Begrijpend en studerend lezen
Groep 6 Proeflessen Brugboek 6 - Blok 2
Inhoudsopgave Inleiding Brugboek 6 – blok 2 (pagina’s 12 t/m 15 – 29 – 39 – 42 t/m 43)
Inleiding Beste leerkracht, Maak kennis met Overal tekst!, onze nieuwe methode voor begrijpend en studerend lezen! In deze map treft u proeflessen aan uit deze methode. Het betreft alle lessen uit blok 2 van groep 6. Hiermee kunt u meteen aan de slag en krijgt u een representatief beeld van Overal tekst! Startpagina teksten Wilt u ook de bijbehorende teksten van de startpagina’s gebruiken met de proefles? Op www.overaltekst.nl krijgt u via ‘Voorbeelden’ toegang tot de Startpagina’s groep 6 (blok 2). De proeflessen bestaan uit lessen uit het leerlingmateriaal. U kunt deze lessen voor uw leerlingen kopiëren. Voor het bijbehorende leerkrachtmateriaal (Handleiding, Groepsmap, Kopieerbladen) verwijzen wij u graag naar de zichtzending Overal tekst! Wilt u na het doornemen van deze proeflessen meer informatie over Overal tekst!, neemt u dan contact met ons op. Wij helpen u graag met het maken van een goede keuze. Kijk voor meer informatie ook op www.overaltekst.nl. Met vriendelijke groet, ThiemeMeulenhoff Team Basisonderwijs T 0575 – 594894 I www.thiememeulenhoff.nl E
[email protected]
TECHNIEK
Vast of vloeibaar? Waar denk je aan bij water? Aan het zwembad of aan dat natte spul dat uit de kraan komt? Misschien denk je wel aan regen die uit de lucht valt? Eén ding is zeker: water is een bijzonder goedje. Water komt in drie vormen voor. Allereerst als vloeistof. Daar weet je alles van. Ten tweede kan water voorkomen als vaste stof. Dat gebeurt bij een temperatuur lager dan 0 graden. Het water stolt dan en wordt ijs. Wordt de temperatuur hoger,
dan smelt het ijs weer. Ten derde komt water voor als gas in de lucht. Je ziet het niet, maar toch zit er altijd water in de lucht. Vloeibaar water verandert in gas bij 100 graden. Het water kookt dan en verdampt. Het lijkt zomaar te verdwijnen. Maar laat eens een pan water flink koken en kijk dan eens naar een koud raam. Daar verschijnen waterdruppeltjes! En waar denk je nu aan bij water? Hopelijk aan alle drie de vormen: vast, vloeibaar en gasvormig.
x 20
IJskoud nóg kouder ! Ontdek het zelf: ijs mét zout is kouder dan ijs zonder zout. Dit heb je nodig: >>>>>>>>>>>>>>>>>> • een theedoek • twintig ijsklontjes • een lepel zout • een houten hamer • een thermometer Dit doe je: >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 1 Neem eerst twintig ijsklontjes. 2 Leg die vervolgens op de theedoek en vouw die over de ijsklontjes heen. 3 Sla daarna het ijs met de houten hamer tot gruis. 4 Verdeel nu het gruis snel over twee glazen. 5 Doe dan in één glas een flinke lepel zout. 6 Roer goed. 7 Wacht vervolgens tien minuten. 8 Meet ten slotte van elk glas de temperatuur.
x1
Hoe dat kan? IJs met zout smelt. Dat gebeurt ook wanneer een strooiwagen zout op een bevroren straat strooit. Maar smelten onttrekt warmte aan het ijs. Daardoor wordt het ijs kouder. IJs met zout is dus kouder dan ijs zonder zout.
