Begeleiding bij de koffieautomaat

Begeleiding bij de koffieautomaat Kleine gesprekken binnen (studie-)loopbaanbegeleiding Peter Loonen - [email protected]

(Studie-)loopbaanbegeleiding (SLB/LOB) is een intensieve onderwijsvorm. Een goede begeleiding vraagt veel tijd van de betrokken docent. De veelheid aan gesprekken, de bijkomende administratieve taak en het werken aan eigen professionalisering als SLB/LOB-er is een intensieve aangelegenheid. Veel opleidingen worstelen dan ook met de vraag hoe (studie-)loopbaanbegeleiding zo te organiseren dat het hanteerbaar is voor de organisatie en de onderwijsteams. Bovendien levert (studie-)loopbaanbegeleiding nog niet altijd de resultaten op die u vooraf verwachtte. Loopbaanbegeleiding wordt instrumenteel ingezet waarbij keurig de studievoortgang wordt genoteerd, waarbij netjes alle verslagen zijn ingevuld door de student en waarbij gecontroleerd is of het portfolio is gevuld. In dit proces ontbreekt echter vaak inhoudelijke feedback op de producten en ontbreekt kritische, opbouwende reflectie op het leerproces van de student. Veelvuldig onderzoek (Meijers, 2010; Mittendorf, 2010; Moolenaar, 2010) wijst uit dat (studie-) loopbaanbegeleiding succesvoller is naarmate er 1) meer verbinding is tussen de (studie-)loopbaanbegeleider en de student, 2) wanneer sprake is van een echte dialoog tussen beide gesprekspartners en 3) op het moment dat de echte loopbaankeuzes te maken zijn door de student. Wanneer de loopbaanbegeleider er in slaagt een goede relatie op te bouwen met de student dan is de begeleider voor de student een serieuze gesprekspartner en het eerste aanspreekpunt vanuit de opleiding. Bij een intensieve relatie tussen de SLB-er en de student nemen de studieresultaten van de student toe (Marzano, 2003) en wordt de uitval verminderd. Bovenstaande suggereert dat (studie-)loopbaanbegeleiding intensiever en meer tijd zou moeten vragen dan dat er nu voor beschikbaar is. Dit artikel betoogt echter het tegenovergestelde. Door slim gebruik te maken van microteaching en van kleine gesprekken tussen student en loopbaanbegeleider is het mogelijk om meer contact met elkaar te hebben en de (studie-) loopbaanbegeleiding inhoudelijk op een hoger niveau te brengen. Hierbij wordt informeel leren gebruikt om een relatie met de student op te bouwen. De informele gesprekken zijn echter wel doelgericht. Het kleine gesprek als vorm van micro-teaching Marjolijn van Burik (Burik, 2009) heeft kleine gesprekken gedefinieerd als kleine informele contactmomenten waarin je over koetjes en kalfjes praat met elkaar. Deze kleine gesprekjes hebben echter een belangrijke invloed op zakelijke successen en het opbouwen van een goed netwerk. Deze kleine gesprekken kunnen nuttig zijn in SLB/LOB, wanneer ze juist niet gaan over koetjes en kalfjes. De loopbaanbegeleider

