27e jaargang nr. oktober 2009
5
Ortho-bibliotheek De online database voor de orthomoleculaire geneeskunde
www.ortho.nl
Depressief door trage schildklier: als oorzaak vaak niet herkend
Bedreiging: CODEX of Europa Wat is erger?
Over regelgeving van voedingssupplementen
supplementennieuws
Sterfte lager door voedingssuppletie?
CURRENT TRENDS
L-carnitine bij verstoorde glucose
Voeding & Ziekte
Discussie: foliumzuur bij dikkedarmkanker
Door: Bert Schwitters
CODEX of Europa Wat is erger?
Europese Gemeenschap heeft alles al geregeld Wie meent dat de CODEX ALIMENTARIUS een bedreiging betekent voor het voortbestaan van voedingssupplementen, heeft te veel geluisterd naar activisten. Alle verontrusting over CODEX is volstrekt misplaatst. Niet omdat CODEX niet bedreigend zou zijn, maar omdat in de Europese Gemeenschap alles al is geregeld.
I
n de Europese Gemeenschap is alles al geregeld. De meeste regels die in CODEX zijn vastgelegd zijn al lang ‘common ground’ in de Europese Gemeenschap en dus ook in Nederland. CODEX oefent geen of nauwelijks invloed uit op onze Europese regels. Integendeel. De Europese regels die in steeds grotere getale steeds meer details van ons dagelijks leven bepalen, oefenen grote invloed uit op CODEX! Land van Europese regelgeving Europeanen die zich druk maken om CODEX zijn dus verbazingwekkend onnozel of slecht geïnformeerd, omdat ze kennelijk nog leven in de illusie dat al het kwaad dat zij CODEX toedichten een bedreiging vormt voor een relatief gunstige situatie die nog niet door CODEX zou zijn aangetast. Dat lieflijke paradijsje waar de hooggedoseerde voedingssupplementen nog steeds als rijpe appels ongehinderd van de bomen kunnen worden geplukt, behoort echter tot het verleden. Wie nog leeft in die illusie moet, in plaats van zich te laten verontrusten door indianenverhalen over CODEX, eens een kijkje gaan nemen in het land van de Europese regelgeving. In eigen land dus. Dan blijkt dat CODEX in som-
198
ORTHO 5-2009
mige gevallen aanzienlijk vriendelijker is dan de regels die ‘Brussel’ in de vorm van Richtlijnen en Verordeningen over ons heeft uitgestrooid. Van boerderij tot vork Op 12 januari 2000 aanvaardde de Europese Commissie een White Paper on Food Safety. In dit Paper wordt een groots en radicaal plan ontvouwd om de Europeanen het hoogst mogelijke niveau van gezondheidsbescherming te verschaffen. ‘Van boerderij tot vork,’ zo luidt de titel van de flitsende aanpak, die, nadat er op die boerderijen eerst een paar miljoen schapen, kalveren en koeien wegens risico op BSE waren ‘geruimd,’ voortbordurend op hetgeen er allemaal al wettelijk was vastgelegd, in dit decennium heeft geleid tot een groot aantal gedetailleerde Europese wetten op het gebied van voeding, voedselveiligheid, gezondheidsclaims, voedingssupplementen, verrijkte voeding, etikettering en reclame. Ook vormde de White Paper de aanzet tot de oprichting van de Europese Voedsel Veiligheids Autoriteit, de European Food Safety Authority, alom beter bekend als EFSA. Alhoewel al deze Europese wetten ten doel hebben de consument de hoogste graad van veiligheid te bieden, richt de
www.ortho.nl
