Begrafenis, crematie of …... schenken aan de wetenschap? Informatie over ter beschikking stellen aan onderwijs en wetenschap
2
Begrafenis, crematie …... of schenken aan de wetenschap? In Nederland zijn wij vertrouwd met de gedachte dat een overledene wordt begraven of gecremeerd. Minder bekend is de mogelijkheid dat mensen hun stoffelijk overschot kunnen schenken aan de wetenschap. Zij ‘doneren’ hun lichaam, zodat aanstaande artsen en specialisten zich kunnen bekwamen in hun vakgebied. Voor aanstaande artsen is het van groot belang om te leren hoe de anatomie, de bouw van het lichaam, er ‘in het echt’ uitziet. Het is onmogelijk om de anatomie alleen uit een boek te leren. Slechts in het echte menselijk lichaam zelf kan men de ‘diepte’ zien die noodzakelijk is om de lichaamsbouw te begrijpen. In de opleiding tot medisch specialist (bijvoorbeeld tot chirurg) speelt de driedimensionale anatomie eveneens een belangrijke rol. Het zal duidelijk zijn dat de ‘driedimensionale landkaart’ van het lichaam perfect gekend moet worden vóórdat een chirurg patiënten kan opereren. Wie zijn lichaam ter beschikking stelt aan de medische wetenschap, helpt daarmee aanstaande doktoren hun vakgebied te beheersen. Het medisch onderwijs breidt steeds verder uit. We leven langer en allerlei nieuwe behandelingen doen hun intrede. Het is van groot belang dat de gezondheidszorg voldoende studenten blijft trekken. Maar óók van belang is dat voldoende mensen hun lichaam schenken. De universitaire medische centra in Nederland, waaronder het Erasmus MC in Rotterdam, zijn degenen die voor schenking kiezen dan ook zeer dankbaar. Mogelijk komen er vragen bij u op over dit onderwerp. Enkele veel gestelde vragen worden hiernaast beantwoord. De afdeling Neurowetenschappen-Anatomie van het Erasmus MC kunt u uiteraard bellen of mailen voor verdere informatie. 3
Enkele veel gestelde vragen Wat gebeurt er precies met een lichaam dat ter beschikking is gesteld? Binnen enkele dagen na het overlijden wordt het lichaam naar het faculteitsgebouw van het Erasmus MC vervoerd. Daar wordt het zodanig behandeld dat het lichaam en de zich erin bevindende organen geconserveerd worden (balseming). Hierbij blijven vorm en kleur van de organen en weefsels zoveel mogelijk behouden. Deze uitgebreide bewerking kost vrij veel tijd. Het lichaam komt pas twee tot vier maanden later ter beschikking voor het onderwijs. Vervolgens wordt het lichaam gebruikt bij het onderwijs. Kleine groepen studenten bestuderen onder leiding van een anatoom of andere specialist, de anatomie (bouw) van het lichaam. Door middel van ontleding leren zij de driedimensionale ‘landkaart’ uitgebreid kennen. Deze practica zijn verplicht en de ervaring leert dat de aanstaande artsen ze als zeer nuttig ervaren. De lessen in de zogeheten snijzaal worden rustig en respectvol gegeven. Studenten spreken over hun verwachtingen en ervaringen. Ze staan ook stil bij de wens van de overledene dat zij als aanstaande artsen van het oefenen moeten leren; daarvoor schenken mensen immers hun lichaam. Wat gebeurt er na het anatomisch onderwijs met het lichaam? Nadat studenten en specialisten in opleiding zich hebben bekwaamd met behulp van het lichaam, wordt het of bewaard om te dienen voor verder onderwijs of instructie, of indien dit niet nodig is gecremeerd. Gezien het lange tijdsverloop tussen overlijden en crematie is dan geen rouwplechtigheid meer mogelijk.