komt studenten binnen de opleiding op vele momenten tegen. Een klein gesprek bij de koffieautomaat, een ontmoeting in de lift, samen binnenkomen aan het begin van de dag en tijdens het vervoer naar de school of op weg naar huis. Dit zijn bij uitstek de geschikte momenten (studie-)loopbaanbegeleiding met kleine gesprekjes vorm te geven. Voorwaarde voor een inhoudelijk klein gesprek is dat de (studie-) loopbaanbegeleider de student goed kent en weet waar hij of zij mee bezig is tijdens de opleiding. Bovendien is het belangrijk dat de begeleider inzicht heeft in de interesses, hobby’s en vrijetijdsbesteding van de student. Ook de thuissituatie is een belangrijk onderwerp om tijdens deze kleine gesprekjes te bespreken. Een (studie-)loopbaanbegeleider die zijn studenten goed kent, is instaat om in korte tijd contact te maken met de student. Een algemene vraag “hoe is het met je” en vervolgens het gesprek over het weer, het laatste nieuws of over het voetbal van gisteravond is onvoldoende. De vraag “hoe is het met je” wordt bij voorkeur gevolgd twee of drie dieper gaande vragen om daadwerkelijk te vragen hoe het “echt” met de student gaat. “Lukt het met de integrale opdracht”, “heb je voldoende feedback gekregen op de producten die je gemaakt hebt”,” was de feedback bruikbaar voor je”, “wat is de eerstvolgende stap die je nu denkt te gaan zetten” zijn voorbeeldvragen die de loopbaanbegeleider in hele korte tijd kan stellen tijdens een ontmoeting met de student. De student zal zich herkent en erkent voelen in het proces waar hij op dat moment mee bezig is. Door deze kleine gesprekjes tussen (studie-)loopbaanbegeleider en student is het mogelijk om loopbaanbegeleiding te intensiever te maken door gebruik te maken van natuurlijke contactmomenten. Door de kleine gesprekken goed in te richten vanuit de (studie-)loopbaanbegeleider, ontstaat een situatie waarin de (studie-) loopbaanbegeleider meer tijd kan besteden aan loopbaanbegeleiding dan door het afwachten van formele contactmomenten. Bovendien wordt door een hogere frequentie het contact tussen loopbaanbegeleider (en dus de opleiding) en student verbeterd. Vormen van micro-teaching door kleine gesprekken Een belangrijk instrument dat de (studie-)loopbaanbegeleider in de korte contacten gebruikt is feedback en feedforward. Onder feedback wordt verstaan het direct terugkoppeling geven aan de student op de uitvoering of op de resultaten van zijn leeractiviteiten. Door te beginnen met een aantal korte vragen over hoe het met de student gaat, hoe ver hij met zijn leerproces gevorderd is, welke opbrengsten hij wil versterken en welke moeilijkheden of uitdagingen de student tegenkomt, is het voor de loopbaanbegeleider mogelijk om daar snel feedback op te geven. Voor de (studie-) loopbaanbegeleider is het van belang niet te snel in de adviserende rol te vervallen maar te wachten met adviezen totdat al zijn vragen op zijn. Goede feedback is inhoudsgericht, feitelijk en opbouwend. Een mooie manier van feedback geven is om kritische vragen te stellen en de student aan het denken te zetten. Juist het gebruik van krachtige vragen zet de student tot de eigen activiteit aan en levert zelf geformuleerde feedback op.

Waarderende benadering Belangrijk bij micro-teaching in SLB/LOB is vooral te kiezen voor de waarderende benadering. De waarderende benadering bestaat met name uit het concreet benoemen van zaken die goed gaan, voort te bouwen op die zaken die goed gaan en het versterken van kwaliteiten in plaats van het wegwerken van tekorten. Het doel is om een kleine stap voorwaarts te maken in plaats van (onrealistische) grote stappen naar het doel te maken. Liever kleine haalbare stappen dan grote frustrerende activiteiten. Door studenten complimenten te geven voor het mooie werk wat ze aan het doen zijn, bevestigen dat ze op de goede weg zijn en door te stimuleren om vooral door te gaan op de ingeslagen weg stimuleert u de student om een volgende stap te maken in hun persoonlijke- en beroepsontwikkeling. Uiteraard kan de waarderende benadering aangevuld worden met tips of met adviezen waarmee de student verder kan om de volgende stap te maken. Stappenplan Hoe ziet het stappenplan van micro- teaching in de (studie-)loopbaanbegeleiding eruit? Een poging om in korte stappen het proces te beschrijven: 1) begin met u goed te verdiepen in de achtergronden, interesses en leervoorkeuren van uw studenten. Hoe beter u bent voorbereid en hoe beter u de student kent, hoe gemakkelijker u in een korte tijd echt contact kunt maken met de studenten. 2) Zoek de studenten regelmatig op tijdens informele momenten: (studie-) loopbaanbegeleiding “by walking around”. Zoek ze op in de gangen, in de kantine, bij binnenkomst of bij vertrek maar zorg voor minimaal één keer per week een kortdurend contact met al uw SLB/LOB-studenten. 3) Begin een gesprek met drie of vier vragen naar het welbevinden, studievoortgang of thuissituatie. Probeer niet te snel te vervallen in adviezen negatieve feedback. Een vragende basishouding is het uitgangspunt om echt contact te maken. Schroom niet om ook de persoonlijke relatie en de familiaire banden van de student bespreekbaar te maken. 4) Geef de student feedback op een waarderende manier aan de hand van concreet gedrag waarvan u ziet dat het goede resultaten of activiteiten zijn. Spreek daar waardering voor uit en sluit daarbij aan wanneer het gaat om het geven van tips of feedback. Probeer een situatie te creëren dat de student zich bijna verplicht voelt om een extra inspanning te verrichten. 5) Sluit af met een kleine aanmoediging, een tip of een advies waar de student mee verder kan. 6) Zorg voor een kleine notitie in het portfolio of het systeem van studievoortgang van de student van hetgeen u besproken heeft en mogelijk gespreksonderwerp voor een volgende ontmoeting.