wetgeving zich niet op de consumenten zelf, maar vrijwel uitsluitend op de voedingsindustrie. Een fabrikant van levensmiddelen, in de wetgeving meestal aangeduid met de weinig gracieuze term ‘exploitant van een levensmiddelenbedrijf,’ is immers een gemakkelijke en redelijk weerloze prooi voor de regelgevers. Fabrikanten hebben de nare gewoonte geld te vragen voor hun producten en dat maakt hen bij voorbaat verdacht. Dat helpt als je in het publieke debat je eigen opvattingen en meningen over wat consumenten wel en niet nodig hebben naar voren wilt schuiven. Zelfs grote concerns als Unilever en Danone komen niet langer alleen maar met de schrik vrij. Gevarieerd en evenwichtig Eén van die fel beleden utopische opvattingen van Europese regelgevers die zich met voeding, voedingssupplementen en verrijkte voeding mogen bezighouden, is dat gevarieerde en evenwichtige voeding alle micronutriënten levert die de moderne mens nodig heeft. Dit idee vormt zelfs het simpele en tegelijkertijd ongrijpbare kernprincipe waar het in de Europese voedingswetten allemaal om draait. In Overweging 7 van de Verordening die de verrijking van voeding regelt staat: ‘An adequate and varied diet can, under normal cir- cumstances, provide all necessary nutrients for normal development and maintenance of a healthy life in quan tities as those established and recommended by gene- rally acceptable scientific data. However, surveys show that this ideal situation is not being achieved for all vitamins and minerals and by all groups of the population across the Community. Foods to which vitamins and minerals have been added appear to make an appreciable contribution to the intake of these nutrients and as such may be considered to make a positive contribution to overall intakes.’ Als de burgerij nou maar eens gevarieerd en evenwichtig zou gaan eten, zo klinkt het in alle andere Richtlijnen en Verordeningen, dan waren al die wetten en bepalingen over gezondheidsclaims, vitamines, mineralen, vezels, voedingsprofielen, botanicals, andere fysiologisch actieve ingrediënten en wat dies meer zij eigenlijk niet meer zo nodig. Maar ja, buiten de poorten van de kantoren van de Europese Commissie geniet de burgerij nog steeds vrolijk en onbekommerd van te veel, te vet, te zout, te zoet ongevarieerd, onevenwichtig en ongezond
www.ortho.nl
voedsel, en dat biedt kansen om regelgevend af te rekenen met fabrikanten die al deze zorgeloze consumenten, in plaats van gevarieerde en evenwichtige liefst biologisch geteelde voeding, allerlei ongewenst gedrag bevestigende en volgens het utopische maatstafje volstrekt overbodige producten aanbieden.
In 2004 nam de Europese Commissie haar intrek in het Berlaymontgebouw. De diensten van de Commissie zijn verspreid over tal van andere kantoorgebouwen in Brussel. In totaal bezet de Commissie
Hetzelfde liedje in CODEX Is CODEX wat dit betreft anders dan Europa? Nou nee, precies hetzelfde kan je wel zeggen. In 2005 schrijft de CODEX Committee on Nutrition and Foods for Special Dietary Uses in de preambule van de Guidelines for vitamin and mineral food supplements:
in Brussel 3,5 miljoen vierkante meter kantoorruimte.
‘Most people who have access to a balanced diet can usually obtain all the nutrients they require from their normal diet. Because foods contain many substances that promote health, people should therefore be encou raged to select a balanced diet from food before consi dering any vitamin and mineral supplement. In cases where the intake from the diet is insufficient or where consumers consider their diet requires supplementa tion, vitamin and mineral food supplements serve to supplement the daily diet.’
