Beheer van computersystemen en netwerken met Windows XP (deel4)

sec.vsko-ict.com/ib

INFORMATICABEHEER

Beheer van computersystemen en netwerken met Windows XP (deel4)

Ondersteuning Informaticabeheer Marleen Decuyper Ria Van Eysendeyk IB-1004-01 2002

INFORMATICABEHEER

sec.vsko-ict.com/ib

Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van het VVKSO.

Beheer van computersystemen en netwerken met Windows XP (deel4)

Ondersteuning Informaticabeheer Marleen Decuyper Ria Van Eysendeyk IB-1004-01 2002 D/2002/7841/036

Inhoud 15

Systeembestanden van Windows XP ............................................................... 257

15.1 15.1.1 15.1.2 15.2 15.3 15.4 15.5 15.5.1 15.5.2 15.5.3 15.5.4 15.6 15.6.1 15.7 15.7.1 15.7.2 15.7.3 15.7.4 15.7.5 15.7.6

Systeemconfiguratiebestanden ............................................................................ 257 Labo 67: Configuratiebestanden tonen ................................................................ 257 Hulpprogramma voor systeemconfiguratie........................................................... 259 DLL als systeembestand ...................................................................................... 261 COM bestanden.................................................................................................... 261 Labo 68: Systeembestanden ................................................................................ 263 Het Register .......................................................................................................... 263 Componenten van het register ............................................................................. 264 Opbouw van het register....................................................................................... 264 Labo 69: Register van een externe computer ...................................................... 266 Labo 70: Het register bewerken............................................................................ 268 Systeembeheer..................................................................................................... 270 Labo 71: Systeembeheer...................................................................................... 272 Labo 72: Tools voor het configureren van Windows ............................................ 273 Tweak UI............................................................................................................... 274 TweakAll ............................................................................................................... 275 WinGuides Tweak Manager ................................................................................. 276 Registry Guide ...................................................................................................... 277 Regclean............................................................................................................... 278 Regdrill.................................................................................................................. 279

16

Batchbestanden .................................................................................................. 280

16.1 16.2 16.2.1 16.2.2 16.3 16.3.1 16.4 16.5 16.6 16.7

MS-DOS................................................................................................................ 280 Taken automatiseren ............................................................................................ 281 Batchbestanden .................................................................................................... 281 Windows Scripting Host........................................................................................ 281 Enkele eenvoudige MS-DOS-commando's .......................................................... 281 Labo 73: DOS-venster .......................................................................................... 285 Labo 74: Voorbeelden van batchbestanden......................................................... 285 Labo 75: Gebruik van parameters ........................................................................ 286 Tools om batchbestanden te maken of te wijzigen............................................... 287 Referenties............................................................................................................ 288

17

Schijfbeheer ........................................................................................................ 289

17.1 17.2 17.2.1 17.2.2 17.2.3 17.3 17.3.1 17.4 17.5 17.5.1 17.5.2 17.5.3 17.5.4 17.5.5 17.5.6 17.6 17.6.1 17.6.2 17.6.3 17.6.4 17.6.5 17.7 17.7.1 17.7.2 17.7.3 17.8 17.8.1 17.8.2

Low-level formattering .......................................................................................... 289 Partitionering......................................................................................................... 290 Volumes ................................................................................................................ 290 Partities ................................................................................................................. 290 Master-Boot-Record.............................................................................................. 291 High-level formattering.......................................................................................... 292 Volume bootsector ................................................................................................ 292 Labo 76: Formatteren en partitioneren ................................................................. 292 File Allocation Table ............................................................................................. 294 FAT ....................................................................................................................... 294 Clusters................................................................................................................. 295 Clustergrootte ....................................................................................................... 295 Voor- en nadelen van FAT 32 tegenover FAT 16................................................. 296 Verschil tussen FAT en NTFS .............................................................................. 297 Labo 77: FAT ........................................................................................................ 299 Het bestandsbeheersysteem ................................................................................ 299 Directory-structuur ................................................................................................ 299 Labo 78: Directorystructuur .................................................................................. 300 Labo 79: Structuur van de FAT............................................................................. 302 Labo 80: De “rauwe” directory-structuur ............................................................... 305 Labo 81: Lange bestandsnamen .......................................................................... 306 Fragmentatie......................................................................................................... 308 Schrijfalgoritme ..................................................................................................... 308 Defragmentatie ..................................................................................................... 309 Labo 82: Schrijfalgoritme en defragmentatie........................................................ 312 Bestandssysteemfouten ....................................................................................... 312 Verloren clusters ................................................................................................... 312 Kruislings gekoppelde bestanden......................................................................... 313

17.8.3 17.8.4 17.9 17.10

Ongeldige bestanden of mappen.......................................................................... 313 FAT-fouten ............................................................................................................ 313 Labo 83: Schijfcontrole ......................................................................................... 314 Labo 84: Schijfruimte vrijmaken............................................................................ 315

18

Bestandsbeheer .................................................................................................. 317

18.1 18.1.1 18.1.2 18.2 18.2.1 18.2.2 18.2.3 18.3 18.3.1 18.3.2 18.3.3 18.3.4 18.3.5 18.3.6 18.3.7 18.3.8 18.3.9 18.4 18.5 18.5.1 18.6 18.6.1 18.6.2 18.6.3

Bestandsbeheer met Verkenner ........................................................................... 317 Labo 85: Verkenner .............................................................................................. 317 Bewerkingen met bestanden ................................................................................ 318 Bestanden verwijderen ......................................................................................... 319 Bestanden/mappen verwijderen via Prullenbak ................................................... 319 Bestanden/mappen verwijderen zonder Prullenbak ............................................. 321 Labo 86: Bestandsbewerkingen volgen met een diskeditor ................................. 322 Bestanden zoeken ................................................................................................ 323 Een bestand of map zoeken op naam.................................................................. 324 Zoekresultaten ...................................................................................................... 326 Zoeken op naam als je het type bestand weet ..................................................... 327 Zoeken op datum .................................................................................................. 327 Zoeken op grootte van het bestand ...................................................................... 328 Geavanceerde zoektechnieken ............................................................................ 328 Zoekactie verfijnen................................................................................................ 329 Een zoekactie opslaan en opnieuw gebruiken ..................................................... 329 Labo 87: Bestanden zoeken ................................................................................. 329 De inhoudstafel afdrukken .................................................................................... 330 Bestandskenmerken en kenmerken van mappen ................................................ 331 Labo 88: Bestands- en mappenattributen ............................................................ 332 Compressie........................................................................................................... 333 Doel en werking .................................................................................................... 333 Labo 89: Bestandscompressie ............................................................................. 334 Schijfcompressie................................................................................................... 337

15

Systeembestanden van Windows XP

15.1

Systeemconfiguratiebestanden

Windows slaat de informatie over de systeemconfiguratie in een hele reeks bestanden met verschillende indeling op. Tot deze configuratiebestanden behoren bestanden om Windows zelf te configureren, maar ook bestanden om programma’ s te configureren. Het Register (registry) bevat alle gegevens die Windows nodig heeft voor de goede werking van de computer. Telkens je een nieuw programma installeert, randapparaten toevoegt of verwijdert of configuratie-instellingen wijzigt, wordt het Register aangepast. De database waaruit het Register is samengesteld bestaat uit meerdere bestanden die op schijf als systeembestanden bijgehouden worden. Naast het Register zijn Boot.ini, Win.ini en System.ini de configuratiebestanden die Windows gebruikt bij het opstarten.

15.1.1

Labo 67: Configuratiebestanden tonen

De meeste configuratiebestanden zijn opgeslagen in verborgen systeembestanden met het bestandskenmerk Alleen-Lezen. Als je in de Verkenner via de menu-optie Extra, Mapopties het tabblad Weergave activeert, kun je kiezen voor Verborgen bestanden en mappen weergeven en Beveiligde besturingssysteembestanden verbergen niet selecteren. Stel deze opties in op jouw computer en bekijk de inhoud van de map c:\Windows. Welke verborgen en systeembestanden vind je daar terug?

Je herkent verborgen bestanden gemakkelijk doordat het bijbehorende pictogram een lichtere kleur heeft dan het pictogram van gewone bestanden. Soms zal je in een dialoogvenster of configuratiebestand de term %systemroot% zien verschijnen (soms ook zonder procenttekens). Systemroot is een globale systeemvariabele die verwijst naar de installatiemap van Windows. Een systeemvariabele deelt aan het besturingssysteem mee waar een programma is opgeslagen. VVKSO

Ondersteuning IB

Beheer van computersystemen en netwerken met Windows XP - pagina 257

Initialisatiebestanden hebben steeds de extensie .ini en zijn meestal opgeslagen in de map waarin Windows geïnstalleerd is. Dit zijn eigenlijk tekstbestanden die je gewoon met Kladblok kunt openen. Hoewel je in deze bestanden over het algemeen beter niet kunt wijzigen, tenzij je weet waarmee je bezig bent, kan het geen kwaad de inhoud van deze bestanden eens te bekijken. Zo krijg je meer inzicht in de manier waarop Windows werkt. Welke ini-bestanden bevat jouw computer? In welke map(pen) bevinden ze zich vooral? Alle initialisatiebestanden hebben dezelfde indeling in secties. •

Elke sectie begint met een naam tussen vierkante haakjes.

•

Elke sectie bevat één of meerdere opdrachtregels.

•

Elke opdrachtregel in een sectie heeft dezelfde syntax parameter=waarde waarbij de waarde een bestandsnaam, getal of andere tekenreeks kan zijn.

•

Lege opdrachtregels en regels die beginnen met een puntkomma worden genegeerd. Open een ini-bestand van jouw computer en bekijk de indeling in secties. Bestudeer de voorziene opdrachtregels.

Sinds Windows 95 heeft Microsoft er voor gekozen de meeste informatie om Windows te initialiseren in het systeemregister op te slaan. Toch worden er in Windows nog altijd twee initialisatiebestanden gebruikt: Win.ini en System.ini. Win.ini Zoek het bestand Win.ini op jouw computer. In welke map bevindt het zich? Dit Win.ini-bestand wordt vooral gebruikt om ondersteuning te bieden aan oudere 16bitstoepassingen. In dit bestand zul je typisch secties vinden voor enkele toepassingen en wat installatie-informatie voor Windows zelf. Bestudeer de inhoud van Win.ini op jouw computer.

VVKSO

Ondersteuning IB


System.ini In de versie Windows 3.1 bevatte dit bestand alle stuurprogramma’s die tijdens de systeemstart moesten geladen worden. In Windows XP wordt de meeste informatie over stuurprogramma’s in het register opgeslagen, maar het bestand system.ini bevat nog steeds configuratiegegevens over de stuurprogramma’s voor 16-bitstoepassingen. Bestudeer de inhoud van System.ini op jouw computer. Register Het register bevat alle configuratiegegevens die niet in een initialisatiebestand opgeslagen zijn. Het register is echter geen tekstbestand dat je zo kunt openen. Het is een database die je alleen met de registereditor kunt openen.

15.1.2

Hulpprogramma voor systeemconfiguratie

Er bestaat echter een hulpprogramma voor systeemconfiguratie die de bewerking van deze systeembestanden eenvoudiger maakt. Dit programma Msconfig.exe toont via vijf tabbladen de inhoud van de configuratiebestanden, daarnaast is er nog het tabblad Opstarten. Je start dit programma via Start, Uitvoeren, msconfig.

Als er configuratieproblemen zijn geef je in het tabblad Algemeen aan hoe je Windows wilt opstarten. Het tabblad Algemeen bevat nog een mogelijkheid om beschadigde systeembestanden terug te zetten (bijvoorbeeld door een virus). Dit kan via de knop Bestand uitpakken…. Na het klikken op de knop ga je daarvoor als volgt te werk: •

Duid het beschadigde bestand aan.

VVKSO

Ondersteuning IB


•

Selecteer het .cab-bestand dat het bestand bevat dat je wilt terugzetten. Dit verwijst naar de cd-rom of de map met installatiebestanden.

•

Duid de map aan waar de goede kopie moet worden opgeslagen.

•

Klik op de knop Uitpakken.

In de tabbladen Boot.ini, System.ini en Win.ini vind je per sectie de inhoud terug. Door op het plusteken te klikken vind je lijn per lijn de inhoud van de corresponderende bestanden terug. Je kunt aanduiden of een lijn al dan niet moet uitgevoerd worden (in- of uitschakelen van het selectievakje), je kunt een lijn bewerken of er één toevoegen. Je kunt ook de volgorde van de regels aanpassen.

In de tabbladen Opstarten en Services bepaal je of de programma’s en diensten van Windows in de lijst automatisch geladen worden bij het opstarten of niet. De wijzigingen die je in dit venster aanbrengt worden pas de volgende keer dat je Windows opstart toegepast. Enkel de wijzigingen door beheerders aangebracht, worden weggeschreven.

VVKSO

Ondersteuning IB


15.2

DLL als systeembestand

De applicatie krijgt toegang tot een functie door een statische of dynamische koppeling te leggen met bibliotheek waaruit de nodige informatie kan gehaald worden. Een statische koppeling blijft bestaan gedurende de ganse uitvoertijd van de applicatie terwijl een dynamische koppeling gelegd wordt op het ogenblik dat de applicatie ze nodig heeft. DLL is de afkorting van Dynamic Link Library. Een DLL-bestand is een verzameling (bibliotheek) van kleine uitvoerbare programma’s of gegevens die kunnen gebruikt worden door een Windows-toepassing bij uitvoering door een dynamische koppeling. Het voordeel van DLL-bestanden is dat ze niet tesamen in het geheugen geladen worden met het toepassingsprogramma die het gebruikt. Dit spaart geheugenruimte. Zolang bijvoorbeeld MS-Word gebruikt wordt om een document te bewerken, moet het printer DLL-bestand niet geladen worden. Dit moet pas gebeuren op het moment dat je het document wilt afdrukken. Een DLL kan ook volgende extensies hebben: exe, drv (driver) of fon (fonts). Een DLL kan gelijktijdig door verschillende applicaties gebruikt worden. Sommige DLL’s worden geleverd door Windows zelf en zijn ter beschikking van alle applicaties terwijl andere geleverd en geïnstalleerd worden met de applicatie. De meeste DLL’s bevinden zich in de \Windows\System-map.

15.3

COM bestanden

Een component is een bouwsteen die kan gebruikt worden bij programmatie, maar die op zichzelf kan bestaan. Dit betekent dat deze bouwsteen kan gebruikt worden samen met andere componenten. Daarbij zal elke component de mogelijkheden, karakteristieken en eigenschappen van de andere componenten herkennen en gebruiken. Dit betekent praktisch dat een nieuwe toepassing kan gebouwd worden met gebruik van reeds gemaakte componenten, zonder dat er iets aan de bestaande componenten moet gebeuren of dat die moeten gecompileerd worden. Voorbeeld Je wenst zelf een Windows-toepassing te ontwikkelen die hetzelfde scherm voor het openen van bestanden gebruikt als het Microsoft Office-pakket. Je moet dit venster niet opnieuw maken, je kunt gewoon een bestaande component integreren in je toepassing. Zo’n component maakt deel uit van COM, het Component Object Model. Je kunt dit vergelijken met een toepassing COM bestaat uit COM+, DCOM, Active X en programmeerhulpmiddelen. •

Een ActiveX-component is een component die zich op dezelfde computer als de toepassing bevindt, maar wel door meerdere toepassingen kan gebruikt worden. Het scherm om een bestand te openen is hiervan een voorbeeld. Het is een ActiveXcomponent die samen met Windows XP op de computer ter beschikking komt. Je kunt nog bepaalde eigenschappen meegeven of instellen, zoals de startmap, de bestandsextensie, …

VVKSO

Ondersteuning IB


•

Het Microsoft's Distributed Component Object Model (DCOM) maakt het bovendien relatief gemakkelijk om deze component samen met een toepassing te verspreiden over meerdere computers in een netwerk.

•

COM+ is een aanvulling op het Component Object Model (COM). De bedoeling van COM+ is om COM ook geschikt te maken voor het ontwikkelen van componenten die aan de serverkant van applicaties moeten draaien. Dit gebeurt door bepaalde services of diensten toe te voegen aan een gewone component.

Een component bestaat uit één of meer klassen die objecten beschrijven en de methoden en gebeurtenissen die door het betreffende object kunnen worden uitgevoerd. De eigenschappen van een klasse (of coclass in COM+ terminologie) worden beschreven in een interface (of co-interface). De klasse en zijn interface zijn onafhankelijk van de gebruikte (programmeer-)taal.

Objecten of klassen en hun methodes en bijbehorende gegevens worden door COM gecompileerd in binaire uitvoerbare modules. Dit zijn bestanden met een dynamic link library (DLL) of EXE bestandsextensie hebben. Een module kan meer dan één klasse bevatten.

VVKSO

Ondersteuning IB


15.4

Labo 68: Systeembestanden Bekijk de inhoud van de systeembestanden Boot.ini, System.ini en Win.ini met het hulpprogramma voor systeemconfiguratie. Herstart Windows op een aantal verschillende manieren. Beoordeel de resultaten. Kijk telkens na wat er verander is aan de systeemconfiguratiebestanden. Test de mogelijkheden uit van het tabblad Opstarten. Schakel bijvoorbeeld de virusscanner uit bij het opstarten. Bestudeer het effect. Wat is het effect als je de service Printer Spooler uitschakelt bij het opstarten? Hoeveel DLL-bestanden bevat jouw computer? Waar bevinden deze bestanden zich op de schijf? Welke dynamic link libraries bestaan er op jouw computer met de andere mogelijke extensies? Waar bevinden zich de meeste van deze bestanden? Zoek meer informatie over de opbouw en de werking van componenten.