4
Is een rouwplechtigheid mogelijk wanneer men zijn stoffelijk overschot ter beschikking stelt? Zeker, op dat moment wel. Dit geschiedt op dezelfde wijze als bij begrafenis of crematie. U doet er goed aan hierover vooraf overleg te plegen, onder andere met de afdeling Neurowetenschappen-Anatomie van het Erasmus MC. Zoals gezegd is er ná ontleding van het lichaam geen plechtigheid meer mogelijk. Een eventuele rouwplechtigheid vindt dus plaats direct na het afstaan van het lichaam. Moet de uitvaartverzekering worden aangehouden? Ja, dat is wel aan te raden. Een enkele keer is het namelijk niet mogelijk om een geschonken lichaam te conserveren. Eén van de redenen is bijvoorbeeld dat het bloedvatenstelsel door ziekte aangetast kan zijn, waardoor het conserveringsproces niet kan plaatsvinden. Dat is van tevoren niet waar te nemen. Andere redenen kunnen zijn: ernstige verminking door ziekte, ongeval of operatie want hierdoor kunnen de studenten de normale anatomie niet goed bestuderen. Ook kan er (in zeldzame gevallen) een te groot aanbod van lichamen zijn. In deze gevallen kan het lichaam niet voor het gewenste doel worden gebruikt. Het kan ook zijn dat tevens een codicil voor orgaandonatie (donorcodicil) is ingevuld. Dit codicil krijgt ‘voorrang’. Wanneer organen voor transplantatie gebruikt zijn kan het lichaam eveneens niet meer gebalsemd worden. Het stoffelijk overschot zal dan alsnog ten laste van de eigen uitvaartverzekering begraven of gecremeerd moeten worden. Daarom is het raadzaam de verzekering aan te houden.
5
Welke maatregelen moeten worden getroffen wanneer men zijn lichaam ter beschikking wil stellen? U kunt contact opnemen met Erasmus MC, afdeling Neurowetenschappen -Anatomie. U krijgt dan een zogenoemd terbeschikkingstellings-codicil’ toegezonden (niet te verwarren met het ‘donorcodicil’). U bevestigt met dit formulier, door het eigenhandig over te schrijven, dat u na uw overlijden uw lichaam ter beschikking stelt aan wetenschappelijk onderwijs, studie en onderzoek. Het toegezonden formulier vult u in tweevoud in. Een exemplaar stuurt u retour in de bijgevoegde enveloppe (zonder postzegel) naar de afdeling Neurowetenschappen-Anatomie, het andere exemplaar bewaart u. Wij raden u sterk aan uw familieleden en naasten in te lichten over uw keuze. Welke actie moeten mijn nabestaanden ondernemen na mijn overlijden? Wat zij moeten doen staat beschreven in de tekst die u bij het codicil aantreft. Het komt erop neer dat uw nabestaanden de afdeling Neurowetenschappen-Anatomie bellen. Met een medewerker van deze afdeling worden dan de te volgen procedures doorgesproken. Een samenvatting van de juridische aspecten met betrekking tot de terbeschikkingstelling staat bovendien op het codicil vermeld. Orgaandonatie of terbeschikkingstelling aan onderwijs en wetenschap? Wanneer u orgaandonor wilt zijn, kunt u uw lichaam niet ook ter beschikking stellen. Het tekort aan organen ten behoeve van transplantatie is groot. Wij adviseren aan personen jonger dan 50 jaar dan ook nadrukkelijk om altijd eerst orgaandonatie te overwegen. Als u overweegt om uw lichaam ter beschikking te stellen aan de medische wetenschap en een verklaring hiervoor wilt ontvangen, kunt u contact opnemen met onderstaand adres. Uiteraard kunt u hier ook terecht met alle overige vragen. 6
Informatie Erasmus MC Afdeling Neurowetenschappen-Anatomie Postbus 2040 3000 CA Rotterdam Telefoon:
(010) 704 32 79 (bereikbaar op werkdagen van 10.00 - 11.00 uur)
E-mail:
[email protected]
De inhoud van deze brochure wordt zorgvuldig gecontroleerd en aangepast aan veranderende omstandigheden. Aan de inhoud van deze brochure kunnen echter geen rechten ontleend worden. De afdeling Neurowetenschappen-Anatomie is niet aansprakelijk voor eventuele gevolgen voortvloeiend uit eventuele onjuistheden/onzorgvuldigheden in deze brochure. 7
6080888
Erasmus MC ‘s Gravendijkwal 230 3015 CE Rotterdam Tel (010) 704 0 704 www.erasmusmc.nl
© Erasmus MC - Patiëntencommunicatie - 06/13
Aan de inhoud van deze folder kunnen geen rechten worden ontleend