12
9006613391_bw.indd 12
02-10-2008 13:51:26
IJs z e t uit Ontdek het zelf: ijs neemt meer ru imte in dan wate r. Dit heb je nodig: >>>>>>>>>>>> >> >> >> >>>>>>>>> • een leeg blik • een snijplankje Dit doe je: >>>> >>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>> 1 Neem een leeg >>> bl 2 Leg er dan een ik en giet dat tot de rand vol wate r. kl 3 Zet de pot voor ein snijplankje op. zichtig rechtop in de vriezer. 4 Wacht een paar uur tot het water bevroren is.
ka Ho e dat
n?
lik uit het b elemaal h u n k o s o ij f t het eze proe Zie je da Je kunt d t? outen m h o k n an ee d gepuild t d in b p het oen. Je d strak o a ra anders d rd e z het je met ij zien dat je l u snijplank z r u u een paar is. blik. Na gebroken je k plan en dichte at er in e w k o o u n ls die Snap je ebeurt, a g is u b g in waterleid bevriest?
13
9006613391_bw.indd 13
02-10-2008 13:51:39
NATUUR
Ei l a n de n
die wa n de le n
1 2 3 4 5 6 7 8
Sharif en Julian zijn de hele middag al bezig. Ze bouwen een zandkasteel met een diepe gracht eromheen. Het wordt nu vloed. Het eerste water stroomt in de gracht. Daar klotsen de golven al tegen de muren. Gaat het fort het houden? De kinderen blijven doorscheppen. Ook het fort zelf helpt mee. Aan de voorkant beuken de golven tegen het fort. Daar wordt het fort kleiner. En aan de achterkant ontstaat een lange zandbank. Het fort wandelt eigenlijk het strand op.
In 1850 lag Ameland 10 kilometer meer naar het westen dan in 2000. De dorpen Hollum en Ballum lagen toen nog midden op het eiland. Tegenwoordig liggen ze al gevaarlijk in het westen!
14
9006613391_bw.indd 14
02-10-2008 13:51:43
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Net zoals het fort van Sharif en Julian wandelt, wandelen de Waddeneilanden in Nederland ook. Elke dag beuken de grootste golven tegen de westkant van de eilanden. Daardoor brokkelt de kust daar af. Dat heet afkalven. Aan de oostkant groeien de eilanden juist weer aan. Daar ontstaan lange zandbanken. Het onbewoonde eiland Rottum wandelt per jaar wel dertig meter.
Vroeger
33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
ernstige zaak. Gelukkig zijn de bewoners beter voorbereid op de gevaren van de zee. Ze wachten niet meer tot de zee tegen de voordeur klotst. Maar ze bedenken er oplossingen voor. Ten eerste bouwen ze dijken om hun huizen te beschermen. Ten tweede spuiten ze zandplaten voor de kust. Die breken de golven. En ten derde planten ze bossen en een speciaal soort duingras. De wortels houden het zand vast. De zee kan het zand dan niet meer wegspoelen. Toch gebeurt het ook nu nog dat het water de mensen verrast. Er spoelen geen bewoonde huizen weg. Maar de strandpaviljoens soms wel. Dat zijn restaurantjes die in de zomer op het strand staan.
Vroeger lagen alle Waddeneilanden meer naar het oosten. De dorpjes op de eilanden stonden toen veilig in het midden. Maar de eilanden wandelden. De dorpen kwamen aan de westkant te liggen. Er zijn zelfs tientallen huizen door de zee verzwolgen. Op Ameland verdwenen zeker drie dorpen: Sier, Oerd en Swartwoude. Ook Schiermonnikoog 51 In de toekomst blijven de dorpen aan de heeft dorpen verloren aan de zee: 52 westkant risico lopen. Westerburen, Oosterburen en Scholbalg. 53 Door de dijken en bossen wandelen de 54 eilanden iets minder hard. Weinig huizen 55 zullen echt moeten verdwijnen. Maar als 30 De meeste dorpen op de Waddeneilanden 56 het echt niet anders kan, is er altijd nog 31 liggen nu meer naar het westen. Voor 57 de oplossing om huizen in de toekomst 32 bewoners van die dorpen is dit een 58 te verplaatsen naar de veilige oostkant. 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
In de toekomst
Nu
Proefje 1 Wil jij zelf onderzoeken hoe dat afkalven en aangroeien gaat? 2 Dan is hier een simpel proefje. 3 4 5 6 7
•
8 9 10 11 12
•
• •
• • • •
Doe een paar scheppen zand in een grote schaal. Bijvoorbeeld een bakblik van de oven. Zet een baksteen onder de ene kant. Nu staat alles schuin. Pak een gieter en laat een straal water aan de bovenkant van je bak naar beneden stromen. Waar verdwijnt het zand? Waar groeit het zand weer aan? Wat gebeurt er in de geulen? Waar worden ze dieper? Waar worden ze ondieper?