15.5

Het Register

Zoals in de vorige versies van Windows speelt het register een belangrijke rol voor de configuratie van de computer. Het register bevat alle configuratiegegevens van de meeste programma’s die op de computer zijn opgeslagen, maar ook configuratie-instellingen van Windows zelf. Bovendien bevat het ook informatie over de gebruikers van deze computer. Het register bevindt zich op twee plaatsen: 1

Het register bevindt zich C:\Windows\System32\Config.

De bestanden zonder extensie bevatten de eigenlijke registerbestanden.

De .sav-bestanden zijn kopieën van de registerbestanden en worden gemaakt op het ogenblik dat Windows geïnstalleerd wordt.

De andere bestanden in deze map bevatten logboekgegevens.

VVKSO

Ondersteuning IB

in

een

groep

bestanden

in

de

map


2

De informatie over elk gebruikersprofiel wordt bewaard in Ntuser.dat dat zich in de profielmap, C:\Documents and Settings\\ van elke gebruiker bevindt. Zoals je merkt zijn een pak van deze bestanden alleen-lezen en verborgen bestanden.

15.5.1

Componenten van het register

Een component van het register is een gedeelte van het register dat als afzonderlijk bestand op je vaste schijf staat. Een component is een eenheid die sleutels, deelsleutels en waarden omvat en bovenaan in de registerhiërarchie staat. Per component worden één bestand en een log-bestand opgeslagen in de map Windows\System32\Config of in de map Documents and Settings\. Standaard zijn de componentbestanden Default, Sam, Security, Software en System in de map ..\System32\Config opgeslagen. De deelmap van Documents and Settings bevat de registerbestanden met het gebruikersprofiel voor elke gebruiker van de computer in het bestand Ntuser.dat. Omdat een component een bestand is, kan de component van het ene systeem naar het andere systeem worden verplaatst (zie verder). Je moet echter de Register-editor gebruiken om het bestand te bewerken.

15.5.2

Opbouw van het register

Het Register kun je inkijken en eventueel bewerken via de meegeleverde Registereditor. In principe kan elke gebruiker het register openen met behulp van regedit.exe of regedt32.exe (= een alias voor het eerste programma). Maak steeds een reservekopie vooraleer je wijzigingen in het register aanbrengt (zie verder). Wijzig het Register alleen als dit absoluut noodzakelijk is. Als er een fout in het Register staat, is het mogelijk dat je computer niet meer functioneert. Als dit gebeurt, herstel je het Register zoals het was toen je computer voor het laatst met succes werd gestart (zie verder). Je opent de registereditor door het programma Regedit uit te voeren.

VVKSO

Ondersteuning IB


Enkel de wijzigingen door een beheerder ingevoerd worden weggeschreven. De Registoreditor bestaat uit twee deelvensters. Links een boomstructuur met de sleutels en deelsleutels en rechts de waarden en de gegevens (=inhoud van de waarde). Van de hoofdsleutels zijn enkel HKEY_LOCAL_MACHINE en HKEY_USERS echte registersleutels. De andere drie zijn een soort van snelkoppeling naar een vertakking in HKEY_LOCAL_MACHINE of HKEY_USERS. •

HKEY_LOCAL_MACHINE bevat configuratiegegevens over de computer zowel in verband met hardware als software-instellingen.

•

HKEY_USERS is de hoofdsleutel van alle gebruikersprofielen op de computer. Hierin wordt informatie over en voor alle gebruikers die geregistreerd zijn op deze computer bijgehouden.

•

HKEY_CURRENT_USER is een subsleutel van HKEY_USERS en bevat zoals de naam het aangeeft de configuratie-instellingen voor de aangemelde gebruiker. Hierin zijn de mappen, schermkleuren en andere instellingen van de gebruiker opgeslagen. Deze informatie wordt het actieve gebruikersprofiel genoemd.

•

HKEY_CLASSES_ROOT is een snelkoppeling naar de deelsleutel HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Classes. De hier opgeslagen gegevens koppelen een bestandsextensie aan het openen met de juiste toepassing wanneer een gebruiker dubbelklikt op een bestand in Windows Verkenner.

•

HKEY_CURRENT_CONFIG bevat informatie over het hardwareprofiel dat tijdens het opstarten door het lokale computersysteem wordt gebruikt.

Deze takken bestaan uit sleutels die op hun beurt subsleutels (deelsleutels) kunnen bevatten. Elke sleutel kan één of meerdere waarden bevatten. Een waarde bestaat uit een naam, een gegevenstype en enkele gegevens. Er zijn zes soorten gegevenstypes. Het gegevenstype van een waarde mag nooit gewijzigd worden.

REG_BINARY bevat onbewerkte binaire gegevens. De meeste gegevens over hardwareonderdelen worden opgeslagen als binaire gegevens en worden in de register-editor weergegeven in de hexadecimale indeling.

REG_DWORD bevat gegevens in de vorm van een getal van 4 bytes. Veel parameters voor stuurprogramma's en services zijn van dit type en kunnen in de registereditor in binaire, hexadecimale of decimale indeling worden weergegeven.

REG_EXPAND_SZ is een gegevensreeks van variabele lengte. Dit gegevenstype omvat variabelen die worden herleid als de gegevens door een programma of een service worden gebruikt.

REG_MULTI_SZ bevat meerdere tekenreeksen. Waarden die uit lijsten of meerdere waarden in een leesbare vorm bestaan, zijn meestal van dit type. De vermeldingen worden van elkaar gescheiden door spaties, komma's of andere scheidingstekens.

REG_SZ is een tekstreeks van vaste lengte.

REG_FULL_RESOURCE_DESCRIPTOR is een reeks geneste tabellen voor de opslag van een bronlijst voor een hardwareonderdeel of -stuurprogramma.

VVKSO

Ondersteuning IB


Je verandert de inhoud van een waarde via een dialoogvenster dat je verkrijgt door op de waardenaam te dubbelklikken.

Het is meestal geen goed idee om instellingen rechtstreeks in het register aan te passen via de registereditor. Gebruik liever de hulpmiddelen die Windows biedt, bijvoorbeeld via de programma's van Configuratiescherm. Voor sommige doeleinden moet je toch rechtstreeks ingrijpen in het Register omdat Windows geen voorzieningen heeft om die wijzigingen aan te brengen.

15.5.3

Labo 69: Register van een externe computer

Daarnaast is er ook de mogelijkheid om het register van een externe computer te bekijken. Je doet dit in de registereditor via de menu-optie Bestand, Verbinding maken met netwerkregister. Pas eventueel de gegevens in de vakken objecttype en locatie aan via de knoppen rechts ervan. Neem in het onderstaande dialoogvenster de knop Geavanceerd.

VVKSO

Ondersteuning IB


Klik in het nieuwe dialoogvenster de knop Nu zoeken en selecteer dan de computer waarvan je het register wenst te zien uit de lijst onderaan het scherm.

Bevestig je keuze en je krijgt uiteindelijk meer te zien in je registereditor. Van de externe computer worden slechts twee vooraf gedefinieerde sleutels weergegeven: HKEY_USERS en HKEY_LOCAL_MACHINE.

Dit loopt in sommige gevallen echter fout, indien de computer die je wenst te zien niet de toelating geeft. Je krijgt dan een foutmelding in de volgende zin.

Pas in dat geval je rechten aan en probeer het opnieuw. Verbreek de verbinding met het extern register via de menu-optie Bestand, Verbinding met netwerkregister verbreken. Je selecteer de computer en je bevestigt je keuze. Worden de wijzigingen steeds weggeschreven? Worden ze ook steeds toegepast?

VVKSO

Ondersteuning IB


15.5.4

Labo 70: Het register bewerken

Zorg ervoor dat in Verkenner de verborgen bestanden zichtbaar zijn. Alle extensies moeten eveneens getoond worden. Bestudeer de bestanden in de map C:\Windows\System32\Config. Welke bestandskenmerken hebben deze bestanden? Van welke datum en grootte zijn deze bestanden? Verklaar! Hoeveel Ntuser.dat bestanden bevat het systeem? Verklaar. Open de registereditor. Open de sleutel HKEY_LOCAL_MACHINE. Ga na waarover de verschillende deelsleutels informatie bevatten. Open de sleutel HKEY_USERS. Welke deelsleutels herken je? Waarover bevatten ze informatie? Zoek uit naar welke HKEY_CURRENT_USER.

deelsleutel

een

snelkoppeling

gelegd

wordt

via

Bekijk de waarden en de gegevens van de deelsleutels van Control Panel en probeer hun betekenis te achterhalen. Bewerking 1 Als je Windows geïnstalleerd hebt vanaf het cd-rom station dan zal elke keer je Setup opnieuw uitvoert, gezocht worden naar bestanden op de cd-rom in dat station. Dit is natuurlijk niet nodig als je de bronbestanden op de harde schijf hebt gezet. Het installatiepad staat in de waarde Sourcepath van de deelsleutel HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Setup.

Bekijk de aanwezige waarde en pas de waarde aan met het juiste pad naar de bronbestanden. Je werkt met een heel uitgebreide boom van gegevens. Toch kun je onderaan het scherm steeds volgen met welke deelsleutel je op dat moment bezig bent.

VVKSO

Ondersteuning IB


Bewerking 2 Je hebt bij het installeren van Windows een foute registratienaam ingetikt en wilt die veranderen. Zoek in het eigenschappenvenster van Deze computer de naam op waaronder Windows is geregistreerd. Open de Registereditor. Selecteer Bewerken, Zoeken en zoek elk voorkomen van de naam.

Wijzig de naam in de juiste sleutel en controleer de wijziging. Sommige aanpassingen kun je onmiddellijk zien, andere zijn pas effectief nadat Windows opnieuw opgestart is. Via de menu-optie Favorieten, Toevoegen aan favorieten kun je vaak bezochte sleutels aanduiden en nadien snel openen. Neem de twee bovenstaande sleutels op in de favorieten. Geef ze een gepaste naam. Bewerking 3 Al bij de eerste start van Windows XP verschijnt een ballontip met daarin de aansporing om een rondleiding doorheen Windows XP te volgen, daarnaast komt er nog één met de hint om een .NET-passport aan te maken. Dergelijke ballonnen duiken geregeld op met min of meer relevante context-gerelateerde tips en hints. Op het eerste gezicht lijken dergelijke tips wel interessant, maar sommige verschijnen steeds opnieuw zolang een bepaalde handeling niet verricht is, wat op den duur storend werkt. Je kunt deze ballontips uitschakelen door een nieuwe waarde in het register in te voeren bij de sleutel HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion \Explorer\Advanced. Deze nieuwe waarde noemt EnableBalloonTips, moet van het type DWORD zijn en de waarde 00000000 krijgen. Voeg op deze plaats een nieuwe waarde in door de menu-optie die hieronder te zien is.

VVKSO

Ondersteuning IB


De standaardwaarde hiervan is 0. Die hoef je niet te wijzigen. Wil je later toch ballontips gebruiken, dan verwijder je deze DWORD-waarde of verander je de waarde ervan in 1. Vervelend is dat je dit voor elke gebruiker opnieuw moet doen, want de sleutel waarin deze waarde thuishoort, is niet beschikbaar bij de standaard gebruiker (Default User). Bewerking 4 Kijk na met welke toepassing een bestand met extensie .txt geopend wordt. Pas dit aan zodat deze soort bestanden geopend worden met Microsoft Word. Test de werking hiervan uit. Het is waarschijnlijk beter om deze waarde opnieuw te herstellen.

15.6

Systeembeheer

Via Systeembeheer kun je een heel gedetailleerd beeld krijgen van de systeeminstellingen, gebruikersaccounts, services, … . Je treft er de volgende beheersprogramma’s aan. Je start dit programma op via Start, Configuratiescherm, Prestaties en onderhoud, Systeembeheer. Je krijgt een aantal modules ter beschikking waarmee je heel wat beheersmogelijkheden hebt.

VVKSO

Ondersteuning IB


•

Component Services

Hiermee kunnen systeembeheerders COM+-programma's installeren en beheren vanuit een grafische gebruikersinterface. Ze kunnen ook beheerderstaken automatiseren door middel van een script- of programmeertaal. Softwareontwikkelaars kunnen Onderdeelservices gebruiken om het gedrag van routinecomponenten en programma's, zoals beveiliging en deelname aan transacties, visueel te configureren en om componenten te integreren in COM+-programma's. •

Computerbeheer

Hiermee kunnen lokale of externe computers worden beheerd vanuit één bureaublad. In Computerbeheer zijn verschillende Windows XP-beheerprogramma's gecombineerd in één consolestructuur, zodat je gemakkelijk toegang hebt tot de beheereigenschappen van een specifieke computer. Belangrijke onderdelen hier zijn: •

De logboeken waarin je de foutmeldingen kunt nalezen en opvolgen.

•

De gedeelde mappen

•

Gebruikers en groepen

•

Opslag

Via de menu-optie Acties, Verbinding maken met een andere computer kun je ook een externe computer gedeeltelijk beheren. Niet alle onderdelen zijn van op afstand bereik- of wijzigbaar, waaronder bijvoorbeeld de eigenschappen van een partitie. •

Gegevensbronnen (ODBC)

ODBC (Open Database Connectivity) is een interface die programma's toegang geeft tot gegevens in databasesystemen die gebruik maken van deze standaard. •

Logboeken

Hiermee kun je logboekbestanden van systeem-, programma- en beveiligingsgebeurtenissen weergeven en beheren op de computer. Met Logboeken kun je informatie over hardware- en softwareproblemen verzamelen en beveiligingsgebeurtenissen controleren. •

Lokaal beveiligingsbeleid

Hier worden beveiligingsinstellingen voor de lokale computer geconfigureerd. Voorbeelden van deze instellingen zijn Wachtwoordbeleid, Accountvergrendelingsbeleid, ControVVKSO

Ondersteuning IB


lebeleid, IP-beveiligingsbeleid, toewijzingen van gebruikersrechten, herstelagenten voor gecodeerde gegevens en andere beveiligingsopties. Lokaal beveiligingsbeleid is alleen beschikbaar op computers die geen domeincontrollers zijn. Als de computer deel uitmaakt van een domein, kunnen deze instellingen worden overschreven door het domeinbeleid. •

Prestaties

Hiermee worden realtime-gegevens over de activiteit van het geheugen, schijven, processoren, het netwerk en andere elementen verzameld en weergegeven. De gegevens worden weergegeven in een grafiek, histogram of rapportageformulier. Dit onderdeel is eigenlijk een systeemmonitor. •

Services

Hiermee worden services op de computer beheerd, herstelacties ingesteld die moeten plaatsvinden als een service niet meer werkt en aangepaste namen en omschrijvingen gemaakt voor services, zodat ze gemakkelijker te herkennen zijn. Je moet als beheerder aangemeld zijn om de meeste onderdelen ook effectief te kunnen gebruiken. Een aantal onderdelen kunnen ook via een andere weg bereikt worden.

15.6.1

Labo 71: Systeembeheer

Verken de toepassing voor het beheer van de componenten door te dubbelklikken op Component Services.

Bekijk de actieve processen en de componenten die daarbij gebruikt worden. Welke componenten (COM+, DCOM) zijn beschikbaar op deze computer? Open de toepassing voor het beheer van de logboeken.

VVKSO

Ondersteuning IB


Bekijk bijvoorbeeld het toepassingslogboek. Welke symbolen vind je daar terug? Dubbelklik op enkele vermeldingen in het logboek. Je krijgt meer uitleg over die specifieke vermelding. Doe dit voor meerdere vermeldingen en probeer deze te begrijpen.

In Systeembeheer vind je nog op verschillende plaatsen een verwijzing naar de logboeken. Zijn dit dezelfde of zijn dit andere logboeken?

15.7

Labo 72: Tools voor het configureren van Windows

Je kunt veel uit de configuratie van Windows XP naar je eigen hand zetten. Enerzijds gaat dit over het uiterlijk, maar ook aan eerder verborgen instellingen kun je heel wat aanpassen. Je kunt dit op heel veel verschillende plaatsen doen binnen de reeds geboden Windowsomgeving. Er zijn echter ook heel wat tools ter beschikking om bepaalde onderdelen van de Windowsinstellingen aan te passen. Deze vormen dan een soort gebruikersinterface voor deze gebundelde instellingen die je anders doorheen de gehele Windowsomgeving moet gaan zoeken. VVKSO

Ondersteuning IB


Er zijn producten die door Microsoft zelf geleverd worden, maar er zijn ook tools die door derden hiervoor ontwikkeld werden. Vooraleer je een tool loslaat op jouw Windowsconfiguratie, check je beter de betrouwbaarheid en werking hiervan!

15.7.1

Tweak UI

Tweak UI is een hulpprogramma uitgebracht door Microsoft zelf, waarmee je op een zeer eenvoudige manier configuratie-instellingen kunt aanpassen die anders rechtstreeks in de registereditor moeten gedaan worden. Je vindt Tweak UI als onderdeel van de PowerToys van Microsoft Windows XP op de website http://www.microsoft.com/windowsxp/pro/downloads/powertoys.asp.

Je installeert Tweak UI door het gedownloade bestand te extraheren. Het volstaat op dit moment om de gewone installatie te nemen.

Het programma installeert zich in het Startmenu.

VVKSO

Ondersteuning IB


Installeer het programma en open het. Doe de volgende aanpassingen: •

Geef aan welke zoekmachine je wilt starten als je in de adresbalk van Internet Explorer iets ingeeft.

•

Zet Autorun van een data cd-rom af.

•

Verwijder de map favorieten uit het startmenu.

•

Zet het pictogram voor de verkenning van het netwerk op het Bureaublad. Bekijk de andere mogelijkheden van dit pakket. Beschrijf bij een aantal items de plaats waar je deze aanpassingen ook kan aanbrengen.

15.7.2

TweakAll

TweakAll is een gelijkaardig, nog uitgebreider, freeware programma dat je kunt downloaden van http://www.codeforge.co.uk/home/mainframes.htm. Download dit pakket en test de mogelijkheden uit.

