Bas Bloem verkozen tot Zorgheld 2011

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 36 NUMMER 17 4 november 2011

Bas Bloem verkozen tot Zorgheld 2011 Foto: Paul Hilkens

Parkinsondeskundige Bas Bloem is verkozen tot Zorgheld 2011 in de categorie De Patiënt Centraal. De kersverse Held nodigde zichzelf meteen uit bij minister Schippers. Marten Dooper

om de patiënt actief te betrekken bij zijn eigen zorg. ‘Een parkinsonpatiënt die zich meldt bij ParC geeft van tevoren op welke klachten voor hem het zwaarst wegen. Dat bepaalt welke specialisten wij inzetten. Via de website van ParkinsonNet kiest de patiënt zelf gekwalificeerde hulpverleners in de regio voor de uitvoering van het zorgplan, en deelt hij zijn ervaringen met andere patiënten en zorgverleners. Daardoor kunnen zorgverleners ook leren van hun patiënten.’ De aanpak heeft zijn waarde inmiddels bewezen: patiënten krijgen dankzij ParkinsonNet betere zorg terwijl er miljoenen aan kosten bespaard worden, toonde Bloem aan.

Toekomstbestendig Het percentage stemmen waarmee Bas Bloem, hoogleraar neurologische bewegingsstoornissen, zijn nominatie voor Zorgheld 2011 wist te verzilveren zou iedere politicus de vingers doen aflikken. Maar liefst 74 procent van de meer dan 4000 stemmen werden op hem uitgebracht. Enkele filmpjes op YouTube bleken genoeg om zijn achterban te mobiliseren. Een logische aanpak voor iemand die de digitale revolutie gebruikt om de zorg te vernieuwen. ‘Ik vind het een enorme eer om uitverkozen te zijn tot Zorgheld’, reageert Bloem. ‘Ik sta nu in de schijnwerpers, maar het is natuurlijk een teamprestatie.’

Miljoenen bespaard De afgelopen jaren zette Bloem samen met een team collega’s zorginnovaties op als het Parkinson Centrum Nijmegen (ParC), het specialistische netwerk ParkinsonNet en MijnZorgnet, een digitale ontmoetingsplaats voor patiënten en zorgverleners. Rode draad daarbij is het gebruik van ICT

Pagina 5 ‘Je kunt niet zonder medische psychologie naar een ziekte kijken’

Pagina 6 De kunst van het kweken en koesteren van kennis

Dat merken ook anderen op. ‘Diverse specialismen willen nu zo’n netwerk van gespecialiseerde hulpverleners en een digitale MijnZorgnet community voor het uitwisselen van kennis en ervaringen’, vertelt Bloem. ‘Dankzij de structurele financiering die we nu krijgen, kunnen we ParkinsonNet binnenkort uitbreiden tot NeuroNet voor aandoeningen als de ziekte van Huntington, multiple sclerose of een beroerte. Doordat de netwerken vanuit Nijmegen worden uitgerold, zullen de patiënten in onze regio er als eerste van profiteren.’ Volgens Bloem is zorg waarin de patiënt en zorgverleners via digitale communities nauw met elkaar samenwerken, dé manier om de Nederlandse gezondheidzorg toekomstbestendig te maken. Om die visie op het hoogste niveau uit te dragen, nodigde hij zichzelf tijdens zijn uitverkiezing als Zorgheld maar meteen uit bij minister Schippers. ‘VWS heeft mij genomineerd. Dan kan de minister me toch moeilijk weigeren.’ n

Pagina 9 Snelle DNA-techniek nu toegepast in de patiëntenzorg

Pagina 12 De medicijnmarkt is zelf een beetje ziek

r adb o d e 1 7 - 2 0 1 1

Verbeterd

En verder...

