H2120 H2130A H2130B H2150

Trend sinds 2004 of datum aanwijzing VR gebied (Verstruweling, betreding) Verstruweling, verruiging) + = +

H2160

H2180A

+ (natuurlijke veroudering)

H2180C

+ (natuurlijke veroudering)

H2190B Lg12 (leefgebied zoom, mantel en droog struweel van de duinen)

= Onb. (geen reeks aan bemonsteringen van populaties in opeenvolgende jaren beschikbaar) Wel is het areaal potentieel leefgebied in ieder geval gelijk gebleven.

Verwachte einde 1e periode =

ontwikkeling beheerplan-

Verwachte ontwikkeling 2030 t.o.v. einde 1e beheerplanperiode +

= /+

+

= + (verwijdering duindoornstruweel ten gunste van H2130A) + (Verwijderen exoten en natuurlijke veroudering) + (Verwijderen exoten en natuurlijke veroudering) + = (bij herstel-maatregelen habitattypen wordt rekening gehouden met belangrijke deel-gebieden nauwe korfslak)

+ = = /(verwijdering duindoornstruweel ten gunste van H2130A) + (Verwijderen exoten en natuurlijke veroudering) + (Verwijderen exoten en natuurlijke veroudering) + =/+ (behoud halfopen duinlandschap zorgt voor beschikbaarheid van afdoende leefgebied)

Met: - (achteruitgang), = (gelijk) en + (vooruitgang) of onb. (onbekend) worden de ontwikkelingen in relatie tot de geldende instandhoudingsdoelstelling aangegeven.


8. Bronnen Bakker, G. & R.W.G. Andeweg, 2009. Natuurwaardenonderzoek Hoek van Holland, Nieuwlandse Duin, Roomse Duin & Hoekse Bosjes, bSR-rapport 122, bSR Ecologsch advies, Rotterdam. Beije, H.M., 2011. Herstelstrategie H2150: Duinheiden met struikhei. Versie 13 april 2011. Bureau Natuurbalans - Limes-divergens, 2005. Brouwersdam t.b.v. duincompensatie, bijlagen.

Natuuronderzoek

Kapittelduinen

&

De Groene Ruimte, 2007. Effecten hondenlosloopgebied op natuurwaarden Ockenburgh. In opdracht van Dienst Stadsbeheer Gemeente Den Haag. De Groene Ruimte bv, Wageningen. DHV, 2007. Verbeteringsplan versterking Delflandse kust. Uitwerking voorkeursalternatief zeewaarts verbreden. DHV, 2010. Projectnota/ MER Aanleg en zandwinning Zandmotor Delflandse kust. Dunea, 2010. Tussen strand en stad – beheernota Berkheide, Meijendel en Solleveld 20102016. Dunea, Voorburg. Gemeente Den Haag, 2005. Consequenties natuurwetgeving bij planvorming “Ockenburgh”, De Groene Ruimte BV, Wageningen. Hoogheemraadschap van Delfland, 2005. Inrichting- en beheerplan Duingebied ‘De Banken’ 2005-2010. Vertegaal Ecologisch Advies en Onderzoek. Huiskes, H.P.J., H.M., Beije, R. Slings & P.W.F.M. Hommel, 2011. Herstelstrategie H2180A: Duinbossen (droog). Versie 13 april 2011. Ministerie van LNV, 2008. Natura 2000-profielendocument– Bijlagendocument. Verkrijgbaar via www.minlnv.nl/natuurwetgeving

Hoofddocument

en

Smits, N.A.C., A.M. Kooijman & B. Arens, 2011. Herstelstrategieën voor H2120 Witte duinen, H2130 (A+B) Grijze duinen. Versie 13 april 2011. Stichting Het Zuid-Hollands Landschap, 2006. Hyacintenbos (incl. Van Leyden-Hof) Beheerplan 2002-2008. Ten Brink, D.J., J.M. Reitsma & L.S.A. Anema, 2008. Vegetatiekartering duingebied Van Dixhoorndriehoek & Vinetaduin 2008, rapport nr. 08-150, Bureau Waardenburg bv, Culemborg. Toetenel, W.J. & H.G.J.M. van der Hagen, 2008. Ecologische analyse inventarisaties 1993, 1998 en 2004 & Kartering aandachtsoorten 2004. Van den Berg, L.J.L., H.B.M. Tomassen, J.G.M. Roelofs & R. Bobbink, 2005. Effects of nitrogen enrichment on coastal dune grassland: A mesocosm study. Environmental pollution 138: 7785. Van der Hagen, H.G.J.M., R.N.A. Kramer, G.M. Leltz, J.J.M. Lucas, H.P. van der Meer, C.E.M. Rood, J.C. Schmale, M. Bilius, K.J. Wardenaar, L.M. Jalink, M.M. Nauta & C.T.M. Vertegaal,


