TI TEL ACTI VI TEI T + beschrijving: Leven na de dood ? – 3 e graad In deze les gaan we dieper in op de gebruiken bij een overlijden en een eventueel leven na de dood, dit voor de verschillende wereldreligies. Domeinen die aan bod komen : Godsdienst, Nederlands, Wereldoriëntatie (zingeving, samenleving, tijd, ruimte), Muzische Vorming (beeld)
Beginsituatie: De leerlingen hebben in eerdere lessen gewerkt rond geloven en rond de verschillende wereldreligies (zie hoekenwerk wereldreligies). Lesstructuur met uitleg over o M otivatiefase I nstap + leerdoel De lln. luisteren naar het nummer “Er is leven na de dood” van Freek De Jonge. > dit kan u downloaden of laten horen via You Tube.
Onderwijsleergesprek : Na het beluisteren van dit lied stelt de lk. enkele vragen (aanknopen bij voorkennis en stimuleren gedachtegang) : waarover ging dit lied ? wat denken jullie eigenlijk ? Is er nog leven na de dood ? Wat zou er gebeuren na de dood ? hoe zou dat er uitzien, dat leven na de dood ? waar zouden we naar toe gaan na de dood , hoe noemen we dat daar ? > Bedoeling is dat de lln. via een verkennend gesprek met richtvragen gemotiveerd worden over het thema. Bepaalde termen (hemel, hel, reïncarnatie, nirvana, … ) kunnen eventueel al aan bod komen.
Leerdoelen: De leerlingen kunnen respectvol luisteren naar wat hun medeleerlingen vertellen. De leerlingen ontdekken dat er verschillende meningen bestaan over wat er na de dood gebeurt.
o Leerfase + leerdoel
Kern
Klassikaal onderwijsleergesprek : > lk. instrueert vertellend, na ieder item stelt de lk. vragen en kunnen de lln. mening geven, opinie meedelen, ervaringen delen, vragen stellen, …
Eén ding is zeker : iedereen sterft op een bepaald moment. We kunnen alleen maar hopen dat de dood voor ons nog lang mag wegblijven … Wat er na de dood gebeurt is eigenlijk een kwestie van geloven. Er zijn 2 grote groepen met 2 verschillende meningen : de gelovers en de nietgelovers. De gelovers geloven dat er nog iets is nadat we zijn gestorven. Dat iets is verschillend in de verschillende religies. De nietgelovers menen dat het gedaan is na de dood. Dat we dus maar beter iets kunnen maken van ons leven.
> lln. geven mening over deze 2 visies (Wat denken jullie hierover ? …) Vroeger was men nog veel meer mee bezig met de dood en het leven na de dood dan nu. In bepaalde culturen bouwde men ongelooflijke bouwwerken om zijn doden te begraven. Kennen jullie de piramides in Egypte ? Die zijn gebouwd om de farao’s te begraven. Zo wilden de mensen hen eren en klaarmaken voor het leven na de dood. Ook de Grieken en de Romeinen hebben hier mooie verhalen over : zij geloofden in een God “Hades” en die regeerde over het binnenste van de aarde, een rijk waar alle mensen (goede en slechte) terechtkwamen na hun dood. In die onderwereld moest je een rivier oversteken en daarvoor moest je de veerman Sharon betalen. Daarom begroeven de Grieken en de Romeinen hun doden met een muntstuk in de hand zodat ze de veerman konden betalen. Want de doden die geen muntstuk hadden konden de rivier niet oversteken en hun geesten bleven eeuwig rondzwerven …. (griezelig hé !) Ook geloofden sommigen zelfs dat er onsterfelijke mensen bestonden zoals de Goden die dus eeuwig leefden.
> lln. kunnen feedback geven op deze verhalen over gebruiken bij oude culturen. Vandaag gaan we ons beperken tot de 5 wereldreligies die we in het hoekenwerk hebben behandeld :
> lln. benoemen deze 5 religies : christendom, jodendom, islam, boeddhisme, hindoeïsme. Al deze religies houden er specifieke gewoonten en gebruiken op na als iemand sterft. En al deze religies hebben een eigen visie over wat er na de dood gebeurt. o Verw erkings Kern : fase + Partnerwerk : leerdoel > de lln. werken per 2 samen > de lln. krijgen gelamineerde steekkaarten die ze aan elkaar moeten koppelen (zie bijlage 4):
Een aantal teksten met rituelen bij een overlijden. Een aantal getuigenissen (op niveau kdn.) over het “Leven na de dood”. De 5 wereldreligies. Bedoeling is dat de lln. de rituelen koppelen aan de visie over het leven na de dood en de juiste religie. Daarna vullen ze per 2 het werkblad “Leven na de dood” (zie bijlage 1) in. De lln. maken gebruik van de geordende steekkaarten bij het invullen van het werkblad.