Promoveren 2.0

In bedrijf, Centrale Documentencommissie, Klaar voor de nieuwbouw  Wetenswaardig  Mensen, IM’s  HRM-info, betoog Carla Smits: Patiënt bepaalt dienstverlening  Ethiek 

Een applicatie voor de iPhone, een e-book, een filmpje op You Tube. En ja, ook het klassieke proefschrift zelf. Op allerlei manieren draagt promovendus Sivera Berben de uitkomsten van haar onderzoek uit. Pijn. Op 31 oktober promoveerde Sivera Berben. Ze deed onderzoek naar de pijnbehandeling bij traumapatiënten in de spoedzorg. 70 procent van de mensen die in de ambulance vervoerd moeten worden, heeft pijn.

Terwijl maar de helft daarvan pijnmedicatie krijgt. Op de Spoedeisende Hulp (SEH) is het nog een tandje erger: 90 procent van de patiënten komt met pijn binnen, 80 procent verlaat de SEH nog steeds met pijn. Taaie kost. De pijnbehandeling in de acute zorg moet beter! Sivera Berben wil deze boodschap uitdragen naar huisartsen, ambulancezorg, zorgverleners van de SEH en de mobiel medische teams. ‘Een proefschrift is voor veel mensen taaie kost’, vertelt Berben. ‘Ik wil voor alle betrokken zorgverleners mijn onderzoek en aanbevelingen aantrekkelijk presenteren. Met als uiteindelijke doel dat ze de zorg van de patiënt zullen verbeteren.’ Waaier. Dit heeft geresulteerd in een waaier van communicatie-uitingen. Voor wetenschappers en medici is er het klassieke proefschrift. Dit is ook als e-book te krijgen. Speciaal voor verpleegkundigen is er een toegankelijker geschreven boekje gemaakt met daarin de belangrijkste resultaten. Ook komt er een applicatie voor de iPad en iPhone voor SEH- en ambulanceverpleegkundigen om de juiste keuzes te maken in pijnbehandeling voor de patiënt. Spoed. Vervolgens is er een You Tube-filmpje, waarin Berben in minder dan één minuut de essentie van haar onderzoek uitdraagt. Is dit het? Nee, er was nog een symposium op de dag van haar promotie. En natuurlijk twittert en blogt Berben over haar onderzoek. Met de inzet van de moderne media hoopt ze dat met spoed de pijnbehandeling beter gaat worden.  GM Het filmpje van Sivera Berben is te zien op www.youtube.com/umcstradboud (toegankelijk via intranet).

Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen, Jannie Meussen en Gijs Munnichs. Aan dit nummer werkten mee: Marten Dooper, Flip Franssen, Aliëtte Jonkers, Pieter Lomans, Frank Muller, Carla Smits, Daan Van Speybroeck, Marc van Teeffelen. E-mail: radbode@sb. umcn.nl, telefoon: 024-3617261 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product­groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat. Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023 5714745, e-mail: zandvoort@ bureauvanvliet.com Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 18 november.

agenda Algemeen

Op allerlei manieren draagt promovendus Sivera Berben de uitkomsten van Foto: Marc van Teeffelen haar onderzoek uit.

7 t/m 18 november: verkoop UNICEF kaarten en cadeauartikelen, hal bij hoofdingang UMC (10.0017.30 uur) 8 november: Lecture prof.dr. Ulrich Brandt. Titel: Complex I and other Big Things in Mitochondria, 14.30-15.30 uur, Figdor Lecture Theatre, NCMLSgebouw, route 289. 8 november: Wat is een beroerte? Hoe herken je dit en is het te voorkomen? Verpleegkundigen en studenten geven antwoord. Bezoekers kunnen cholesterol, bloeddruk of suiker laten meten, hal bij hoofdingang UMC 11 november: Conference Sex and Brain, voor o.a. psychiaters, medisch psychologen, gynaecologen, neurologen en studenten. Zie: www. paoheyendael.nl 12 november: UCCZ Dekkerswald organiseert grote open dag in het kader van de Week Chronisch Zieken 2011. Info: www.uccz.nl

kunst Donderdag 13 oktober werd, in aanwezigheid van de kunstenaar, De Mol van Tom Claassen op de afdeling Urologie ingehuldigd. Op het einde van de gang staat het beeld op een sokkel als op een troon, een beeld om naar op te kijken. Zelf kijkt het dier uit over de gang als was het een onderdeel van zijn ondergronds gangenstelsel. Maar is een mol niet blind? Zo staat hij er massief en laat zich door niets of door niemand van buitenaf verstoren.

