Pagina 1 van 8 15-04-2015
Begeleiding klanten tijdens periode van primaire ongeschiktheid en invaliditeit
Inhoudstafel Wat is primaire ongeschiktheid en invaliditeit Uitkeringsverzekering voor loontrekkenden Toestemming tot hervatting van het werk of van een betaalde activiteit Voorzichtig met inkomensval Herscholing van werknemers / opleidingstraject VDAB-GTB Verrichten van een onbezoldigde activiteit Goed om weten: IBO en GIBO Info voor werkgevers Waarom is werken belangrijk
p p p p p p p p p
1 1 2 3 4 4 4 5 6-8
Wat is primaire ongeschiktheid en invaliditeit Primaire ongeschiktheid: Men spreekt van primaire ongeschiktheid vanaf het eerste jaar van arbeidsongeschiktheid met uitkering van mutualiteit. Dit wordt gecontroleerd door adviserend geneesheer van het ziekenfonds. Invaliditeit: Men spreekt van invaliditeit vanaf het tweede jaar arbeidsongeschiktheid, controle gebeurt door geneeskundige raad voor invaliditeit (= dienst van RIZIV), na geneeskundig verslag van adviserend geneesheer. Uitkeringsverzekering voor loontrekkende Primaire ongeschiktheid
- 60% van gemiddeld dagloon (dat ze ontvangen van de arbeidsongeschiktheid), tot een maximumbedrag van 75,89 € (cijfers dd 02/2012) - 100% van de werkloosheidsvergoeding gedurende 6 maanden, vanaf de zevende maand wordt de uitkering berekend op basis van het gemiddeld dagloon, dat als basis zou dienen voor de berekening van de werkloosheidsuitkering, op de eerste dag van de arbeidsongeschiktheid. (waardoor RVA uitkering en ziekteuitkering kunnen verschillen. ) - vanaf 6 maanden ongeschiktheid worden per maand minimum uitkeringen voorzien vanaf 1359€ voor een gezinshoofd, 932 voor samenwonende en 1087 voor alleenstaande indien het iemand betreft die regelmatig werknemer is, 1047€ voor gezinshoofd, 785 voor alleenstaanden en samenwonenden indien het geen regelmatige werknemers zijn. (cijfers dd 02/2012)
gespecialiseerde trajectbepaling en –begeleiding vzw
06-05-2015
Periode invaliditeit
- afhankelijk van gezinssituatie: gerechtigde met gezinslast 65%, zonder gezinslast alleenstaande 55%, zonder gezinslast samenwonende 40%, rekening houdend met voorziene maximumbedragen. PS: bedragen ziekte- of invaliditeitsvergoedingen worden per dag berekend, en worden 6 dagen per week uitgekeerd. Er worden weinig tot geen belastingen afgehouden dus rekening houden met jaarlijkes afrekening van de belastingen!
Toestemming tot hervatting van het werk of van een betaalde activiteit : (maw progressieve tewerkstelling) Loontrekkenden: Loontrekkende hebben steeds toestemming nodig van de adviserend geneesheer, om werk te hervatten. Werkhervatting leidt niet automatisch tot een einde van de arbeidsongeschiktheid. Loontrekkende kunnen van de adviserend geneesheer toestemming krijgen om een betaalde activiteit te doen en toch arbeidsongeschikt blijven. De adviserend geneesheer geeft de toelating tot deeltijdse werkhervatting waarin de aard, het volume en de voorwaarden tot uitoefening van die activiteit worden bepaald. Hij blijft uiteindelijk verantwoordelijk om te beslissen of het volume aan toegelaten activiteit is overeenstemming is met de gezondheidstoestand van betrokkene. Wel is het zo dat de adviserend geneesheer in de toelating kan geven binnen de dertig dagen nadat betrokkene zijn deeltijdse activiteit heeft aangevat. Betrokkene dient voorafgaandelijk zijn activiteit te melden aan de adviserend geneesheer. In de gevallen van een beoordeling achteraf, zal het in de praktijk zo zijn dat afspraken worden gemaakt tussen de werkgever en de werknemer, mogelijk in samenspraak met de arbeidsgeneesheer, over het arbeidsvolume. Maar uiteindelijk is de adviserend geneesheer die de eindbeslissing neemt. - Hoewel in de wetgeving geen maximale duur van tewerkstelling in het systeem van toegelaten arbeid is opgenomen, gaan sommige adviserende geneesheren wel van de veronderstelling uit dat iemand in dit systeem evolueert naar een voltijdse tewerkstelling. In principe zou iemand 20%, 65% of 70% kunnen blijven werken met behoud van arbeidsongeschiktheid, het criterium is dat klanten minstens 50% arbeidsongeschikt verklaard worden.
