Bedrijfsleven in beeld: Het ve r t a a l b u re a u

Bedrijfsleven in beeld:

Het vertaalbureau

P.A. van Eck van der Sluijs

Zoetermeer, december 1998

ISBN: 90-371-0701-X Prijs: ƒ 25,Bestelnummer: A9814 EIM is een onderzoeksbureau met 150 professionals. EIM verschaft beleidsgerichte en praktijkgerichte informatie van sociaal-economische aard voor en over alle sectoren van het bedrijfsleven en voor beleidsinstanties. EIM is gevestigd in Zoetermeer. Behalve op Nederland richt EIM zich ook op de Europese economie en op andere continenten. Voor meer informatie over EIM en wat EIM voor u kan betekenen, kunt u contact met ons opnemen. Adres: Postadres: telefoon: telefax: Website:

Italiëlaan 33 Postbus 7001 2701 AA Zoetermeer 079 341 36 34 079 341 50 24 www.eim.nl

Dit onderzoek is gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldiging en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM. EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting of numbers and/or texts as an explanation or support in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

Inhoud 1

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4 2.4.5

Structuurkenmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 Aantal ondernemingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 Typen bedrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 Werkgelegenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 Omzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 Brancheomzet en omzetontwikkeling . . . . . . . . . . . . .9 Omzetgrootte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 Omzet per fulltime arbeidskracht . . . . . . . . . . . . . . .14 Omzet naar bedrijfsactiviteit . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 Klanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

Bedrijfsvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 Wijze van vestiging, rechtsvorm en leeftijd . . . . . . . .17 Opleiding van de ondernemer . . . . . . . . . . . . . . . . .18 Organisaties en samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Kwaliteitszorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Kostenstructuur en resultaat . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Klantenwerving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Investeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

4 4.1 4.2 4.3

Toekomstverwachtingen . . . . . . . Omzetontwikkeling . . . . . . . . . . . . Werkgelegenheidsontwikkeling . . . Winstontwikkeling . . . . . . . . . . . .

5

Informatie over de branche . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

.. .. .. ..

. . . . . . . . . . .26 . . . . . . . . . . .26 . . . . . . . . . . .27 . . . . . . . . . . .27

Het vertaalbureau

1

Inleiding

Dit rapport geeft inzicht in de basisstructuur van de vertaalsector in Nederland. Het geeft antwoorden op vragen als: hoeveel vertaalbureaus telt de branche, welke bedrijfstypen zijn er te onderscheiden en hoe ziet de exploitatiestructuur eruit? Maar ook: welke klanten hebben de bedrijven in de vertaalsector? Het onderzoek dat aan dit rapport ten grondslag ligt, is uitgevoerd binnen een door het Ministerie van Economische Zaken gefinancierd programma dat enerzijds tot doel heeft om hiaten in de kennis van het bedrijfsleven weg te nemen, en anderzijds bedoeld is om doorlopend over actuele informatie over branches te kunnen beschikken. Onze dank gaat uit naar de ondernemers en organisaties in de branche, zonder wier medewerking dit rapport niet tot stand had kunnen komen.

Onderzoeksopzet en representativiteit Het veldwerk en de daarop volgende rapportage in het kader van deze branchescan zijn gebaseerd op een ondernemingenbestand dat beschouwd wordt als een bestand van bedrijven die in hoofdzaak of met enige omvang vertaalwerkzaamheden verrichten: het bestand van de Kamers van Koophandel. Vanuit dit bestand is een telefonische enquête verricht onder 750 ingeschreven bedrijven. De nettorespons op dit veldwerk bedroeg 44%. Naast het onderzochte soort bedrijven zijn er ook ondernemingen waar ‘vertalen’ naar verhouding geen bijdrage van betekenis aan de omzet levert, en ook ondernemingen met een eigen vertaalafdeling. Deze zijn niet in het onderzoek betrokken.

4

Het vertaalbureau

2

Structuurkenmerken

2.1

Aantal ondernemingen

Deze branchescan is een oriëntatie op alle bedrijven die vertaalwerk als hoofd- of als substantiële nevenactiviteit uitoefenen. Bedrijven met een zeer geringe omzet uit vertaalwerk worden tot andere (sub)branches gerekend. Eveneens zijn er diverse vertaalmogelijkheden bij grote ondernemingen met een eigen vertaalafdeling. Het onderzoek richtte zich niet op dit soort ‘aanbieders’. De branche omvat zelfstandige vertalers, gespecialiseerde alsmede fullservice vertaalbureaus, bureaus voor tolkwerkzaamheden en bureaus met uitgeverswerkzaamheden als hoofdactiviteit. De branche omvat circa 1.500 ondernemingen. In de afgelopen vijf jaren is het aantal bedrijven met jaarlijks gemiddeld 5% gestegen. In Duitsland en Engeland ligt het aantal vertaalbureaus op respectievelijk 5.700 en 2.600 (in 1995)1. Dit betekent voor Nederland, Duitsland en Engeland respectievelijk 2,8, 1,7 en 0,7 vertaalbureaus per 100.000 ondernemingen.

2.2

Typen bedrijven

De activiteiten van bedrijven in de vertaalsector bestaan doorgaans uit het maken van vertalingen, het geven van adviezen over teksten en copywrite, het verzorgen van taaltrainingen, het uitvoeren van tolkwerkzaamheden, het adviseren over spraaktechnologie, het leveren van elektronische vertaaldiensten en uitgeverswerkzaamheden. Op grond van het relatieve belang van de door hen ondernomen activiteiten zijn binnen de branche de volgende soorten en aantallen bedrijven te onderscheiden: • bedrijven met hoofdactiviteit vertalen (type 1); meer dan 75% van de omzet wordt gegenereerd uit vertaalwerk. Deze groep omvat ruim 60% van alle ondernemingen, wat neerkomt op circa 930 bedrijven. • fullservice bedrijven (type 2); tot en met 75% van de omzet wordt gegenereerd uit activiteiten op het gebied van vertaalwerk. Tevens leveren noch tolkwerk, noch uitgeverswerkzaamheden meer dan 50% van de omzet op. Het gaat om circa 30% van de ondernemingen, dus ongeveer 465 bedrijven. 1

Eurostat, Panorama of EU Industry 97, Volume 2, hoofdstuk Linguistic services, 25-65.