Oecumenische vieringen

Terwijl we zeker niet iedere dag een mol zien, weten we onmiddellijk dat het een mol is. Hij is perfect geëvoceerd in een zeer gave en, door de draaiingen en plooien, elegante vorm. Helemaal glad en zwart glanzend gaat de vertrouwdheid gepaard met een niet direct vat krijgen op het beeld. En deze spanning maakt het tot een ware artistieke creatie. Onze blik glijdt er om zo te zeggen van af, terwijl het beeld zo fascineert dat onze blik er steeds weer tegenop tracht te kruipen om het zich eigen te maken.

Elke zondag om 10.00 uur in het Personeelsrestaurant. Zondag 6 november, voorganger Mies Singendonk; zondag 13 november, voorganger Anneke de Vries.

PAO-Heyendael Voor programma en nadere info: www.paoheyendael.nl.

Radboud Zorgacademie Maar wat komt deze mol hier doen? Werkt hij even storend als in de tuin waar hij onder de vorm van molshopen zijn sporen nalaat? Tegelijk blijft hij innemend; in zijn vormgeving heeft hij iets ontroerends, ja ontwapenends zoals hij er staat met zijn voorste poten die net handjes zijn. Zo verankert De Mol zich in de afdeling en in de kunstcollectie van het UMC: de werkzaamheden van een uroloog, zoals hij het inwendige van de mens verkent, lijken soms op die van een mol: beide banen zich een weg in een gangenstelsel en begeven zich er op eigen wijze op zoek naar dingen die er niet horen. Het staartje van De Mol accentueert dit nog eens met zijn vorm als tussen een boor en een kurkentrekker. Daan Van Speybroeck

Sectie Bijscholing van de Radboud Zorgacademie verzorgt bijscholing voor medewerkers en voor externe klanten. Meer informatie: www.radboudzorgacademie.nl ➞ bijscholing.

A ZO - s c h o l i n g Voor informatie scholingsavonden: www.azo.nl onder het kopje Actueel-Agenda en OpleidingScholingsavonden. Deelname is gratis, echter wel graag aanmelden via de website.

Soeterbeeck Programma RU Voor meer informatie/inschrijven: www.ru.nl/ soeterbeeckprogramma De Mol van Tom Claassen staat op de afdeling Urologie.

2

4 9 10 11 12

b e l e id

r adb o d e 1 7 - 2 0 1 1

nieuwsladder Griepprik Medewerkers kunnen nog op 8 en 10 november een griepprik halen. Dinsdag 8 november 09.00 - 10.00 Polikliniek NNGR, ruimte 0.05 route 943 10.30 - 12.00 Gebouw Vrouw en Kind, plein bg, route 790 13.00 - 16.00 A gebouw, begane grond ruimte 279, route 634 Donderdag 10 november 09.00 - 11.30 Gebouw Vrouw en Kind, plein bg, route 790 12.30 - 14.00 A gebouw, begane grond ruimte 279, route 634 14.30 - 16.00 KNO hoorzaal route 417 Meer informatie over de griepprik: zie intranet onder button Hatsjoe.