Goed om weten!! - Indien betrokkene zonder toestemming van de adviserend geneesheer het werk hervat, maakt hij een einde aan zijn arbeidsongeschiktheid. - Een vast uurrooster dient bezorgd te worden aan de adviserend geneesheer. De werkgever kan hierop controle krijgen van de sociaal inspectie, dit maakt glijdende uren, of overuren onmogelijk. Indien het werk enkel kan uitgevoerd worden op verschillende momenten die vooraf moeilijk kunnen ingepland worden, vb in de horeca, zorgsector... kan men werken met een variabel uurrooster. In die gevallen wordt het arbeidsvolume dat maximaal kan worden gepresteerd doorgegeven aan de adviserend geneesheer. - Elke maand dient de werknemer aan de mutualiteit het document ‘inkomstenverklaring van een toegelaten activiteit’ bezorgen, hierop worden de loongegevens ingevuld.
gespecialiseerde trajectbepaling en –begeleiding vzw
06-05-2015
- Dubbel vakantiegeld en ziekte-uitkering is niet cumuleerbaar, maar de uitkering van de mutualiteit zal hieraan aangepast worden. Het maandinkomen blijft wel gelijk voor de twaalf maanden, ook al is de som van het vakantiegeld lager dan de uitkering. De overheid past immers het verschil tussen dubbel vakantiegeld en uitkering bij zodat de werknemer zelf geen verlies lijdt. - Het ziekenfonds vraagt in de loop van de maand december of je vakantiedagen (verbonden aan het ontvangen van een uitkering in het voorbije jaar) al zijn opgenomen. Indien je vakantiedagen nog niet zijn opgenomen of je hiervan geen bewijs kan leveren, dan wordt de uitkering voor de maand december volledig ingehouden omdat het ziekenfonds ervan uitgaat dat je je resterende vakantiedagen alsnog tijdens de maand december zal opnemen. - De bezoldiging en de ziekte-uitkering vormen binnen toegelaten arbeid het inkomen. Elk deel op zich is onvoldoende groot voor een belastingsheffing, maar op het geheel van het inkomen ben je wel bedrijfsvoorheffing verschuldigd. Dit kan een financiële opdoffer betekenen om een jaar later geconfronteerd wordt met een hoge afrekening via de belastingsaanslag. - Door inkomensverhoging kan men omniostatuut kwijtraken. - Om verhoogde kinderbijslag te ontvangen moet je gedurende een ononderbroken periode van zes maanden een ziekte-uitkering ontvangen. - Om in het systeem van toegelaten arbeid te kunnen stappen moet je vertrekken vanuit arbeidsongeschiktheid, je kan dus niet vanuit een werksituatie je werk geleidelijk afbouwen. - De werkgever dient geen gewaarborgd loon te betalen indien de werknemer tewerkgesteld is in het syseem van gedeeltelijke werkhervatting.
Zelfstandigen: Zelfstandigen kunnen gedurende 6 maanden (maximaal te verlengen met 6 maanden) met toestemming van adviserend geneesheer en met behoud van arbeidsongeschiktheid een andere zelfstandige beroepsbezigheid uitoefenen. Nadien komt een einde aan de arbeidsongeschiktheid. - Zelfstandigen kunnen gedeeltelijk hun vroegere beroepsbezigheid hervatten met toestemming van adviserend geneesheer, dit enkel na de niet vergoedbareongeschiktheid, gedurende 6 maanden (verlengbaar tot 18 maanden) . Nadien komt een einde aan de arbeidsongeschiktheid. - Zelfstandigen kunnen eveneens deeltijds het werk hervatten op voorwaarde dat dit geen gevaar is voor hun gezondheidstoestand en op voorwaarde dat er sprake is van invaliditeit is en met toestemming GRI. Dit hoeft niet te leiden tot een einde van de arbeidsongeschiktheid. Ook hier hebben de beroepsinkomsten invloed op het bedrag van de uitkering. Voorzichtig met inkomensval: klanten goed informeren van risico voor start begeleiding: Het RIZIV biedt een inkomensgarantie voor een bepaalde periode voor klanten die het werk hervatten. Voor wie geldt de maatregel: voor iemand die is ziek gedurende minstens 6 maanden in primaire arbeidsongeschiktheid of voor iemand die invalide is. Voor personen die minder dan zes maanden ziek zijn in de primaire periode geldt de maatregel niet. Wat houdt de maatregel in: iemand die arbeidsongeschikt is, het werk hervat aan een lager loon (bijvoorbeeld maar niet uitsluitend na een herscholing) en binnen de 24
gespecialiseerde trajectbepaling en –begeleiding vzw
06-05-2015
maanden opnieuw arbeidsongeschikt wordt, behoudt het vroegere hogere loon als berekeningbasis voor zijn uitkering (= zgn. garantiemaatregel). Je hoeft niet opnieuw arbeidsongeschikt te worden omwille van dezelfde ziekte. Het kan gaan om een totaal andere ziekte, dat speelt in deze niet mee.