VVKSO

Ondersteuning IB


Voor je het pakket kunt gebruiken moet je wel de componenten en onderdelen die je wenst te gebruiken downloaden.

Wat kun je meer of minder dan met Tweak UI? Is de interface gemakkelijker, gestructureerder of juist niet, in vergelijking met Tweak UI?

15.7.3

WinGuides Tweak Manager

Een product dat te vergelijken is met TweakAll, dus een niet Microsoftproduct, maar dat ook heel wat instellingen van de Windows-configuratie laat aanpassen is WinGuides Tweak Manager. Je kunt deze tool downloaden van http://www.winguides.com.

VVKSO

Ondersteuning IB


Download en installeer deze tool. Bestudeer de verschillen en gelijkenissen met Tweak UI en TweakAll.

15.7.4

Registry Guide

Een gedeelte van de website www.winguides.com is geheel gewijd aan het register. Je kunt er ook een gids voor de werking van het register raadplegen en zelfs downloaden voor off line gebruik.

Download en installeer dit Helpbestand. Een Helpbestand zoals dit is een .chm bestand. Dit type bestanden kun je steeds openen door er gewoon op te dubbelklikken.

VVKSO

Ondersteuning IB


15.7.5

Regclean

Als je een programma desinstalleert via de optie Software van Configuratiescherm dan moeten normaal gesproken alle verwijzingen naar dit programma automatisch uit het Register verwijderd worden. In de praktijk blijkt dit niet altijd het geval te zijn. Je kunt de overgebleven 'rommel' verwijderen met het freeware programma Regclean. Download het programma en open Regclean.

Het programma start automatisch de controle. Klik op Fix Errors om eventueel gevonden fouten te verbeteren en overbodige sleutels en waarden te verwijderen. Bij het herstellen van de fouten wordt er een .reg bestand aangemaakt in dezelfde map als die waar het programma Regclean in staat. Dubbelklik op dit bestand om het register te herstellen in de oorspronkelijke toestand (actie Samenvoegen). Kies Bewerken in het snelmenu van het bestand om de inhoud van het bestand te bekijken.

Zoek enkele gelijkaardige programma’s op het Internet en bestudeer hun werking.

VVKSO

Ondersteuning IB


15.7.6

Regdrill

Eén van deze programma’s is Registry Drill. Deze tool vergelijkt het register op jouw computer met een bestaande databank van sleutels die zouden moeten bestaan. Het zoekt ook in delen van het register die door andere tools niet nagekeken worden.

Als er een fout ontdekt wordt, kun je gerichte informatie hierover opvragen, en dan de foute sleutel of waarde opruimen. Deze tool maakt het register van jouw computer ook van een ideale grootte.

Download en installeer deze tool. Test dit pakket uit en vergelijk de mogelijkheden met de andere toepassingen.

VVKSO

Ondersteuning IB


16

Batchbestanden

http://www.robvanderwoude.com/ (Engels)

http://urc1.cc.kuleuven.ac.be/~m9508231/batch_inhoudstafel.html(Nederlands)

16.1

MS-DOS

MS-DOS (Microsoft Disk Operating System) was lange tijd het standaard besturingssysteem voor pc’s. Hoewel de latere versies meer en meer mogelijkheden bevatten, blijft het een 16-bit besturingssysteem zonder ondersteuning voor meerdere gebruikers of multitasking. Alhoewel de Windows-besturingssystemen geavanceerder zijn, steunen ze tot en met Windows 98 nog steeds op de vroegere MS-DOS. Je kunt dan ook meestal (oudere) programma’s die geschreven zijn voor MS-DOS, zonder problemen uitvoeren. Als je opstart in Windows XP in Veilige modus met opdrachtprompt of Herstelconsole kom je terecht in deze donkere wereld zonder menu’s en grafische interface. MS-DOS heeft immers geen grafische interface zoals Windows. Om met het besturingssysteem te interageren moet je commando’s intikken aan de DOS-prompt. Deze commando’s komen uit een oude taal die alleen uit woorden en een aantal symbolen bestaat. Een MS-DOS-commando bestaat uit een gereserveerd woord dat een specifieke betekenis heeft eventueel gevolgd door één of meerdere parameters. Het aantal, de volgorde en de betekenis van de parameters verschilt van commando tot commando. Je kunt deze taal en zijn commando’s ook nog steeds gebruiken in het zogenaamde DOS-venster. Je kunt enerzijds de opdrachtprompt kiezen bij het opstarten, maar je kunt ook vanuit de grafische interface van Windows XP een DOS-venster oproepen en hiermee eventueel het volledige scherm vullen door de toetsencombinatie Alt + Enter. Om de opdrachtprompt op te starten vanuit Windows XP, neem je de optie voor de opdrachtprompt vanuit de Bureau-accessoires uit het startmenu.

Hetzelfde DOS-venster bekom je, als je de optie neemt Start, Uitvoeren en in dit scherm geef je het commando cmd.

VVKSO

Ondersteuning IB


16.2

Taken automatiseren

16.2.1

Batchbestanden

Om veel voorkomende taken te automatiseren wordt vaak gebruik gemaakt van MSDOS-commando’s die gecombineerd worden in een batchbestand. Een batchbestand is een tekstbestand (zuivere tekst, geen opmaak) dat enkel MS-DOS-commando's bevat. De extensie van een batchbestand moet altijd .bat zijn. Het is een uitvoerbaar bestand en zal door DOS als dusdanig herkend worden door die extensie. De opdrachten worden in de volgorde waarin ze in het batchbestand voorkomen uitgevoerd. Een belangrijk voorbeeld hiervan, het bestand Autoexec.bat werd in de vorige versies van Windows gebruikt om de opstartacties in volgorde te laten afwerken. In een batchbestand bevat elke lijn een ander commando. Batchbestanden worden meestal met het programma Edit van DOS of Kladblok van Windows geschreven. Als je ze met een professionele tekstverwerker schrijft, dan moet je het bestand als een tekstbestand bewaren. Er bestaan ook batch-editors, die specifiek gemaakt zijn om batchbestanden te creëren.

16.2.2

Windows Scripting Host http:/www.microsoft.com/scripting/

Een script is een andere naam voor opdrachten-bestand, dus voor een serie opdrachten die automatisch kunnen worden uitgevoerd. Het woord wordt vaker gebruikt voor automatiseringsbestanden die specifiek voor de Windows-omgeving in een scripttaal, JavaScript, VBScript, … gemaakt zijn. Het grote nadeel van batchbestanden is tweeërlei: •

Enerzijds is het zo dat deze batchbestanden bestaan uit commando's die uit een eigen 'taal' komen, namelijk de DOS-commando-taal.

•

Deze taal maakt helemaal geen gebruik van de objecten die bestaan in de objectgeoriënteerde besturingssystemen, zoals Windows XP.

Deze nadelen worden opgevangen door een nieuw product van Microsoft, de Visual Basic script-taal. Deze taal maakt gebruik van verschillende objecthiërarchieën die verband houden met het besturingssysteem of de gebruikte toepassing. Bovendien wordt hier gebruik gemaakt van instructies, commando's en objecten uit de Visual Basic-taal. Windows XP ondersteunt rechtstreekse uitvoering van scripts vanuit de gebruikersinterface of via de opdrachtregel. Deze ondersteuning wordt geleverd via de Windows Scripting Host (WSH). Deze bespaart systeembeheerders en/of gebruikers tijd door automatisch vele handelingen voor de gebruiker uit te voeren, zoals een snelkoppeling maken, verbinding maken met een netwerkserver, de verbinding met een netwerkserver verbreken, enz. De WSH is uiterst flexibel met de ingebouwde ondersteuning voor o.a. Visual Basic scripts, Java scripts. Hierover leer je volgend jaar meer!

16.3

Enkele eenvoudige MS-DOS-commando's

Om zelf MS-DOS-batchbestanden te kunnen schrijven moet je de nodige commando’s kennen. VVKSO

Ondersteuning IB


Om een lijst te krijgen van alle DOS-commando’s die ondersteund worden aan de opdrachtprompt, tik je het commando HELP. Je krijgt informatie over een bepaald DOS-commando door het commando in een DOS-venster te tikken gevolgd door een /? of door het woord HELP in te tikken voor de naam van het commando. Dit betekent dat DIR /? en HELP DIR allebei help bieden bij het DOS-commando DIR. Die geboden hulp bestaat uit een kleine beschrijving van de functie van het commando, gevolgd door een lijst van parameters die je kunt meegeven met dit commando. Bij MS DOS-commando’s is er geen onderscheid tussen hoofd- en kleine letters. Als je hulp vraagt over het commando CD, krijg je het onderstaande scherm te zien:

Op http://www.robvanderwoude.com/ (Engels) worden de verschillende commando’s uitvoerig besproken. Bewerkingen met mappen of bestanden •

A: of C: of D: of ….

Station A: of C: of D: of …. actief maken •

MD (make directory) of MKDIR

Een nieuwe map aanmaken binnen de actieve map. •

CD (change directory)

Naar een bepaalde map gaan en deze actief maken. •

RD (remove directory)

Om een lege map te verwijderen. Mappen met inhoud kunnen niet zomaar verwijderd worden, maar moeten eerst leeg gemaakt worden.

VVKSO

Ondersteuning IB


•

DIR (directory)

De inhoud van een map tonen. Zonder parameter wordt de inhoud van de actieve map getoond. •

DEL (delete)

Bestanden verwijderen. •

COPY

Bestanden kopiëren (bestand per bestand). •

XCOPY

Bestanden en de ingesloten mappen met hun inhoud kopiëren. Het commando xcopy werkt sneller aangezien het met een buffer werkt en niet bestand per bestand kopieert. •

RENAME

Bestanden een nieuwe naam geven waarbij eerst de oude naam en daarna de nieuwe naam vermeld wordt. •

FORMAT A:

De diskette in het station A: formatteren. Schermbesturingsopdrachten Volgende DOS-commando’s zijn interessant om de gebruiker op de hoogte te houden van de vooruitgang van het proces. •

ECHO OFF

De commandoregels die volgen op “echo off” worden niet op het scherm getoond. de opdrachtregel @ECHO OFF toont ook de ECHO OFF-opdracht zelf niet. •

ECHO ON

De DOS-opdrachten die volgen op “echo on” worden wel getoond op het scherm. •

ECHO boodschap

De tekst na “echo” wordt op het scherm afgedrukt. •

PAUSE

De uitvoering van het batchbestand wordt onderbroken, de boodschap Druk op een toets om door te gaan … wordt op het scherm getoond. Na het drukken van een willekeurige toets wordt de uitvoering van het batchbestand vervolgd. •

CLS

Deze opdracht wist het scherm. In het opdrachtenvenster, kun je de vorige ingetikte commando’s opvragen door gebruik te maken van de pijltjestoetsen. Wens je meerdere keren na elkaar dezelfde opdracht uit te voeren, dan moet je deze niet steeds intikken.

VVKSO

Ondersteuning IB


Ander veel gebruikte DOS-commando’s •

REM

De instructie REM vóór een lijn in een batchbestand betekent dat deze lijn als commentaar beschouwd wordt. Je kunt dit vóór om het even welke lijn zetten en dit betekent dat deze lijn niet uitgevoerd wordt. •

DATE

De systeemdatum opvragen en eventueel wijzigen •

TIME

De systeemtijd opvragen en eventueel instellen •

CHKDSK (check disk)

Dit commando analyseert onder meer de inhoudstafel op de schijf en produceert op het scherm een gedetailleerd rapport over de status van de schijf. •

PATH

De aangegeven mappen worden één voor één afgetast als het gevraagde uitvoerbare programma zich niet in de actieve map bevindt. •

DOSKEY

Dankzij deze instructie kun je met de pijltjestoetsen (omhoog/omlaag) je voorgaande commando's terug oproepen vanaf de MS-DOS-prompt. Dit kan zeer tijdsbesparend werken! •

SET

Met het commando Set kun je omgevingsvariabelen definiëren. Vele programma's maken gebruik van één of meer omgevingsvariabelen om voor bepaalde instellingen (b.v. geheugenmanagement, mappen, systeemmap, ...) rekening te kunnen houden met de voorkeur van de gebruiker. De omgevingsvariabele Temp wordt "geraadpleegd" om de map te kennen waarheen tijdelijke bestanden gestuurd moeten worden. Naast Temp zijn ook Path, ComSpec, Prompt, en DirCmd gereserveerde benamingen voor DOS-variabelen. •

PROMPT

De DOS-prompt geeft door dit commando de actieve directory aan. Vanaf DOS 6 is dit echter de standaardinstelling. Je kunt met dit commando ook de vorm van de weergave van de actieve map aanpassen. •

VER

Toont de versie van Windows die gebruikt wordt. •

TYPE

Om de inhoud van een bestand te tonen op het scherm. Gebruik maken van parameters

VVKSO

Ondersteuning IB


Bijna bij elk DOS-commando kun je bepaalde opties en mogelijkheden instellen via het gebruik van parameters.

16.3.1

Labo 73: DOS-venster

Open het DOS-venster (Start, Programma’s, Bureau-accessoires, Opdrachtprompt). Typ dir achter de prompt. Wat gebeurt er? Typ dir /p. Wat gebeurt er nu? Probeer de belangrijkste commando’s uit. Kijk naar de verschillende opties, vraag de Help op, en probeer deze uit. Zoek welke batchbestanden op jouw toestel staan en noteer de mappen waarin ze voorkomen. Open enkele van deze bestanden in Kladblok en bekijk de verschillende commando’s die erin voorkomen. Is elk commando noodzakelijk? Zijn er veranderingen die je eventueel zou kunnen aanbrengen?

16.4

Labo 74: Voorbeelden van batchbestanden

Voorbeeld1.bat Het onderstaande batchbestand kun je gebruiken om een reservekopie te maken van enkele vitale bestanden.

@echo off md c:\backup cd c:\backup copy c:\boot.* c:\backup copy c:\windows\win.ini c:\backup copy c:\windows\system.ini c:\backup copy c:\windows\system32\config\*.sav c:\backup Verklaar elk commando uit het bovenstaande batchbestand. Welke problemen kun je eventueel tegenkomen? Hoe kun je opvangen dat een map reeds bestaat of een bestand overschreven wordt?

VVKSO

Ondersteuning IB


Voorbeeld2.bat

@echo off C: cd “\documents and settings\gast” Del *.* /Q cd .. Rd gast md leerlingIB xcopy a:*.* “c:\documents and settings\leerlingIB” /L /H echo het profiel van de leerling is aangemaakt! Wat doet dit batchbestand bij uitvoering? Er zijn veel alternatieve schrijfwijzen mogelijk van dit bestand. Maak er een paar en vergelijk het resultaat.

16.5

Labo 75: Gebruik van parameters

In sommige gevallen is het interessant om een parameter mee te geven met je batchbestand. Je vermeldt deze bij het oproepen na de naam van het batchbestand op dezelfde lijn. Elke parameter wordt voorafgegaan door het %-teken. De parameters worden genummerd: de eerste is dus %1, de tweede %2, … Je kunt in totaal 9 parameters gebruiken. Het onderstaande voorbeeld gebruikt één parameter en toont in de Windows-map alle bestanden met meegegeven extensie. Tonen.bat

Rem dit bestand toont de gevraagde extensies cls c: cd windows dir *.%1 Bij het oproepen van dit batchbestand geef je de gevraagde parameter mee.

Tonen txt (toont alle bestanden uit de Windows-map met de extensie txt) Tonen dll (toont alle bestanden uit de Windows-map met de extensie dll) Verklaar elke instructie uit het bovenstaande batchbestand. Zoek alternatieve manieren om hetzelfde batchbestand te schrijven. VVKSO

Ondersteuning IB


Maak een batchbestand met twee parameters tonen2.bat waarbij je naast de extensie ook de map meegeeft waarin moet gezocht worden. Bekijk de voorbeelden van batchbestanden in de vorige paragraaf en beschrijf welke je zou aanpassen met gebruik van parameters. Bekijk de werking van het onderstaande batchbestand. Verklaar de verschillende parameters. Waarop duidt de parameter %0? @echo off echo hallo %1 echo hoe is het met %1 vandaag? Echo ik weet dat %1 %0 doet!!

16.6

Tools om batchbestanden te maken of te wijzigen

Zoals hierboven reeds vermeld kun je een batchbestand aanmaken met elke tekstverwerker. Er bestaan ook enkele hulpprogramma’s voor het schrijven van batchbestanden, bijvoorbeeld Batch File Creation Utility: een freeware programma dat te vinden is op Internet en ook Windows XP ondersteunt. Je maakt er in vier stappen een batchbestand mee waarmee je een programma ergens op schijf opstart.

Je krijgt een resultaat onder de volgende vorm:

VVKSO

Ondersteuning IB


Deze hulpprogramma’s hebben het voordeel dat je niet alle DOS-commando's van buiten moet kennen en je een goede Help-functie hebt. Deze help geeft uitleg over het pakket, maar meestal ook over de DOS-commando's.

16.7

Referenties

Na enig speuren op het Internet kun je heel wat uitleg vinden over batchbestanden. Bovendien vind je heel veel uitgewerkte batchbestanden voor allerlei doeleinden. Hieronder enkele referenties, niet van organistaties maar meestal van mensen die in de hobbysfeer met DOS en batchbestanden bezig zijn. http://www.computerhope.com/batch.htm http://www.calweb.com/~webspace/batch/ http://www.lara.on.ca/~wendi/hwsw/batch.html http://malektips.envprogramming.com/dostoc.html http://members.tripod.com/bunkey42/dosindex.html http://www.maem.umr.edu/~batch/whatare.htm http://www.onesmartclick.com/programming/batch-files.html

VVKSO

Ondersteuning IB


17

Schijfbeheer

Gegevens worden permanent bewaard op externe opslagmedia: harde schijven, cdrom’s, diskettes, … Hiervoor worden verschillende technieken gebruikt, gebaseerd op onder andere magnetische of optische eigenschappen van stoffen. Voor je gegevens op een harde schijf kunt bewaren, moet de schijf geformatteerd en gepartitioneerd worden en moet er een bestandsbeheersysteem op geplaatst worden.

