35
begravingen in de kartuizevan herne
3l Tweehonderd jaar geleden, in april 1783 werd de Kartuize Onze-Lieve-VrouwKapelle te Herne, zoals zovele andere kloosters,door Jozef II afgeschaft.Het grootstegedeeltevan de gebouwenwerd openbaarverkocht in 1785.Alleen de kloosterkerken enkele aanpalendegebouwenbleven behouden om te dienen als bijkerk voor de parochiekerkvan Herne. De BrabantseOmwentelingen vooral de bezetting van onzegewestendoor de Fransen zorgden ervoor dat de kartuizerkerk ook die functie verloor en stilaanin puin viel (1). De kerkfabriekvanHerne verkochthet terrein en de nog overblijvendegebouwen. Voor 1822werd de Heer Deltenre, vrederechtervan het kanton Herne, eigenaar. Met welk doel dezeer door arbeidersgrondwerkenliet uitvoerenis niet zo duidelijk. 'Was het alleen maar om het terrein te effenen of was het zijn bedoeling naar vroegere graven te zoeken in de hoop daarin nog kostbare voorwe{pen aan te treffen ? Vast staatin elk gevaldat hij aan de arbeiderseenvierde van de waardevan eventuelevondsten had toegezegd.Mogelijk was het ook met het oog op enige Íinanciële vergoedingdat hij aan de intendant van de hertog van Arenberg in een langebrief een uitgebreid relaasgeeft vanzljnvondsten, in de vasteovertuigingdat zij de hertog zekerzoudeninteresseren.De inhoud van dezebrief (2) is wel belangrijk genoegom hem in 't kort weer te geven.Hij geeftimmers heel wat détailsover graven in de Kartuizerkerk. Er werd, zo schreefde Heer Deltenre op 24 aprtl1822,binnen de vroegeremuren van de Kartuizerkerk een loden kist opgegraven,waarin zich nog een eikehouten kist bevond. Daarin trof men het gebeenteaan van een man, waarvanvooral het hoofd nog zeer goed bewaard bleef. De loden kist werd aangetroffenin een in baksteengemetseldegrafkelder,waarvande muren beschilderdwaren met fresco's van Christus,van O.-L.-Vrouw en andereheiligen.Rechtsnaastdezegrafkelder\Mas er eenandere,waarinnog wat beenderenlagen.Men vermoedtdat de loden kist, die in dezegrafkelderwas geplaatst,reedsverwijderd werd door de arbeiders,die de vloertegelsvan de kerk hebben uitgebroken vóór ik eigenaaÍwerd. Volgensgetuigen,die het zelf n og gezienhebben, lag er vroegerop de grafkeldereen grote koperen plaat, die thans gesmolten is. Op die plaat waren op natuurlijke grootte de figuren gegraveerdvan een man in krijgsuitrusting en van een rijkelijk gekledevrouw. Op de plaatkwam ook eenwapenschildvoor met daarrondeentekst, waarin de naam van Jan de Bastaardvoorkwam, die zou gestorven zljn in maart 1303.Enige historische opzoekingenlieten me echter niet toe deze persoon te identificeren, zodater voldoenderedenen zijn om aan dejuistheid van de getuigen'Wielant, verklaringen te twijfelen. Volgens Mr. notaris te Galmaarden(3), zou de hertog van Arenberg hem ooit met een zekerebelangstellinggesprokenhebben
li a\)
'Fh É/^ \-,
v
CD \rll
E.
oa'
H. -. ,"6 F U Y
OCJ CD \ J J
oaÀ g \ v
PË
cDq . V -, i .