Dokterhoe.nl vernieuwd Foto: Erik Scholte

Veiligheid op nummer één Van 14 tot en met 18 november is het de Week van de Patiëntveiligheid. Hoe is de stand van zaken wat betreft de veiligheid? Wat zijn onze ambities? Een gesprek met Hans van der Hoeven, afdelingshoofd IC en ambassadeur patiëntveiligheid. ‘We moeten het veiligste ziekenhuis van Nederland worden.’

zakelijk. Neem bijvoorbeeld handhygiëne. Ga je een willekeurige afdeling testen, dan blijkt dat de regels maar voor 30 tot 40 procent goed nageleefd worden. Er is jarenlang energie in gestoken om medewerkers te motiveren hun handen te wassen. Iedereen weet inmiddels het belang hiervan. Als dat dan nog steeds niet gebeurt en patiënten worden daar de dupe van… Dan zeg ik: handhaven. Als zorgverlener was je je handen, klaar. Daar ben je zelf verantwoordelijk voor. Een keer vergeten kan, maar de tweede keer krijg je een waarschuwing en de derde keer volgen er maatregelen.’

Gijs M unnic h s

Ruim een jaar geleden is het Patiëntveiligheidsprogramma gelanceerd, met als doel: iedere patiënt altijd veilig. Op tien thema’s gaat het Radboud de veiligheid verbeteren. Momenteel bezoekt Hans van der Hoeven samen met Lilian Briggeman (adviseur kwaliteit en veiligheid) alle afdelingen om te kijken hoe elk veiligheidsthema ervoor staat. ‘Veiligheid raakt steeds meer ingebed in de dagelijkse praktijk’, aldus Van der Hoeven. ‘Sommige afdelingen, zoals Neurologie, zijn er voortreffelijk mee bezig. Over het algemeen moeten we nog wel veel slagen maken. Maar er wordt zeker vooruitgang geboekt. Wat bijvoorbeeld heel goed gaat zijn de thema’s “herkenning van de vitaal bedreigde patiënt” en “preventie van nierschade bij contrasttoediening”. In het hele UMC is de werkwijze hiervoor zo goed als ingeburgerd.’ In Radbode (nr. 13, 2011) schreef u in het betoog over veiligheid dat het tijd is voor handhaving. ‘Voor bepaalde voorschriften is handhaving nood-

Week van de Patiëntveiligheid Van 14 tot en met 18 november houdt het Radboud de Week van de Patiëntveiligheid. Er zijn dan voor zorgverleners diverse workshops te volgen. Kijk op het bedrijfsportaal voor het programma. Ook vind je daar informatie over ons Patiëntveiligheidsprogramma en de tien veiligheidsthema’s. Dit jaar is er in de Week van de Patiëntveiligheid speciale aandacht voor medicatieveiligheid. Heeft u vragen over anamnese medicatie in het MEPD, het maken van een ontslagrecept of hoe u thuismedicatie opvraagt? Stel uw vraag via: [email protected]. nl. In de Week van de Patiëntveiligheid geeft Stephanie Natsch, themaleider medicatieverificatie, binnen 24 uur antwoord.