Leerdoelen : De lln. verkennen verschillende rituelen rond het sterven in de wereldgodsdiensten. De lln. kunnen een verband leggen tussen rituelen en de achterliggende levensbeschouwing. De lln. ontdekken hoe mensen in verschillende culturen en godsdiensten omgaan met verdriet en de dood. De lln. ontdekken hoe men in de wereldgodsdiensten denkt over het leven na de dood. De lln. kunnen informatie verwerken en verwoorden. De lln. kunnen samenwerken. o Verw erkings fase + leerdoel
Partnerwerk : > De lln. werken met dezelfde partner samen. > De lln. creëren een eigen visie op hemel en hel (hiernamaals) . De lk. laat prent “Hemel en Hel” zien (zie bijlage 2) en wijst lln. op het specifieke kleurgebruik . Lk. laat lln. verwoorden wat hen opvalt aan het kleurgebruik : hemel : lichte kleuren, goud, … ; hel : warme kleuren, rood, donkere tinten, … > de lln. gaan met gebruik van kleuren een interpretatie creëren van zowel de hemel als de hel. Het is niet de bedoeling dat er figuren worden afgebeeld. Het geheel dient abstract te zijn, enkel door middel van kleur, contrast, licht/donker, … wordt de hemel en hel ingevuld. > Per duo krijgen de lln. een werkblad (zie bijlage 3), zij kiezen zelf of één ll. de hemel en één ll. de hel creëert of dat ze samen aan beiden werken.
Leerdoelen : De lln. kunnen zich inleven in de zeggingskracht van beelden. De lln. kunnen experimenteren met kleur om een eigen beeld en interpretatie van hemel/hel weer te geven. De lln. ervaren dat eigen gevoelens en ideeën het best vertolkt kunnen worden met een creatieve aanpak en in een persoonlijke stijl. De lln. ervaren het beeldaspect “licht” en experimenteren met de begrippen licht, donker, schaduw, …
De lln. experimenteren met de begrippen koude, warme, lichte, donkere, sobere, vrolijke kleuren. De lln. ervaren en illustreren de symboolwaarde van kleuren. De lln. kunnen samenwerken.
o Slotfase + leerdoel
Slot :
Evaluatie en bespreking : > De lln. overlopen het ingevulde werkblad en verbeteren waar nodig. Elke vraag wordt gevolgd door een korte bespreking waarbij de lln. de ruimte krijgen om een persoonlijke mening, visie te verkondigen. > De lln. stellen hun persoonlijke interpretatie van hemel en hel voor en verwoorden deze.
Leerdoelen : De lln. kunnen zich een eigen mening vormen over het thema “Leven na de dood” en kunnen deze verwoorden en muzisch verbeelden. De lln. hebben inzicht in de verschillende rituelen en gebruiken rond de dood in de verschillende wereldgodsdiensten. De lln. hebben inzicht in de visie rond het leven na de dood en de achterliggende levensbeschouwing in de verschillende wereldgodsdiensten. De lln. kunnen hun muzische interpretatie van hemel en hel verwoorden en verdedigen t.o.v. de medeleerlingen.
Namen : ………………………………………………………………………………………………………………………………… Klas : ………………………………………….. Datum : …………………………………………………………………………
Rituelen en gebruiken na een overlijden 1. In welke 2 godsdiensten moet de overledene worden gewassen omdat hij rein moet zijn om te verschijnen voor God ? ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… 2. In welke religie is begraven verboden ? ………………………………………………………………………………………………………………………… 3. In welke religies is crematie verboden ? Waarom is dit ? ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… 4. Bij de Joden moet de dode zo snel mogelijk begraven worden. In welk geloof is dat nog zo ? ………………………………………………………………………………………………………………………… 5. In 2 religies hecht men veel belang aan het mooi maken van de dode (opgebaard worden) en het afscheid nemen door vrienden en familie. ……………………………………………………………. …………………………………………………………….