Ë, 6 I
^1 e ^t e
(+ (A
^ ,. l-è
+ \J
CD i
CD
É
v
39 over een Jan de Bastaard,die in het kloostervan de Kartuizersbegravenwas.Om dezereden houd ik de kist ter beschikkingvan de hertogelijkefamilie en heb ik ze ondergebrachtin de woning naastder kerk. Graagechterzoudende arbeidersenige vergoedingontvangen.Ikzelf wens daarop geen aanspraakte maken. Aan de voet van het vroegerehoofdaltaarheeft men ook nog een loden kistje opgegraven,dat het hart bevat van Margaretha van York, de weduwe van de BourgondischehertogKarel de Stoute.Dit hart werd zo vakkundiggebalsemd,dat het uitzonderlijk goed bewaardbleef. Tenslottevond men ook nog een bronzen medaillon,dat vroegeraangebrachtwas op het graf van Petervan Luxemburg. De tekst, die daarop voorkomt, heb ik vroeger reeds medegedeeldaan de Heer Parmentierom hem aanU door te geven.Dit medaillonis nu aangebrachttegende muur van het kapelletje,dat ik samenmet de heer Wielant heb laten bouwen ter herinnering aan de vroegerekerk. Tot zoverhet relaasvan de vrederechter,waaruitblijkt dat anderenvóór hem reeds duchtig in de Kartuizerkerk gegravenhadden en bepaalde zaken hadden weggenomen. De opgravingenvan de Heer Deltenre waren op zichzelfgenomenniet zo opzienbarend. Vroegerwas het immers heel gewoondat welstellendepersonenen weldoeners zich lieten begravenin een parochie-of kloosterkerk.Al naar gelang hun wensenof belangrijkheidwerd op hun grafeen soberegrafsteen,eengedenkplaatof een grootsgrafmonumentaangebracht. Meermaalsgebeurdehet ook dat personen uit de hoogsteadellijke kringen hun stoffelijke resten op verscheideneplaatsen lieten begraven.Dit allesgebeurdeook in de Kartuizete Herne. Spijtiegenoegis er heel wat materiaalverlorengegaan.Indien de gravennog intact warengeweest,dan had de vrederechterhet niet zo moeilijk gehadsommigevan zij n vondstente identificeren.Daarom zullen we dat in zljn plaats doen. De ooggetuigenhaddenwel degelijkgelijk,wanneeÍ ze beweerdendat de loden kist het gebeentevan Jan de Bastaardbevatte.Inzakede datum haddenze zich echter schromelijk vergist, wellicht omdat hij niet meer leesbaarwas. Ridder Jan de Bastaardvan Edingofl,een bastaardzoon van SigerII, heervan Edingofl,leefdenog in 1393.Hij was gehuwdmet ElizabethSmuls(of Smols),die op 6 december1393 overleed.Zrjwerdenallebei in de Kartuizerkerkbegravenen op hun grafwerd een grote koperen plaat met hun beeltenis en wapenschild aangebrachtmet het volgendegrafschrift:
40 Hier lecht begravenmin heer Jan de Bastart van Edinghen was, die sterf int jaer... Hier lecht begravenmine vrouwe Lisbette Smuls, mins heeren, her Jans sBastartsvan Edinghen, wijf was, die staerf int jaer ons... 1393den sesdendach van december. Bidt voor de sielen (4) Het is dus wel degelijk flaar dezereedsgesmoltenkoperenplaat dat de vrederechter verwijst.Meteen is ook duidelijk dat de reedsgeopendekist, die vroegerin eengrafkelder naast deze van Jan de Bastaardgevondenwas, de stoffelijke resten bevatte van zijn echtgenote.Arnold Beeltrisen, de oudste kroniekschrijver,vermeldt ook het graf van dit echtpaar.Aanvankelijk bevond dat zich in het gedeeltevoorbehouden aan de leken.Na de verbouwingswerkenin de XVoe eeuwwerd dat het koor van de monniken (5). Jammer genoegheeft Beeltrisenjuist in dat deel van zrln kroniek zijn chronologischeoptekeningenin de steekgelaten,zodatde overlijdensdatum van Jan de Bastaard onbekend blijft. In het necrologium werden Jan en Ehzabeth samen op 6 decemberingeschreven.Ze schonken aan de Kartuize een rente van 15 schellingen(6). PeterII van Luxemburg, heer van Edingen vanl4l5 tot aanzijn dood op 25 oktober 1482(7), liet alleen zljnhart voor het hoofdaltaarin de karlutzerkerkbegravenen bedekken met een koperen gedenkplaat.Over dit hart schrijft de Heer Deltenre niets.Misschienhad hij dat bij eenanderegelegenheidreedsgedaanof washet