Is het urgentiebesef onder medewerkers dat de zorg veiliger móet wel groot genoeg? ‘Vroeger gingen zorgverleners er klakkeloos vanuit dat een ziekenhuis veilig was. Totdat bleek dat er in Nederland veel mensen overlijden door onveilige situaties. Zorgverleners reageerden toen met: in ons ziekenhuis is dat niet geval. Terwijl dat overal wel zo is. In het Radboud beseffen medewerkers steeds meer dat de zorg veiliger moet. Dat moet ook, want de zorg verandert. De patiënt gaat steeds meer bepalen wat wij moeten leveren en zal bewust kiezen voor een bepaald ziekenhuis. Veiligheid staat voor hem op nummer één.’ Wat moet er in 2012 bereikt zijn wat betreft de veiligheid van zorg in het Radboud? ‘We zijn tot nu vooral bezig geweest met registreren en vastleggen binnen de tien veiligheidsthema’s. Het zou fantastisch zijn als alle afdelingen eind 2012 op alle thema’s daadwerkelijk aan het verbeteren zijn. Dat we bijvoorbeeld kunnen laten zien dat delier minder voorkomt, omdat we maatregelen genomen hebben. Het moet onze ambitie zijn om het allerveiligste ziekenhuis van Nederland te worden.’ Is dat te bereiken? ‘Ja! Neem bijvoorbeeld lijnsepsis. Als je minder dan drie infecties per duizend katheterdagen hebt, lever je volgens de norm excellente zorg. Onze IC voldoet hier continu aan. Maar in sommige ziekenhuizen in Amerika is dit aantal infecties nul, gedurende jaren! Die drie op duizend is nog steeds zonde. Je levert pas echt veilige zorg als er geen enkele onveilige situatie meer is. Het is toch verschrikkelijk als iemand door een fout schade oploopt of zelfs overlijdt? Ik kan daar niet van slapen. Patiënten moeten bij ons de meest veilige zorg krijgen. En dat is ook mogelijk. Kijk naar de Cardio-thoracale chirurgie in het Radboud. Aantoonbaar zijn zij nu met voorsprong de allerbeste in Nederland. Daar is de urgentie van veiligheid bij elke medewerker volledig doorgedrongen. Dat kunnen én moeten we op al onze afdelingen bereiken.’ n

3

Hoe voorkom ik RSI? Til ik wel goed? Hoe werk ik veilig met cytostatica? Waarmee kan ik het best mijn handen wassen? Scoor ik goed op de stresstest? Wat adviseert de virtuele dieetcoach? De volledig vernieuwde site dokterhoe.nl biedt praktische ondersteuning aan alle UMC-medewerkers. De vernieuwing van dokterhoe is afgesproken in de Cao UMC 2011-2013. Om gezond werken en gezond leven te stimuleren, want dat draagt bij aan langer en met plezier werken in de UMC’s. Dokterhoe.nl is voor medewerkers een hulpmiddel om zelf verantwoordelijkheid te nemen.

Prevalentiemeting decubitus Decubitus is één van de thema’s binnen het Patiëntveiligheidsprogramma. Op 8 november wordt een ziekenhuisbrede prevalentiemeting decubitus gehouden. Alle verpleegafdelingen (met uitzondering van Verloskunde) doen hieraan mee. Een verpleegkundige van de afdeling voert samen met een verpleegkundige van buiten de afdeling de meting uit. Samen maken zij op 8 november in de ochtend een ronde langs alle patiënten die langer dan 24 uur zijn opgenomen. Studenten verzamelen alle formulieren en voeren de gegevens in op de computer. De dag na de meting krijgen alle afdelingen de uitslag per mail toegestuurd. Vanaf nu wordt de prevalentiemeting decubitus vier maal per jaar uitgevoerd. Het doel is te komen tot verbeteracties en de incidentie van decubitus te verlagen van 7 naar 2 procent.

TO X p o l i Elk jaar sterven in Nederland tenminste 3.000 mensen als gevolg van werk. Om dit aantal terug te dringen starten de afdeling Algemeen Interne Geneeskunde van het UMC St Radboud  en het Expertise Centrum Toxische Stoffen van Arbo Unie  een polikliniek voor klinische arbeidstoxicologie in het UMC St Radboud. Op de polikliniek voor klinische arbeidstoxicologie kunnen patiënten, na verwijzing door de bedrijfsarts, terecht met klachten die mogelijk het gevolg zijn van het werken met chemische stoffen. Patiënten worden in de nieuwe polikliniek onderzocht door een multidisciplinair team. Meer informatie: zie het nieuwsarchief op www.umcn.nl, bij 13 oktober.

Hulpfonds Het jaarverslag 2010 Hulpfonds Personeel ligt tot 17 december op het bureau van het Hulpfonds aan de Kapittelweg 54 ter inzage voor donateurs van het Hulpfonds Personeel.

in b e d r ijf

r adb o d e 1 7 - 2 0 1 1

Oproep medewerkers

Meld je aan als stamceldonor!