De begeleiding naar werk wordt een risico voor personen die een invaliditeitsuitkering hebben van boven de 1100€ à 1200€ per maand, tenzij hij bij zijn vorig werkgever of een andere werkgever terecht kan met een gelijkaardig loon als zijn vroegere loon. Reden: door de persoon te begeleiden naar een job met een lager loon, loopt hij het risico een lagere uitkering te krijgen indien hij terug arbeidsongeschikt wordt. Gezien hij een inkomensgarantie heeft gedurende twee jaar, moet je wel ver in de toekomst kijken. Er zijn bovendien een aantal andere financiële argumenten om de stap naar werk toch te zetten: vb opbouwen van anciënniteit, vakantiegeld, pensioen,.. dit speelt allemaal een rol. Overleg met adviserend geneesheer is in deze ook belangrijk. Zij bewaken dit ook!
Herscholing van werknemers / opleidingstraject VDAB-GTB Indien een opleiding in een traject noodzakelijk is, loopt er een herscholingsaanvraag via de Hoge Commissie. Deze aanvraag gebeurt door de verzekeringsinstelling, die het dossier bezorgt aan de Hoge Commissie. Indien er acties ondernomen worden op de werkvloer dienen deze steeds via het hiervoor bestemde formulier doorgegeven worden aan de adviserend geneesheer. Doel van de begeleiding/opleiding: Integratie van betrokkene in een arbeidsomgeving Gevolgen van het voltooien van de opleiding op het recht op uitkeringen Tijdens de opleiding blijft betrokkene arbeidsongeschikt. Na het beëindigen van de opleiding blijft hij arbeidsongeschikt tot op het ogenblik van hertewerkstelling of tot de nieuwe evaluatie ten vroegste 6 maanden na het beëindigen van de opleiding. Tenlasteneming van de kosten van de opleiding - via een opleidingstraject VDAB-GTB worden de kosten: inschrijvingsgeld, materiaal,.. gedragen door VDAB conform hun regelgeving, dus enkel voor VDAB erkende opleidingen. VDAB betaalt 1 euro per uur opleidingsvergoeding voor wie hiervoor in aanmerking komt. Zij betalen eveneens vervoerskosten en voor de erkende opleidingen ook kosten voor kinderopvang. RIZIV betaalt eveneens 5 euro per uur opleidingsvergoeding, én vervoerskosten. (Deze cumul zal blijven bestaan zolang de wetgeving van RIZIV of VDAB niet veranderd is. Men wil in de toekomst deze cumul uit de regelgeving halen.) - via een klassieke herscholingsdossier: Betrokkene krijgt alle onkosten vergoed via zijn verzekeringsinstelling, zoals: inschrijvingsgeld, materiaalkosten, vergoeding 5 euro per uur van RIZIV en vervoersonkosten. Financiële stimuli Indien de klant zijn programma met succes beëindigd, kan hij aanspraak maken op een forfaitair tegemoetkoming van 500 euro. Bovenvernoemde bedrag wordt niet geïndexeerd.
gespecialiseerde trajectbepaling en –begeleiding vzw
06-05-2015
Verrichten van een onbezoldigde activiteit -
Ook voor het verrichten van een onbezoldigde activiteit dient er een toestemming gevraagd te worden aan de adviserend geneesheer. Er is een onderscheid tussen het verrichten van onbezoldigde activiteit ikv erkend vrijwilligerswerk bij een project of het verrichten van een andere onbezoldigde activiteit. Organisaties die vrijwilligers mogen inschakelen zijn: 1. private rechtspersonen: organisaties zonder winstoogmerk, de zogenaamde vzw's o de vzw's opgericht naar Belgisch recht o de Internationale vzw's opgericht naar Belgisch recht 2. publieke rechtspersonen, zoals (lokale) overheden, OCMW's, onderwijsinstellingen, e.d. 3. stichtingen 4. feitelijke verenigingen Het vrijwilligerswerk dat gebeurt in andere organisaties dan de bovenvermelde, valt niet onder het toepassingsgebied van de vrijwilligerswet. Daarom beschouwen we elke "vrijwillige activiteit" buiten de bovenvernoemde organisaties, niet als "vrijwilligerswerk". Individuen, zelfstandigen, kmo's, bedrijven en andere winstgevende initiatieven mogen géén vrijwilligers inschakelen.