17.1

Low-level formattering

Formatteren is het proces waarbij een patroon voor de sporen en sectoren op de magnetische schijf wordt aangebracht. Voordat een schijf wordt geformatteerd, is het magnetische oppervlak een wirwar van magnetische deeltjes. Bij de formattering wordt er orde in die chaos gebracht. Dit patroon wordt door een moderne PC-BIOS herkend. Op oudere computers moet je de door de fabrikant opgegeven harde schijf karakteristieken met de hand invoeren. De terminologie is hier wat verwarrend: in MS-DOS, wordt het woord formattering gebruikt om ook het proces, waarbij een bestandsbeheersysteem (wat hieronder zal worden besproken) wordt aangemaakt, te omvatten. Als er onderscheid moet worden gemaakt, wordt de werkelijke formattering low-level formattering genoemd, terwijl het aanbrengen van het bestandsbeheersysteem high-level formattering of logische formattering wordt genoemd. Voor diskettes worden de twee processen gecombineerd. In tegenstelling tot een diskette kan een harde schijf niet onder DOS worden geformatteerd. Eerst moet men een formattering op laag niveau (low-level format) uitvoeren. Vervolgens moet men de schijf partitioneren. Pas daarna kan men een formattering op besturingsniveau (highlevel format) uitvoeren. De formattering op laag niveau verdeelt de schijf in sectoren, de kleinste eenheid die in één bewerking door een lees/schrijfkop kan verwerkt worden. Elke sector krijgt een uniek nummer zodat de diskcontroller (het stuurorgaan van de harde schijf) straks weet hoe de koppen moeten worden gepositioneerd. Recentere schijven hebben echter een complexe structuur (waarbij de buitenste sporen meer sectoren hebben dan de binnenste sporen) zodat de low-level formattering zeker en vast beter door de fabrikant wordt uitgevoerd. De low-level formattering wordt gewoonlijk door de producent gedaan met formatteringsroutines die specifiek zijn voor de betrokken harde schijf geschreven. Indien je andere routines gebruikt, bijvoorbeeld Calibrate of SpinRite die op BIOSniveau werken, kan de schijf hierdoor definitief onbruikbaar worden! Het kan zijn dat er tijdens het formatteren slechte plekken op de schijf of diskette worden gevonden, die beschadigde sectoren (bad blocks of bad sectors) worden genoemd. Veel moderne harddisks constateren de slechte blokken automatisch, en proberen ze door een speciaal gereserveerd, goed blok te herstellen. Voor het besturingssysteem is dit niet zichtbaar.

VVKSO

Ondersteuning IB


17.2

Partitionering

Na de low-level formattering kan de schijf gepartitioneerd worden. Na de low-level-formattering zijn alle plaatsen op de harde schijf wel adresseerbaar maar als je gegevens wil terugvinden moet er nog een bijkomende organisatie en indexatiestructuur aangebracht worden waarin kan bijgehouden worden welke data waar precies staan. Partitionering is de eerste van de noodzakelijk stappen om een harde schijf voor te bereiden. Bij partioneren wordt de schijf opgedeeld in gebieden die het besturingssysteem daarna als volume zal gebruiken. Maar ook als de harde schijf als een geheel zal gebruikt en dus niet opgedeeld worden moet de schijf gepartitioneerd worden. Tijdens de partionering van een harde schijf, worden gedeelten van de harde schijf gedefinieerd als volumes voor het besturingssysteem.

17.2.1

Volumes

Zo’n volume wordt aangeduid met een stationsletter: station C is volume C, station D is volume D enz. Iedere partitie bestaat uit een groep aaneengesloten cilinders en gedraagt zich als een aparte schijf. Je moet een harde schijf altijd partioneren, ook als je slechts één volume wilt gebruiken.

17.2.2

Partities

Er zijn verschillende redenen om een schijf op te delen in partities. •

Bij schijven met een hoge capaciteit kun je zo de overzichtelijkheid bevorderen. Je voorziet bijvoorbeeld een partitie voor het besturingssysteem, een partitie voor de programmabestanden en een partitie voor de databestanden.

•

Als je meerdere besturingssystemen wilt gebruiken, moet je voor elk besturingssysteem een afzonderlijke partitie voorzien.

•

Een derde reden heeft te maken met het efficiënter gebruiken van de schijfruimte (zie clustergrootte in de volgende paragraaf).

•

Je kunt een partitie, en dus de inhoud ervan, verbergen.

Oorspronkelijk kon een schijf maximaal 4 (DOS-)partities bevatten. Dit bleek te weinig. Om hieraan een mouw te passen, zijn de begrippen primaire en uitgebreide partitie ingevoerd. Een schijf kan hoogstens 4 primaire partities hebben of 3 primaire en 1 uitgebreide. Een primaire partitie kan een besturingssysteem bevatten en/of data en is bootable. Een uitgebreide partitie kan opgedeeld worden in een aantal logische partities. Oorspronkelijk waren deze logische partities bedoeld om data te bevatten. Nu zijn er ook reeds besturingssystemen die kunnen opstarten vanuit een logische partitie, Windows NT bijvoorbeeld (Windows 98 kan dat niet). Een systeem kan maximaal 24 volumes of partities hebben al of niet verspreid over meerdere harde schijven.

VVKSO

Ondersteuning IB


De reden daarvoor is dat er nog 24 letters van het alfabet ter beschikking zijn vanaf de letter C. Let wel indien er letters nodig zijn voor een CD-ROM, ZIPdrive, enz.. dan slinkt het aantal beschikbare letters en dus het aantal partities. Er kan maar één primaire partitie actief zijn. Het systeem start op met het besturingssysteem dat zich op de actieve partitie bevindt. Je maakt een partitie actief met Fdisk, PartitionMagic of een gelijkaardig programma Hulpprogramma Voor een uitgebreide weergave en analyse van partitietabellen kun je het freeware programma Partinfo downloaden van ftp://ftp.powerquest.com/pub/utilities/partinfo.exe. Je kunt via Fdisk of Partition Magic te zien krijgen hoe de partitietabel opgebouwd is, en welke soorten partities er zijn. Status van de vaste schijf Schijf Station MB Vrij 1 2063 C: 1396 D: 659 Partitie C: 1 D: 2 3

17.2.3

Status A

Gebruik 100%

Type Volumenaam PRI DOS PART1 PRI DOS PART2 Non-DOS PART3

Mbytes 1396 659 8

Systeem FAT32 FAT32

Gebruik 68% 32%

Master-Boot-Record

Tijdens het partitioneren wordt op de eerste sector van de schijf (sector 1, cilinder 0, kop 0) een master-boot-sector, meestal Master-Boot-Record of MBR genoemd, weggeschreven. De belangrijkste onderdelen van het MBR zijn de Initial Program Loader (IPL, 446B) en de partitietabel (4x16 B) die de gegevens over de verschillende partities bevat. De MBR bevat de partitietabel met informatie over elke partitie op de schijf: -

cilinder, kop, sector van het begin van de partitie,

-

vanaf welke partitie het systeem kan opstarten,

-

waar het BIOS moet zoeken naar het besturingssysteem. De MBR is nog platformonafhankelijk m.a.w. het besturingssysteem moet nog gekozen worden. Het besturingssysteem kan evenwel nadien de IPL wijzigen. Het Master-Boot-Record is niet hetzelfde als de startsector of boot-record dat door de high-level formattering wordt gecreëerd in elke schijfpartitie. In tegenstelling tot een gewone startsector bevat het MBR geen informatie over een besturingsysteem, zelfs niet over MS-DOS. Het MBR bevat net genoeg informatie om het BIOS toe te laten sommige elementaire schijfmanipulaties uit te voeren.

Het MBR is een belangrijk stukje van de harde schijf. Als het MBR beschadigd raakt, is de harde schijf onbruikbaar. Gelukkig bestaan er tools waarmee men een reservekopie van het MBR kan maken en waarmee men het MBR kan herstellen. Dat is vooral belangrijk voor harde schijven met grote capaciteit die meestal een ingewikkelde partitionering bezitten. Als de eerste sector van de harde schijf fysiek beschadigd is, kan de schijf niet worden gepartitioneerd en is ze dus onbruikbaar. Hulpprogramma’s VVKSO

Ondersteuning IB


•

Fdisk is een hulpprogramma voor het aanmaken en beheren van partities. Het staat op de Windows XP cd-rom. Dit programma en het programma Format kan je opnemen op de opstartdiskette vor Windows XP. PartitionMagic is een gelijkaardig programma, maar gebruiksvriendelijker en met meer mogelijkheden. (Demoversie beschikbaar op http://www.powerquest.com/freestuff/index.html)

•

Met hulpprogramma’s als Xfdisk en DiskSave is het mogelijk om het Master-BootRecord en de Boot-Sector als bestanden te bewaren. Hierdoor is het mogelijk om bij problemen, door bijvoorbeeld een virus of een zich misdragend programma, het MBR en/of Boot-Sector te herstellen.

17.3

High-level formattering

De high-level formattering zorgt ervoor dat je data kunt uitwisselen tussen harde schijf en besturingssysteem. Er wordt met name een bestandsbeheersysteem op de schijf geplaatst. Bestandsbeheersysteem, of kortweg bestandssysteem (file system), is de algemene naam voor de logische structuren en de softwareprocedures die gebuikt worden voor het beheer van de toegang tot gegevens op een harde schijf. De logische structuren bevatten informatie over o.a. de plaats waar de gegevens zijn opgeslagen en de softwareprocedures zorgen voor het beheer: wegschrijven en opvragen van gegevens, onderhoud van de logische structuren enz. Elk besturingssysteem heeft zijn eigen bestandsbeheersyste(e)m(en). Voor Windows 98 is dat FAT16 en FAT32. Bij Windows XP heb je ook de mogelijkheid om te kiezen voor het bestandsbeheerssysteem NTFS.

17.3.1

Volume bootsector

Iedere DOS-partitie(volume) heeft een eigen volume bootsector (een MBR is er per harde schijf!). De volume-bootsector bevat2 belangrijke elementen. Het disk-parameterblok is een gegevenstabel met specifieke informatie zoals de grootte van de schijf, het aantal sectoren, de naam, enz… De volume-bootcode is afhankelijk van het besturingssysteem. Het is deze code die bij primaire, geactiveerde partities, opgeroepen wordt door het MBR bij het opstarten. Net zoals de MBR is ook deze volume-bootsector zeer aantrekkelijk voor virusmakers.

17.4

Labo 76: Formatteren en partitioneren

Het programma Format.exe is een programma voor de logische formattering van schijven. Het wordt uitgevoerd vanaf de DOS-prompt en bevat meer mogelijkheden dan zijn grafische equivalent (zie verder). Op diskettes voert het programma, zoals reeds vermeld, zowel een low-level als een high-level formattering uit. Formatteer (volledig) een diskette via Formatteren uit het snelmenu van het station. Laat samenvattende informatie weergeven.

VVKSO

Ondersteuning IB


Je kunt de diskette een naam geven door deze in te tikken in het tekstval Label. Deze naam kun je later eventueel wijzigen via de Eigenschappen van het station (bereikbaar via het snelmenu van het station in Verkenner). Geef de diskette een naam. Verander deze naam, zowel via Windows als met een DOS-commando.

Wat is de betekenis van Snelformatteren? Voor het uitvoeren van het volgende deel van deze labo-opdracht, heb je een harde schijf nodig waarop nog niet ingedeelde (vrije) ruimte aanwezig is. Hoewel het labo is geschreven voor PartitionMagic, kun je ook een gelijkaardig programma gebruiken. Start Partition Magic op. Zoek de werking om een schijf te partitioneren op in de bijgevoegde Help-functie. Als je ondersteuning voor grote schijven inschakelt, maak je partities met FAT32 (zie verder). Als er nog geen partities aanwezig zijn, moet je altijd eerst een primaire partitie maken. Je kunt slechts een uitgebreide partitie maken als er al een primaire partitie op het station aanwezig is. Kies het gewenste station en maak een primaire partitie. Als je het systeem terug opstart, merk je dat er aan de nieuwe partitie een stationsaanduiding is toegekend. De partitie kan echter nog niet gebruikt worden voor lezen en schrijven omdat ze nog niet geformatteerd is. Bij het partitioneren prepareert FDisk de boot-sector van de harde schijf, zodat het DOS-programma Format correct kan werken. Met PartitionMagic gebeurt het partitioneren en formatteren in een bewerking. Maak van de nieuwe partitie de actieve partitie. Als je een partitie actief hebt gemaakt, betekent dit nog niet dat je er van kunt opstarten. Om dit mogelijk te maken, moet je eerst formatteren en de opstartbestanden van het systeem in die partitie plaatsen.

VVKSO

Ondersteuning IB


Je hebt dit programma Partition Magic niet nodig als je start met de installatie van Windows XP. Tijdens de installatie kun je daar kiezen welke partities je wenst te hebben, en op welke je uiteindelijk Windows XP wenst te installeren. Je kunt echter ook meerdere partities aanmaken. Typ aan de DOS-prompt Format /? . Je krijgt uitleg bij de verschillende schakelopties en parameters van het programma. Formatteer de aangemaakte partitie. Als je een partitie verwijdert, worden alle gegevens die zich op die partitie bevinden verwijderd. Kan je zonder problemen partities wijzigen, bijvoorbeeld wat grootte betreft? Bekijk de mogelijkheden van het programma FDisk. Probeer onder andere eens het commando FDisk /?. Zoek de werking op van de commando’s FDisk /MBR en FDisk /S. Maak een kopie van de MBR van het toestel waar je verantwoordelijk voor bent. Je neemt dit best op in de inventaris! Bestudeer de mogelijkheden van het programma Partition Magic. Bekijk de informatie die het sharewareprogramma Partinfo toont over de beschikbare computerconfiguratie.

17.5

File Allocation Table

17.5.1

FAT

FAT staat voor File Allocation Table (bestandstoewijzingstabel) en is de belangrijkste logische structuur die het bestandsbeheerssysteem gebruikt. Het bestandsbeheersysteem wordt dus eigenlijk genoemd naar een onderdeel ervan, de File Allocation Table. De FAT is een tabel die verwijst naar het schijfformaat, dit is de wijze waarop de schijfruimte georganiseerd en beheerd wordt. In die tabel wordt het adres van ieder bestand, dat op die schijf staat, bijgehouden door een reeks getallen die verwijzen naar de sectoren (de plaats) waar het bestand op de schijf staat (al dan niet verspreid). De FAT groepeert hiertoe de sectoren (512 KB) van de schijf in clusters. Het aantal sectoren per cluster, de clustergrootte, wordt bepaald door de afmeting van de schijf of het volume en dat werd dus vastgelegd door de partitionering. De FAT houdt nu het aantal en het nummer van de clusters bij die een bestand op de schijf inneemt. Iedere cluster die in gebruik is, vermeld in zijn ingang in de FAT naar het nummer van de vervolgcluster, waarvan de ingang in de FAT weer verwijst naar de daaropvolgende cluster enz… tot de laatste cluster die met een speciale code gemarkeerd (End Of File)wordt. Op die manier worden alle clusters van 1 bestand, via de FAT, zoals een ketting aan elkaar geklonken. De nummer van de aanvangscluster van een bestand wordt vermeld in de directory-ingang (zie verder).

VVKSO

Ondersteuning IB


17.5.2

Clusters

Als een bestand naar een schijf wordt geschreven, neemt het niet altijd een aaneengesloten ruimte in beslag. In plaats daarvan worden de bestanden opgedeeld in clusters die over de gehele partitie kunnen verspreid zijn. Een cluster of FAB (File Allocation Block) is de minimale ruimte dat een bestand gebruikt op schijf, d.w.z. het aantal aaneengesloten sectoren dat minimaal aan een bestand wordt toegekend wanneer dat wordt bewaard. Wordt het bestand groter dan zal ergens op de schijf nog een cluster worden toegekend, enzovoort. In het ideale geval zullen die clusters achter elkaar liggen (aaneengesloten clusters) of tenminste op hetzelfde spoor, zodat een lees/schrijf kop minder bewegingen moet maken om het bestand weg te schrijven of in te lezen.

17.5.3

Clustergrootte

Windows XP kan met vier soorten bestandssystemen werken: FAT12, FAT16, FAT32 en NTFS. FAT12 werkt precies hetzelfde als FAT16 en wordt enkel gebruikt voor diskettes. De 16 en 32 staan voor het aantal bits waaruit het adres van een cluster bestaat. FAT16 en VFAT32 (vanaf Windows 95) werken principieel hetzelfde, maar VFAT32 (VirtualFAT32) laat lange bestandsnamen toe. FAT32 is een verbetering van de klassieke FAT16. Als het adres uit 32 bits bestaat, kunnen er meer clusters in een partitie gelezen worden, waardoor deze kleiner kunnen zijn. De grootte van een cluster is afhankelijk van de grootte van de partitie: hoe groter de partitie, hoe groter een cluster. Bij grote clusters kan er veel lege ruimte overblijven, die niet meer gebruikt kan worden (slack ruimte). Voorbeeld •

een bestand van 27 kB op een partitie met een clustergrootte van 32 kB aantal gebruikte clusters: 1 slack: (1 x 32 kB) – 27 kB = 5 kB

•

een bestand van 27 kB op een partitie met een clustergrootte van 4 kB aantal gebruikte clusters: 7 slack: (7 x 4 kB) – 27 kB = 1 kB

Uit ervaring weet men dat de gemiddelde verspilde ruimte per bestand de helft is van de clustergrootte. Door een schijf op te delen in partities kun je de clustergrootte beperken.