2005a. Beheersplan Berkheide-Meijendel-Solleveld 2000-2009.Toestand van het plangebied in 1998. Gezamenlijk rapport Duinwaterbedrijf Zuid-Holland & Staatsbosbeheer. Update 2000. Van der Hagen, H.G.J.M., R.N.A. Kramer, G.M. Leltz, J.J.M. Lucas, H.P. van der Meer, C.E.M. Rood, J.C. Schmale, M. Bilius, K.J. Wardenaar, L.M. Jalink, M.M. Nauta & C.T.M. Vertegaal, 2005b. Beheersplan Berkheide-Meijendel-Solleveld 2000-2009. Beheersvisie en beheer per deelgebied. Gezamenlijk rapport Duinwaterbedrijf Zuid-Holland & Staatsbosbeheer. Update 2000. Vertegaal, C.T.M., 2003. Kwalificatie van de Kapittelduinen als habitatrichtlijngebied. Vertegaal Ecologisch Advies en Onderzoek.


Bijlage 1 Overzicht PAS-maatregelpakket voor de eerste beheerplanperiode (2012 t/m 2017 )

3 H2120

Geen normkosten

Zeereep Solleveld

Maaien en afvoeren of begrazen

20

Cyclisch

5


Zeereep Solleveld

Dynamisch zeereepbeheer; kleinschalige maatregelen ten gunste van 20 ha H2130A

18

Eenmalig

6


Zeereep Ter Heyde Vluchtenburg

Maaien en afvoeren of begrazen

19

Cyclisch

7


Zeereep Ter Heyde Vluchtenburg

Dynamisch zeereepbeheer; kleinschalige maatregelen ten gunste van 19 ha H2130A

19

Eenmalig

Van Dixhoorndriehoek Verwijderen struweel en plaggen

20

Eenmalig

34620

Van Dixhoorndriehoek Maaien en afvoeren of begrazen

5 20

Cyclisch Jaarlijke

Geen normkosten

Molenslag

Plaggen

3

Eenmalig

Geen normkosten

Ockenrode

Verwijderen houtopslag ten gunste van 1 ha H2150

0,5

Eenmalig

Ockenrode

Gescheperde begrazing

1

Jaarlijks

10A 10B 19 25 26

H2180A Duinbossen 30 (droog)

Ockenrode

Verwijderen prunus en andere exoten


23

Cyclisch

2500

Geen normkosten

Projectplan Ockenrode Projectplan Ockenrode Projectplannen Ockenrode, Parnassia en Dorestad

300.000

Geen normkosten 2500

ingreep)


H2130A Grijze duinen (kalkrijk) H2130A Grijze duinen (kalkrijk) H2130B Grijze duinen (kalkarm) H2150 Duinheide met struikhei H2150 Duinheide met struikhei

(Norm) kosten (€ zie 45A en 45B

Eenmalig

11

Maatregel

4

9

165

Van Dixhoorndriehoek Voorkomen overbetreding

Deelgebied

€

Habitattype

Eenmalig / cyclisch?

Nr

Prestatie (ha)

Normkosten (€

50.000 285.000 zie 5 692.400 75.000 525.000 zie 30 300

179.480

31

Maatregel


Ockenrode

Gescheperde begrazing (indien noodzakelijk)

17

Cyclisch

Ockenrode

Verwijderen opslag ten gunste van <1 ha H2130B en < 1 ha H2150

<1

Eenmalig

Van Dixhoorndriehoek Voorkomen overbetreding


5 20

Eenmalig

Projectplannen Parnassia Geen normkosten

ingreep) Projectplannen Ockenrode, Parnassia en Dorestad

(Norm) kosten (€

Deelgebied

€

Habitattype

H2130B Grijze duinen (kalkarm) en H2150 32 Duinheide met struikhei 45A H2130A Grijze duinen 45B (kalkrijk)

166

Eenmalig / cyclisch?