ORTHO 5-2009
199
Het gevarieerde en evenwichtige voedingspatroon duikt zelfs op in de Europese Verordening voor Voedings- en Gezondheidsclaims. In paragraaf d van Artikel 3 wordt streng verboden dat een claim zou ‘stellen, suggereren of impliceren dat een evenwichtig en gevarieerde voeding in het algemeen geen toereikende hoeveelheden nutriënten kan bieden’. Stelt CODEX dienaangaande iets anders of iets ergers? Nee. In haar Guidelines for Use of Nutrition and Health Claims, stelt CODEX onder punt 7.1.3.: ‘Het geclaimde effect moet ontstaan uit de consumptie van een redelijke hoeveelheid van het levensmiddel of voedingsingrediënt in de context van een gezonde voeding.’ In de Guidelines stelt CODEX verder: ‘De volgende informatie moet verschijnen op het etiket of etikettering van het levensmiddel waarvoor gezondheidsclaims worden gemaakt: Hoe het levensmiddel of voedingsingrediënt past in de context van de totale voeding.’ Codex ruimere criteria dan EG Bij de Europese Commissie is het van hetzelfde laken een pak. In de Terms of Reference die op 24 juli 2008 aan EFSA werd gezonden als leidraad voor de beoordeling van de wetenschappelijke onderbouwing van claims, schrijft de Commissie dat EFSA onder andere moet bekijken in hoeverre ‘de hoeveelheid van het levensmid-
De BSE-crisis vormde de aanleiding tot Europese initiatieven op het gebied van voeding en voedselveiligheid.
200
ORTHO 5-2009
del en het consumptiepatroon vereist om het geclaimde effect te bereiken redelijkerwijs kan worden verkregen als onderdeel van een evenwichtige voeding’. Als het erop aankomt de wetenschappelijke onderbouwing van claims te beoordelen stelt, CODEX overigens aanmerkelijk ruimere criteria dan de EG. De Europese Commissie en EFSA achten onderbouwing niet mogelijk tenzij die is gebaseerd op ‘human intervention studies’ bij voorkeur uitgevoerd bij gezonde mensen. EFSA heeft weinig waardering voor zogenaamde observationele en epidemiologische studies, terwijl dat juist het soort studies is waarin de effecten van voeding op gezondheid zijn aangetoond. In november 2008 werd binnen CODEX besloten dat oberservationele en epidemiologische studies net zo waardevol zijn en net zo mogen meetellen als ‘human intervention studies’. Als het aan CODEX ligt, mag de ‘French Paradox’ dus meetellen als wetenschappelijk onderbouwing voor de claim dat rode wijn goed voor je is. Als het aan de EG ligt niet. CODEX erger dan EG? Nee dus. Voorlopige maatregelen... Het voorzorgprincipe is het ultieme wapen in de strijd tegen al die overbodige producten waarmee consumenten hun ongevarieerde en eenzijdige voeding proberen aan te vullen. Het voorzorgprincipe is, kort gezegd, een principe dat op alles betrekking kan hebben, behalve op zichzelf. Waarmee bedoeld wordt, dat diegenen die het principe gebruiken om tegenstanders dwars te zitten het principe nooit op hun eigen activiteiten loslaten, maar steevast gebruiken om anderen de maat te nemen. Net als gevarieerde evenwichtige voeding is het voorzorgprincipe een hoeksteen van de Europese voedingswetgeving, vastgelegd in Artikel 7 van Verordening 178/2002/EG van 28 januari 2002 ‘tot vaststelling van de algemene beginselen en voorschriften van de levensmiddelenwetgeving, tot oprichting van de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid en tot vaststelling van procedures voor voedselveiligheidsaangelegenheden’. Het voorzorgprincipe komt erop neer dat in bepaalde situaties, waarin na beoordeling van de beschikbare informatie de mogelijkheid van schadelijke gevolgen voor de gezondheid is geconstateerd en er ook nog wetenschappelijke onzekerheid bestaat, voorlopige maatregelen voor risicomanagement worden vastgesteld, in afwachting van nadere wetenschappelijke gegevens ten