Leven na de dood ? 1. 3 religies geloven dat er ooit een dag komt dat de aarde zal vergaan en dat God zal oordelen over de zielen. Welke 3 religies zijn dat ? ………………………………………………… ………………………………………………… ………………………………………………… 2. In het Hindoeïsme en het Boeddhisme geloven ze niet dat de ziel naar de hemel of hel gaat. Wat geloven zij dan wel ? ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… 3. Wat is reïncarnatie ? ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… 4. Wie begeleidt de dode moslim naar de hemel ? ………………………………………………………………………………………………………………………… 5. Zowel de christenen als de moslims geloven dat de mensen die een slecht leven hebben geleid op de Dag des Oordeels eeuwig zullen branden in de hel. Wat zeggen de joden hierover ? ………………………………………………………………………………………………………………………… 6. Het ultieme doel voor elke Boeddhist en hindoe is om niet meer herboren te worden en rust te vinden. Toch is er een verschil in wat zij de Verlossing noemen. Leg uit. …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………
7. Wat is jouw persoonlijke mening ? Ieder geeft zijn mening ! Hieronder staan enkele stellingen. Kies diegene die het best bij jouw mening past. Geef een beetje uitleg. · ·
Ik geloof dat de dood het definitieve eindpunt is van ons leven. Dood is dood. Na de dood komt er niets meer. Ik geloof in een leven na de dood. De dood kan niet het einde zijn: o Ik geloof in een eeuwige ziel die verder leeft (hemel of hel) o Ik geloof in reïncarnatie (lichaam sterft, ziel wordt herboren) o Ik geloof dat er een leven na de dood is, alleen weet ik niet hoe dit zal zijn. ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………
8. Creëer een elfje met als titel “Dood”
Dood ……………………. ……………………. ……………………. ……………………. ……………………. ……………………. ……………………. ……………………. ……………………. …………………….
Verbetersleutel :
Rituelen en gebruiken na een overlijden 1. Jodendom en islam 2. Hindoeïsme 3. Bij de joden en de moslims is cremeren verboden omdat zij geloven dat de ziel op de Dag des Oordeels terugkeert naar het begraven lichaam. 4. Ook bij de moslims moet de dode zo snel mogelijk begraven worden 5. In het christendom en in het boeddhisme worden de doden mooi gemaakt en opgebaard zodat vrienden en familie afscheid kunnen nemen.
Leven na de dood ? 1. Christendom, islam en jodendom 2. De ziel wordt herboren in een ander levend wezen 3. Reïncarnatie is de wedergeboorte : het lichaam vergaat en de ziel wordt opnieuw geboren in een ander levend lichaam 4. De engel Gabriël begeleidt de ziel naar de hemel. 5. Bij de joden zullen de slechte zielen definitief sterven. 6. Bij de boeddhisten is het ultieme doel het nirvana, bij de hindoes noemen ze dit de Brahman, de wereldziel. 7. Eigen mening en visie 8. Eigen creatie
Bijlage 2 : leven na de dood – 3 e graad Voorbeeld van kleurgebruik door kunstenaar
Bijlage 3 : leven na de dood – 3 e graad 2 werkbladen in te vullen met aangepast kleurgebruik : hemel en hel
Cindy Van der Auwera
Scriptie Stadsvisioenen
3e graad
Bijlage 4 : leven na de dood – 3 e graad > lamineer de teksten, knip ze uit als steekkaarten Rituelen en gebruiken bij een overlijden :
JODENDOM
overledene ritueel wassen > reinheid de dode moet zo snel mogelijk worden begraven er worden geen doodsbrieven gestuurd, wel een aankondiging in de synagoge een engel brengt de ziel tot bij God crematie is verboden
ISLAM
overledene 3 keer wassen > reinheid de dode moet zo snel mogelijk worden begraven er wordt voorgelezen uit de Koran, de overledene ligt met zijn hoofd in de richting van Mekka de engel Gabriël neemt de ziel mee naar een tussenwereld crematie is verboden
CHRISTENDOM
overledene wordt mooi gemaakt de dode wordt opgebaard zodat familie en vrienden afscheid kunnen nemen er worden doodsbrieven verstuurd zodat de gemeenschap afscheid kan nemen de ziel gaat naar God, het lichaam vergaat crematie is toegestaan, alhoewel zeer gelovigen nog steeds een begrafenis verkiezen
HINDOEISME
overledene wordt gewassen en krijgt traditionele kledij aan de dode moet zo snel mogelijke gecremeerd worden de as van de dode wordt in een rivier uitgestrooid, liefst in een heilige rivier, zoals de Ganges de ziel wordt herboren in een ander levend wezen begraven is niet toegestaan
