Beeldvormende commissievergadering
Energieambitie Texel 17 mei 2015
INLEIDING Door Eric Hercules
BURGERINITIATIEF Door Herman Ridderinkhof
Beeldvormende commissievergadering “Bij Beeldvorming gaat het om het verkrijgen van een goed inzicht in de situatie. Het gaat dan om het afbakenen van het vraagstuk, inzicht krijgen in de inhoudelijke problematiek en oplossingsrichtingen, maar ook om het verkrijgen van een goed beeld van wat anderen vinden of bedoelen. Beeldvorming gaat vooraf aan het vormen van een opinie en dus vooraf aan behandeling in een raadscommissie.”
Presentaties Experts vanuit: • Duurzame energie • Inpassing in landschap • Impact op vogels • Impact op toerisme • Financiële rendementen en mogelijkheid tot participatie
ALGEMENE INFORMATIE DUURZAME ENERGIE Door Fred Gardner
DUURZAAM TEXEL IN PERSPECTIEF. F.Gardner dir. Teamwork Technology bv Hogeschool Inholland.
[email protected]
100% duurzaam in 2020
Leercurve: Nieuwe technologie wordt goedkoper naarmate er meer van gebouwd is. (15% bij verdubbeling aantal.)
solar
wind
Nieuwe technologie is nodig als vervanging van het oude. Omdat fossiele energie opraakt en om de onafhankelijkheid te garanderen.
Officiële cijfers van totale gas reserves in Nederland
Cumulatieve productie
Extrapolatie voorraad 2020
http://www.nlog.nl/resources/Jaarverslag2014/Delfstoffen_Aardwarm te_2014_NL.pdf
Onze atmosfeer warmt op o.a. door productie broeikasgassen.
Benodigd oppervlak om aan huidige elektriciteitsvraag te voldoen
TEXEL 100% duurzame elektriciteit
Huidige situatie 71GWh
In de toekomst is ca. 225 GWh nodig. Afhankelijk van technologie is dit ca. 1,1% van het oppervlak van Texel
BTW betaalt de meerprijs
Punten van aandacht bij het schema vorige pagina. 1 keuzes van technologie heeft effect op a) visuele en andere waarneembare effecten. b) de kostprijs van de energie c) de ruimte die het inneemt. i) De inname van ruimte beteken niet dat er ook op andere manier gebruik gemaakt kan worden van dezelfde ruimte. Onder een windturbine en zonnepanelen kunnen schapen lopen. d) Huidige keuze geeft ca. 50% zon 50% stroom uit wind. Ook goed voor beschikbaarheid energie. 2 hetzelfde geïnstalleerd vermogen geeft afhankelijk van de gekozen technologie een andere opbrengst. Zie full load factor. wind/zon =ca. 2,3 3 voor de kostprijs is van belang, de aanschafkosten, de brandstofkosten en het onderhoud. 4 per technologie gelden andere subsidieregels. Het diagram rekent niet met subsidies, maar alleen wat het ons allen kost. 5 de overheid verdient aan de aankoop van nieuwe technologie. Ca. de helft van de kosten vloeit terug in de belasting via BTW, loonbelasting etc. 6 een energiebedrijf verdient ca. 1-3 ct/kWh (winst) de overheid ca. 5-11 ct/kWh. 7 In bovenstaand perspectief is een subsidie een goede investering voor de overheid, en niets om je voor te schamen. 8 Bij fossiele brandstof is ca. 3 ct/kWh brandstofkosten die in het buitenland moet worden ingekocht. 9 Een goede oplossing heeft ook een goede organisatie nodig. a)Voorbeeld: stad Hamburg heeft haar eigen energie- en distributiebedrijf. 10 De geschetste oplossing geeft niet altijd energie. Als het ‘s nachts niet waait is er geen stroom. 11 Betreft huidige situatie voor elektriciteitsvoorziening.