Zowel erkend vrijwilligers werk als een andere onbezoldigde activiteit hebben geen invloed op je uitkering maar bij een onbezoldigde activiteit dien je jaarlijks je aanvraag te hernieuwen. Zolang die aanvraag niet binnen is, wordt je uitkering niet verder uitbetaald. Dit is niet zo bij erkend vrijwilligerswerk.
Goed om weten! Een IBO en een GIBO kunnen ook voor uitkeringsgerechtigden, zelfs progressief, de productiviteitspremie wordt niet beschouwd als loon en wordt dan ook niet verrekend met de uitkering. Ook hebben de verzekerden in die periode recht op de opleidingspremie, vervoersonkosten, .. waardoor hun inkomen zal zakken bij tewerkstelling. Het is wenselijk de klanten hiervan op voorhand op de hoogte te brengen. Info voor werkgevers Een werknemer die op mutualiteit staat en toestemming heeft van de adviserend geneesheer mag in tegenstelling tot personen met een werkloosheidsuitkering starten met minder dan 13u per week. Om in orde te zijn met de arbeidsreglementering dient de werkgever wel een minimum contract van 13 u te geven. Dit betekent wel dat indien de werknemer arbeidsgeschikt zou verklaard worden de werkgever betrokkene wel het aantal uren werk dient aan te bieden zoals voorzien in het contract. De werknemers dienen het juiste arbeidsregime per dag en per uur door te geven aan de adviserend geneesheer. De sociaal inspecties beschikken over deze gegevens en voeren hier regelmatig controle op uit. Dit wil zeggen dat overuren, zwarte uren, glijden … niet kan.
gespecialiseerde trajectbepaling en –begeleiding vzw
06-05-2015
In geval van deeltijdse werkhervatting, hoeft de werkgever geen gewaarborgd inkomen te betalen.
Waarom werken belangrijk is 1) Sociaal motieven: •
Het recht op werk is één van de grondwetten in ons land. Elke burger dient de kans te krijgen om maatschappelijk zinvolle taken op te nemen.
•
Werken heeft ook nut voor de directe omgeving of voor de maatschappij in haar geheel, wij hebben bakkers, metsers, ICT-ers, bestuurders… nodig om onze maatschappij te kunnen laten functioneren.
•
Betaalde arbeid is sociaal erg nuttig, maar daarnaast werken veel mensen als vrijwilliger voor een liefdadigheidsinstelling, een jeugdbeweging, een sportclub, … Ook thuiswerk of zorg voor zieke en oudere familieleden heeft een sociale functie.
•
Een werknemer heeft meer kans tot het hebben van sociale contacten.
2) Psychische motieven: •
Werken betekent dat mensen zich nuttig voelen. Naast de economische voldoening kan werken ook een intellectuele, creatieve, … voldoening bieden. Als het werk aansluit bij de interesses van de klanten zal het meer voldoening brengen. De klant krijgt zowel de kans om zijn competenties te ontwikkelen als om aan de buitenwereld te laten zien wat hij kan.
•
Gaan werken biedt de mogelijkheid om de levensomstandigheden te verbeteren en maakt dat de klant minder afhankelijk is van zorginstellingen en hun voorwaarden.
•
Werken geeft een vast ritme aan het leven. Vooral mensen zonder werk klagen over de sleur in het leven. Alle dagen zijn hetzelfde! Er is geen verschil tussen week en weekend, tussen ochtend en avond, tussen werktijd en vakantie. Een goede dag- en nachtstructuur is belangrijk voor ons psychisch welzijn.