ook reedsverdwenen. VolgensE. Bois-d'Enghienwerd het hele stoffelijkoverschotvan Petervan Luxemburg in de kerk begraven.Uitgaandevan gemeentearchieven van Edingotr,verhaalt hij de ontdekking, eveneensinl822, van diens graf (8). Mogelijk baseerdehij zich ook op brieven van de vrederechteren heeft hij bepaaldezakenverward.Wanneer men zijn verhaal vergelijkt met de originele brief van Deltenre blijkt duidelijk dat hrj zich vergist heeft en dat hij het over het graf van Jan de Bastaardheeft. Dat alleen het hart van PeterII in de Kartuizerkerk begravenwerd, wordt tweemaal door de kroniekenbevestigd.Arnold Beeltrisenschreefhet reedsinzijngenealogie van de heren van Edingefl, waarbij hij nochtansverkeerdelijkstelt datztlnlichaam te Edingen werd begraven (9). Peter II van Luxemburg en zijn vrouw werden immers begraven in de Cistercrénzerabdijvan Cercamp in Artesië. Hun oudste dochter liet er een grafmonument in witte marmer oprichten (10). Joannes Ammonius bevestigt in zqn deel der kroniek dat alleen het hart van de gewezen heer van Edingen in de Kartuizerkerkbegravenlag.Hij doet dat in zqnlangverhaal
41 over het bezoekvan Petersdochter aan de Kartuize. Zi wilde er in het monnikenkoor voor haar vader komen bidden, waar ze echtervolgensde statutenvan de orde niet mocht komen (11). Op de plaatswaar het hart begravenwas,bevond zich een koperen gedenkplaatmet volgendetekst : Cy gist le creur de treshaut et trespuissantseigneurPierre de Luxembourg, comtedescomtezsusdicts,qui trespassa a Enghien le 25edoctobrelan 1482(I2). Zlin er van PeterII van Luxemburg geenbijzonder giften aan de Kartuizebekend, dan is dat wel het gevalvoor de derdepersoonwaaroverde vrederechterinzljnbrief spreekt,nl. Margarethavan York. Deze opmerkelijke figuur verdient wel enige toelichting. Margarethavan York, ook Margarethavan Engelandgenoemd,was de zustervan de E ngelsekoningEdwardIV en werd in 1468de derdeechtgenotevan Karel de Stoute, de machtige, maar vermetele hertog van Bourgondië, die in januari 1471 een tragischedood vond in de slagvan Nancy. Uit hun huwelijk werdengeenkinderen geboren ( I 3).Als hertoginvan B ourgondiëb eschikteMargarethavanYork overeen aanzienlijk inkomen en ook na de dood van haar echtgenootgenoot ze een niet onaanzienlijkweduwegeld.In 1477 kocht ze te Mechelen in de Keizerstraateen groot hotel, waaraafize tahljke veranderingswerkenliet uitvoeren door de gekende bouwmeesterKeldermans(14).Alhoewel dit haarvasteverblijfplaatswerd,bleefze nog veel op reis gaafl,zoalsze dat ook gewoongeweestwas tijdens het leven van haar echtgenoot( 15). Overal,waar ze kwam, toonde ze eefigroteb elangstellingvoor het godsdienstigleven.Op vele plaatsendeeldezemetgulle hand geschenkenuit of zorgdeze voor de bouw van nieuwe kloostersof liefdadigeinstellingen.Zo b.v. zorgdeze voor de vergroting van het hospitaal te Bergen en de bouw van nieuwe Clarissenkloosters te Leuven en Mechelen (16). Regelmatrgbezochtze de priorij van Bois-Seigneur-Isaac te Ophain en liet er rijkelijke giften achter(I7). Zij schonk glasramenaan de Sint-Martinuskerkte Aalst, de O.-L.-Vrouwkerkte Dendermonde, aan de kerk van O.-L.-Vrouwvan Hanswijk en aan Sint-Romboutskerkte Mechelen(18).Zewas aanwezigbtj de installatievan de kloostergemeenschap in de nieuwe priorij B ethanie te Zoutleeuw( 19) en b ezochtook het kloosterB ethlehem te Herent bij Leuven (20). Somsbemoeideze zich met het religieuzeleven van de kloosterlingen,maar dat was in die tijd niet zo ongewoon,omdat er geenscheiding was tussengeestelijken wereldlijk gezag.Zo zorgdeze voor hervormingenbij de Dominicanen en de zustersvan het groot hospitaalte Leuven (21) en gingen de Victorinnen van het klooste Blijdenberg te Mechelen, waar ze ook regelmatig kwam, door haar tussenkomst over naar de reguliere kanunnikessenvan SintAugustinus (22).