VVKSO

Ondersteuning IB


Partitiegrootte

Clustergrootte FAT16 / VFAT32

<32 MB

512 bytes

32-63 MB

1 kB

64-127 MB

2 kB

128-255 MB

4 kB

256-511 MB

8 kB

512-1023 MB

16 kB

1024-2048 MB

32 kB

Partitiegrootte

Clustergrootte FAT32

< 260 MB

512 bytes

260 MB - 8 GB

4 kB

8 GB - 16 GB

8 kB

16 GB - 32 GB

16 kB

> 32 GB

32 kB

De 16 in FAT16 betekent dat om een cluster aan te duiden een binair getal van 16 cijfers wordt gebruikt. Dit betekent dat FAT16 maximaal met 216 = 65 526 clusters kan werken. Omdat de maximale grootte van een cluster 32 kB is, kan een dergelijk bestandsbeheersysteem slechts werken met partities met een maximale grootte van 2 MB. Op dezelfde manier bereken je de maximale grootte van een partitie in een FAT32 systeem. Daar moet het aantal clusters tussen 65 526 en 268 435 446 liggen. Het belangrijkste voordeel van FAT32 ligt in deze beduidend kleinere clustergrootte, maar er zijn nog andere verbeteringen opgenomen. Een FAT-bestandssysteem gebruikt 2 bestandstoewijzingstabellen per partitie. De 2 FATs worden achter elkaar in een aaneengesloten gebied net voor het begin van de partitie op de schijf geschreven. Het besturingssysteem werkt de tweede FAT bij door regelmatig gegevens uit de eerste FAT, de primaire FAT, te kopiëren. In een FAT16 systeem is er onmiddellijk achter de FATs een beperkte plaats gereserveerd voor de root directory-structuur (zie verder). Hierdoor is het aantal bestanden en mappen dat de hoofdmap kan bevatten ook beperkt. In een FAT32 systeem is deze beperking niet meer aanwezig. Het gebruik van FAT32 heeft o.a. volgende implicaties: ¾

Er is geen schijfcompressie mogelijk. Drivespace 3 biedt geen ondersteuning voor het comprimeren van FAT32-stations.

¾

Een harde schijf met FAT32 kan niet gelezen/beschreven worden als de PC gestart is met een ouder besturingssysteem, bijvoorbeeld DOS 6.22 of de oorspronkelijke Windows 95.

¾

Programma's die niet speciaal voor Windows 98 of XP zijn ontwikkeld, kunnen de hoeveelheid vrije ruimte onjuist weergeven voor grote vaste schijven die FAT32 gebruiken. De meeste oudere toepassingen kunnen geen vrije ruimte of totale schijfruimte van meer dan 2 GB weergeven. Wanneer er minder dan 2 GB vrije ruimte beschikbaar is, zullen deze programma's de hoeveelheid vrije ruimte goed weergeven.

17.5.4

Voor- en nadelen van FAT 32 tegenover FAT 16.

De voordelen van FAT32 tegenover het FAT16 bestandssysteem zijn: ¾

Ondersteuning voor grote schijven (tot 2 TB) en bestanden tot 4 GB.

VVKSO

Ondersteuning IB


¾

Clusters van 4 kB voor schijven tot 8 GB, waardoor er 10-15 % minder schijfruimte verkwist wordt dan op FAT16 schijven.

¾

Extra veiligheidsmaatregelen die cruciale datasectoren moeten beschermen tegen het lokaal falen van de harde schijf. Zo is de boot record vergroot om ruimte te bieden aan een back-up van kritische data, kan de root-directory verplaatst worden en kan een back-up van de File Allocation Table gebruikt worden.

¾

Toegenomen flexibiliteit. De root directory-structuur hoeft niet meer aan het begin van de partitie te zitten en kan veel meer data bevatten. De reservekopie van de FAT tabel, die de actieve FAT tabel natuurlijk moet bijhouden (FAT mirroring) kan nu ook een eigen koers varen, waardoor de mogelijkheid bestaat de grootte van FAT32 partities dynamisch aan te passen.

Nadelen van FAT32 zijn: ¾

FAT32 is beslist niet sneller dan FAT16. Bij "large sequential write operations" is FAT32 zelfs 5 % trager dan FAT16.

¾

Verder moet je er van uitgaan dat de performantie van hetzelfde bestandssysteem op een grotere partitie (door toegenomen data access tijden) altijd minder is dan die van een kleinere partitie. En al helemaal als de clustergrootte klein blijft. Vooral defragmentaties (zie verder) kunnen vele uren duren.

¾

Sommige Windows programma's kunnen er niet mee overweg. De oorzaak is dat Microsoft in Windows 95 OSR-2 de Application Program Interface (API) heeft aangepast waar zij gebruik van maken. Daarnaast hebben sommige programma's problemen met schijven groter dan 2 GB.

¾

DOS, Windows 95 en Windows NT 4 kunnen FAT32 niet lezen. Voor Windows NT is er inmiddels wel een shareware-driver op de markt.

17.5.5

Verschil tussen FAT en NTFS

Het bestandsbeheersysteem FAT(16) werd oorspronkelijk ontworpen voor DOS en was de oorzaak van de beperkte naamlengte met het 8.3-formaat. Dit betekent dat op computers waar onder DOS gewerkt werd, een bestandsnaam slechts 8 karakters lang mag zijn, gevolgd door een punt en door drie karakters voor het aanduiden van de bestandsextensie. Daarna kwam FAT32 met enkele verbeteringen, waaronder de verlenging van de bestandsnaam naar een totaal van 256 tekens. NTFS (New technology File System) werd ontwikkeld voor Windows NT, dat later Windows 2000 werd. NTFS was bestemd voor grote ondernemingen en instellingen, met een sterke nadruk op netwerken en netwerkbeveiliging. In de onderstaande tabel worden de mogelijkheden van de drie bestandsbeheersystemen met elkaar vergeleken. FAT16

FAT32

NTFS

Maximum volumegrootte

4 GB

32 GB

2 TB

Maximum bestandsgrootte

4 GB

2 GB

Onbeperkt (wel door de grootte van het volume)

VVKSO

Ondersteuning IB


Stationscompressie

Nee

Nee

Ja

Schijfindexering om vlugger te kunnen zoeken

Nee

Nee

Ja

Codering

Nee

Nee

Ja

Gemounte stations

Nee

Nee

Ja

Schijfquota

Nee

Nee

Ja

NT-domeinen

Nee

Nee

Ja

Active Directory

Nee

Nee

Ja

De bestandsbeheersystemen hebben zich in de loop van de tijd ontwikkeld en zijn dus niet compatibel met alle besturingssystemen. Dit betekent dat als je meerdere besturingssystemen op je computer of je netwerk hebt, bepaalde schijven of partities vanop bepaalde plaatsen wel eens onzichtbaar zouden kunnen zijn. In de onderstaande tabel zie je een kruisje staan indien dit besturingssysteem overweg kan met een bepaald bestandsbeheersysteem. FAT16

FAT32

NTFS

Windows XP

X

X

X

Windows 2000

X

X

X

Windows NT 4

X

X

X

Windows NT

X

Windows 98

X

X

Windows 95 (OSR2)

X

X

OS/2

X

MS-DOS

X

Ook in het bestandsbeheersysteem NTFS bestaan er versies, waarvan een nieuwe versie net iets meer eigenschappen bevat dan de vorige. Windows NT 4 gebruikt NTFS 4. Windows 2000 en Windows XP gebruiken het nieuwere NTFS 5. Hier ligt de oorzaak van het feit dat je in Windows 2000 en XP met schijfquota kan werken en bij Windows NT 4 niet. Het grote argument om NTFS te gebruiken in de plaats van FAT ligt in het verschil van bestandskenmerken. Je kunt op een bestand, map of schijf binnen NTFS veel meer beveilingseigenschappen instellen. In deze notities is gekozen om te werken met FAT. In de notities over een servergestuurd netwerk wordt gebruik gemaakt van NTFS. FAT is als bestandsbeheersysteem nog steeds heel verspreid.

VVKSO

Ondersteuning IB


17.5.6

Labo 77: FAT

Hoeveel FATs staan er op een harde schijf met 3 geformatteerde primaire partities? Verklaar. Start Directory Snoop op, open de FAT van een schijf en vraag de eigenschappen van deze partitie op via de menu-optie File, Drive parameters.

Bestudeer de informatie over het bestandsbeheersysteem dat je daar krijgt om een antwoord te vinden op de onderstaande vragen. •

Hoeveel FAT’s bevinden er zich op deze schijf?

•

Waar bevinden deze zich?

•

Zijn ze allemaal even groot?

•

Hoe groot is een cluster?

•

Hoeveel clusters zijn er?

17.6

Het bestandsbeheersysteem

Om een bestand op een extern opslagmedium zoals de harde schijf te benaderen, maakt het besturingssysteem gebruik van twee structuren: -

de directory-structuur

-

de FAT-structuur.

17.6.1

Directory-structuur

In de Verkenner zie je de Directorystructuur afgebeeld. De grootte van het bestand duidt wel aan hoeveel plaats het inneemt op het opslagmedium, maar zegt niets over de plaats waar het te vinden is.

VVKSO

Ondersteuning IB


Verkenner haalt zijn informatie o.a. uit de root-directory-structuur van het bestandsbeheersysteem. Dit is een gegevensbestand met informatie over de mappen en bestanden die in de hoofdmap staan. De directory-structuur bestaat uit records die elk 32 byte groot zijn. In FAT16 is er één record per bestand of map. In VFAT32 en FAT32 wordt de lange bestandsnaam gespreid over meerdere opeenvolgende records (zie verder). Een map en een bestand worden op dezelfde manier behandeld. Mappen staan erin als bestanden met lengte nul en er wordt verwezen naar een subdirectory-structuur, die zich ergens anders op de schijf bevindt en die verder gelijkaardig is aan deze van de root-directory. Een record van de directory-structuur wordt ook directory-ingang genoemd. Als het besturingssysteem een bestand moet raadplegen, vindt het in de directorystructuur, eventueel via subdirectory-structuren, de beginpositie van het bestand (eerste cluster).

17.6.2

Labo 78: Directorystructuur

Om de directory-structuur zichtbaar te maken heb je een diskeditor nodig. Er zijn daarvan verschillende producten en versies beschikbaar. In deze notities wordt gekozen voor Directory Snoop, maar er bestaan zeker alternatieven. Deze nota’s zijn geschreven voor Directory Snoop versie 4.03, dat ook Windows XP ondersteunt. Er bestaan ook andere versies voor andere besturingssystemen. Start het programma op. In de werkbalk Select Drive vind je alle schijfeenheden terug, ook de NTFSvolumes en de cd-rom. Alle andere bestandsbeheersystemen dan FAT kan Directory Snoop echter niet onderzoeken. Klik op een schijf of partitie die FAT gebruikt. De FAT wordt geladen en je krijgt ondertussen het onderstaande venster.

VVKSO

Ondersteuning IB


Je krijgt dan het algemene venster van Directory Snoop te zien voor die schijf.

In het detailvenster worden veel meer gegevens getoond dan in de Verkenner: FRec

Het recordnummer van het eerste record in de directory-structuur, dat gegevens bevat over het betrokken bestand.

NRec

Het aantal records van FAT die gebruikt worden om het betrokken bestand bij te houden.

E

Toont een “*” als het om een verwijderd bestand of map gaat. De ganse lijn wordt in dat geval in het rood weergegeven.

Name

De lange bestandsnaam.

DOS alias

De ‘korte’ bestandsnaam, beperkt tot 8 karakters, zoals die gelezen wordt door programma’s die geen lange bestandsnamen aankunnen.

Attr

De attributen. Er zijn 6 mogelijkheden: a: archief (geplaatst als het bestand is gekopieerd) d: directory (map) v: volume label (één per fysisch schijfstation) s: systeembestand

VVKSO

Ondersteuning IB


h: verborgen bestand (hidden) r: alleen-lezen (read-only) Created

datum en tijd van creatie

Accessed

datum van laatste opening (ook zonder wijziging)

Modified

datum en tijd van laatste wijziging

1st Cluster

het nummer van het cluster waar het eerste deel van het bestand weggeschreven is, de eventueel overige clusternummers staan in de FAT (zie verder). Bij een map staat hier het nummer van het cluster waar het eerste deel van de corresponderende subdirectory-structuur staat.

Size

grootte van het bestand Zoek met Directory Snoop in welke cluster de subdirectory-structuur van de submap System32 van de Windows-map begint. Van de website http://www.PhysTechSoft.com/en/download.html kun je een andere gratis diskeditor downloaden. Opgelet, hiermee kun je rechtstreeks wijzigingen aanbrengen op de schijf!

17.6.3

Labo 79: Structuur van de FAT

De FAT is een tabel met zoveel rijen als er clusters staan op de schijf. De eerste cluster waarin een bestand weggeschreven is, wordt vermeld in de directory-structuur. De tweede cel van de corresponderende rij van de FAT bevat het nummer van de volgende cluster die door het bestand ingenomen wordt enz. De ingang die correspondeert met de laatste cluster bevat een speciale code (in Directory Snoop voorgesteld als <eof>) die aanduidt dat het inderdaad om de laatste cluster van de clusterketting gaat. Selecteer in het detailvenster van Directory Snoop een Word-bestand, bijvoorbeeld testWord.doc. Hoe groot is het bestand? In welke cluster begint het?

Je kunt nu de clusterketting volgen in Directory Snoop.

VVKSO

Ondersteuning IB


Cluster Chain-venster In het venster Cluster Chain (links onderaan) krijg je een lijst van de opeenvolgende clusters die ingenomen zijn door het bestand, in dit geval testWord.exe. File Allocation Table-venster Je kunt ook de volledige clusterketting bekijken in het scherm File Allocation Table (onderaan rechts). De kolom Cluster bevat het nummer van de cluster en de kolom Next verwijst naar de volgende cluster die gebruikt wordt in de clusterketting. Als het om de laatste cluster in de ketting gaat wordt dit genoteerd als <eof>. Je kunt in de FAT naast het nummer van een cluster vijf verwijzingen zien staan: •

Een nummer van een cluster die verwijst naar de volgende cluster in een clusterketting. In dit voorbeeld zijn de nummers in de ketting aaneensluitend, maar dat is zeker niet altijd. Hoe meer de schijf gefragmenteerd is, hoe meer je nummers kan vinden die uit elkaar liggen (zie verder).

•

<eof> als dit de laatste cluster is in een clusterketting.

•

Sommige clusters zijn gereserveerd voor het systeem om speciale informatie te bevatten, bijvoorbeeld informatie over de partitie. Een gereserveerde cluster krijgt de aanduiding .

•

Gaat het om een ongebruikte cluster, dan zie je staan en

•

Bij een slechte cluster zie je de verwijzing staan.

Het onderste gedeelte van het scherm kun je gebruiken om in de FAT te navigeren. Klik je bijvoorbeeld telkens op het clusternummer in de kolom Next, dan volg je de clusterketting van het bestand. Vul je in het tekstvak Jump to: een getal in, dan navigeer je naar de corresponderende cluster.

Wat gebeurt er als je één van de letters u, e, b, of r invult? Cluster-venster Het Cluster-venster wordt ook automatisch geopend. Je vindt het in het midden van het scherm onderaan. Als je een cluster aanklikt, wordt de inhoud van deze actieve cluster getoond in hexadecimaal- en tekstformaat.

VVKSO

Ondersteuning IB


Aantal clusters per bestand In dit geval worden er drie clusters gebruikt om dit bestand op te slaan, maar dat hangt af van de grootte van het bestand. In dit voorbeeld is het zo dat de clustergrootte op de schijf (te zien in het venster Drive parameters) 4096 bytes is.

Hierboven valt te lezen dat de grootte van het bestand testWord.doc 10752 bytes is.

Twee clusters betekent 8192 bytes, drie clusters 12288 bytes. Dit betekent dat er drie clusters nodig zijn om dit bestand op te slaan. Open dit bestand in Microsoft Word en voeg een zin toe. Sla het vernieuwde bestand op. Bekijk de wijzigingen in de grootte van het bestand, het aantal gebruikte clusters en de clusterketting. In de onderstaande figuur kun je zien dat het kan gebeuren dat de clusterketting zich niet meer in aaneengesloten clusters bevindt.

Je merkt ook dat de cluster 1509167 niet de tweede cluster in de ketting is zoals je zou verwachten. Deze cluster is duidelijk ingenomen door een ander bestand, waarvan de volgende cluster te vinden is op plaats 1519419. Bekijk en volg clusterkettingen van meerdere bestanden.

VVKSO

Ondersteuning IB


Schrijf twee nieuwe bestanden weg op schijf. Begint de clusterketting van het tweede bestand onmiddellijk na de eerste clusterketting of niet? Maakt het hierbij verschil of je dit bestand wegschrijft in dezelfde map of niet? Verklaar!

17.6.4

Labo 80: De “rauwe” directory-structuur

Microsoft Verkenner en een venster van Directory Snoop geven een gedetailleerde inhoudstafel weer. Hiervoor worden de records van de directory-structuur gebruikt. Selecteer in Directory Snoop in het File Tree venster een map, bijvoorbeeld de reeds gecreëerde map Test. Je ziet nu in het Cluster-venster welke gegevens werkelijk bewaard worden in de directory-structuur. Wat in dit venster getoond wordt is een interpretatie van de eigenlijke structuur. Deze is dezelfde voor FAT12 (gebruikt bij diskettestations), FAT16, VFAT32 en FAT32.