5

Structuurkenmerken

• bedrijven met overwegend tolkwerk (type 3); meer dan 50% van de omzet wordt gegenereerd uit tolkwerkzaamheden. Deze groep omvat 6% van de bedrijven. • bedrijven met overwegend uitgeverswerkzaamheden (type 4); meer dan 50% van de omzet wordt gegenereerd uit uitgeverswerkzaamheden. Deze groep omvat slechts één procent van de bedrijven. figuur 1

verdeling aantal bedrijven naar bedrijfstype, 1997 6%

1%

type 1 type 2 31% type 3

62%

type 4

type 1 = bedrijven met hoofdactiviteit vertalen type 2 = fullservice bedrijven type 3 = bedrijven met overwegend tolkwerk type 4 = bedrijven met overwegend uitgeverswerkzaamheden Bron: EIM, Bedrijfsleven in beeld: Het vertaalbureau, Zoetermeer, 1998.

2.3

Werkgelegenheid

Bij de ongeveer 1.500 professionele bedrijven in de vertaalsector waren in 1997 in totaal circa 2.500 personen werkzaam, dat wil zeggen de ondernemer en eventueel meewerkende gezinsleden, plus personeel in loondienst, maar exclusief inleenkrachten. In de bedrijven met als hoofdactiviteit ‘vertalen’ is, met een aandeel van 66%, de meeste werkgelegenheid te vinden. De fullservice bedrijven hebben een aandeel in de werkgelegenheid van 29% (zie figuur 2).

6

Structuurkenmerken

figuur 2

verdeling werkgelegenheid naar bedrijfstype, 1997 4%

1%

type 1 29%

type 2 type 3 type 4 66%


De vertaalbranche is zeer kleinschalig. Gemiddeld werken er in de vertaalbedrijven 1,7 personen. Driekwart van de bedrijven werkt als eenmanszaak zonder personeel (zie figuur 3). Bedrijven met 2 t/m 4 werkzame personen maken 13% uit van het totale aantal bedrijven. Zo’n 3% van de bedrijven is – met meer dan 10 werkzame personen – middelgroot. figuur 3

verdeling van het aantal bedrijven naar grootteklasse werkzame personen, 1997 2

20 en meer

1

10 t/m 19

6

5 t/m 9

13

2 t/m 4

1

78

0

10

20

30

40 50 % ondernemingen

60

70

80

Bron: EIM, Bedrijfsleven in beeld: Het vertaalbureau, Zoetermeer, 1998.

7

Structuurkenmerken

Uit tabel 1 blijkt dat slechts 35% van het totale aantal werkzame personen in loondienst is. De werkgelegenheid wordt gekenmerkt door een groot aantal personen die op fulltime basis in de branche actief zijn. Tweederde van de werkzame personen werkt meer dan 32 uur per week. Omgerekend in fulltime equivalenten beliep het arbeidsvolume in 1997 bijna 2.000 arbeidsjaren. tabel 1

aantal werkzame personen op 1 juli 1997, verdeeld naar type arbeidskracht

omschrijving

aantal

in procenten van het totale aantal werkzame personen

fulltime krachten (32 uur of meer per week) parttime krachten (12 t/m 31 uur per week) hulpkrachten (minder dan 12 uur per week)

1.584 741 140

64 30 6

totaal van wie: • niet in loondienst • in loondienst

2465

100

1.605 860

65 35


In tabel 2 is de verdeling naar bedrijfstypen weergegeven naar grootteklasse van het aantal werkzame personen. In de bedrijven met vertalen als hoofdactiviteit en bij de fullservice bedrijven zijn naar verhouding meer grootschalige bedrijven actief. Hier omvatten zo’n kleine vijftig bedrijven meer dan 10 werkzame personen. tabel 2

verdeling van het aantal bedrijven naar type en grootteklasse werkzame personen (w.p.), 1997 grootteklasse

type bedrijf type 1 type 2 type 3 type 4

2-4 w.p.

5-9 w.p.

10-19 w.p.

20 w.p. en meer

728 343 73 22

95 90 9

64 25 4

18 3

21 5

926 466 86 22

1.166

194

93

21

26

1.500

1 w.p.

totaal


8

Structuurkenmerken

In de vertaalbranche wordt onderscheid gemaakt tussen vertaalbureaus en zelfstandige vertalers, waarbij de scheidslijn overigens niet helemaal scherp te trekken is. De begrippen zijn namelijk niet eenduidig: voor ‘vertaalbureaus’ is het begrip meer gebaseerd op kenmerken en/of eigenschappen zoals op kantooruren permanent en het gehele jaar door bereikbaar zijn, het bezitten van professionele apparatuur e.d. De ‘zelfstandige vertaler’ is de zelfstandige die, weliswaar met professionele apparatuur, maar meestal parttime, freelance en vaak alleen opereert. Met dit onderscheid als uitgangspunt, zijn in tabel 3 de bedrijven met één werkzame persoon nader ingedeeld. Dit is gebeurd voor de twee grootste bedrijfstypen en is gebaseerd op de eigen opgave van de ondernemer. Van de ondernemers van wie het bedrijf bestaat uit één werkzame persoon blijkt dat 390 hun bedrijf meer beschouwen als vertaalbureau en 681 zich meer beschouwen als zelfstandige vertaler (zie tabel 3). tabel 3

verdeling van het aantal bedrijven met één werkzame persoon naar type en kenmerken, 1997 vertaalbureau

type 1 type 2

zelfstandige vertaler

totaal

227 163

501 180

728 343

390

681

1.071

type 1 = bedrijven met hoofdactiviteit vertalen type 2 = fullservice bedrijven Bron: EIM, Bedrijfsleven in beeld: Het vertaalbureau, Zoetermeer, 1998.