42 Reeds zeef vlug had Margaretha van York een zeer grote belangstellingvoor de Kartuizerorde.Daarmede zetteze eenBourgondischetraditie verder.Haar schoonmoeder,Isabellavan Portugal,liet in de pasopgerichteKartuizevanScheut 4 cellen bouwen in 1458en later schonkze noghet nodigegeldvoor de bouw van eenvijfde cel (23). Zq was ook een grote weldoenstervan de Kartuizen te Gosnay(Frankrijk) en op het Kiel bij Antwerpen (24).Karel de Stoutezelf lietinI469 in de Kartuize van Scheut een private bidplaats bouwen. Margaretha van York legde er in 7470 de eerstesteenvoor 2 nieuwe cellen.Hendrik van Loen was er op dat ogenblik prior (25).Later, bij de oprichting van de nieuwe Kartuize te Leuven door Wouter Waterleet, een vroegerekapelaanvan Karel de Stoute,leverdeMargarethavan York ook een belangrijkebijdrage.In oktober 1489legdezrj er de eerstesteenin het bizljn van vele vooraanstaanden,zelfs al kon pas in decembervan datzelfdejaar door haar tussenkomstde toelatingvan de stadLeuven bekomenworden(26).In 1500schonk z4 het geld voor de bouw van een cel en het onderhoud van de monnik, die ze zou bewonen. Aan weerszijde van de ingang van deze cel werden ex-voto's aan gebracht,die de Doornenkroningen de Geselingvan Christusvoorstelden.Op een daarvan kwam ook de f,rguurvan Margaretha van York voor (27). De grootstebelangstellinglijkt Margarethavan Yorkl toch gehadte hebben voor de Kartuize te Herne, waar in die jaren heel wat merkwaardige persoonlijkheden leefden.In de eersteplaatswas dat Laurentiusvan Muschezelevan Aalst (28), de wrjze vicarius bij wie velen om raad of vertroostingkwamen en die later in de orde de naam van gelukzaligekreeg (29).Daar waren ook nog Hendrik van Loen, de "vaderder vaderen"genoemd,die ze reedste Scheuthad leren kennen(30),Arnold Kaerman (31), Gasparvander Stoct (32), Jan van Etterbeke(33) en verscheidene gewone monniken. Een eerstemaal kwam Margarethavan York te Herne in het begin van de maand oktoberI4T3(34).Van danafkwamze erregelmatig,zelfs3 tot 4maalperjaar.Soms kwam ze alleen, soms met andere edellieden en êênmaal ook met de Engelse koning. Zrj kwam er naartoeom met Laurentius van Musche zelete praten,offi hem raadtevragenen om te bidden. Daarbij kwam ze nooit met legehanden.Regelmatig schonk zi geld om goederenen renten te kopen. Eenmaal schonk ze ineens een bedrag van 100 pond Vlaams. Drie tot viermaal per jaar liet zlj zeevis,Spaanseof Rijnse wijn en andereversnaperingenafgeven.De kerk en de altarenIietzevoorzien Bij een bezoekin van prachtigealtaarklederenen vele anderekerkbenodigdheden. geneesheer verzorgen. I47 4Iiet z|j de ziekeconvers,Jan de Boye, in Gent door een Ook de ziekelijke Laurentius van Muschezeletrachtte ze daartoete bewegen,maar dezewilde er niet van weten. In 1474 zorgdeze eÍ ook voor dat haar echtgenootde
43 goederenvan de Kartuize zonder al te veel kosten amortizeerdeen steedsnam ze het kloosterin beschermingtegende hoge belastingon,die in die tijd, omwille van de vele oorlogen,ook van de kloosterswerden geëist(35). Omwille van al haar weldaden, uitvoerig in de kronieken en in het necrologium opgetekend,besloten de monniken in 1500haar te aanzienals stichtervan een cel, waaryande bewoner steedsvoor haar zou bidd en.Zoals gebruikelijk werd aan deze cel een herdenkingssteen aangebracht,die bewaardwordt in het Museum van de Cerclearchéologiqued'Enghien(36).Margarethavan York had ook belangstelling voor de litteraire bedrijvigheid in de Kartuize. Zo liet ze door Nicolaus Finet, haar aalmoezenier,een Franse vertaling maken van het werk "Beati Misericordes", geschrevendoor GeraardHaghen van Breda, die in1465 te Herne overleed(37). Margarethavan York stierf te Mechelen op 23 november1503.Merkwaardigiswel dat JoannesAmmonius evenhaarweldadenvernoemt,maar helemaalniets schrijft over haar dood en begrafenis,alhoewelhij in de door haargestichtecel verbleef èn aldusgeachtwerd eenbijzondereaandachtvoor haarte hebben(38).Zljnleuvense confraterdaarentegenschreeffiaaraanleidingvan haar dood zeeÍlovend over haar
(3e).