Tijdens de vierdaagse hebben lopers (ook Radboudmedewerkers) geld opgehaald om nieuwe donors te ‘typeren’. De Stamceldonorbank roept nadrukkelijk Radboudmedewerkers op om zich in te schrijven als stamceldonor. ‘ Je hoeft er de deur niet voor uit, alle expertise is hier in huis. Het kost weinig tijd en inspan-

ning en kan zóveel opleveren. Jouw stamcellen zouden immers zomaar een mensenleven kunnen redden’, zegt directeur dr. Michel Schaap De Stamceldonorbank zoekt passende donors voor patiënten met een bloedziekte, zoals leukemie, de ziekte van Hodgkin of het non-Hodgkinlymfoom. Een transplantatie met stamcellen is voor hen vaak de enige manier om te genezen. Helaas is voor veel patiënten nog steeds geen match in het wereldwijde bestand te vinden. Het is dus van belang het donorbestand te blijven uitbreiden. Stichting Stamceldonorbank Europdonor Nijmegen is verbonden aan het UMC St Radboud en is gevestigd op het UMC-terrein. Kijk voor meer informatie op: www. stamceldonor.nl.

Foto: Marc van Teeffelen

Doe een wens

Domino Day op poliplein Het poliplein in Gebouw Vrouw en Kind stond op 26 oktober in het teken van Domino Day. Speciaal voor de patiëntjes van het Kinderziekenhuis werd dit spektakel georganiseerd, zodat ze even met iets anders bezig zijn dan hun ziekte. De kinderen maakten zelf ontwerpen voor Domino Day. Zo werden tekeningen van een octopus, een hart en een mama zichtbaar via de omgevallen dominostenen. Constructies zorgden voor special effects: balletjes die via een roetsjbaan de volgende steen omgooien, een autootje dat dankzij een dominosteen in beweging komt, een speelgoedhondje dat gaat lopen. En op het einde: ballonnen in de lucht. Domino Day is mogelijk gemaakt dankzij Stichting Doe Een Wens.  GM

Centrale Documenten Commissie

Van 28 documenten naar één Hoe maak je UMC-brede protocollen, multiprofessionele richtlijnen en voorschriften makkelijk toegankelijk? De Centrale Documenten Commissie (CDC) ondersteunt afdelingen hierbij. ‘We toetsen of een document ziekenhuisbreed geautoriseerd kan worden. Belangrijk hierbij is bijvoorbeeld dat taken en verantwoordelijkheden duidelijk omschreven zijn’, vertelt voorzitter Petra van Gurp. ‘Maar we kijken ook hoe het document is opgezet. Is de inhoud helder? Is informatie snel te vinden? Wij hebben een faciliterende rol. De professional zelf levert de inhoud.’ De CDC kan een zogenaamd “opstartdocument” maken. ‘Hierbij verrichten we het nodige voorwerk’, vertelt Annemieke Pacilly, coördinator CDC. ‘We voegen huidige documenten samen, verwijderen doublures. Zo komen we tot een conceptdocument dat de zorgprofessional vervolgens completeert en actualiseert.’ Zo waren er 28(!) aparte documenten voor blaaskatheterisatie. Hiervoor is er nu nog slechts één ziekenhuisbreed document. Van Gurp: ‘De taken van de arts, verpleegkundige, het inbrengen van een blaaskatheter bij man, vrouw, kind, enzovoorts. Overal waren aparte documenten voor. Nu staat het in één document. Het totale plaatje maakt professionals tegelijk bewust van alle aspecten die meespelen bij blaaskatheterisatie.’ Verpleegkundig consulent Rianne van Boekel is enthousiast over de CDC. ‘Ze hielpen me bij het opstellen van het protocol acute pijn’, vertelt ze. ‘Het protocol moest naar de CDC voor ziekenhuisbrede goedkeuring. Het CDC heeft een scherpe blik op wat er nog in het protocol ontbreekt en hoe het vormgegeven kan worden. Sommige stukken zijn nu net iets duidelijker en bondiger neergezet. Ik raad afdelingen zeker aan de CDC te raadplegen.’ De CDC bestaat nu een jaar. Ze was bijvoorbeeld nauw betrokken bij de richtlijn voor ‘Gelimiteerd beleid’ en het document ‘Besluitvorming wel of niet reanimeren’. Ook heeft de CDC afgelopen zomer met spoed geholpen bij het protocol voor de omgang met bacterie EHEC. ‘Toch kunnen meer afdelingen onze expertise benutten’, aldus Van Gurp. ‘Schakel ons vooral in een vroeg stadium in. Daarmee voorkom je dat je zaken over het hoofd ziet, en zorg je dat het document het snelst ziekenhuisbreed geaccepteerd wordt.’  GM Contactgegevens CDC: tel. 86922, [email protected]. Coördinator is Annemieke Pacilly.