In de tabel duidt Offset de byte aan van het 32-byte record waar het veld begint. Offset

VVKSO

Veld

Betekenis

0

DOS Name

maximaal 8 karakters (bytes), opgevuld met spaties

8

DOS Extension

maximaal 3 karakters (bytes), opgevuld met spaties

11

Attributes

r,h,s,v,d,a

12

Reserved

wordt niet gebruikt

13

CentiSeconds

.01 seconde intervallen opgeteld bij de creatietijd

14

Create Time

creatietijd

Ondersteuning IB


16

Create Date

creatiedatum

18

Access Date

Access-datum

20

Cluster-High

starting cluster high word (enkel FAT32)

22

Mod Time

tijd laatste wijziging

24

Mod Date

datum laatste wijziging

26

Cluster-Low

starting cluster low word

28

Size

Bestandsgrootte (4 bytes)

Opmerkingen In een FAT16-systeem is het maximaal aantal clusters 216, in een FAT32-systeem 228 (4 bits worden voor andere doeleinden gebruikt). Om de eerste cluster aan te duiden, heb je in een FAT16-systeem met 2 bytes genoeg, maar in een FAT32-systeem heb je er 4 nodig. Het 4-bytes ‘woord’ is in dat geval verdeeld over de 20ste en 21ste byte (starting cluster high word) en de 26ste en 27ste (starting cluster low word). Om de hexadecimale notering van het clusternummer samen te stellen zet je de bytes in de volgende volgorde: 21ste 20ste 27ste 26ste Het omkeren van de bytes komt van de typische manier waarop processoren met grote getallen werken. Controleer dit door de corresponderende waarden in de twee zones te vergelijken. In elk record van de directory-structuur wordt één byte gebruikt voor de attributen. Voor elk attribuut is maar 1 bit nodig (ja/nee), daarom worden maar 6 bits van de 8 gebruikt. In welke volgorde worden de attributen bewaard? (Tip: vergelijk de verschillende waarden in het Cluster-venster). Ga, door vergelijking van de waarde van de attributen en de hexadecimale notatie na of de eerste 6 bits gebruikt worden of de laatste 6.

17.6.5

Labo 81: Lange bestandsnamen

Vraag de directorystructuur op door een cluster van een map te selecteren en dan de menu-optie Cluster, View, Directory Format te nemen. Vanaf Windows 95 kunnen ‘lange bestandsnamen’ gebruikt worden (tot 255 tekens). Dit wil zeggen dat de naam van een bestand langer mag zijn dan 8 karakters. Toch is er geen verandering gekomen in de directory-structuur, maar de informatie van een bestand wordt gespreid over meerdere records. Het laatste record daarvan bevat alle gegevens met de korte (8.3 conventie) naam. De records daarvoor bevatten de ‘lange bestandsnaam’. Om een onderscheid te maken tussen de twee types records wordt de attribuutbyte (byte op plaats met nummer 11, eigenlijk de 12de byte) van de records in de directory-

VVKSO

Ondersteuning IB


structuur die (een deel van) de lange bestandsnaam bevatten op 0f (hexadecimale notatie) gezet.

16-bit software slaat deze ingangen immers over bij het zoeken naar bestanden of mappen. Voor een ‘lange bestandsnaam’ met 8 karakters of minder is de lange bestandsnaam gelijk aan de korte naam. In het andere geval bestaat de korte naam uit de eerste 6 karakters van de lange bestandsnaam gevolg door een ~(tilde) en een volgnummer om een onderscheid te kunnen maken tussen bestanden waarvan de zes eerste karakters van de naam hetzelfde zijn. De lange bestandsnamen worden in het 16-bit Unicode formaat bewaard i.p.v. het gewone 8-bit ASCII formaat. Er kunnen maximaal 13 karakters van de naam bewaard worden in één (32 byte) record. De recordindeling is als volgt:

VVKSO

Ondersteuning IB

Offset

Inhoud

1

vervolgnummer-byte


2-11

5 karakters

12

attribuut (0f)

13

ongebruikt (00)

14

controlebyte (checksum)

15-26

6 karakters

27-28

ongebruikt (00)

29-32

2 karakters

Welke attributen zijn ingesteld als de hexadecimale notatie van de attribuutbyte 0f is? Wat is de korte naam van de map Naar Prullenbak.gif? Over hoeveel records is de directory-ingang van de map Documents and Settings gespreid zijn? Controleer dit op beide plaatsen. Merk op dat het lijkt alsof in het tekstdeel van het Cluster-venster de letters van de lange bestandsnaam telkens gescheiden zijn door een spatie. Verklaar. In een FAT16 hoofddirectory is het aantal records beperkt (vaste positie, beperkte grootte). Vermijd daarom het gebruik van lange namen in de hoofddirectory, die nemen immers meerdere records in beslag. Bestudeer dit voor meerdere bestanden en mappen.

17.7

Fragmentatie

Men spreekt van fragmentatie als bestanden weggeschreven worden in meerdere niet aaneensluitende clusters. Bij een sterk gefragmenteerde schijf vertonen de clusterkettingen van heel wat bestanden sprongen. Fragmentatie is niet te vermijden. Als de fragmentatie groot wordt, vertraagt dit de werking van de programma's. Er moet immers op veel verschillende plaatsen gezocht worden naar informatie. Bovendien slijt een gefragmenteerde schijf sneller omdat de lees- en schrijfkoppen zich veel meer moeten verplaatsen. Bij een ernstige beschadiging van de FAT is het gemakkelijker gedefragmenteerde bestanden te herstellen. Als een bestand over verschillende locaties verspreid is, wordt het quasi onmogelijk het bestand te herstellen zonder gebruik van de FAT-tabel.

17.7.1

Schrijfalgoritme

Om de plaats te bepalen waar een bestand wordt weggeschreven gebruikt het bestandsbeheersysteem het Next Available Cluster Algoritme. VVKSO

Ondersteuning IB


De positie waar de laatste schrijfopdracht werd uitgevoerd, wordt bijgehouden in RAM. Deze positie heet de Last Written Cluster Pointer. Bij een volgende schrijfopdracht zoekt het systeem de eerste vrije cluster vanaf die positie. Als een bestand wordt verwijderd, wordt dus niet noodzakelijk die ruimte onmiddellijk opnieuw ingenomen. Zeker niet als gebruik gemaakt wordt van de Prullenbak, dan wordt die ruimte niet eens vrijgegeven. Dit gebeurt pas als je het bestand uit de prullenbak verwijdert. Zelfs wanneer een bestand vervangen wordt door bijvoorbeeld een nieuwere versie met dezelfde naam, worden niet meteen de clusters, ingenomen door het oorspronkelijke bestand, gebruikt. Op deze manier wordt de fragmentatie beperkt. Ze wordt niet helemaal voorkomen omdat bij het afsluiten van het systeem en bij het bereiken van het einde van de schijf, (en bij het verwisselen van de schijf in de diskette-eenheid) de Last Written Cluster Pointer wordt gereset.

17.7.2

Defragmentatie

Bij een defragmentatie worden de bestanden opnieuw weggeschreven zodat een volledig bestand in opeenvolgende clusters bewaard wordt. Bovendien worden de bestanden achter elkaar geplaatst zodat ook de vrije ruimte zoveel mogelijk één aaneensluitend geheel wordt. Je kunt Defragmentatie op twee manieren starten: •

via de Systeemwerkset uit Bureau-accessoires.

•

Je kunt defragmentatie ook starten door in Verkenner het snelmenu van een harde schijf op te roepen en Nu defragmenteren te selecteren in het tabblad Extra van de Eigenschappen.

VVKSO

Ondersteuning IB


•

Een derde mogelijkheid is om defragmentatie te starten vanuit Systeembeheer, Computerbeheer uit het configuratiescherm.

Langs welke weg je de defragmentatie ook opent, je krijgt een scherm analoog aan het bovenstaande. Het beste is om eerst een analyse van de schijf te laten maken. Je selecteert hiervoor een schijf en klikt op de knop Analyseren. Je kunt het bericht krijgen dat het niet nodig is om de schijf te defragmenteren als je een schijf hebt die er als volgt uit ziet.

Je kunt dan ook een rapport opvragen.

VVKSO

Ondersteuning IB


Als je een fel gefragmenteerde schijf hebt, zul je de melding krijgen dat deze schijf best wel gedefragmenteerd worden. Je merkt in de onderstaande figuur onmiddellijk het contrast met de bovenstaande schijf die niet gedefragmenteerd diende te worden.

Als je de schijf dan ook echt wenst te defragmenteren, gebruik je de knop Defragmenteren. Het besturingssysteem houdt bij welke programma's het meest worden gebruikt en plaatst ze langs de rand van de schijf, waar ze het snelst kunnen worden gelezen als je de eerste optie inschakelt. De winst vertaalt zich in sneller startende toepassingen. Het kan om enkele seconden tijdswinst gaan. Het defragmenteren van een schijf met grote capaciteit die druk beschreven is, duurt een heel tijdje, zelfs op een ‘snelle’ computer. Tijdens de defragmentatie moet elke andere lees- en schrijfbewerking op de te defragmenteren schijf vermeden worden (de defragmentatie herstart in dat geval). Zet hiertoe ook de schermbeveiliging uit. Ook virusscanners en andere toepassingen die resident aanwezig zijn kunnen problemen veroorzaken. De defragmentatie zal steeds opnieuw starten, maar niet verder geraken dan enkele procenten. Controleer steeds de schijf op fouten voor je ze defragmenteert. Voorzie ook de nodige back-ups. Tijdens de defragmentatie krijg je te zien hoe het besturingssysteem de herschikking van de clusters voorzien heeft. VVKSO

Ondersteuning IB


17.7.3

Labo 82: Schrijfalgoritme en defragmentatie

Schakel het systeem aan. Controleer met Directory Snoop de positie van de eerste vrije cluster. Maak een willekeurig bestand aan en bewaar het. Controleer de positie van het weggeschreven bestand. Maak weer een willekeurig bestand aan en bewaar het. Controleer ook hier de positie van het weggeschreven bestand. Verwijder het eerste aangemaakt bestand. Hierdoor wordt het verplaatst naar de prullenbak. Bekijk het bestandsrecord. Maak nog een nieuw bestand aan. Waar komt dit terecht? Verwijder het bestand definitief. Maak nog een nieuw bestand aan. Waar komt dit terecht? Verplaats een bestand. Wat gebeurt er? Kopieer een bestand. Wat gebeurt er? Hoe lang is het geleden dat de harde schijf nog gedefragmenteerd is? Defragmenteer een harde schijf. Zoek vóór de defragmentatie een bestand met verspreide clusters. Noteer de clusterketting. Bekijk de clusterverdeling van datzelfde bestand na defragmentatie.

17.8

Bestandssysteemfouten

Het slecht afsluiten van Windows, het ‘vastlopen’ van een programma, een stroomonderbreking en dergelijke kunnen fouten in het bestandssysteem brengen. De meest voorkomende fouten zijn: -

verloren clusters,

-

kruiselings gekoppelde bestanden,

-

ongeldige bestanden of mappen,

-

FAT-fouten.

17.8.1

Verloren clusters

Verloren clusters zijn clusters die gemarkeerd zijn als in gebruik, maar niet in een clusterketting zitten van een bestand waarnaar verwezen wordt in een directory-ingang. Het betreft meestal een onderbroken keten.

VVKSO

Ondersteuning IB


Programma’s voor schijfcontrole zoals Scandisk (zie verder) geven de mogelijkheid om verloren clusters op te slaan in een bestand. Hieruit kunnen mogelijk nog gegevens gerecupereerd worden. Verloren clusters nemen ruimte in die niet kan gebruikt worden voor opslag, als ze niet gerepareerd worden, verminderen ze de capaciteit van het station!

17.8.2

Kruislings gekoppelde bestanden

Men spreekt van kruislings gekoppelde bestanden als twee directory-ingangen verwijzen naar dezelfde startcluster. Twee bestanden hebben dan dezelfde clusterketting. Dit leidt onvermijdelijk naar verlies van gegevens van een van beide bestanden omdat een cluster maar gegevens kan bevatten van één bestand. Hoewel gemakkelijk op te sporen, is een dergelijke fout moeilijk te herstellen tenzij via verloren clusters.

17.8.3

Ongeldige bestanden of mappen

Soms treden er beschadigingen op van de velden in de directory-ingang zodat deze volledig ongeldig wordt, bijvoorbeeld een ongeldig clusternummer of een ongeldige datum. In de meeste gevallen kan een schijfreparatieprogramma zoals Scandisk deze fouten herstellen.

17.8.4

FAT-fouten

Zowel bij een FAT12, FAT16 als bij een FAT32 worden twee kopieën van de FAT-tabel op elke partitie bewaard. Je roept met de menu-optie File, Drive parameters van Directory Snoop het overzicht van de schijf/partitie op. Je merkt dat elke FAT-kopie uit aaneengesloten clusters beslaat en dat de tweede kopie onmiddellijk volgt op de eerste.

Bij FAT16 is het eerste exemplaar steeds het primaire exemplaar. Het systeem gebruikt de tweede FAT-kopie alleen maar als sectoren in de eerste kopie onleesbaar zijn en niet als de eerste kopie beschadigd is, wat veel vaker voorkomt. Bovendien wordt, bij het bijwerken van de eerste FAT-kopie, een groot gedeelte hiervan naar de tweede gekopieerd (mirroring), inclusief eventuele beschadigingen! FAT32 maakt beter gebruik van de beide kopieën. Als het systeem een probleem ontdekt bij de eerste kopie dan schakelt het over op de tweede, die dan de primaire wordt. Het systeem kan ook het FAT-mirroringproces uitschakelen om te voorkomen dat de tweede kopie de beschadigingen van de eerste overneemt.

VVKSO

Ondersteuning IB


Bij een FAT32 systeem is het daarom meestal beter mogelijk FAT-fouten te herstellen.

17.9

Labo 83: Schijfcontrole

Je kunt op een willekeurig moment een schijfcontrole via Scandisk uitvoeren. De schijf kan gecontroleerd worden op o.a.: - magnetische storingen op het schijfoppervlak, - ongeldige bestandsnamen, dubbele bestandsnamen, ongeldige datums, - verloren clusters, - kruiselings gekoppelde bestanden. Het schijfcontroleprogramma herkent fouten en kan ze dikwijls ook herstellen. Verloren clusters worden samengebracht in een hulpbestand dat weggeschreven wordt in de rootdirectory als chkfile9999 (de vier laatste karakters zijn een getal). Je kunt de inhoud dan bekijken en eventueel recupereren. Je kunt de Schijfcontrole opstarten door in de Verkenner het snelmenu van een harde schijf op te roepen en Nu controleren te selecteren in het tabblad Extra van de Eigenschappen. Om snel naar de Eigenschappen van een pictogram te gaan, druk je de Alt-toets in en dubbelklik je tegelijkertijd op het gewenste pictogram.

Er opent zich een nieuw dialoogvenster waarin je een aantal opties kunt kiezen.

Je krijgt een melding dat je opnieuw moet opstarten om deze schijfcontrole te kunnen uitvoeren.

VVKSO

Ondersteuning IB


Voer een schijfcontrole uit. Er bestaat allerlei specifieke software om beschadigde bestanden zo veel mogelijk te herstellen. Er zijn zelfs firma’s die gespecialiseerd zijn in data recovery. Zoek het op Internet een firma die aan data recovery doet. Welke diensten biedt de firma aan. Wat is het prijskaartje?

17.10

Labo 84: Schijfruimte vrijmaken

Als er onvoldoende vrije schijfruimte is op de harde schijf, daalt de performantie aanzienlijk. Er zijn verschillende manieren om schijfruimte vrij te maken. De eenvoudigste manier om schijfruimte vrij te maken is door bestanden die je niet gebruikt te verwijderen. De wizard Schijfopruiming helpt je hierbij. Start Schijfopruiming via de Systeemwerkset uit de Bureau-accessoires. Je selecteert in het dialoogvenster de juiste schijf.

Je kunt schijfopruiming ook onmiddellijk vanuit de Verkenner starten door het snelmenu van een harde schijf op te roepen en Schijfopruiming te selecteren in het tabblad Algemeen van de Eigenschappen. Schijfopruiming doorzoekt het geselecteerde station, waarna een overzicht wordt weergegeven van tijdelijke bestanden, Tijdelijke Internet-bestanden en overbodige programmabestanden die je gerust kunt verwijderen.

VVKSO

Ondersteuning IB


Bekijk de bestanden die eventueel aangeduid zijn op te verwijderen via de knop Bestanden weergeven. Ruim de actieve schijf op en bekijk het verschil in beschikbare ruimte. Bestudeer de opties en mogelijkheden van het tweede tabblad Meer opties. Op het Internet zijn er verschillende andere tools te vinden die je helpen bij het 'schoonmaken' van de harde schijf, o.a. Uninstall Manager, en Start Menu Cleaner. Spoor deze programma's op en ga na wat ze precies doen.

VVKSO

Ondersteuning IB


18

Bestandsbeheer

18.1

Bestandsbeheer met Verkenner

Als je de Verkenner opent, krijg je een venster gelijkaardig aan het volgende.

Structuurvenster

Detailvenster

De scheidingslijn tussen structuurvenster en detailvenster kun je met de muisaanwijzer verslepen. Zo pas je de grootte van de twee vensters aan. In de statusbalk zie je gegevens die betrekking hebben op het detailvenster en de beschikbare schijfruimte. In het structuurvenster worden de verschillende gegevensbronnen waarover de computer beschikt, en de mappen die deze bevatten, weergegeven. Een plusteken voor een map of gegevensbron duidt aan, dat er ingesloten deelmappen zijn die je niet ziet. Open de map door te dubbelklikken op de naam of door op + te klikken. Een minteken voor een map of gegevensbron duidt aan, dat je alle ingesloten mappen ziet. Sluit de map door erop te dubbelklikken of op te klikken. Een map zonder teken bevat geen submappen. In het detailvenster zie je de inhoud van de geselecteerde map of gegevensbron. De weergave hiervan kun wijzigen via Beeld of via het snelmenu.