In haar testamenthad Margarethavan York bepaalddat haar lichaam zou begraven worden in de kloosterkerkvan de Minderbroederste Mechelen.Het gedeeltevan dit klooster,dat inl497 afgebrandwas,hadzij grotendeelslaten heropbouwen(40). Op haargrafwerd eengrootsgrafmonumentgebouwd,waaropde hertogin wasafgebeeld. Haar grafschriftwerd gegraveerdop een koperen plaat(41).Dit grafmonument werd reedsrnt566 tijdens de beeldenstormvernield en het grafgeraaktedoor latereophogingenvan de kerkvloergeheelvergeten.In 1936werd het ontdekt door V. Steursen zijn medewerkers.Het relaasvan dezeopgravingenvertoont veel gelijkenis met dat van de Hernesevrederechtervan1822.Alleen werd geenloden kist meer aangetroffen,wat er slechts kan op wijzen dat ook dit graf vroeger reeds geopendwerd (42). In overeenstemmingmet de in d: hoogstekringen gegroeidegewoontewerd het stoffelijk overschotvan Margarethavan York niet helemaalte Mechelen begraven. Haar ingewandenwerden begravenin de Kartuize te Scheut(43) en haar hart, het bijzonderstelevensorgaan,voor het hoofdaltaarin de Kartuizerkerk te Herne. Een klein grafschrift werd er op aangebrachtmet volgende tekst : Chy gist le c@ur de très-haulte,très-exellanteet très-puissanteprincesse, madame Marguerite d'Angleterre,duchessede Bourgongtro,de Brabant, etc., qui trèspassaen I'an de Nostre SeigneurMDIII (44).
44 Het is dit hart, nog zeer goed bewaardinzijn loden schrijn, dat de vrederechterin 1822ontdekte.Hij schrijft wel niet hoe hij dit hart kon identificeren, maaÍ er zullen wel voldoende aanwljzingen geweest zljn om niet te twijfelen, zelfs aI zrjn er dan bronnen, die beweren dat het later naar de berg Sinaï overgebrachtwerd (45). Uiteindelijk blijft nog de onbeantwoorde vraag wat de vrederechter met zijn vondstengedaanheeft,waarvoorde hertogvan Arenberg niet de verhooptebelangstellingscheente hebben.Ook bl|kt de vraagof hij nog anderevondstendeed,die hij niet het vermeldenwaard vond in zljn brief aan de intendant van de hertog.Nog verscheideneandere personen werden immers in de Kartutze begtaven,waarvan enkele ook in de kerk. Reedsin 1315kregen de monniken van Herne daartoede vereistetoelating (46). Een der eerstenwellicht, die in de Kartuizerkerkbegravenwerd,wasJan Strubolle, priester,die in zijn testament,opgesteldop 26 januaril32S (N.S.),de wensuitdrukte begravente worden voor het beeld en het altaarvan Onze-Lieve-Vrouw(47). Ook Jan Rosseilkoos in zijn testamentvan 16 april 1330zijn begrafenisin de Kartuize (48).Hij overleednog hetzelfdejaar(49).In 1340volgdeEgidius Ribbel hun voorbeeld.In zijn testament,opgesteldop 4 januari 1340(N.S.),drukte hij de wens uit begravente wordenvoor het altaarvan Sint-Nicolaas(50).Gedurendeverscheidene jaren trad hij op als notaris ten behoevevan de Kartuizers (51). Hij leefde nog tot ongeveer1350.In het necrologium staathij ingeschrevenop 27 augustus(52). Nog in hetzelfdejaar 1340 deed Siger van Breedijcke dezelfdewens zonder echter precieseaanduiding van de plaats van zljn graf (53). In zljn testament van 19 oktober 1345 schonk Walter Chusen, pastoor van SintPieters-Kapelle,11 bunder land aan de Kartuize en koos als laatste rustplaats de kapittelzaal van het klooster. Tevens vroeg hij zijn graf met een grote grafsteente bedekken(54).Dit testamentliet hij nadiennog tweemaalveranderenten voordele van de Kartuizers(55). Hij stierf op 22 mei 1353(56). In 1356overleedridder Jan Struve,alias van Cortenbeke,die reedsvoorkomt in een oorkondevan I32I (57). Zrjn vele giften kregeneen specialevermeldingin het necrologium(58). Hij werd b egravenin de kerk, waar Arnold B eeltrisen zijn graf nog zag(59). Een gelljkaardig geval was dat van een ander edelman, Willem van Reigersvliet,heer van Viane, wiens giften eveneenseen bijzondere vermelding in het necrologium kregen (60). Na zijn dood in1373 liet hij zich in de Kartuize begraven en ook zijn graf heeft Beeltrisen nog gezien.