2.4

Omzet

2.4.1 Brancheomzet en omzetontwikkeling Brancheomzet 205 miljoen in 1997 De brancheomzet bedroeg in 1997 circa 205 miljoen gulden, exclusief BTW. Bij het niveau van de brancheomzet moet aangetekend worden dat dit niet het totale belang van vertaalwerk aangeeft. Naast professionele vertaalbureaus opereert er immers nog een flink aantal vertaalafdelingen van grote ondernemingen, (overheids)instellingen en andere organisaties. Daarnaast past nog de opmerking dat circa eenvijfde van de brancheomzet bestaat uit leveringen van vertaalwerk e.d. aan andere vertaalbureaus. De helft van de bedrijven besteedt werk uit aan collega-

9

Structuurkenmerken

bedrijven. Dit betreft meestal vertaalwerkzaamheden en in mindere mate lay-out- en correctiewerk. Eenderde van het uitbestede werk wordt door buitenlandse bedrijven verzorgd. In figuur 4 is de verdeling van de totale omzet van de vertaalsector naar bedrijfstype in beeld gebracht. Maar liefst 71% van de brancheomzet komt voor rekening van de gespecialiseerde vertaalbedrijven. Het fullservice vertaalbureau is eveneens goed voor een aanzienlijk deel van de omzet (26%). figuur 4

verdeling van de brancheomzet naar bedrijfstype, 1997 3%

type 1

26%

type 2

typen 3 en 4

71%


Helft van de ondernemingen realiseerde in 1997 een hogere omzet De afgelopen 10 jaar zijn de mogelijkheden voor de vertaalbranche flink toegenomen. Hierbij speelden de Europese integratie en de groei van de markten in Azië een rol. Ook de veranderingen in Oosten Centraal-Europa gaven nieuwe kansen. Tevens geven de ICT-ontwikkelingen op het gebied van desk-top-publishing, softwarematige vertalingen en communicatie via Internet extra mogelijkheden voor de vertalers1.

1

Eurostat, Panorama of EU Industry 97, Volume 2, hoofdstuk Linguistic services, 25-65.

10

Structuurkenmerken

De omzet van de vertaalbranche is in 1997 met zo’n 14,5% fors toegenomen. De omzet van de vertaalsector zit nog steeds in de lift, mede door de groei van de export en de daarmee gepaard gaande vertaalwerkzaamheden voor het bedrijfsleven. De omzetontwikkeling verschilde daarbij natuurlijk van bedrijf tot bedrijf. Ongeveer de helft van de ondernemingen realiseerde in 1997 een hogere omzet dan in 1996. Vooral de bedrijven met vertalen als hoofdactiviteit (bedrijfstype 1) realiseerden in 1997 een omzetgroei. Ongeveer 34% van alle bedrijven realiseerde in 1997 eenzelfde omzet als in 1996. Slechts 17% van alle bedrijven zag in 1997 de omzet afnemen. Verdere omzetgroei in 1998 In 1998 neemt volgens opgave van de ondernemers de brancheomzet met 9% toe, tot een omvang van bijna 225 miljoen gulden, exclusief BTW. De export van het bedrijfsleven blijft groeien1, hetgeen een positief effect heeft op de omzet van de vertaalbranche. Internet biedt extra mogelijkheden voor de professionele vertaler. 45% van de ondernemingen realiseert in 1998 een hogere omzet dan in 1997, en 10% denkt een lagere omzet te realiseren. Voor de overige 45% van de bedrijven blijft de omzet in 1998 naar verwachting gelijk aan die in 1997.

2.4.2 Omzetgrootte De omzetgrootte per bedrijf varieert sterk, zowel over de hele branche genomen als binnen de bedrijfstypen. Ruim de helft van alle ondernemingen heeft een slechts marginale omzet van minder dan 50.000 gulden, exclusief BTW. Opvallend is dat ruim 80% van deze ondernemers de vertaalwerkzaamheden desondanks als hoofdfunctie vervult. Ruim eenderde van de ondernemingen in de branche heeft een omzet die ligt tussen de 75.000 en 200.000 gulden. Een op de tien ondernemingen heeft een omzet die ligt bòven de 200.000 gulden (zie figuur 5).

1

EIM, Kleinschalig Ondernemen 1998, Zoetermeer, augustus 1998.

11

Structuurkenmerken

figuur 5

verdeling bedrijven naar omzetklasse (1997; exclusief BTW)

1.000.000 en meer

3

500.000 tot 1.000.000

3 5

200.000 tot 500.000 2

150.000 tot 200.000

11

100.000 tot 150.000 9

75.000 tot 100.000

11

50.000 tot 75.000

22

25.000 tot 50.000 minder dan 25.000

33 0

5

10

15 20 % ondernemingen

25

30

35


Bedrijven met vertalen als hoofdactiviteit De bedrijven met vertalen als hoofdactiviteit opereren voornamelijk kleinschalig. Tweederde van deze bedrijven blijft met de omzet onder de grens van 75.000 gulden. Het feit dat in deze subgroep circa 20% van de ondernemers het vertalen als nevenfunctie vervult en er starters zijn die nog sterk in omzet groeien speelt hierbij mogelijk een rol. Voorts heeft ongeveer een op de vier van dit soort bedrijven een omzet tussen de 75.000 en 150.000 gulden. Een op de zeven bedrijven heeft een omzet die ligt boven de 200.000 gulden (zie tabel 4). Fullservice bedrijven De fullservice bedrijven vertonen een iets schevere verdeling over de omzetklassen. De ondernemingen behalen voor driekwart een omzet onder de grens van 75.000 gulden. Opvallend is dat het aandeel (15%) van fullservice bedrijven met een omzet tussen de 75.000 en 150.000 gulden achterblijft bij het branchegemiddelde (20%). Een op de tien fullservice bedrijven heeft een omzet die ligt boven de 200.000 gulden. Het uitvoeren van meer gespreide activiteiten over bijvoorbeeld vertaalwerk, tolkwerk, taaltrainingen en uitgeversactiviteiten lijkt grootschaligheid niet expliciet te bevorderen.

12

Structuurkenmerken

tabel 4

verdeling bedrijven naar omzetklasse (naar type in 1997; exclusief BTW)

omzetklasse minder dan 25.000 gulden 25.000 - < 50.000 gulden 50.000 - < 75.000 gulden 75.000 - < 100.000 gulden 100.000 - < 150.000 gulden 150.000 - < 200.000 gulden 200.000 - < 500.000 gulden 500.000 - < 1.000.000 gulden 1.000.000 gulden en meer totaal

type 1

type 2

totaal

32 23 7 13 11 3 5 3 5

35 21 20 1 14 1 7 2 1

33 22 11 9 11 2 5 3 3

100

100

100

type 1 = bedrijven met hoofdactiviteit vertalen type 2 = fullservice bedrijven totaal = van alle bedrijfstypen 1 t/m 4 Bron: EIM, Bedrijfsleven in beeld: Het vertaalbureau, Zoetermeer, 1998.