Innovatieve energieopslag in batterij of andere systemen
Conclusie:
technisch is het haalbaar en economisch betaalbaar 2 stappen 1) eerst doen wat kan met wind en zon 2) transitie naar 100% onafhankelijkheid, met beleid en strategie naar de toekomst. Maak hier een innovatietraject van zoals PLANET TEXEL
INPASSING IN LANDSCHAP Door Pepijn Godefroy
VOGELS Door Bruno Ens
Windmolens en vogels op Texel Bruno Ens
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Aanname: zoekgebied binnen gemeentegrenzen • Groot deel in Natura2000 gebied: vogelrichtlijn en habitatrichtlijn
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Mogelijke effecten • Aanvaringen • Habitatverlies – Vermijding windmolens – Verandering habitat
• Barrière tijdens trek
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Omvang effecten hangt af van • • • •
Locatie Seizoen & tijd van de dag Soorten vogels en vleermuizen Type windmolen
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Nationale windmolenrisicokaart voor vogels • Gebaseerd op gegevens t/m 2008 • Hulpmiddel bij nationale planning • Niet geschikt voor: – Beoordelen lokale effecten – Bepalen cumulatieve effecten
• Deelkaarten kunnen richting geven aan formuleren concrete onderzoeksvragen
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Soorten met hoog risico en/of hoge beschermingstatus
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Conclusies • Texel zeer vogelrijk en effecten op vogels (met name aanvaringen) onvermijdelijk • Omvang effecten hangt af van locatie, type molen, inzet, etc. • Grote kans op bezwaren en procedures voor de Raad van State • “Hand aan de molen”?
TOERISME Door Niels Hoefsloot
Windenergie en toerisme Texel, 17 mei 2016 Niels Hoefsloot
Even voorstellen • DECISIO: economisch onderzoek- en adviesbureau, sinds 1997, 15 economen, geografen en bestuurskundigen • MKBA’s, impactstudies, evaluaties, business cases, visies, etc. •
Fietssnelwegen , Wikken en wegen, Fietssnelwegen ,
MKBA Ring Utrecht
Wikken en wegen, MKBA Ring Utrecht
Visie Noordzeekanaalgebie d 2040, MKBA Wind Visie op Zee binnen 12NM Noordzeekanaalgebied 2040, MKBA Wind op Zee binnen 12NM
Windenergie en toerisme, recente voorbeelden:
Evaluatie Regionale Ontwikkelingsmaatsch appijen
Evaluatie Regionale Ontwikkelingsmaatschappije Interbestuurlijke n, verhoudingen Exploitatie Haven Oudeschild
– MKBA offshore windenergie binnen de 12-mijlszone (2013 – 2014) – Actualisatie en regionale effecten wind op zee (2015) – Effecten toerisme windenergie Emmen (2016)
Texel en toerisme • Toerisme: belangrijkste economisch activiteit op Texel – Circa 50% beroepsbevolking werkt in horeca, handel of vrije tijdssector
• Natuur, rust, kust, open landschap belangrijke kwaliteiten • Onderscheid tov andere Waddeneilanden: – Cultureel- en voorzieningenaanbod, (auto)bereikbaarheid
• Trend: Milieubewust/verantwoord op vakantie, ecotoerisme ‘Texel energieneutraal’ biedt kansen, maar ook bedreigingen Zorgvuldige afweging en met name inpassing is noodzakelijk!
Offshore windenergie en toerisme
Dagrecreatie
Bron: Decisio en Witteveen+Bos (2014), o.b.v. ZKA (2013)
Conclusies offshore windenergie • • •
• • • •
Een deel van het (strand)toerisme zegt in enquêtes vooraf minder te komen bij zicht op windparken (tot ca. 20%) Duidelijk verband met afstand: dichterbij = groter effect Een kleiner deel zegt vaker te komen bij zicht op windparken (tot ca. 5%) Achteraf is er nog geen effect op toerisme gemeten: deels door beperkte metingen, deels waarschijnlijk ook omdat het effect beperkt is Ook via vastgoedprijzen nog geen effect gemeten Er treedt gewenning op. Houding t.o.v. windparken positiever naarmate ze er langer staan. Inschatting: 0% tot maximaal 10% kusttoerisme zoekt mogelijk andere bestemming bij offshore windparken in het zicht
Windenergie op land • • •
Voor grootste groep toerisme geen effect Vooraf gemiddeld wel meer toeristen die zeggen minder te komen, dan toeristen die zeggen vaker te komen. Achteraf nog geen waargenomen effecten.