}Jrj zegt echter niet op welke plaats (61). Samen met zrjn echtgenotestaathij in het necrologium ingeschrevenop 10 oktober (62). Jan Lulle het zijn testament opstellen in de Kartuize zelf op 5 mei 1374 en liet daarbij optekenen hoe zwaar de kaarsenmoesten zljn voor zljnbegrafenis in de Kartuize
45 (63). Wellicht nog in de XIVdt eeuw werd Margaretha,de vrouw van Simon van Gistel, in het klein pand van het kloosterbegraven.Dit wordt alleenvermeldin het necrologium, waarrrrze ingeschrevenwerd op 9 mei (64). E. Bois-D'Enghien vermeldtook de grafsteen van Jan,kasteleinvan Berghes,die op 30 september1380 overleed,efl van diens echtgenote,Sibilla van Gavere, vrouwe van Gages,die overleedop 23 mei 1394.HU zegtechterniet in welk deelvan het kloosterdezegrafzerkvoorkwamen in de kroniekenkomen dezepersonenniet voor (65). Ok ridder Geraard,de broer van Jan de Bastaard,die te Gent stierfop 18juli 1381,zou bU de Kartuizersbegravenzijn (66), maar ook over dezewerden geen verderegegevens gevonden. Een bijzonder gevalwas dat van ridder Raasvan Vloerbeke.Hij was gehuwd met Margarethavan Hove en had een zoon gehad.Op latere leeftijd ging het paar uit elkaar.Zlin vrouw werd begijn en hijzelf converste Herne. Hij overleedop 24 oktober1408,maaÍ werd niet gewoonbij de andereconversenbegraven,maarin de kerk, waar ook zij n vrouw werd,bij gezet,die op 23 oktober 1429stierf.B runo Pede, de kroniekschrijvervan de 18oeeeuw beschrijft in het kort hun graf en geeft de tekste van de grafschriften(67). Voor de verdere XVdt eeuw zijn er niet zo veel gegevensmeer te vinden. De belangrijksteweldoener,die nog bij de Kartuizers te Herne begravenwerd, was Gillis Joes,aliasVanden Bossche,architectvan Sint-Gudelete Brussel.Als architect en raadgeverhad hij gedurendenongeveer40 jaar een belangrijkaandeelin de verbouwingswerkente Herne. Ook in de kartuizete Scheutdeedhij hetzelfde.Aan het kloosterte Herne schonkhij bovendienheel wat witte steen,verscheideneglasramen, schilderijenen stenenbeelden,die in het necrologiumspeciaalvernoemd worden. Ook op doorreis zijnde Kartuizers ontving hij gastvrij in zijn woning te Brussel.Hij overleedop 10 februari 1460 en werd in de Kartuize te Herne in de sacristiebegraven(68). Tenslottezljn er nog Yolandavan Steenhout,die in I4l2 begravenwerd in de kapel van Sint-Ursula(69) en de heer van Oetkerke,die in 1488voor het altaarvan O.-L.Vrouw begravenwerd (70). Beide waren weldoenersvan het klooster. Of er in latere tijden nog anderepersonendan Margaruthavan York in de Kartuize te Herne begravenwerden, is bij gebrek aan aanwrjzingenin de kronieken niet te achterhalen. H. Delvaux
46 (1)
E. VAN CAUWENBERGHS , De l'établissementd'une succursaledans l'églisedesChartreuxà Hérinnes, in Annales du Cercle archéologiqued'Enghien, dl. III, 1887, p. 206-213. - H. Temperman,,Les derniersjours cle la Chartreused'H,érinnes.Contributionsà I'histoire de ce couvent,in Idem, dl. XIV, 1965,p.l0l-124.