Op grond van de respons in absolute zin is het niet verantwoord om over bedrijfstype 3 en 4 expliciet te rapporteren.

Doorsnee-omzet slechts 40.000 gulden De gemiddelde omzet van alle bedrijven in de vertaalbranche lag in 1997 op bijna 140.000 gulden exclusief BTW. De bedrijven met vertalen als hoofdactiviteit behalen een gemiddelde omzet van 160.000 gulden, tegen een gemiddelde van 120.000 gulden bij de fullservice bedrijven. Specialisatie in vertaalwerk lijkt relatief gezien meer omzet te genereren. Dit blijkt ook uit figuur 6 waarin de doorsnee-omzet van de diverse bedrijfstypen is weergegeven. Gegeven de scheve verdeling van de bedrijven over de omzetklassen is voor deze vergelijking van de doorsnee-omzet1 van de bedrijfstypen gekozen. De doorsnee-omzet van de categorie bedrijven met vertalen als hoofdactiviteit is met 42.700 gulden per onderneming het hoogst, maar wijkt nauwelijks af van de doorsnee-omzet van 40.000 gulden in 1997 voor alle bedrijven in de vertaalbranche.

1

De doorsnee-omzet is de omzet van het middelste bedrijf, waarbij de bedrijven qua omzet van laag naar hoog zijn geordend.

13

Structuurkenmerken

figuur 6

doorsnee-omzet per onderneming naar bedrijfstype, 1997, in guldens, exclusief BTW

44.000 43.000

42.700

42.000 41.000 40.000

40.000 39.000 38.000 37.500

37.000 36.000 35.000 34.000 type 1

type 2

totaal


2.4.3 Omzet per fulltime arbeidskracht Bij de bedrijven in de vertaalbranche ligt de gemiddelde omzet per fulltime arbeidskracht op 103.000 gulden, exclusief BTW. In de kleinschalige bedrijven, die met slechts één werkzame persoon, ligt de gemiddelde omzet op 65.500 gulden per fulltimer. • Bij de bedrijven met vertalen als hoofdactiviteit is de gemiddelde omzet per fulltime kracht met 110.000 gulden het hoogst. In de grootteklasse met één werkzame persoon beloopt deze 68.000 gulden. • Bij de fullservice bedrijven ligt de gemiddelde omzet per fulltime kracht op 97.000 gulden. In de grootteklasse met één werkzame persoon is het gemiddelde 63.500 gulden.

2.4.4 Omzet naar bedrijfsactiviteit Tabel 5 geeft inzicht in de verdeling van de omzet naar bedrijfsactiviteiten van de branche als geheel en naar de bedrijfstypen afzonderlijk. 79% van de brancheomzet komt voor rekening van ‘vertaalwerk’. De specialismen van de bedrijfstypen komen in de omzetverdeling duidelijk naar voren.

14

Structuurkenmerken

Voor de fullservice bedrijven hebben tolkwerk, verzorgen van lay-out en taaltrainingen bovengemiddelde omzetaandelen. De categorie ‘anders’ omvat activiteiten als uitgeverswerkzaamheden, conferentie- en exportbegeleiding of specifieke software consultancy. tabel 5

samenstelling van de omzet naar activiteit en bedrijfstype, in procenten van de omzet, 1997

omschrijving

type 1

type 2

totaal

vertaalwerk tolkwerk tekstadvies lay-out taaltrainingen anders

90 2 1 5 1 1

52 6 3 8 10 21

79 4 1 5 4 7

100

100

100

totaal


2.4.5 Klanten De vertaalbranche is een groeiende branche waarbij dienstverlening en service vooropstaan. De vraag naar vertaalwerk komt zowel van het bedrijfsleven, instellingen en organisaties, als van particulieren. Zoals reeds eerder vermeld, hebben grotere ondernemingen vaak zelf vertaalafdelingen. De concurrentie onder de vertaalbureaus is sterk en de werkperiodes tot de deadlines worden steeds korter. Eenvijfde van de omzet bestaat uit levering van vertaalwerk aan andere vertaalbureaus: • Voor de bedrijven met vertalen als hoofdactiviteit is dit aandeel een kwart van de omzet. Dit is dus boven het branchegemiddelde. • Van de fullservice bedrijven beslaat ruim 13% van de omzet werkzaamheden voor andere vertaalbureaus.

15

Structuurkenmerken

tabel 6

aandeel afnemers naar bedrijfstype

omschrijving andere vertaalbureaus bedrijven met vertaalafdeling bedrijven zonder vertaalafdeling instellingen en organisaties overheid not-for-profit sector particulieren totaal

type 1

type 2

totaal

25 11 47 8 5 1 3

13 7 59 5 9 2 5

22 10 49 8 7 1 3

100

100

100


Van de ondernemingen die gespecialiseerd zijn in vertalen vormt toeleverantie aan bedrijven zonder vertaalafdeling met 47% de grootste omzet. De fullservice bedrijven leveren zelfs 59% van de omzet aan bedrijven zonder vertaalafdeling. Opvallend is dat de fullservice bedrijven bovengemiddeld toeleveren aan overheid en particulieren. Mogelijk dat taaltrainingen hierbij een rol spelen.