3) Fysieke motieven: •
Er is er vrij veel onderzoek gedaan naar de invloed van werkloosheid of inactiviteit op de gezondheid. Hieruit blijkt dat het verlies van een baan de gezondheid vermindert en dat blijvende werkloosheid of inactiviteit een verder negatief effect
gespecialiseerde trajectbepaling en –begeleiding vzw
06-05-2015
heeft op de gezondheid. Je zou hieruit kunnen concluderen dat mensen die werk hebben beter af zijn wat betreft hun gezondheid. Er blijkt een negatief verband te zijn tussen de duur van werkloosheid en inactiviteit en de gezondheidssituatie: werkloosheid leidt tot een minder gezonde levensstijl en hoe langer de werkloosheid duurt hoe slechter de gezondheid wordt. •
Werkinhoud en arbeidsomstandigheden: de effecten van werk op de gezondheid hangen in sterke mate samen met het soort werk dat men verricht. Werkhervatting in een baan van slechte kwaliteit kan voor sommige groepen een negatiever effect op de gezondheid hebben dan werkloosheid. Er zijn elementen binnen een werksituatie die een positieve of negatieve invloed hebben op de gezondheid van de werknemer. Aspecten van het werk die een positieve invloed hebben op de gezondheid zijn: het hebben van controle over het eigen werk (autonomie), werk dat een beroep doet op de creativiteit, ‘gezonde’ werkdruk, mogelijkheden voor eigen ontwikkeling. Aspecten die een negatieve invloed hebben op de gezondheid zijn: snel moeten werken, korte tijdslimitieten, multipele invloedsfactoren, veel taakeisen. Overwerk, lange werkdagen, onregelmatige werktijden of werken op a-typische tijden vergroten het risico op gezondheidsverslechtering. De mogelijkheid om net zo veel uren te werken als men wenst, om de eigen werktijden te kunnen bepalen en/of aan te passen heeft een positief effect op het welzijn van werknemers. Onzekerheid over de baan (bijvoorbeeld het hebben van een baan met een tijdelijk contract) leidt ook tot een verslechtering van de gezondheid.
•
Het gaan werken van de klant kan ook een invloed hebben de gezondheid van gezinsleden. In veel studies wordt aangetoond dat werkloosheid of inactiviteit negatieve effecten heeft op het welzijn en de gezondheid van gezinsleden (door bijvoorbeeld een hoger scheidingsrisico, meer huiselijk geweld en een slechtere gezondheid van de kinderen). Maar ook werken kan effect hebben op bijvoorbeeld de gezondheid van de partner. Stress op het werk kan een negatieve invloed op het gezinsleven en op de gezondheid van de gezinsleden. Indien de ouders werken, merken we een positief effect op het welzijn van de kinderen in het gezin. Het geeft hen meer aanzien tav leeftijdsgenoten, en het geeft hen een goed voorbeeld. Uit ervaring van trajectbegeleiders blijkt dat klanten die ouders hebben met een actief beroepsleven, ook veel makkelijker te activeren zijn.
4) Economische motiven:
We gaan ervan uit dat we werken om geld te verdienen en op die manier in ons levensonderhoud voorzien (huis, eten, comfort, reizen,…). In onze maatschappij verwachten wij dat iedereen werkt voor zijn geld. Voor die mensen die niet kunnen werken – bijvoorbeeld omdat ze fysiek niet geschikt zijn om te werken of omdat er geen geschikt werk is – hebben we een sociaal vangnet ontwikkeld. Zij krijgen een uitkering en worden begeleid om toch werk te vinden, om de hieronder beschreven redenen. •
Risico op armoede Het risico op armoede is hoger voor personen met een arbeidshandicap en zieken zoals blijkt uit de resultaten van een onderzoek hieronder beschreven. Men heeft gevraagd aan de mensen die deelname aan het onderzoek welke status zij kenden gedurende het grootst aantal maanden in het voorafgaande jaar. Er werd vastgesteld dat het armoederisico van werkenden (4,2%) veel lager is dan dat van niet-werkenden (24,3%): werklozen (31,2%), andere niet-actieven
gespecialiseerde trajectbepaling en –begeleiding vzw
06-05-2015
(25,4%), gehandicapten en zieken (25,3%) en gepensioneerden (20,3%) (bron: Eurostat, in: Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting, 2009).n. •
Maatschappelijke meerwaarde Economisch gezien is het in ons maatschappelijk stelsel wenselijk dat zoveel mogelijk mensen aan het werk zijn. Er wordt binnen de maatschappij ook geïnvesteerd in het begeleiden van mensen die inactief zijn. Uit kosten-baten analyses blijkt dat de baten van re-integratie de directe kosten van de maatregelen overtreffen. Hierbij wordt dan wel de veronderstelling gemaakt dat bij re-integratie geen verdringing optreedt: de analyses gaan ervan uit dat re-integratie werkelijk tot een toename van de werkgelegenheid leidt en niet tot gevolg heeft dat arbeidsongeschikten ‘in plaats van’ andere werklozen worden aangesteld.
De baten komen in de eerste plaats tot uiting in: o o o
hogere belasting- en premieopbrengsten besparingen op uitkeringen besparing op zorgkosten als de gezondheid van de gere-integreerden verbetert.
gespecialiseerde trajectbepaling en –begeleiding vzw