www.ortho.nl
behoeve van een vollediger risicobeoordeling. Omdat er altijd wel een schadelijk gevolg te bedenken is en absolute wetenschappelijke zekerheid niet bestaat, is het voorzorgprincipe overal en altijd toepasbaar. De gevolgen van de toepassing van het principe blijven echter altijd zorgvuldig buiten beschouwing. Voedingssupplementenrichtlijn gered door voorzorgprincipe Toen, in 2005, de Advocaat Generaal Ad Geelhoed er bij het Europese Hof voor pleitte om de Richtlijn voor Voedingssupplementen ongedaan te maken, gebruikte het Hof heel handig het voorzorgprincipe om de Richtlijn overeind te houden. Daarmee bevestigde het Hof de visie van de Europese regelgevers dat vitamine- en mineraalverbindingen niet in voedingssupplementen mogen voorkomen tenzij ze door EFSA zijn gekeurd en goed bevonden en pas nadat ze door de Europese overheid op een lijst zijn geplaatst. Verbindingen die niet op de lijst staan zijn dus – uit voorzorg – verboden, ook in Lidstaten (zoals Nederland) waar die verbindingen voorafgaand aan de Richtlijn al jarenlang legitiem op de markt waren. Deze zaak laat zien dat de Europese overheid er niet voor terugdeinst om fabrikanten de bevoegdheid en het recht om micronutriënten op de markt te brengen te ontnemen. Op grond van de herrie over CODEX zou je denken dat in CODEX zo ongeveer wel de ergste vorm van het voorzorgprincipe zal zijn vastgelegd en dat CODEX ervoor heeft gezorgd dat wij Europeanen er ook maar aan en in moeten geloven. Fout! CODEX kent het voorzorgprincipe niet en dat is te danken aan de oplettendheid en inspanningen van de International Alliance of Dietary Food Supplement Associations (IADSA), die in 2007 de verwoede en herhaalde pogingen van de Europese Commissie om het voorzorgprincipe als ‘Algemeen Principe’ in CODEX vastgelegd te krijgen, heeft kunnen ontkrachten. De ‘bad guys’ zitten dus in Brussel, niet in CODEX. Het gaat over de markt, niet over veiligheid Hoe erg zijn die Europese regels nou eigenlijk? Ach, zo redeneren de zwaar gesubsidieerde aanhangers van het dogma van de gevarieerde en evenwichtige voeding, fabrikanten zijn toch alleen maar op winstbejag uit en als die consument nou maar doet wat wij hen vertellen, dan zijn al die aanvullende vitamines en mineralen op
www.ortho.nl
In de Westerse wereld zijn
z’n best nutteloos en op z’n slechtst ook nog schadelijk. Maar het ijkpunt dat de gulle gevers van al die regels in de wetgeving hebben vastgelegd is niet dat iedereen gevarieerd en evenwichtig eet, maar dat alle consumenten leven onder het hoogste niveau van veiligheid! En wie kan, zo menen de regelgevers, die hoogste graad van veiligheid en zekerheid beter garanderen dan de overheid zelf? Niemand natuurlijk en al helemaal niet de op winst jagende exploitanten van levensmiddelenbedrijven en hun aandeelhouders! Maar, vraag je je dan af, is er dan onderzoek naar gedaan of het patriarchale Europese overheidsingrijpen de veiligheid daadwerkelijk, dat wil zeggen meetbaar, heeft verhoogd? Is de onveiligheid meetbaar verminderd? Is er daadwerkelijk gezondheidswinst gemeten? Natuurlijk niet. Want al deze zogenaamde voorzorgswetgeving en consumentenbescherming gaat in de kern van de zaak maar over één ding: het verdelen van de koek die ‘markt’ heet. En dat is nou precies de overeenkomst tussen CODEX en de Europese regelgeving.
de schappen rijkelijk gevuld met gevarieerde voeding. Toch krijgt lang niet iedereen voldoende micronutriënten. Dat ligt dus aan de consument, niet aan de voedingsindustrie. Desondanks dwingt de overheid de voedingsindustrie in een strak keurslijf.