16

Het vertaalbureau

3

Bedrijfsvoering

3.1

Wijze van vestiging, rechtsvorm en leeftijd

De meeste ondernemingen bestaan uit één vestiging. Slechts 3% van de ondernemingen (zo’n 50 bedrijven) heeft twee of meer vestigingen. Het totale aantal vestigingen in de vertaalbranche bedraagt bijna 1.600. In de categorie fullservice bedrijven heeft 9% meer dan één vestiging. 96% van de bedrijven wordt geëxploiteerd als een eenmanszaak, vennootschap onder firma of commanditaire vennootschap. De rest bestaat uit BV’s. Bij de groep bedrijven met vertalen als hoofdactiviteit is het aantal bedrijven die als BV opereren, met een aandeel van bijna 5%, hoger dan bij de andere bedrijfstypen. De gemiddelde leeftijd van de ondernemingen bedraagt 7 jaar. De leeftijdsopbouw is als volgt: • Vóór 1980 opgericht: 9% van alle ondernemingen • In 1980 tot 1990 opgericht: 26% van alle ondernemingen • In 1990 tot 1996 opgericht: 45% van alle ondernemingen • In 1996 en later opgericht: 20% van alle ondernemingen is jonger dan 3 jaar. Het aandeel van starters (in 1996 en later) ligt bij de bedrijven met als hoofdactiviteit vertaalwerk (24%) hoger dan bij de fullservice bedrijven (14%). Waarschijnlijk begint men eerst als gespecialiseerde vertaler en ontwikkelt het bedrijf zich vervolgens tot een meer fullservice vertaalbureau. Sterke mate van specialisatie bij het vertalen Naast de kennis van een taalgebied dienen vertalers specifieke kennis te beheersen van onderwerpen, disciplines en/of branches. Een gedegen kennis van de context van een tekst en professionele communicatievaardigheden zijn vereist. De diversiteit is daarbij groot en loopt uiteen van kennis van industriële processen of wetenschappelijk onderzoek tot juridische teksten of literatuur. Vertaalbureaus richten zich dan ook vaak specifiek op een sector. Vooral onder impuls van software en IT ontstaat er een groeimarkt voor de gespecialiseerde vertaler1. In tabel 7 komt deze specialisatie tot uitdrukking. 1

L. Riemersma, De aaibaarheid van software-vertalingen, Computable, 22 augustus 1997.

17

Bedrijfsvoering

tabel 7

percentage van ondernemingen naar mate en soort van specialisatie bij het vertalen

soort dienstverlening verschillende specialisaties specialisatie qua taalgebied specialisatie qua vakgebied specialisatie qua bedrijfstak of branche specialisatie qua taal en vakgebied specialisatie qua taal en bedrijfstak specialisatie qua taal en vakgebied en bedrijfstak specialisatie qua vakgebied en bedrijfstak

type 2

type 1

totaal

34,6 30,5 9,9 1,4 20,5 0,4 2,4 0,2

32,0 36,8 7,7 0,4 15,9

32,6 34,5 10,1 1 17,6 0,3 2,9 0,9

4,7 2,4


Twee op de drie ondernemingen specialiseren zich in een taal- of vakgebied dan wel in een bedrijfstak, of men hanteert een specifieke combinatie hiervan. Naar taalgebied is de verhouding van de werkzaamheden op de vertaalbureaus 23% van de omzet als het gaat om vertalen tussen vreemde talen en 77% van de omzet als het gaat om vertalingen naar Nederlands en vanuit Nederlands. Naarmate bedrijven groter worden, neemt het laatste percentage af.

3.2

Opleiding van de ondernemer

Het opleidingsprofiel van de ondernemers valt af te leiden uit figuur 7 en tabel 8. Het opleidingsniveau van de ondernemers in de vertaalbranche is hoog. Ruim de helft van de ondernemers heeft een universitaire opleiding (WO) als hoogste algemene opleiding afgemaakt. Bij de fullservice bedrijven is dit percentage zelfs 63. Opvallend is dat nog eens 34% van de ondernemers een hogere beroepsopleiding (HBO) heeft gevolgd. Slechts 2% heeft een MAVO/HAVO-opleiding als hoogste afgemaakte opleiding.

18

Bedrijfsvoering

figuur 7

hoogst afgemaakte algemene opleiding van de ondernemer in % van het totale aantal ondernemers

55

WO

34

HBO

6

VWO

3

MBO

MAVO/HAVO

2

0

10

20

30

40

50

60


Beroepsopleiding van de ondernemer Vertalen is een sterk praktijkgericht vak. Vertalers dienen te beschikken over een gedegen kennis van de brontaal en de doeltaal. Doorgaans worden teksten vertaald van de buitenlandse taal in de moedertaal van de vertaler. De branche kent een aantal beroepsopleidingen die in deeltijd of in voltijd kunnen worden gevolgd. De specifieke beroepsopleidingen voor vertaler worden voornamelijk gegeven aan het hoger beroepsonderwijs. Daarnaast zijn er nog een aantal commerciële opleidingen te volgen en worden er gelijkwaardige buitenlandse diploma’s behaald. Ongeveer drie van de vier ondernemers hebben naast algemeen onderwijs nog een of meer beroepsgerichte vakopleidingen gevolgd. Aan de ondernemers die een beroepsgerichte opleiding hebben genoten is gevraagd welke opleiding men heeft genoten en/of welk examen men heeft behaald. Hierbij waren meerdere antwoordcategorieën mogelijk. De meest genoemde opleidingen zijn HBO talen met 26% en WO talen met 19%. Daarnaast zijn er diverse examens en toetsen gedaan en/of diploma’s behaald. Maar liefst 53% van de ondernemers in de vertaalsector heeft zich laten beëdigen als vertaler. De commerciële taaltrainingen worden door 2% genoemd. Tevens wordt een grote scala aan andere binnen- en buitenlandse vakopleidingen en cursussen genoemd. De meest genoemde beroepsgerichte vakopleidingen zijn vermeld in tabel 8.

19

Bedrijfsvoering

tabel 8

beroepsgerichte vakopleiding, beëdiging, toets en/of examen van ondernemer; meerdere antwoordcategorieën mogelijk

omschrijving

percentage ondernemers

HBO talen WO talen S.N.E.V.T. examen* toets van het NGV beëdiging vertaler buitenlandse opleiding commerciële taaltraining andere cursussen

26 19 3 6 53 10 2 39

* Examen Stichting Nationale Examens Vertalen en Tolk. Bron: EIM, Bedrijfsleven in beeld: Het vertaalbureau, Zoetermeer, 1998.