• Verwacht effect van wind op land op toerisme op de meeste locaties kleiner dan van windparken dicht bij de kust: ook andere objecten ‘verstoren’ uitzicht. • Landschappelijke inpassing is cruciaal. Verstoring van landschappen of cultuur historisch erfgoed waarvoor toerisme juist komt, kan wel tot effecten leiden
Datu Auteur m
1996 1997 2000 2001 2002
2002 2004
2006 2008
Locatie van % van het toeristen niet onderzoek ontmoedigd door windmolenpar ken Robertson Bell Cornwall 94 % Associates Robertson Bell Wales 83 % Associates Cornwall Cornwall 81,5 % Tourist Board Wales Tourist Wales 96 % Board Centre for Somerset 91,5 % Sustainable Energy MORI Scotland Scotland 95 % University of North 93,9 % West of Devon England Whinash Cumbria 91 % Glasgow Scotland 93%-99 % Caledonian University Gemiddeld 91,3 %
Windenergie op land • •
•
•
Bij een goede landschappelijke inpassing, zal effect op toerisme verwaarloosbaar zijn Lokaal kunnen toeristen en ondernemers in de toeristische sector wel hinder ondervinden: geluid van windturbines draagt in stille omgeving (vooral ‘s nachts) en afhankelijk van de windrichting 1 tot 2 km ver Dit kan de nachtrust van vooral campinggasten verstoren. Voor campings op 1 km afstand is overlast beperkt (geluid is beperkt en wind staat niet elke dat hetzelfde), maar voor campings binnen 500 meter kan de overlast aanzienlijk zijn Dus ook hiervoor geldt: inpassing is belangrijk
Kansen windenergie •
Rond windparken zijn er mogelijkheden voor kleinschalige toeristische voorzieningen/attracties:
– – – – •
•
Informatiecentrum Wandel/fietsroutes langs parken Uitkijkpunt offshore parken Omhoog de turbine in
Enkele internationale voorbeelden van attracties die tussen de 25 en 100 duizend bezoekers per jaar trekken. Geen zelfstandige toeristentrekkers, vooral een extra attractie voor het toerisme dat al komt.
Bedankt voor uw aandacht!
FINANCIËLE RENDEMENTEN EN PARTICIPATIE Door Albert Jansen
Albert Jansen Hoe coöperaties elkaar helpen succesvol te zijn
Participatie & Financiën Bij Windenergie
Economie van Windenergie Windenergie is
rendabel
Energetisch : ~ 3maand productie = energie terugverdiend De wieken vangen de wind : Rotor diameter ( Per
² ) en windsnelheid ( ³) bepalend
MW vermogen opbrengst afh van locatie en wind
Financieel Rijksbeleid : SDE + bijdrage per geleverde MWh
103
Financiën Voorbeeld zuidenwind in Limburg 2,5 MW op 100 m mast Investering
Realisatie zomer 2015
Windturbine inclusief fundering e.d. Netaansluiting Bekabeling Civiele infrastructuur, kavelpad + opstelplaats Leges bouwvergunning Projectmanagement Juridische kosten Ontwikkelkosten Overige kosten Onvoorzien 2% Bouwrente en provisie bank
2.645.000 60.000 0 60.000 45.000 85.000 10.000 140.000 65.000 60.000 30.000
Totale investering Opbrengst in MWh 4.800.000 /jr
€ 3.200.000 = investering 760 € /MWh Ledenvergadering 21-01-2015 De Ark Hoofddorp
Businesscase Periode
2015-2017
2017-2029
2029-2035
Totaal
Verkoop opgewekte energie Subsidie
€ 243.858 420.908
€ 2.113.440 3.908.432
€ 894.148 180.389
€ 3.251.446 4.509.729
€ 664.766
€ 6.021.872
€ 1.074.537
€ 7.761.175
587.468 344.064 390.957
€ 359.880 174.349 138.023
€ 957.348 552.765 570.438
€ 75.811
€ 1.322.488
€ 672.252
€ 2.070.551
€ 588.955 -77.974
€ 4.699.384 -337.886
€ 402.285
€ 5.690.624 -415.860
Rente aan aandeelhouders, 5%
-60.000
-520.000
-20.000
-600.000
Vennootschapsbelasting Aflossing geldlening bank Aflossing geldleningen in 2029 Rente over kasstroom, 1,0%
-47.819 -170.714
-217.180 -2.219.286
-33.962
-298.962 -2.430.000 -800.000 181.255
€ 1.367.057
Opbrengst windbedrijf Onderhoud Grondhuur Overige exploitatielasten
Kosten windbedrijf Netto kasstroom voor rente Rente aan bank, 2,70%/3,70%