Cindy Van der Auwera
Scriptie Stadsvisioenen
3e graad
BOEDDHISME
na het overlijden wordt het lichaam een aantal uren niet aangeraakt zodat de ziel het lichaam kan verlaten het lichaam wordt mooi gemaakt en in een kist gelegd die versierd is met wierook en kaarsen, familie en vrienden kunnen afscheid nemen de overledene wordt gecremeerd, terwijl monniken teksten van Boeddha voorlezen de eerste zeven dagen na de dood zijn uiterst belangrijk, dan wordt beslist in welk lichaam de ziel zal wederkeren begraven is toegestaan, maar crematie wordt verkozen
Getuigenissen : leven na de dood
Wij geloven dat onze ziel na de dood naar God gaat. Aan de hemelpoort beslist St. Pieter wie er binnen mag : wie dus een goed leven heeft geleid krijgt toegang tot de hemel. De mensen die een slecht leven hebben geleid worden verbannen uit de hemel en gaan naar de hel. Onze hemel ziet er mooi uit, iedereen is gelukkig en er is geen oorlog. De hel, dat is een verschrikking, het is er vreselijk heet en iedereen is er boos en ongelukkig. Ik hoop maar dat als ik later sterf dat ik naar de hemel ga. Mijn mama zegt dat God op een dag zal oordelen over alle mensen en dat dan de goede mensen voor eeuwig in de hemel zullen leven en de slechte mensen voor eeuwig zullen branden in de hel …
Wij geloven dat je ziel na je dood door de engel Gabriël naar een tussenwereld wordt gebracht. Daar stellen de engelen je enkele vragen over je geloof. Ze vragen wie jouw God is en wie de boodschapper van God is. Natuurlijk is Allah onze enige God en de profeet Mohammed is de boodschapper van God. Als je die vragen goed beantwoordt gaat de ziel naar de hemel om te wachten op de Dag des Oordeels. Wij, Moslims, geloven dat Allah zelf op die dag, als de aarde vergaat, zal beslissen over alle mensen. De goede mensen gaan dan terug naar hun lichaam in het graf en leven voor eeuwig in de hemel. De slechte mensen branden voor eeuwig in de hel en zullen hun lichaam nooit terugkrijgen. Wij zijn niet zo bang voor de dood, want voor ons is de dood het begin van een nieuw leven.
Wij geloven dat je ziel na je dood door een engel naar God wordt gebracht. Wie een goed leven heeft geleid en heeft geleefd volgens de wetten van de Thora mag in de hemel blijven waar iedereen gelukkig is. Wie een slecht leven heeft geleid en de Thora niet heeft nageleefd blijft in een tussenwereld hangen, wij noemen dit het Vagevuur. De rabbijn heeft verteld dat de aarde op een dag zal vergaan en dat God (JHWH) dan zal oordelen over alle mensen. De goede mensen gaan dan voor eeuwig naar de hemel en hun lichaam zal verrijzen. De slechte mensen gaan definitief dood, voor hen is het voor eeuwig en altijd gedaan. Cindy Van der Auwera
Scriptie Stadsvisioenen
3e graad
Wij geloven dat de dood een nieuw begin is. Wij worden keer op keer herboren in een nieuw levend wezen. In welk levend wezen hangt af van hoe je je aardse leven hebt geleid. Als jij een goed en zuiver leven hebt geleid, word je opnieuw geboren in een hogere kaste. Onze samenleving bestaat uit 5 groepen mensen, wij noemen dat kasten. De hoogste kaste zijn de geestelijken en de geleerden. Wij blijven herboren worden, reïncarnatie noemen we dat, tot we ons uiteindelijke doel bereiken : de Verlossing. Dan worden we eindelijk niet meer herboren en vinden we eeuwige rust. We worden dan opgenomen in het Brahman, de wereldziel. Dat is het ultieme doel voor elke hindoe.
Wij hebben geen bang voor de dood. In ons geloof leren wij dat alles vergaat en voorbij gaat, ook het leven. De dood is dus geen eindpunt, maar telkens opnieuw een nieuw begin. Onze ziel wordt herboren in een ander levend wezen. Wij blijven herboren worden en trachten ieder leven beter te leven dan het vorige. De leer van Boeddha zegt ons hoe we ons leven moeten proberen te leiden. Het is de bedoeling dat we, net als Boeddha, de Verlossing bereiken. Dan komen we in het nirvana, waar we eeuwig gelukkig zullen leven zonder nog ooit herboren te worden. Dan hebben we rust en vrede gevonden.
Cindy Van der Auwera
Scriptie Stadsvisioenen
3e graad