3.3

Organisaties en samenwerking

Organisaties De vertaalbranche kent een aantal nationale brancheorganisaties en verenigingen van vertalers. Ten eerste zijn er de werkgeversorganisaties voor vertaalbureaus, zoals de Organisatie van Vertaalbureaus in Nederland (OVIN) en de Association of Translation Agencies (ATA). Het doel van deze organisaties is de bedrijfsmatige belangen van hun leden te behartigen. Dit gebeurt onder andere door brancheonderzoek. Verder wordt aan kwaliteitszorg en vakinhoudelijke zaken voortdurend aandacht besteed. Het betreft dan aandachtsvelden en onderwerpen als geschillen, certificeren, ATA-Taalmerk®, public relations en opleidingen & examens. Ten tweede is er een aantal verenigingen van vertalers in de branche zoals het Nederlands Genootschap van Vertalers (NGV), de Vereniging van Zelfstandige Vertalers (VZV) en de Nederlandse Vereniging van Tolken en Vertalers (NVTV). De organisaties Stichting Vrouwennetwerk Vertalers Tolken (SVVT), Vereniging van Tekstschrijvers (Tekstnet), Stichting het Vertalersforum en de Vakgroep van vertalers voor Film, Televisie en Video (VVFT) maken van de laatste groep ook nog deel uit. Er is geen specifieke branchevereniging voor bedrijven die zich specialiseren in taaltraining.

20

Bedrijfsvoering

In de vertaalbranche is de organisatiegraad redelijk. Van de ondervraagde ondernemers in de vertaalbranche zegt 40% lid te zijn van een branchevereniging of beroepsorganisatie. In tabel 9 zijn de door de aangesloten leden van een branchevereniging of beroepsorganisatie meest genoemde organisaties weergegeven. MetaCom is de overkoepelende organisatie in de vertaalsector De werkgeversorganisaties voor vertaalbureaus èn de verenigingen van vertalers in de vertaalsector hebben zich sterk gemaakt in de gezamenlijke overkoepelende organisatie MetaCom. De MetaCom behartigt de belangen van de gehele vertaalbranche, bijvoorbeeld als gesprekspartner van overheid, andere instellingen en opleidingsinstituten. MetaCom is in 1996 opgericht en anno 1998 is een zevental van de organisaties1 in de branche aangesloten. Hiermee vertegenwoordigt MetaCom ruim negentig procent van de aangesloten leden van de branche- en beroepsorganisaties in de vertaalsector. tabel 9

meest genoemd door de aangesloten leden van een branchevereniging of beroepsorganisatie; meerdere antwoordcategorieën mogelijk

omschrijving


Association of Translation Agencies (ATA) Nederlandse Vereniging van Tolken en Vertalers (NVTV) Nederlands Genootschap van Vertalers (NGV) Organisatie van Vertaalbureaus in Nederland (OVIN) Vakgroep van Vertalers voor Film, Televisie en Video (VVFT) Vereniging van Zelfstandige Vertalers (VZV) Stichting het Vertalersforum Stichting Vrouwennetwerk Vertalers Tolken (SVVT)

9 9 69 3 2 4 6 7


Samenwerking De noodzaak tot samenwerken wordt groter, mede door toenemende internationalisering en complexiteit van de technologie. Ongeveer 72% van de bedrijven werkt op individuele basis samen met andere ondernemingen. De samenwerking vindt vooral plaats met andere vertaalbureaus, freelancers, uitgeverijen en consultancybureaus. Op de gebieden reclame/promotie en inkoop wordt niet veel samengewerkt (zie tabel 10). 1

Per november 1998 zijn bij MetaCom aangesloten de Organisatie van Vertaalbureaus in Nederland (OVIN), de Association of Translation Agencies (ATA), het Nederlands Genootschap Van Vertalers (NGV), de Vereniging Zelfstandige Vertalers (VZV), de Nederlandse Vereniging van Tolken en Vertalers (NVTV), de Stichting Vrouwennetwerk Vertalers Tolken (SVVT) en de Stichting het Vertalersforum. Met andere organisaties is overleg over aansluiting gaande.

21

Bedrijfsvoering

tabel 10 genoemde vormen van samenwerking: meerdere antwoordcategorieën mogelijk samenwerking


met andere vertaalbureaus met freelancers op het gebied van reclame/promotie op het gebied van product/dienstverleningspakket op het gebied van automatisering anders, zoals met uitgever, consultancy, zetterij, drukkerij werkt niet samen

17 35 2 3 2 49 28


3.4

Kwaliteitszorg

Vertalingen maken geldt als vrij beroep; er worden door de overheid geen vestigingseisen gesteld. Om de kwaliteit van de branche te verbeteren en te bewaken wordt door de MetaCom gestreefd naar een keurmerk. Door een keurmerk kan meer onderscheid tussen de aanbieders worden gemaakt en zo duidelijkheid worden geschapen richting de opdrachtgevers. De ATA heeft reeds een keurmerk voor vertaalbureaus gedeponeerd. Op het gebied van de kwaliteitszorg is de ondernemers gevraagd of men aan de een of andere vorm van kwaliteitszorg doet. Eenderde van de ondernemers noemt een erecode van de brancheorganisatie als middel voor gegarandeerde kwaliteit, zoals bijvoorbeeld die van het NGV en de VZV. Ongeveer 7% legt een probleem met de klant voor aan de geschillencommissie van de branchevereniging of beroepsorganisatie. Door zo’n 5% van de ondernemers wordt reeds een keurmerk gehanteerd. Verder worden nog vormen van kwaliteitszorg als ISO 9002, interne kwaliteitszorg en revisie door derden genoemd, of men zegt zich te houden aan richtlijnen van de brancheorganisaties.

3.5

Kostenstructuur en resultaat

Het bedrijfsresultaat is de resultante van de omzet, verminderd met de inkoopkosten (zoals van de inkoopwaarde van bijvoorbeeld drukwerk e.d.), de inkoopkosten van uitbesteed werk, de personeelskosten en de overige bedrijfskosten (administratie, huur, energie, autokosten en afschrijvingen op apparatuur etc.). De tarieven in de vertaalbranche staan voortdurend onder druk, aangezien de concurrentie groot is. Vertaalbedrijven bevinden zich in een aantal gevallen in een afhankelijke positie van de opdrachtgever. Voor opdrachtgevers