(2) EDINGEN, Archief van Arenberg,Corr. P.L. 288. (3) PetrusJosephusWielant wasnotariste Galmaardenvan 1802tot 1834en te Herne van 1834tot 1846.Mogelijk zijn vader, of alleszinseen verwante,kocht in 1785het gastenkwartiervan de Kartuize (Algemeen Rijksarchief Brussel,,Kerkeli.jkeArchievenvan Brabant,14216). (4) R. GOFFIN, G,énéalogies Livre I. La maisond'Enghien(RecueilIII desTablettes Enghiennoises. du Hainaut), Grandmelz, s.d. (1966),p. 62-63. Leuven, (5) E. LAMALLE, Chroniquede la Chartreusede la Chapelleà Hérinnes- lez-Enghien..., I932,p. 30 : Obitus domini JoannisBastardi de Angia et uxoris eius, quorum sarcophagiavisebantur in choro laicorum, nunc vero monachorum. - In het originele handschrift staat: visebatur...(in het enkelvoud). ...quorum sarcophagus (6) A.R.B.,K.A.B., 14206ter,6 december: Obitus domini JoannisBastardide Angia et Elizabethe Smols, uxoris eius, qui dederunt XV soldidos Turonensesperpetui redditus. (7)
Dus niet 1442,zoals Deltenre schreef. d'Eng(8) E. BOIS-D'ENGHIEN, Epitaphierdupays d'Enghien,inAnnales du Cerclearchéologique hien, dI. VII, 1913,p. 457. (9) E. LAMALLE, o.c.,p. 3 : ...Obiit Angie, ibidem et corpore sepultusest, sed cor eius huc delatum est et sepultum ante summum aItarc. (10) EDINGEN, Archief van Arenberg,ongeklasseerdstuk. (1 1 ) E . L AMA L L E, o.c.,p. 154-155. (12) E. BOIS-D'ENGHIEN , o.c.,p. 457. (13) Zoalsbekend had Karel de Stouteslechtseen dochteruit zijn tweedehuwelijk, Maria vanBourgondië. Ze was slechts enkele jaren jonger dan haar stiefmoeder. (14) L. GALESLOOT, Marguerited'York, duchesse-douarière de Bourgogne(1468-1503),tnAnnales de la Sociétéd'Emulation...de la Flandre,dl. XXX,I879, p. 199 en 206. (15) Cfr. H. VANDER LINDEN, Itinéraires de Charles, dttc de Bourgogne,Marguerite d'York et Brussel, 1936. Marie de Bourgosne(1467-1477), (1 6 ) L . GA L ES L O OT, o.c.,p. 217,222en 233. rn Mona(17) J. VANDER BORGHT, PrieuréBois-Seigneur-Isaac à Ophain-Bois-Seigneur-Isaac, sticonbelge,dl. IV, Vol. 4, Luik, I970, p. 1053. (1 8 ) L . G A L ES L O OT, o.c.,p.237-238. (19) E. PERSOONS,Priezré de Béthanie à Leau, rn Monasticonbelge,dl. IV, Vol. 5, Luik, l97l,p. 1203. (20) E. PERSOONS,Prieurede Bethléemà Herent,in Monasticonblege,dl. IV, Vol. 4, Luik, I970,p. 1081. (2I) L. GALESLOOT, o.c.,p. 230.
4l (22) L. GALESLOOT, o.c., p. 23I. - E. PERSOONS,Prieuré de Groenendaelà Hoeilaart, in Monasticonblege,dl. IV, Vol. 4, Luik, I970, p. 1081. (23) M. SOENEN.,Chartreusede Scheutà Anderlecht,in Monasticonbelge,dl. IV, Vol. 6, Luik, I972, p. 1401. (24) E. LAMALLE, o.c.,p. 69. (2 5 ) M. S O E N E N , o .c .,p. 1400-1401. (26) H. DELVAUX, Chartreusede Louvain,in Monasticonbelge.dl. IV, Vol. 6, Luik, I972,p.14661461. (27) E . REUSENS, Chroniquede la ChartreusedeLouvain depuissafondationen1498jusqu'à I'année 1525,inAnalectespour servirà l'histoire ecclésiastique de la Belgique,dl. XIV, 1877,p. 238 en 258.Een uitvoerigebeschrijvingvan dezehalfverhevenbeeldhouwwerkenvindt men in K.8., ms. 3856 (4051-68),fo 63 en een beschrijvinvan wat er in 1879nog van overbleef,geeft L. GA L ES L O OT ,,o .c .,p.239-242,di e tevensde bi j horendetekstpubl