Nr

Prestatie (ha)

Normkosten (€

zie 26

zie 30

432.600

Bijlage 2 Maatregelenkaarten voor PAS-maatregelpakket

4) Maaien of begrazen: 20 ha H2130A Maatregelpakket I (Delfland)

32) Verwijderen houtopslag ten gunste van <1 ha H2130B en <1 ha H2150 Maatregelpakket I (Parnassia)

5) Dynamisch zeereepbeheer: kleinschalige maatregelen ten gunste van 20 ha H2130A Maatregelpakket I (Delfland)

25) Verwijderen houtopslag ten gunste van 1 ha H2150 Maatregelpakket I (Ockenrode)

26) Instellen gescheperde begrazing ten gunste van 1 ha H2150 Maatregelpakket I (Ockenrode)

19) Plaggen: 3 ha Maatregelpakket I (Dunea)

30) Verwijderen prunus en andere exoten ten gunste van 23 ha H2180A 31) Indien noodzakelijk: instellen gescheperde begrazing ten gunste van 12 ha H2180A Maatregelpakket I (Parnassia, Vestia)

167


Maatregelpakket I (Ockenrode, Parnassia, Vestia)

7) Dynamisch zeereepbeheer: kleinschalige maatregelen ten gunste van 19 ha H2130A Maatregelpakket I (Delfland)

6) Maaien en afvoeren of begrazen: 19 ha H2130A Maatregelpakket I (Delfland)

168


3, 45) Voorkomen overbetreding: 11 ha H2120, 25 ha H2130A Maatregelpakket I (ZHL)

9) Verwijderen struweel en plaggen: 20 ha H2130A Maatregelpakket I (ZHL)

10) Maaien of begrazen: 25 ha H2130A Maatregelpakket I (ZHL)

169


Bijlage 3: Kostenspecificatie uitbreidingsmaatregelen 2e en 3e beheerplanperiode Met betrekking tot begrazing en maaien betreft het jaarlijkse kosten. Met betrekking tot verwijderen van struweel en exoten gaat het om kosten per beheerplanperiode.

180

180

170


€

13665

13665

13665

180

€

1800

€

€ €

€

360

€

€

0.5

€

0.5

verwijderen prunus en andere exoten

Solleveld

€

€

Solleveld

€

0.5 0.5

0.5

verwijderen prunus en andere exoten integrale begrazing

verwijderen prunus en andere exoten integrale begrazing

€

7650 7200 692400

€

0.5

integrale begrazing

€

Ockenrode

5

€ €

Ockenrode

€

Hyacintenbos

1 7

€

Hyacintenbos

€

€ €

Solleveld

€

Vinetaduin Slaperdijk-Noord

€

1 20 20

H2130A Grijze duinen (kalkrijk) H2130B Grijze duinen (kalkarm) H2130B Grijze duinen (kalkarm) H2150 Duinheiden met Struikheide H2150 Duinheiden met Struikheide H2150 Duinheiden met Struikheide H2150 Duinheiden met Struikheide H2150 Duinheiden met Struikheide H2150 Duinheiden met Struikheide

maaien integrale begrazing verwijderen struweel + plaggen integrale begrazing tegengaan bemesting door honden integrale begrazing

Hoekse Bosjes Van Dixhoorndriehoek Van Dixhoorndriehoek

H2130A Grijze duinen (kalkrijk) H2130A Grijze duinen (kalkrijk) H2130A Grijze duinen (kalkrijk)

11

voorkomen overbetreding

Totaal


kosten uitbreiding €

H2120 Witte duinen

eenheidsprijs (/stuk of /ha)

uitbreiding (ha)

Maatregel(en)

Deelgebied

Habitattype

Kaart 1: Habitattypenkaart Solleveld

171


172


Kaart 2: Habitattypenkaart Kapittelduinen noord

173


174


Kaart 3: Habitattypenkaart Kapittelduinen zuid

175


Beheerplan bijzondere natuurwaarden Solleveld & Kapittelduinen Bijlagen en kaarten. Bijlagen en kaarten bij Beheerplan

Recommend Documents