22

Bedrijfsvoering

vormt vertaalwerk nogal eens de sluitpost van de begroting. Tevens vormt vertaalwerk in hun werkplanning een van de laatste stappen. De tarieven staan ook daarom onder druk en de deadlines zijn vaak erg scherp. In de onderlinge overeenkomsten tussen opdrachtgever en vertaler zal hiermee rekening moeten worden gehouden opdat de verhouding tussen kosten en baten kan verbeteren. In tabel 11 is het exploitatieoverzicht gegeven van het gemiddelde van alle ondernemingen in de vertaalsector, zonder rechtspersoonlijkheid. Omdat de meeste bedrijven geen rechtspersoonlijkheid hebben, hebben de verstrekte gegevens betrekking op eenmanszaken, vennootschappen onder firma en commanditaire vennootschappen. De gemiddelde omzet van de bedrijven zonder rechtspersoonlijkheid in de vertaalbranche ligt in 1997 op bijna 140.000 gulden, exclusief BTW. De personeelskosten maken 14% van de omzet uit, en de uitgaven voor de inkoop van uitbesteed werk belopen 26% van de omzet. Het gemiddelde resultaat voor belastingen bedraagt bij de bedrijven zonder rechtspersoonlijkheid 39% van de gerealiseerde omzet. tabel 11 exploitatieoverzicht 1997; gemiddeld van alle ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid, in procenten van de omzet totaal* alle ondernemingen omschrijving omzet inkoop (drukkosten e.d.) inkoopkosten uitbesteed werk personeelskosten overige kosten bedrijfsresultaat voor belasting

in procenten van de omzet 100 8 26 14 13 39

* totaal = van alle bedrijfstypen 1 t/m 4. Bron: EIM, Bedrijfsleven in beeld: Het vertaalbureau, Zoetermeer, 1998.

Ongeveer 46% van alle bedrijven heeft in 1997 een hoger bedrijfsresultaat behaald dan in 1996. Daarentegen heeft 18% van de bedrijven een afname van de winst moeten incasseren. Voor 1998 is de verwachting dat 44% van alle bedrijven een winststijging te zien zal krijgen en dat het aantal bedrijven die de winst zien dalen is afgenomen. Voor 1998 ziet slechts 8% van de bedrijven een afname van de winst.

23

Bedrijfsvoering

3.6

Klantenwerving

Mond-tot-mondreclame is in de branche de belangrijkste wijze waarop klanten met het bedrijf in contact komen. Hieruit blijkt wel hoe belangrijk het is dat opdrachtgevende bedrijven tevreden zijn over de kwaliteit van de geleverde dienstverlening. Daarnaast zijn de Gouden Gids en mailings belangrijke communicatiemiddelen om nieuwe klanten te werven. Internet biedt daarbij steeds meer mogelijkheden. Actieve acquisitie wordt ook uitgevoerd (zie tabel 12). Het is van belang dat het aantal afhakende klanten wordt beperkt. Levering op tijd en kwaliteit zijn hierbij voor de ondernemer een must: ‘kruip in de huid van de klant’. Een goed middel hiervoor is de klanttevredenheidsmeting waarin de verwachtingen van opdrachtgevers in kaart worden gebracht1. tabel 12 wijze waarop klanten met het bedrijf in contact komen; meerdere antwoordcategorieën mogelijk omschrijving

percentage bedrijven

advertenties in regionale dagbladen advertenties in landelijke dagbladen advertenties in vakbladen mailing/folders mond-tot-mondreclame Gouden Gids E-mail/Internet actieve acquisitie: telefonisch benaderen vertaalgidsen en/of Tovergids“ anders

5 3 8 26 83 56 12 14 17 15


3.7

Investeringen

Naast kwaliteit en service wil de klant in de vertaalbranche een zeer snelle levering. Storingvrije apparatuur als computers en een fax zijn daarvoor noodzakelijk. In tabel 13 is aangegeven hoeveel procent van het totale aantal bedrijven heeft geïnvesteerd in een bepaald investeringsgoed. Men kan daarbij meerdere categorieën hebben genoemd. In de afgelopen twee jaar is door 84% van de bedrijven geïnvesteerd. Er werd in de branche voornamelijk geïnvesteerd in hardware en software. Er wordt in de vertaalsector gestreefd naar 24-uurs bereikbaarheid. Hierin spelen het antwoordapparaat, e-mail en Internet een 1

TELEAC/NOT, Megatrends en de effecten voor het Midden- en Kleinbedrijf, Utrecht 1997.

24

Bedrijfsvoering

belangrijke rol. Teksten worden doorgaans vertaald waar ze nodig zijn. Nu Internet de uitwisseling van informatie meer mogelijk heeft gemaakt, komt daarin verandering. In een aantal gevallen heeft verbouwing van het bedrijfspand en/of (her)inrichting plaatsgevonden. 29% heeft in deze periode geïnvesteerd in taalmodules. Onder de ‘andere investeringen’ die werden gedaan vielen opleidingen, boeken en fotospullen. De komende twee jaar heeft bijna 76% van alle bedrijven concrete plannen om te investeren. Ook voor de komende twee jaar hebben de investeringen in toenemende mate te maken met verbeteringen in de communicatie via Internet. tabel 13 investeringen in de afgelopen twee jaar en investeringsplannen voor de komende twee jaar; waarbij het aantal investerende bedrijven is weergegeven in % van het totale aantal bedrijven

investeringsgoed

bedrijven die in de afgelopen twee jaar hebben geïnvesteerd

bedrijfsgebouw/inrichting vervoermiddelen automatisering hardware automatisering software automatisering talenmodules Internet anders (boeken, fotospullen, opleidingen)

in procenten 23 10 70 66 29 48 11

bedrijven met in de komende twee jaar investeringsplannen

20 6 42 53 32 20 6


25

Het vertaalbureau

4

Toekomstverwachtingen

4.1

Omzetontwikkeling

De branche is positief over de verwachte omzetontwikkeling in 1999. De wereldhandel neemt verder toe en de vooruitzichten van exporterende bedrijven zijn niet ongunstig1. De voortschrijdende globalisering doet de vraag naar vertaaldiensten verder groeien. Voor de periode 1995-2000 wordt in Europa een groei van maar liefst 300% in het aantal vertaalde pagina’s verwacht2. Ruim eenderde van de ondernemingen verwacht in 1999 een hogere omzet te realiseren dan in 1998 (zie figuur 8). De totale brancheomzet zal, bij een zich voortzettende groei van het aantal ondernemingen, naar verwachting in 1999 met 10% toenemen tot circa 250 miljoen gulden, exclusief BTW. figuur 8

percentage van bedrijven die een toename, gelijk blijven of afname verwachten van de ontwikkeling van de omzet, werkgelegenheid en winst in 1999

%

100 90

2

7

8

80 70 61

62

60 88 50 40 30 20 32

30

10 10

0 omzet

werkgelegenheid

toename

gelijk

winst

afname


1 2

EIM, Ondernemen in 1999, Zoetermeer, oktober 1998. Eurostat, Panorama of EU Industry 97, Volume 2, hoofdstuk Linguistic services, 25-65.