Micro- teaching en sociale media Ook via sociale media is een goed en makkelijk contact te maken met de studenten vanuit de (studie-)loopbaanbegeleider. Hoewel dit wellicht op enige schroom kan stuiten, is deze wijze van contact tijd en plaats onafhankelijk waardoor er tijd te winnen is. Het grote voordeel is bovendien dat studenten over het algemeen goed gewend zijn aan deze manier van communiceren. Media die goed te gebruiken zijn, zijn eigen groepen op Facebook, Hyves, Google+ of LinkedIn. Het grote voordeel van LinkedIn is dat studenten ervaring opdoen op een sociaal netwerk waar ook veel werkgevers actief zijn. LinkedIn is de zakelijke netwerksite waardoor studenten in het kader van loopbaanontwikkeling ervaring op kunnen doen. De principes van het micro- teaching door kleine gesprekken die ook bij face-to-face contact belangrijk zijn, gelden ook in de sociale media. Oprechte interesse en weten wat er speelt bij de student vormt het uitgangspunt. Een vragende houding naar de student en kom niet te snel met adviezen of negatieve feedback. De waarderende benadering is ook hierbij van belang, juist omdat geschreven feedback snel verkeerd geïnterpreteerd wordt. Bevestig wat de student goed gedaan heeft, spreekt daar je waardering over uit en probeer voort te bouwen op de successen die de student behaalt heeft. Een administratief voordeel van het gebruik van sociale media is dat u de communicatie meteen digitaal beschikbaarheid hebt voor de administratie in het systeem van studievoortgang. Conclusie Door het slim en goed gebruik te maken van kleine contactmomenten, door middel van kleine gesprekken met de studenten, is de kans dat u een goede relatie opbouwt met uw student groter. Uit onderzoek blijkt dat naarmate een het contact tussen student en (studie-)loopbaanbegeleider beter is, ook de resultaten van loopbaanbegeleiding verbeteren en de studieresultaten van de student verhogen. Een dialoog tussen (studie-) loopbaanbegeleider en student is de sleutel tot succes. Door intensief en goed contact met de student op te bouwen verdiept u de relatie met uw SLB/LOB- studenten en bestaat bovendien de mogelijkheid om de formele gesprekken sneller inhoudelijk en met meer diepgang te voeren. De formele en administratieve kant van (studie-)loopbaanbegeleiding is dan een natuurlijk gevolg van de vele kleine contacten tussen (studie-)loopbaanbegeleider en student. Door op deze manier de (studie-)loopbaanbegeleiding slim te organiseren is bovendien de grote tijdsinvestering die ervaren wordt bij SLB/LOB beter verdeeld en vormgegeven over de werkweek en het studiejaar.

Bronnen Burik, M. v. (2009). Een praatje maken. Contact leggen in werk en prive. Zaltbommel: Thema. Marzano, R. J. (2003). What works in schools. Virginia: ASCD. Meijers, F. K., M. red. . (2010). Uit de schijnwerpers, in het daglicht. Van monoloog naar dialoog. Den Haag De Haagse Hogeschool Mittendorf, K. M. (2010). Career Conversations in senior secondary vocational education. Eindhoven: Fontys & ESOE. Moolenaar, N. M. (2010). Ties with Potential: Nature, antecedents, and consequences of social networks in school teams. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.