18.1.1

Labo 85: Verkenner

Welke weergaven van bestandslijsten zijn mogelijk in de Verkenner? Kies als weergave Details. Zorg er voor dat het structuurvenster nu een alfabetisch gerangschikte lijst bevat van de mappen en hun deelmappen. Welke informatie wordt er in het detailvenster gegeven per bestand? VVKSO

Ondersteuning IB


Wat is het verschil en verband tussen de weergaven Miniatuurweergaven en Tegels uit het menu Beeld. Test dit ook uit met grafische bestanden. Probeer de verschillende mogelijkheden uit van de weergave van de werkbalken in de Verkenner. Probeer de mogelijkheden uit voor het schikken van pictogrammen. Welke details kun je laten zien in de Verkenner? Maak een eigen gekozen weergave waarbij de grootte van het bestand als tweede kolom voorkomt en de auteur als derde. Pas dit toe op deze map, die je eerst een ander pictogram meegeeft. Op welke manier kun je laten sorteren? Probeer dit uit. Welke menu-opties heb je nog ter beschikking in de Verkenner? Test deze mogelijkheden uit.

18.1.2

Bewerkingen met bestanden

Via de Verkenner beheer je zelf de logische organisatiestructuur van de externe opslagmedia. Hieronder worden de mogelijke acties kort beschreven. •

Bestanden selecteren

Eén bestand:

klikken op het bestand

Meerdere bestanden onder elkaar:

klikken op eerste bestand, Shift + klikken op laatste van de reeks

Meerdere bestanden los van elkaar:

klikken op eerste bestand en daarna met Ctrl klikken op volgende bestanden

Alle bestanden selecteren:

Ctrl + A of de menu-optie Bewerken, Alles Selecteren

Je kunt ook gebruik maken van de menu-optie Bewerken, Selectie Omkeren. •

Naam wijzigen van een bestand

Bestand selecteren, nogmaals klikken en nieuwe naam typen of bestand selecteren, Beeld, Naam wijzigen of Naam wijzigen uit het snelmenu. •

Bestanden verplaatsen/kopiëren

Selecteren en slepen naar gewenste locatie met rechter muisknop ingedrukt. Daarna keuze maken uit het snelmenu. Bestand slepen met linker muisknop naar een plaats op hetzelfde volume is verplaatsen, naar een plaats op een ander volume is kopiëren. Slepen (linker muisknop) met Ctrl-toets ingedrukt heeft het omgekeerde resultaat.

VVKSO

Ondersteuning IB


•

Volgorde van de bestandenlijst in het detailvenster aanpassen

In de weergave Details: klikken op de corresponderende knop boven de lijst geeft een sortering volgens naam, grootte, type of datum (gewijzigd). Nogmaals klikken draait de volgorde om. •

Programma starten of document openen

Dubbelklikken op de naam van het programma of het document (of op de snelkoppeling hiernaar). •

Een nieuwe map maken

Via menuoptie Bestand, Nieuw, Map. Naam invullen en op Enter-toets drukken. Ofwel via de corresponderende optie in het snelmenu van het detailvenster. •

Diskette kopiëren

Via Diskette kopiëren uit het snelmenu van het station.

De brondiskette wordt eerst gelezen, daarna wordt de doeldiskette beschreven.

18.2

Bestanden verwijderen

18.2.1

Bestanden/mappen verwijderen via Prullenbak

De veiligste manier om een bestand te verwijderen, is het te verplaatsen naar de prullenbak. Daar kan het later opgevist en teruggeplaatst worden zonder één enkel kreukje. Het bestand blijft in de Prullenbak tot je hem leegmaakt of tot het wordt vervangen door een nieuwer verwijderd bestand. Zolang het bestand in de Prullenbak blijft staan, kun je het ongeschonden terughalen. Als je een map verwijdert, verwijder je alle bestanden en submappen in die map. Als je via een netwerkverbinding bestanden op een andere computer verwijdert of bestanden verwijdert van een diskette of van andere, eveneens verwisselbare opslagmedia, worden deze bestanden niet in de Prullenbak opgeslagen. Ook als je bij de MS-DOS-prompt de opdracht DEL gebruikt, worden de bestanden permanent verwijderd. Als je een bestand overschrijft met een ander bestand met dezelfde naam, gaat het oude bestand ook niet naar de Prullenbak. Met Norton Utilities en andere programma’s van softwareleveranciers kun je de mogelijkheden van de Prullenbak uitbreiden zodat deze situaties zich niet voordoen en je ook met DOS gewiste bestanden naar de Prullenbak stuurt.

VVKSO

Ondersteuning IB


Werkwijze Selecteer de te verwijderen bestanden en/of mappen en gebruik één van de onderstaande technieken: -

druk op de Del-toets

-

kies in Verkenner menuoptie Bestand, Verwijderen

-

kies Verwijderen in het snelmenu

-

sleep de selectie naar de Prullenbak.

Een verwijderd bestand terugzetten Als je een verwijderd bestand wilt terugzetten, open je de Prullenbak. Blader door de inhoud en selecteer het bestand of de bestanden dat je zoekt. Als je het bestand op de oorspronkelijke plaats wilt terugzetten, kies je de optie Terugzetten van het snelmenu. Als je het bestand op een andere locatie wilt terugzetten, sleep je het naar de gewenste locatie of gebruik je de optie Knippen uit het snelmenu.

De omvang van de Prullenbak wijzigen Standaard gebruikt de Prullenbak 10 % van de ruimte op elke lokale vaste schijf voor het opslaan van verwijderde bestanden. Je kunt dit aanpassen via de optie Eigenschappen uit het snelmenu van de Prullenbak.

VVKSO

Ondersteuning IB


Elk station heeft in het dialoogvenster zijn eigen tabblad. Bij de bovenste optie van het tabblad Algemeen geef je op of je de stations onafhankelijk van elkaar wilt configureren of dezelfde instelling voor alle stations wilt gebruiken. Met de schuifregelaar wijzig je het percentage schijfruimte dat je voor de Prullenbak reserveert. De Prullenbak leegmaken Als de Prullenbak vol raakt, verwijdert Windows automatisch de oudste bestanden om plaats te maken voor pas verwijderde bestanden. Als je te weinig ruimte op de vaste schijf hebt, kun je de Prullenbak leegmaken om ruimte vrij te maken. Als je alle bestanden in de Prullenbak wilt verwijderen, kies je Prullenbak leegmaken in het snelmenu.

18.2.2

Bestanden/mappen verwijderen zonder Prullenbak

Bestanden en mappen volledig verwijderen zonder de Prullenbak te gebruiken, doe je op dezelfde manier, maar je houdt de Shift-toets ingedrukt terwijl je één van bovenstaande technieken gebruikt. Je krijgt dan steeds een dialoogvenster voor de bevestiging.

Bestanden/mappen die op deze manier verwijderd zijn, kunnen niet meer hersteld worden met Windows. Met een diskeditor gaat dit in sommige gevallen wel nog. De inhoud van verwijderde bestanden wordt niet echt verwijderd van de schijf. Het besturingssysteem overschrijft het eerste karakter van de ‘korte’ bestandsnaam met een speciaal karakter en duidt de corresponderende clusters aan als ‘niet in gebruik’ in de FAT. In de loop van de tijd zullen deze clusters dan ook overschreven worden. Denk dus niet te snel dat iets definitief verwijderd is van schijf. Opmerkingen In Windows is het mogelijk de drie laatste door jou in Verkenner uitgevoerde acties ongedaan te maken. Als je per ongeluk een bestand verwijdert, naar de verkeerde locatie verplaatst of een fout maakt bij het hernoemen van een bestand of map, klik je op de werkbalk Standaardknoppen op de knop Ongedaan maken (als je deze knop er reeds opgeplaatst hebt, zo niet kun je dat nu nog doen via Beeld, Werkbalken, Aanpassen) of druk je op Ctrl+Z. Kijk in het venster van Verkenner naar de bovenste optie van het menu Bewerken om te zien wat Windows ongedaan kan maken. Mogelijke opties zijn Verwijderen ongedaan maken, Verplaatsen ongedaan maken, Kopiëren ongedaan maken en Naam wijzigen ongedaan maken. Ongedaan maken werkt ook als je een fout maakt op het Bureaublad van Windows. Als je per ongeluk een bestand op het Bureaublad verplaatst of verwijdert, druk dan meteen op Ctrl+Z om de fout te herstellen. VVKSO

Ondersteuning IB


Met Directory Snoop kun je gemakkelijk volgen wat er eigenlijk gebeurt met een gewist, gekopieerd, verwijderd bestand.

18.2.3

Labo 86: Bestandsbewerkingen volgen met een diskeditor

Creëer een submap Test op je harde schijf en maak daarin een aantal bestanden aan. Je neemt een Excel-document voorbeeldExcel.xls, een grafisch element tekening.gif en een Word-document testWORD.doc.

Ga met Directory Snoop na waar op de schijf de directory-structuur van deze nieuwe map geplaatst is.

Ga met Directory Snoop na wat er gebeurt op de schijf als je een bestand verplaatst naar een andere plaats op dezelfde schijf. Ga met Directory Snoop na wat er gebeurt op de schijf als je een bestand kopieert naar een andere plaats op dezelfde schijf. Wijzig de naam van de tekening.gif uit de map Test in Naar prullenbak.gif. Wat is de eerste cluster van Naar prullenbak.gif (Directory Snoop)?

VVKSO

Ondersteuning IB


Verwijder het bestand Naar prullenbak.gif. Bekijk de inhoud van Prullenbak. Wat is er veranderd aan de directory-structuur van Test (Directory Snoop)? Wat is er veranderd aan de directory-structuur van Prullenbak (Recycled)? Vergelijk de eerste cluster van het nieuwe bestand in Prullenbak met de eerste cluster van Naar prullenbak. Wat merk je? Waar wordt de informatie over het verwijderde bestand bewaard? Probeer met Directory Snoop de inhoud van dit informatiebestand te lezen. Zet het bestand Naar prullenbak terug op de oorspronkelijke locatie. Wijzig de naam van een bestand in de map Test in Nietnaarprullenbak. Verwijder dit bestand zonder de Prullenbak te gebruiken. Ga de verandering in de directory-structuur na (Directory Snoop). Probeer het bestand Nietnaarprullenbak te herstellen in Directory Snoop door in het snelmenu van het bestand de optie Unerase te kiezen. Wat doet de werkbalkoptie Purge? Wat doet de werkbalkoptie Wipe File en Wipe FS? Verplaats het bestand voorbeeldExcel.xls naar de Prullenbak en maak daarna de prullenbak leeg. Volg hierbij de bewerkingen die gebeuren met de clusters van dit bestand. Probeer het bestand nog te herstellen. Lukt dit? Waarom (niet)? Gebruik de opties Wipe en Purge op de clusters van een verwijderd bestand. Wat gebeurt er?

18.3

Bestanden zoeken

Op een vaste schijf met een grote capaciteit, enkele gigabytes bijvoorbeeld, kunnen tienduizenden bestanden in honderden of zelfs duizenden mappen staan. Windows beschikt over een handig hulpprogramma Zoeken waarmee je bestanden kunt opsporen, zelfs als je de naam van het bestand niet meer precies weet. Het is mogelijk naar een gedeelte van de naam of een ander detail te zoeken, zoals de grootte van het bestand, het bestandstype, de aanmaakdatum of een tekstfragment binnen het bestand. VVKSO

Ondersteuning IB


Om verborgen bestanden te tonen in de zoekresultaten moet je eerst de corresponderende mapoptie aanpassen. Het hulpprogramma is bereikbaar via Start, Zoeken of in de menubalk van de Verkenner of ook via het snelmenu van een map of een schijf. Je kunt het ook steeds bereiken via de snelkeuze Ctrl + E.

Ongeacht de locatie, de gekozen optie of de vertreksituatie, krijg je een zoekscherm. Daarin kun je gebruik maken van een zoekassistent die onder verschillende gedaantes kan voorkomen.

De eerste keer dat de zoekassistent wordt geopend, wordt een dialoogvenster weergegeven waarin je gevraagd wordt of je met of zonder de weergave van een animatiekarakter wenst te zoeken. Dit wordt slechts één keer gevraagd, dus misschien krijg je het niet te zien. Je kunt later nog steeds deze optie aanpassen door Uw voorkeuren aanpassen te nemen op de zoekbalk van de Verkenner. De werking van de zoekmogelijkheid maakt weinig of geen verschil of je nu met of zonder zoekanimatie werkt.

18.3.1

Een bestand of map zoeken op naam

De meest gebruikte actie is zoeken naar een bestand waarvan je de naam of een deel van de naam kent. Je kunt dit bijvoorbeeld doen door te vertrekken van de optie Alle bestanden en mappen.

VVKSO

Ondersteuning IB


Werkwijze •

Klik in het vak De volledige of gedeeltelijke bestandsnaam en voer de volledige bestandsnaam of een deel van de bestandsnaam in. Je hoeft in dit vak geen jokertekens (* en ?) te gebruiken, maar ze kunnen goed van pas komen om het aantal bestanden dat aan de zoekopdracht voldoet, te verkleinen.

¾

Als je bijvoorbeeld de letter b invoert, zoekt Windows naar alle bestanden waar de letter b ergens in de naam voorkomt.

¾

Als je echter zoekt naar v*, wordt er alleen naar bestanden gezocht die beginnen met een v.

¾

Als je zoekt naar v???. *, alleen naar bestanden die beginnen met een v en waarvan de naam precies uit vier tekens bestaat, de extensie niet meegerekend.

•

Geef aan op welke stations en in welke mappen je wilt zoeken.

Als je Zoeken vanuit Verkenner hebt geopend, staat in het vak Zoeken in de naam van het momenteel geselecteerde station of de momenteel geselecteerde map vermeld. Zo niet, dan wordt hier de locatie vermeld die je opgaf toen je Zoeken voor het laatst hebt gebruikt. Voer de mapnaam rechtstreeks in of klik op de knop Bladeren om in een dialoogvenster een mapnaam te kiezen. In de vervolgkeuzelijst kun je één van de standaardlocaties kiezen. In het vak Zoeken in kunnen meerdere locaties worden opgeven. Voer voor elke locatie het volledige pad in, inclusief de stationsaanduiding. Scheid de gegevens in deze lijst met puntkomma's.

VVKSO

Ondersteuning IB


18.3.2

Zoekresultaten

Klik op Nu zoeken om het zoekproces in gang te zetten. Hoe meer informatie je opgeeft, hoe trefzekerder de resultaten zullen zijn. Merk je al vlug dat je te veel resultaten krijgt, dan kun je het zoeken steeds stopzetten. In dit geval, of als Windows XP vindt dat er te veel resultaten zijn, krijg je een scherm zoals hiernaast te zien is. Je kunt dan de zoekopdracht nog steeds verfijnen en bijschaven.

De lijst met resultaten verschijnt standaard in de weergave Details. Met het snelmenu van het deelvenster met de resultaten kun je naar een andere weergave overschakelen. Klik op de kolomkoppen om de resultaten te sorteren op naam, grootte, type, de datum waarop de bestanden voor het laatst zijn gewijzigd of de map waarin de bestanden zijn opgeslagen. Klik nogmaals op dezelfde kolomkop om de vermeldingen in die kolom in omgekeerde volgorde te sorteren. Wens je de map te zien en te openen in de Verkenner van een gevonden bestand, dan neem je Bijbehorende map openen uit het snelmenu van het gevonden bestand. Je kunt ook gebruik maken van het linkervenster waarin de Resultaattaken en Bestands- en maptaken vermeld staan.

VVKSO

Ondersteuning IB


18.3.3

Zoeken op naam als je het type bestand weet

Stel dat je een document zoekt waarvan je weet dat het zeker met Microsoft Word gemaakt werd en ergens de tekst ‘informaticabeheer’ in zich draagt. Dit kan in de tekst voorkomen, en niet noodzakelijk in de naam van het bestand. Daarvoor duid je in het eerste zoekscherm al zeker aan dat het om Documenten (tekstverwerking, spreadsheets etc.) gaat.

In het volgende scherm kies je dan voor de optie Geavanceerde zoekopties gebruiken. Je krijgt dan een optie erbij waarmee je ook in de inhoud van het document kunt laten zoeken. Zoeken naar tekst kan erg lang duren, vooral op grote vaste schijven of in een netwerk. Voor muziek, video en andere multimediabestanden kun je zelfs op informatie laten zoeken die niet specifiek in de naam van het bestand voorkomt, maar elders in de eigenschappen van dit bestand.

18.3.4

Zoeken op datum

Als je nog ongeveer weet wanneer je het bestand hebt gemaakt of voor het laatst hebt gewijzigd, klik je op het juiste tijdstip om de zoekactie te beperken. Als je bijvoorbeeld alle bestanden wilt zoeken waaraan je gisteren of vandaag hebt gewerkt, klik je op de optie Laatste wijziging? Je kunt dan bijvoorbeeld kiezen voor de optie In de afgelopen week. Je kunt ook een datum opgeven. Via de pijltjesknoppen is het mogelijk datums op dag of maand op te geven. Je kunt hierbij de ingebouwde kalenderopties gebruiken die verschijnen als je op de pijlen in de datumvakken klikt. Als je in de kalender die verschijnt, op de maand klikt, verschijnt er een menu met maanden. Klik op het jaar en er verschijnt een kringveld waarmee je snel het jaar kunt instellen.

VVKSO

Ondersteuning IB


18.3.5

Zoeken op grootte van het bestand

Een andere voorziene optie is zoeken op de grootte van het bestand. Als je de beschikbare keuze uitvouwt, wijst deze zichzelf uit.