26

Toekomstverwachtingen

4.2

Werkgelegenheidsontwikkeling

De technologische ontwikkelingen doen de productiviteit van de vertaalbureaus toenemen. Ongeveer 88% van de bedrijven verwacht dat de werkgelegenheid in 1999 gelijk zal blijven. Ongeveer één op de tien bedrijven verwacht dat de personeelsomvang in 1999 zal toenemen. De totale werkgelegenheid zal in 1999 naar schatting met 250 werkzame personen toenemen, tot een omvang van circa 2.800 personen. Van deze zelfstandige vertalers en vertaalbureaus zullen door de opdrachtgevers een steeds grotere professionaliteit, specialisatie en fullservice worden gevraagd.

4.3

Winstontwikkeling

De verwachtingen rond de winstontwikkeling vertonen nagenoeg hetzelfde patroon als die van de omzetontwikkeling. Circa 30% van de ondernemers verwacht in 1999 een hogere winst te realiseren dan in 1997 (zie figuur 8).

27

Het vertaalbureau

5

Informatie over de branche

Organisaties MetaCom (overkoepelende organisatie van brancheorganisaties van vertaalbureaus en vertalers) Postbus 61 2350 AB Leiderdorp tel.: 071 541 16 60 fax: 071 541 32 23 e-mail: [email protected] Organisatie van Vertaalbureaus in Nederland (OVIN) (brancheorganisatie van vertaalbureaus) Postbus 1162 3260 AD Oud Beijerland tel.: 0186 61 19 29 fax: 0186 61 15 97 e-mail: [email protected] Association of Translation Agencies (ATA) (brancheorganisatie van vertaalbureaus) Bosscheweg 57 5056 KA Berkel-Enschot tel.: 013 533 24 90 fax: 013 540 01 62 e-mail: [email protected] Nederlands Genootschap van Vertalers (NGV ) (organisatie van vertalers) Postbus 8138 3503 RC Utrecht tel.: 030 258 83 66 fax: 030 258 87 87 e-mail: [email protected] Vereniging van Zelfstandige Vertalers (VZV) (organisatie van vertalers) Braamkamp 551 7206 JC Zutphen tel.: 0575 57 14 20 fax: 0575 52 95 44 e-mail: [email protected] 28


Nederlandse Vereniging van Tolken en Vertalers (NVTV) (organisatie van tolken en vertalers) Postbus 964 6200 AZ Maastricht tel.: 043 346 64 71 e-mail: [email protected] Stichting Vrouwennetwerk Vertalers Tolken (SVVT) (beroepsorganisatie) Van Vlotenstraat 23 2523 JA Den Haag tel.: 070 393 49 01 e-mail: [email protected] (bellen) Vereniging van Tekstschrijvers (Tekstnet) (beroepsorganisatie) Duinoordseweg 36-A 3233 EE Oostvoorne tel.: 081 48 79 58 fax: 081 48 79 56 Stichting Vertalersforum (beroepsorganisatie) Suijlke 7 5731 CH Mierlo tel.: 0492 66 55 74 fax: 0492 66 47 90 Vakgroep van Vertalers voor Film, Televisie en Video (VVFT) (beroepsorganisatie) Secretariaat FNV KIEM Jan Tooropstraat 1 Postbus 9354 1006 AJ Amsterdam tel.: 020 355 37 00 fax: 020 355 37 37 e-mail: [email protected] Vereniging van Letterkundigen (Werkgroep Vertalers) Roffart 11 1083 CJ Amsterdam tel.: 020 644 57 97

29


Platform van Vertalen en Vertaalwetenschap Trans 10 3512 JK Utrecht tel.: 030 253 83 31 Internationale organisaties Association Internationale des Interprètes de Conférence (AIIC) 10 Avenue de Sécheron CH-1202 Genève, Zwitserland tel.: +41 22 731 33 23 fax: +41 22 732 41 51 Association Internationale des Traducteurs de Conférence (AITC) Route des Morillons 15 CH-1218 Le Grand-Saconnex, Zwitserland tel.: +41 22 791 06 66 fax: +41 22 788 56 44 European Union of Associations of Translation Companies (EUATC) Secretariaat: Bosscheweg 57 5056 KA Berkel-Enschot tel.: 013 533 24 90 fax: 013 540 01 62 e-mail: [email protected] Federation Internationale des Traducteurs (FIT) P.O. Box 21 A-118 Vienna, Austria tel.: +43 1 440 3607 fax: +43 1 440 3607 Opleidingen Nederlandse hogescholen en faculteiten universiteiten Opleiding tolk-vertaler (opleidingen) Hogeschool Maastricht Faculteit Tolk Vertalers 6200 AZ Maastricht tel.: 043 346 66 49

30


Stichting Instituut van Gerechtstolken en -vertalers (SIGV) (opleidingen) Cursus secretariaat Grevelingen 39 2401 DR Alphen aan den Rijn tel./fax: 0172 41 93 36 Stichting Nationale Examens Vertaler en Tolk (SNEVT) (secretariaat nationale examens) Cobetstraat 20 2313 KC Leiden tel./fax: 071 514 69 54 Hogeschool West-Nederland voor Vertaler en Tolk Tulpentuin 365 2272 EJ Voorburg tel.: 070 387 39 07 Hogeschool voor Tolken en Vertalen (ITV) Winklerlaan 370 3571 KH Utrecht tel.: 030 273 08 18 Stichting LOI Hogeschool Postbus 4200 2350 CA Leiderdorp tel.: 071 545 18 99 Stichting Hogere opleidingen ‘Bandoera’ Postbus 9137 9703 LC Groningen tel.: 050 529 22 22 Hogeschool voor Tolken en Vertalers Spaans (VERTOL) Postbus 59192 1040 KD Amsterdam tel.: 06 51 17 04 95

31


Internet Aquarius (Databank) http://aquarius.net Vertaalgids (Interne Service Nederland) http://www.isn.nl/vertaal/

32

Bedrijfsleven in beeld: Het ve r t a a l b u re a u

Recommend Documents