15
9006613391_bw.indd 15
02-10-2008 13:51:44
DIEREN
Dieren op dieet? Overal om je heen hoor je dat wij Nederlanders zo goed voor onze dieren zorgen. Maar wist je dat dertig procent van de honden en katten in ons land te dik is? Dat is een ernstige zaak! Want als een dier dik is, is er meer aan de hand dan alleen een dikke buitenkant. Je hond of kat kan bijvoorbeeld suikerziekte krijgen of problemen aan zijn hart. Maar er is meer mis. Onze huisdieren hebben ook slechte gebitten. Dat komt omdat we ze vaak veel ongezonde zoete tussendoortjes geven. De dieren krijgen er rotte tanden van. Daarnaast kauwen ze te weinig. Gebitten blijven gezond als ze vaak gebruikt worden. Flink kauwen is goed voor de tanden. Maar het eten van honden en katten bestaat vaak uit zachte brokken. Wat kun je doen om je huisdier gezond te laten blijven? We vroegen het aan dierenarts Diederik Janssen. ‘Nou, heel veel. Ga lekker met je huisdier naar buiten. Speel met je kat of hond. Geef gezonde tussendoortjes. Zorg dat hij vaak genoeg zijn tanden gebruikt. Dat is de goede manier om je hond of kat fit te houden. Want: hoe fitter hij is, hoe langer hij leeft! En hoe langer hij leeft, hoe langer je van je huisdier kunt genieten. Kijk maar naar de wilde dieren in de natuur. Heb jij wel eens een dikke leeuw gezien of een wolf zonder tanden? Zij hebben geen koekjes in de bomen hangen. Zij moeten jagen en rennen om te kunnen eten. Ze eten gezond en bewegen veel.’
29
9006613391_bw.indd 29
02-10-2008 13:55:02
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
MEDIA
Reclame! In de reclame
Het is feest in de supermarkt! Daarom zijn er allemaal lekkere dingen in de reclame: lolly’s en ijsjes, roze koeken en limonade. Maar hoe weten de mensen die boodschappen gaan doen dat het deze week zo goedkoop is in deze supermarkt? De baas van de winkel kan moeilijk alle huizen langsgaan om het te vertellen. De baas vraagt aan een reclamebureau wat hij moet doen. Hij praat met de artdirector: de meneer of mevrouw die precies weet hoe je reclame moet maken. De artdirector ontwerpt een mooie gekleurde folder, die vol staat met al die mooi gekleurde lekkernijen. Vier feest! En eet je buikje rond! En alles is goedkoper dan ooit!