i ceerdeop p. 322- 323. (28) Laurentiusvan Muschele,geprofestte Herne,wasprior van|437 totl445 en daarnavicariustot aan zljn dood op 3 december \477. (29) F. KIEKENS , Deux Chartreuxd'Alost honorésdans leur ordre du titre de bienheureux,in Précis historiques,dl. XXII, 1873,p. 394-400. (30) Hendrik van Loen, oud-rectorvan de LeuvenseUniversiteit,geprofestte Herne in1442,was prior te Herne van1445 tot1456, daarnarector en prior te Scheutvan 1456tot7475" vervolgens vicariuste Herne vanI4Tl tot aan zijn dood op 3 februari 1481. (3 1 ) Arn o l d Ka e rma n ,g eprofestteH ernei nl 449,w aspri orteH ernevanl 456totaanzijndoodop12 februari 1481. (32) GasparvanderStoct,geprofestte Herne inI444, monnik te Scheutvan 1456totI470,wasprior te Herne van1482 tot 1495. (33) Jan van Etterbeke,geprofestte Herne inI473, was er prior van1482 tot 1495. ( 3 4 ) E . L A M A L L E , o . c . ,p . 7 3 . (35) E. LAMALLE, o.c.,p. l3-74,197-I98 en 237-232. (36) E. LAMALLE, o.c.,p. 232 publiceert de tekst van dit opschrift. (37) L. GALESLOOT, o.c., p. 256. Dit met prachtige miniaturen verluchte handschriftwordt bewaard in de Koninklijke Bibliotheek, handschrift 9296 (2231). (3 8 ) E. L AMA L L E, o .c . ,p. 232. (3 9 ) K.B ., m s . 3 8 5 6(4 0 5 1-68), Ío 63. (40) R. TAMBUYSER, Margarethevan York en Mechelen,rn Handelíngenvan de Kon. Kring i)oor Oudheid,Letteren en Kunst van Mechelen,dl. LI/I,1952, p. 217. (4 1 ) L . G A L ES L O OT , o .c.,p.320-321. (42) VoleensV. STEURS,o.c.,p.116, werd Margarethavan York niet in een loden kist begraven, omdat dit niet strooktemet de "vrome nederigheid"waarmedeze wenstebegravente worden, zelfs al had hij bronnen die dit bevestigden.
48 (43) Dit bewijstdat haarlichaamgebalsemd werd. werdin 1538op 3 plaatsen (44) L. GALESLOOT,o.c.,p.324-325.OokMargaretha vanOostenrijk in deSinthaaringewanden te Bourg-enBresse, begraven : haarlichaamin deSint-Niklaaskerk Pieteren Pauluskerkte Mechelenen haarhart bij de Annonciadente Brugge.Cfr. G. VAN Mechelen,1882,p. 310. CASTER.Histoiredesruesde Malineset de leursmonumenls, (45) L. GALESLOOT, o.c.,p.328. (46) E. LAMALLE, o.c.,I77-I18. (41) E. LAMALLE, o.c.,p. 25.- K.8., ms. 3862(18202), f 59vo. (48) K.B.,ms. 3862(18202),f 27vo. P @9) Zlin weduwewordtgenoemdin eenaktevan12 januari1331(N.S.)(k.8.,ms.3862(18202), 28).
(s0)K.B.,ms. 3862(18202),f" 39vo. (s1) K.B.,ms. 3862(18202), P 19,P SS-S0 en P 56vo-57vo. (s2)E. LAMALLF.,o.c.,p.27. - A.R.B.,K.A.B.,I4206ter, 27 augustus. (s3)K.8.,ms.3862(18202),P47-4lvo. (s4)K.8., ms. 3862(18202),Í" 55vo-56.
(ss)K.B.,ms. 3862(18202),f
Sl.
(s6)E . L A M A L L E , o . c .p, . 2 9 . (s7)K.8., ms. 3862(18202),f 20-21. (58) A.R.B.,K.A.B.,I4206ter, P 34.
(se)E . L A M A L L E , o . c .p, . 2 9 . (60) A.R.B.,K.A.B.,P 34.Cfr. E. LAMALLE, o.c.,p.228-229. ( 6 1 ) E. LAMALLE, o.c.,p.33. (62) A.R.B.,K.A.B.,I4206ter,10 oktober. (63) K.8., ms. 3862(18202),f" 54vo. (64) A.B.R.,K.A.B.,l4206ter, P 61.
(6s)E. BOIS-D'ENGHIEN, o.c.,p. 457. (66) R. GOFFIN,o.c.,p. 63. (67) E. LAMALLE, o.c.,p. 40-4L (68) A.R.B.,K.A.B.,14206ter,, P 33. - E. LAMALLE, o.c.,p. 62 en 227.
(6e)E. LAMALLE,,o.c.,p.7I. (70) E. LAMALLE, o.c.,p.90.