Netto-kasstroom per periode
€
0 34.353 41.458
€
932
105.831
-800.000 74.492
€ 233.380
€ 1.510.862
€ -377.185
Businesscase BV Exploitatie Burgerwindturbine Neer
Participatie = meedoen 100%
klassiek
80%
vermogen
60%
winst
40% 20% 0%
COOPERATIE
PROJECTONTWIKKELAAR
BANK
100%
coöperatief
80%
vermogen
winst
60% 40% 20% 0%
COÖPERATIE
PROJECTONTWIKKELAAR
BANK
Participatie Participatie is MEEDOEN Bij de ontwikkeling
Meepraten (klassiek) Meebeslissen (coöperatief)
NB projectontwikkeling = waardesprong
Bij de exploitatie
Meefinancieren (obligaties = klassiek) Mede-eigendom (coöperatief) Lokaal gefinancierd = lokale winst
Rendementen naar financier/eigenaar
Participatie vormen: Actief burgerschap
Ondernemende burgers
Participeren = Zelf ontwikkelen Eigendom en beheer in eigen hand
Protesterende burgers
Wel gehoord maar gepasseerd Géén lokaal draagvlak
Hoe werkt een coöperatie? Lidmaatschapsgeld Leden zijn mede-eigenaar van de coöperatie Elk lid heeft 1 stem in de coöperatie Leden mogen geld lenen aan de coöperatie De coöperatie investeert in duurzame energie projecten Leden beslissen elk jaar op de ALV over de hoogte van het rendement Leden kunnen windstroom afnemen De omwonenden kunnen duurzame projecten indienen
Klassieke windenergieontwikkeling
indirecte participatie Doel
Profit
organisatie Stemrecht
Projectontwikkelaar (+ bank) Naar aandeel €€€
Opbrengst
Voor een kleine groep Aandeelhouders 0% Burgers: Achtergestelde lening Belegging Dividend Door ‘klassieke’ (fossiel) energiebedrijf durf kapitalisten grote energie maatschappijen Omhoog
Winstdeling Financiering
Stroomlevering kasstromen Energierekening
Coöperatieve windenergieontwikkeling = directe participatie People en Planet & Prosperity Mens – milieu – welvaart Profit om dat te kunnen doen Coöperatie (burgers samen) Democratisch – elk lid één stem lokale gemeenschap / leden 100 % Burgers Mede-eigenaar Meerwaarde creatie lokale coöperatie Binnen de gemeente lokale economie Omlaag
De lokaal coöperatieve aanpak Voorbeeld Zuidenwind Vergunning verkregen 2014, Vragen bestuur :
• • •
Hoe financieren we eigen vermogen € 1.000.000 ? Hoe bouwen we de molen ? Hoe gaan we met de buren om ?
Dilemma:
Gebrek aan Kennis en kunde Vrijwillig bestuurswerk vs Project-initiatoren
REScoopNL komt te hulp
De constructie Leden van coöperaties
Algemene ledenvergaderingen : elk lid één stem
meerwind
zuidenwind 50 %
Exploitatie Burgerwind turbine Neer BV
windvogel
De constructie Leden van coöperaties
Algemene ledenvergaderingen : elk lid één stem
zuidenwind meerwind
windvogel
50 %
Exploitatie Burgerwind turbine Neer BV
Coöperatieve samenwerking Elektriciteit wordt lokaal verkocht De hele keten is in burgerhand
Coöperatieve samenwerking
Coöperaties Maximale participatie =
Lokale Burgers ondernemen lokaal met hernieuwbare energie Voorwaarden : Kennis Kapitaal Positie
Grond Planologisch
proces
Positie Overheid en Lokale Coöperatie Coöperaties Leveren
Draagvlak voor Duurzame Energie + Lokale Ontwikkeling
lokale verankering = bundeling van belangen Duurzame Energie wordt eigen lokale ontwikkeling Voor Succes moet de Lokale Energie Coöperatie een gelijk speelveld krijgen = bijzondere positie
Overheid
kan lokale coöperatie positie in planologisch proces geven Geeft daarmee de eigen burgers een positie Coöperatie voor draagvlak voorrang geven
Geef alleen planologische medewerking wanneer een substantieel deel van het park in directe eigendom is van lokale energiecoöperaties
Ontwikkeling winstsprong blijft lokaal Exploitatie rendementen blijven lokaal ( 20 jaar lang !!)
Samenwerking leidt tot succes
Bedankt voor uw aandacht
VRAGEN EN DISCUSSIE
AFSLUITING Door Eric Hercules