Weg met de gratis folders! 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Elke week puilt mijn brievenbus uit met folders over allerlei dingen die ik niet hoef te hebben: bedden, banken, pakken melk en broccoli. Terwijl ik nooit in die folders kijk en ze meteen in de papierbak gooi. Ik snap het wel, men wil mijn koopgedrag beïnvloeden. De reclamemensen hopen dat ik bedden ga kopen, ook als ik ze niet nodig heb. Of dat ik in één keer twintig pakken melk koop, die dan al snel zuur wordt. Ik lees de folders niet. Niemand bepaalt mijn koopgedrag! Ook de andere media niet. Er komt zo veel reclame in de media. De kranten, tv en radio staan er vol van. Dus: weg met de folders. En nu ik toch bezig ben: weg met alle reclame in de media! Josefiene de Koning uit Heerhugowaard
39
9006613391_bw.indd 39
02-10-2008 13:56:09
FANTASIE
Zwarte mist 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Groeten uit G
Het is al laat in de middag en het strand van het eiland Smork is bijna verlaten. ‘Wie het eerst bij zee is!’ roept Sil. Hij spurt zijn broer Bas met grote passen voorbij. Die laat zich niet kennen. ‘Eerst!’ roepen Sil en Bas precies tegelijk. ‘Geloof jij wat die rondleider in het Eilandmuseum vertelde?’ vraagt Bas. Sil gooit een steentje in de golven. ‘Bedoel je of dat eiland Griezeloog echt heeft bestaan?’ Bas knikt en zegt: ‘Ik geloof er geen snars van, dat het eiland in zee is gezakt. En dat er zwarte mist op het eiland was. Ik weet honderd procent zeker dat Griezeloog nooit heeft bestaan.’ ‘Zeg dat maar niet te hard,’ zegt Sil plagend. ‘Straks zak jij ook nog de zee in.’ ‘Jij gelooft het wel, hè,’ zegt Bas en hij geeft Sil een harde duw. ‘Geef het maar toe.’ ‘Natuurlijk niet,’ zegt Sil. Hij zet zijn handen aan zijn mond en roept over het strand: ‘Griezeloog heeft nooit bestaan!’ Bas roept met Sil mee: ‘Smork is echt en Griezeloog is fantasie!’ ‘Au, mijn been!’ schreeuwt Sil ineens. Het lijkt of zijn been in brand staat. Ook Bas grijpt naar zijn been en gilt: ‘Kijk naar de zee!’ Over zee rolt een dikke wolk zwarte mist op hen af. Uit de wolken komen flarden mist. Ze slaan als zwepen tegen hen aan. Dan wordt het zwart voor hun ogen ...
Griezeloog:
vergaan eiland in de Westzee. Of dit echt bestaan heeft, is niet zeker. Men zegt dat het tussen de eilanden Smork en De Plaat lag. .
Geschiedenis
Het vroegere eiland Griezeloog verging waarschijnlijk rond het jaar 1600. Volgens het verhaal dat op Smork wordt verteld, zakte het in één keer de zee in. In het Eilandmuseum zijn nog een plattegrond en vlag van Griezeloog te zien. Ze werden gevonden in een kelder van de vuurtoren op Smork.
Het eiland en zijn naam
‘Oog’ is een ander woord voor ‘eiland’. Een oud verhaal zegt dat Griezeloog bedekt was met zwart zand. En dat er vaak slierten zwarte mist boven het eiland hingen. De naam Griezeloog kan ook afgeleid zijn van de Friezel. Dat waren de bewoners van het eiland, die vaak oorlog voerden met de Smorkers. Het kasteel van de Friezel stond op de punt van het eiland.
42
9006613391_bw.indd 42
02-10-2008 13:56:27
Griezeloog
Het eiland Griezeloog rond 1550. Kaart uit het Eilandmuseum, Smork.
Broers (10) zwaargewond op strand man de SMORKDORP – Gisteren vond een nd. stra het op B. en S. broers kopter Zwaargewond werden ze per heli racht. geb Fjolk van naar het ziekenhuis
Zwarte mist
Na een bezoek aan het Eilandmuseum mist gingen de broers naar zee. Zwarte Ze aal. verh hun is dat er, sloeg hen omv been. hun aan al voor , pijn veel den had
Brandwond
nd S. en B. hebben beiden een brandwo vorm de ft hee op hun been. Die wond van een wapen met twee gekruiste het botten. Volgens S. en B. lijkt het op een is wapen van Griezeloog. Dat mige vergaan eiland bij Smork, zoals som derd hon nu t wee ‘Ik ven. gelo s Smorker heeft procent zeker dat Griezeloog echt bestaan,’ zei B. en ‘De politie moet dit uitzoeken,’ zegg ens jong e ‘Onz B. en S. van ers oud de wel erg hebben veel fantasie, maar dit is vreemd.’
43
9006613391_bw.indd 43
02-10-2008 13:56:40