18.3.6

Geavanceerde zoektechnieken

Met de keuze Geavanceerde opties kun je bijvoorbeeld bestanden op type zoeken. In de vervolgkeuzelijst Type bestand selecteer je het juiste type. Je kunt wel alleen geregistreerde bestandstypen selecteren.

De andere opties hebben de volgende betekenis: •

Systeemmappen doorzoeken. Als je deze optie inschakelt, worden ook systeemmappen betrokken bij de zoekactie, inclusief mappen waarin Windows XP eigen bestanden opslaat.

•

Verborgen bestanden en mappen doorzoeken. Indien deze optie ingeschakeld is, wordt er ook gezocht in bestanden en mappen die normaal gemarkeerd zijn als verborgen. Dit werkt wel enkel indien de verborgen bestanden ook zichtbaar zijn in het resultatenvenster. Dit pas je aan via het tabblad Weergave van het dialoogvenster Mapopties uit de Verkenner.

•

Submappen doorzoeken. Standaard staat die geselecteerd en wordt er dus ook in deelmappen van de geselecteerde map gezocht.

•

Hoofdlettergevoelig. Als deze optie ingeschakeld is, worden alleen bestanden en mappen in de resultaten opgenomen die exact dezelfde hoofdletters en kleine letters bevatten als het opgegeven woord of uitdrukking.

•

Back-uptape doorzoeken. Als je een tapestation gebruikt om back-ups te maken van bestanden, kun je deze optie gebruiken om ook tapes te betrekken bij de zoekactie. Let op: Als je criteria invult bij de verschillende opties, wordt een zoekactie gestart, rekening houden met alle criteria!

VVKSO

Ondersteuning IB


18.3.7

Zoekactie verfijnen

Als de zoekactie het gezochte bestand niet heeft gevonden, kun je de criteria wijzigen en opnieuw het gevraagde bestand laten zoeken. Als je alle criteria wilt verwijderen en opnieuw wilt beginnen, klik je op de knop Opnieuw zoeken.

Combineer de instellingen in het dialoogvenster Zoeken om je zoekactie te beperken. Je kunt Windows bijvoorbeeld de opdracht geven te zoeken naar een Microsoft Worddocument met de uitdrukking 'verslag' dat voor het laatst is gewijzigd in september 2002. Als je zulke specifieke criteria opgeeft, hebt je een grote kans dat je het bestand vindt.

18.3.8

Een zoekactie opslaan en opnieuw gebruiken

Als je regelmatig dezelfde zoekactie uitvoert, kun je de zoekcriteria opslaan en later opnieuw gebruiken. Ga hiervoor als volgt te werk: •

Kies na het voltooien van een zoekactie in het menu Bestand de optie Zoekactie opslaan. Er wordt om een naam of locatie gevraagd. Het bestand krijgt de extensie .fnd (afkomstig van find).

•

Sluit het venster Zoeken en bekijk het nieuwe pictogram voor de opgeslagen zoekactie in de gekozen map. Het bestand krijgt een beschrijvende naam die uit de titelbalk van de zoekactie is gehaald. Je kunt het pictogram hernoemen, kopiëren of naar een andere locatie verplaatsen.

•

Als je een opgeslagen zoekactie opnieuw wilt gebruiken, dubbelklik je op het pictogram.

18.3.9

Labo 87: Bestanden zoeken

Zoek alle cab-bestanden op de harde schijf. Zoek alle bestanden waarvan de naam bestaat uit 4 letters.

VVKSO

Ondersteuning IB


Zoek alle bestanden, die je deze maand hebt aangemaakt. Zoek alle documenten uit de map Mijn Documenten, die het woord ‘brief’ in hun naam dragen en in de loop van de laatste 10 dagen gewijzigd werden. Zoek alle doc-bestanden, die je deze maand hebt aangemaakt. Zoek alle bestanden waarin het woord Windows voorkomt. Zoek alle figuren in jpg-formaat die kleiner zijn dan 10 kB. Zoek een geluidsbestand waar het woord Windows in de beschrijving voorkomt.

18.4

De inhoudstafel afdrukken

Zowel Verkenner als de diskeditor Directory Snoop tonen een gedetailleerde inhoudsopgave van de externe opslagmedia. In het detailvenster worden verschillende bestandskenmerken getoond. Door op de kolomknop van een kenmerk te klikken sorteer je de lijst in oplopende of dalende volgorde volgens dat kenmerk. Via Verkenner kun je de inhoudstafel van een schijf niet zo maar gemakkelijk afdrukken. Met Directory Snoop gaat dit wel. Selecteer hiervoor de schijf of map waarvan je de inhoudstafel wilt afdrukken en voeg deze toe in de Bin en kies Bin, Print List. In het volgende dialoogvenster bepaal je o.a. welke velden afgedrukt moeten worden. De puntgrootte van de letters past zich automatisch aan zodat er slechts één lijn per record verschijnt.

Op deze manier kun je een afdruk maken van de inhoudstafel van de map Mijn Documenten.

VVKSO

Ondersteuning IB


18.5

Bestandskenmerken en kenmerken van mappen

In het detailvenster van Verkenner kun je verschillende bestandskenmerken aflezen, de naam van het bestand, de grootte, het type en wanneer het het laatst gewijzigd werd. Wil je meer kenmerken van een bestand (of map) zien dan kun je in de Verkenner dit aanpassen door de menu-optie Beeld, Details kiezen... Alle mappen en bestanden hebben 4 speciale kenmerken, ook wel attributen genoemd. Alleen-lezen

Zorgt ervoor dat er geen veranderingen in het bestand of de map kunnen worden aangebracht. Als je het kenmerk instelt voor een map, geldt het enkel voor de map en niet voor de onderliggende mappen en bestanden.

Verborgen

Bestanden en mappen waarvoor dit kenmerk ingesteld is, worden standaard niet getoond in de Verkenner.

Archief

Markeert bestanden die gewijzigd zijn sinds de laatste keer dat er een reservekopie is gemaakt.

Systeem

Dit kenmerk wordt ingesteld door Windows zelf en betekent dat het bestand een systeembestand is. Dit wil zeggen dat het nodig is voor de werking van het besturingssysteem en dus in geen geval mag verwijderd worden.

De attributen zijn manueel instelbaar, maar Windows en Windows-toepassingen passen ze automatisch aan. Soms kan het nodig zijn een bestand manueel als Alleen-lezen te markeren voor de veiligheid. Noch het kenmerk Alleen-lezen, noch het kenmerk Systeem maken het verwijderen van een bestand of map onmogelijk. Er verschijnt alleen een dialoogvenster met een waarschuwing. De kenmerken van mappen die je kunt bekijken via het eigenschappenvenster zijn volledig analoog.

VVKSO

Ondersteuning IB


Als je de attributen wilt zien in het detailvenster van Verkenner, dan moet je via Beeld, Details kiezen… en in het tabblad Beeld de gepaste optie aankruisen.

18.5.1

Labo 88: Bestands- en mappenattributen

Verklaar de symbolen A, H, R die hierboven voorkomen als kenmerk. Welke opties heb je nog. Hoe kun je ervoor zorgen dat verborgen bestanden toch weergegeven worden in Verkenner? Als je een systeembestand wilt wijzigen, verwijder dan enkel tijdelijk de instelling van de attributen. Stel het terug in na de wijziging. Open Directory Snoop.

VVKSO

Ondersteuning IB


In de directory-structuur wordt de instelling van 6 attributen gegeven, 2 attributen meer dan in Verkenner. Welke 2 extra attributen worden vermeld? Wat is hun betekenis?

18.6

Compressie

18.6.1

Doel en werking

Elk bestand wordt op het opslagmedium bewaard in een formaat bepaald door de programmatuur waarmee het gemaakt is. Vooral niet uitvoerbare bestanden nemen meestal veel meer plaats in dan strikt nodig is. Om hun grootte te beperken comprimeer je ze. Een gecomprimeerd bestand neemt (veel) minder ruimte in dan een niet-gecomprimeerd bestand. Op deze manier kun je grote aantallen bestanden in één archief opslaan. Het downloaden van het Internet en het meesturen van een gecomprimeerd bestand via e-mail neemt veel minder tijd. Bijna alle software op het Internet wordt in gecomprimeerde vorm aangeboden. Er bestaan verschillende compressietechnieken. Ze zijn grosso modo in te delen in twee categorieën: lossy en lossless compression. •

Bij lossy compression worden er gegevens verwijderd bij het decomprimeren, zodat ook bij het decomprimeren het bestand kleiner blijft. De techniek wordt hoofdzakelijk gebruikt bij het comprimeren van grafische bestanden waar een licht verminderde beeldkwaliteit geen echt nadeel is.

•

Voor de meeste gegevensbestanden is lossless compression noodzakelijk omdat het bestand na decompressie precies gelijk moet zijn aan het oorspronkelijke bestand.

Lossless compressieprogramma’s scannen bestanden op herhaalde bitpatronen en vervangen deze door codes die minder ruimte in beslag nemen. Een bekend voorbeeld verduidelijkt dit. De zin ‘the rain in Spain falls mainly in the plain’ telt 43 karakters en wordt dus bewaard in 43 byte. Vervang je de wederkerende patronen: ‘the’ door 1, ‘ain’ door 2 dan krijg je ‘1 r2 in Sp2 falls m2ly on 1 pl2’, welke maar 32 tekens bevat. De betekenis van de codes moet evenwel ook vermeld worden! De mate waarin een bestand kan gecomprimeerd worden, hangt af van het soort bestand: een gif-bestand wordt dermate efficiënt opgeslagen dat het nog nauwelijks kan gecomprimeerd worden. Bitmap-, tekst- en databasebestanden staan daarentegen vol redundante bitpatronen en kunnen gecomprimeerd worden tot 20 % van hun oorspronkelijke grootte. Uitvoerbare en DLL-bestanden kunnen meestal tot de helft herleid worden. Om het bestand terug te kunnen gebruiken binnen de toepassingsprogrammatuur waarmee het gemaakt is, moet je het in zijn oorspronkelijke toestand herstellen of decomprimeren. Meestal kun je het gecomprimeerde bestand ook zelfextraherend maken. Dit wil zeggen dat bij compressie een uitvoerbaar .exe bestand gemaakt wordt. Bij uitvoering van dit bestand gebeurt de decompressie automatisch, de gebruiker heeft hiervoor geen programma voor decompressie nodig heeft.

VVKSO

Ondersteuning IB


18.6.2

Labo 89: Bestandscompressie

Er zijn verschillende compressieprogramma’s op de markt. Voor een overzicht, raadpleeg http://www.helpdesk.vuurwerk.nl/bestlst.html. Windows XP-gebruikers zullen gecomprimeerde bestanden meestal in een van de volgende twee indelingen tegenkomen Cab of Zip.

•

Cab

De installatiebestanden voor Windows XP en andere Microsoft-producten worden opgeslagen in het zogeheten Cabinet-formaat. Deze bestanden zijn te herkennen aan de extensie .cab. Windows verwerkt deze bestanden automatisch zonder dat daarvoor hulpprogramma's nodig zijn. Windows behandelt een cab-bestand als een map. Je opent de map door op het cab-bestand te dubbelklikken. Verplaats of kopieer je een bestand uit het cab-bestand, dan wordt het automatisch gedecomprimeerd. Bekijk de inhoud van de installatie-cd van Windows XP. Hoe groot is een cab-bestand? Open een cab-bestand. Welke bestanden bevat het? Met het ingebouwde hulpprogramma van Windows XP kan een lijst met de bestanden in een cab-bestand worden bekeken zodat je de juiste locatie kunt bepalen van het bestand waarnaar je op zoek bent.

•

Zip

Een extensie zip van een bestand kan onder Windows XP wijzen op

¾ Een bestand dat door Windows XP in een gecomprimeerde map geplaatst werd. ¾ Een gecomprimeerd bestand gemaakt met de toepassing WinZip Comprimeren met Windows XP Om een zip-bestand te maken met de ingebouwde optie in Windows XP, neem je in de Verkenner het snelmenu van het bestand. Je kiest de optie Kopiëren naar, Gecomprimeerde map.

Het gecomprimeerde bestand is meestal kleiner dan het gewone bestand, heeft de extensie .zip en heeft een pictogram meegekregen met een ritssluiting erin. Het krijgt standaard dezelfde naam als het originele bestand.

VVKSO

Ondersteuning IB


Maak een aantal gecomprimeerde mappen. Bekijk het verschil in grootte met de niet gecomprimeerde bestanden. Comprimeren met Winzip Een veel gebruikt programma voor compressie en decompressie is het sharewareprogramma WinZip (http://www.winzip.com/). Download een evaluatieversie van dit programma. Installeer het programma. Na installatie van versie 7.0 of hoger kun je in Verkenner van Windows gebruik maken van de faciliteiten van het programma. Een bestand dat met WinZip is gecomprimeerd, heeft als extensie .zip. Een zelfextraherend archief heeft als extensie .exe. Selecteer het bestand in Verkenner van MS-Windows (of in om het even welk dialoogvenster voor openen of opslaan). In het snelmenu vind je de volgende keuzemogelijkheden: voor een gecomprimeerd bestand waarvan je de naam zelf kiest voor een gecomprimeerd bestand met de voorgestelde naam Maak een gecomprimeerd bestand van een willekeurig bestand uit Mijn documenten. Gebruik de voorgestelde naam. Waar vind je het bestand terug? Hoeveel kleiner is het bestand geworden? Wil je meer bestanden in één archief comprimeren, selecteer dan eerst de bestanden op de gebruikelijke manier. Selecteer 3 bestanden uit de map Mijn documenten. Kies Add to Zip uit het snelmenu. Vul in het dialoogvenster dat verschijnt als naam Comprim_test in achter het voorgestelde pad en kies . Wat is het resultaat? In de plaats van gebruik te maken van de opties van het snelmenu, kun je de bovenstaande acties ook uitvoeren door WinZip te openen en van daar uit bestanden te comprimeren.

VVKSO

Ondersteuning IB


Decomprimeren met Winzip Selecteer het bestand in Verkenner van MS-Windows (of in om het even welk dialoogvenster voor openen of opslaan). In het corresponderende snelmenu vind je de volgende mogelijkheden: om uit te pakken in een map die je zelf kiest om uit te pakken in een nieuwe map om een zelfuitpakkend bestand te creëren Decomprimeer de bestanden uit Comprim_test en plaats ze in de submap Test van Mijn documenten. Controleer het resultaat. Je kunt een zip-bestand ook slepen (eventueel met de rechter muistoets) naar de map waarin je het wilt uitpakken. Decomprimeren met Windows XP Een gecomprimeerde map is een map, ook al heeft deze een eigen symbool. Dit betekent dat de map zich opent als je deze dubbelklikt.

Je kunt een gecomprimeerde map ook beschermen door er een wachtwoord op te plaatsen. Je maakt daarvoor gebruik van de menu-optie Bestand, Wachtwoord Toevoegen. In het volgende scherm geef je het wachtwoord in en bevestig je het.

Test de mogelijkheden hiervan uit.

VVKSO

Ondersteuning IB


Bestaan deze mogelijkheden bij het (de)comprimeren met Winzip ook? Een zelfextraherend bestand maken Je zelfextraherend bestand bijvoorbeeld maken met WinZip door de optie Create SelfExtractor (.EXE) uit het snelmenu op een bestaand archief en daarna Make EXE. Maak een zelfextraherend bestand van Comprim_test. Voor de bovenstaande acties kun je ook de Wizard van Winzip gebruiken.

Hoe kun je er in Winzip voor zorgen dat bij het comprimeren van meerdere bestanden uit verschillende mappen de paden bewaard worden zo dat bij het decomprimeren de bewaarde bestandsstructuur gerespecteerd wordt? Kun je met Windows XP een comprimeerde map maken van bestanden uit verschillende mappen? Kun je dat in één beweging of moet je een tussenbewerking maken?

18.6.3

Schijfcompressie

Hoe groot uw harde schijf ook is, ooit komt het moment dat je plaats te kort krijgt. Er kunnen dan een aantal verschillende strategieën worden gevolgd. Het meest voordelig is het natuurlijk, om de overtollige data van de schijf te verwijderen. Dit valt velen echter zwaar, het blijkt moeilijk om afstand te doen van de gegevens en/of programmatuur. Een andere oplossing bestaat uit het installeren van een compressieprogramma zoals Stacker of DriveSpace, waardoor de beschikbare ruimte efficiënter benut kan worden. Het werkingsprincipe is in alle gevallen gelijk. Tussen het besturingssysteem en de schijf komt een programma, dat de datastroom naar de schijf comprimeert. Als er data gelezen wordt, draagt dit programma zorg voor decompressie van de data. In tegenstelling tot bestandscompressie werkt schijfcompressie op de achtergrond. Hier worden bestanden op een schijf zonder tussenkomst van de gebruiker gecomprimeerd en wanneer nodig weer vergroot. Dergelijke programma's werken over het algemeen probleemloos, maar er kunnen conflicten optreden bij het gebruik van schijfonderhoudsprogramma's als PC Tools en Norton Utilities. De snelheid van een schijf-met-compressie is sterk afhankelijk van de snelheid van de PC. Een snelle PC met een trage harde schijf kan door toepassing van compressieprogrammatuur sneller worden, maar dit is een uitzondering. Over het algemeen is een gecomprimeerde schijf 20 %-50 % trager dan een niet behandeld exemplaar, zeker wanneer gebruik gemaakt wordt van een snelle controller. Windows XP beschikt over een schijf-compressieprogramma voor NTFS-schijven. Je vindt het in het eigenschappenvenster van deze schijf. Het kan alleen gebruikt worden als het bestandsbeheersysteem NTFS is. Schijfcompressie-programma’s hebben recentelijk sterk aan belang ingeboet omdat opslagruimte sterk gedaald is in prijs. VVKSO

Ondersteuning IB


Beheer van computersystemen en netwerken met Windows XP (deel4)

Recommend Documents