‘Harmonisering’ Beide systemen proberen namelijk ‘markten’ te beheersen door de verschillen in regelgeving die er tussen landen bestaan op te heffen. De techniek die daarvoor wordt gebruikt heet ‘harmonisering.’ Niet voor niets is deze techniek vastgelegd in Artikel 95 van het Europees Verdrag tot Oprichting van de Europese Gemeenschap. De EG heeft immers het doel de Europese markt
ORTHO 5-2009
201
(advertentie)
te regelen, zodanig dat bedrijven en consumenten in alle Lidstaten op gelijke voorwaarden aan die éne grote Europese markt kunnen deelnemen. Kenners noemen dat een ‘level playing field’. De harmoniserende rol die de Europese Commissie in de EG vervult, probeert CODEX internationaal te spelen. CODEX is onderdeel van de FAO (Internationale Voedsel- en Landbouworganisatie) en de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie). CODEX is een internationaal forum waaraan 178 landen deelnemen. Het forum ontwikkelt internationale normen voor voedselproducten, met als doel de internationale volksgezondheid te beschermen en de eerlijkheid van de handel in voedselproducten te bevorderen. Klinkt als... jazeker, de EG! Wederzijdse erkenning? Liever niet! In het proces van harmonisering komt het land dat de meest vrije regels kent altijd bedrogen uit. Die landen en de bedrijven en consumenten die er zijn gevestigd hebben meer aan een ander principe dat weliswaar in het EG Verdrag is vastgelegd, maar zelden of nooit wordt toegepast. Dit principe van wederzijdse erkenning (Mutual Recognition) geeft fabrikanten, consumenten en producten in land A dezelfde rechten als die van fabrikanten, consumenten en producten in land B. Het principe gaat ervan uit dat beide landen hun voedselveiligheid in orde hebben en dat markten en handelsverkeer zich verder ongestoord en vrij mogen ontwikkelen. Het meest restrictieve land moet zich dan maar aanpassen aan het meest vrije land, zodat consumenten in land A kunnen profiteren van de voordeeltjes en vrijheid in land B. In casu zouden Duitse consumenten moeten kunnen profiteren van Nederlandse hooggedoseerde voedingssupplementen. De Europese regelgevers hebben weinig op met het principe van wederzijdse erkenning. Ze harmoniseren liever. Daardoor krijgen Nederlandse bedrijven en consumenten meer en meer te maken met Duitse restricties. Ook CODEX leeft van harmonisering. Zijn de EG en CODEX op dit punt dus net zo erg? Nee, want CODEX heeft geen kracht van wet. De CODEX-regels worden alleen toegepast wanneer landen een conflict hebben dat ze binnen het kader van de Wereldhandelsorganisatie wensen uit te vechten. CODEX heeft dus geen directe werking, terwijl de Europese voedingswetten dat wel hebben. Wat is erger? Codex of EG? EG!
ProbIotIca, voor allE lEEFtIjDEn GeGarandeerd vrij van lactose en melkeiwitten De opbouw van de bacteriële flora in de darm begint al bij de geboorte. Daarna vraagt het behoud van een gezonde darmflora het hele leven aandacht. Door tal van factoren kan de darmflora veranderen. Bij de aanpak van een dergelijke verandering is de leeftijdsfase heel bepalend. Bonusan heeft drie probiotica in het assortiment die inspelen op verschillende veranderingen in de flora: Darmocare Infantis, Darmocare Pro en Darmocare Extensis. Wilt u meer informatie over Bonusan of over de specifieke toepassingsgebieden van Bonusan Probiotica? Kijk op www.bonusan.nl/vademecum. Bonusan BV
T: (0186) 651 022 E:
[email protected]
Nieuw Bonusan logo
Rood vierkantje (pms 032) en grijze tekst (pms 430)
FytothEraPIE En orthomolEculaIrE thEraPIE voor DE PraKtIjK Bonusan logo zonder 'R' in het vierkantje voor logo's kleiner dan 4,2 x 0,63 cm
Rood vierkantje (pms 032) en grijze tekst (pms 430)
202
ORTHO 5-2009
www.ortho.nl