Klaar voor de nieuwbouw Militairen helpen bij verhuizing Eind dit jaar vindt de grote verhuizing plaats naar de nieuwbouw in P-West en R. Op 10, 11 en 12 december gaan de klinische afdelingen, de OK, de IC en de SEH over. Het Radboud krijgt hulp van Defensie om de verhuizing optimaal patiëntveilig te laten verlopen. De verhuizing naar de nieuwbouw is een mega­ klus. Het hoogtepunt is als op genoemde dagen de patiënten worden overgebracht naar de nieuwe verpleegafdelingen. ‘Daarbij moet de veiligheid van zorg ten allen tijde gegarandeerd zijn’, vertelt projectmanager Jacqueline de Boer van Projectbureau Nieuwbouw. ‘De kennis, expertise en ervaring van Defensie zijn hierbij zeer bruikbaar. Zo hielpen ze eerder bij een grote verhuizing van het Maasziekenhuis in Boxmeer.’ Voorbereiding. De ondersteuning van Defensie begint al bij de voorbereiding. ‘Wij helpen om een gedetailleerd draaiboek voor de verhuisdagen te maken’, vertelt luitenant-kolonel Erik Backus. ‘Vanuit Defensie zijn we heel goed in scenariodenken en hebben we veel ervaring met rampen- en calamiteiten­ bestrijding. Wat zou er allemaal mis kunnen gaan? Hoe anticipeer je hierop? Met een goed draaiboek kun je al veel calamiteiten voorkomen.’ Coördinatiecentrum. Speciaal voor de verhuizing komt er op de onderverdieping van het UMC een verhuiscoördinatiecentrum. Defensie helpt mee om dit in te richten. ‘Vanuit deze regiekamer zullen militairen en UMC-medewerkers straks de verhuizing monitoren’, vertelt Backus. ‘Via overzichten en

volgsystemen kunnen we van hieruit precies volgen hoe de stroom goederen en patiënten verloopt en zonodig ingrijpen als er iets misgaat.’ 80 militairen. Tijdens de verhuisdagen bieden zo’n 80 militairen een helpende hand. ‘Afdelingen moeten tijdens de verhuizing met dubbele bezetting draaien’, aldus De Boer. ‘Defensie kan daarin bijspringen door militaire verpleegkundigen en verzorgenden in te zetten. Bijvoorbeeld om de patiënten te transporteren naar de nieuwbouw. Of om mee te draaien in de zorg. We gaan de komende tijd bij elke afdeling na aan welke ondersteuning er behoefte is.’ Ambulances. Een van de verhuizende afdelingen is de Spoedeisende Hulp. ‘Er is straks een andere aanrijroute van ambulances naar de SEH. Natuurlijk gaan we dat van tevoren goed communiceren’, vertelt Eric van Leeuwen, afdelingshoofd SEH. ‘Maar toch zal het voorkomen dat mensen op de oude locatie komen. Er zullen daarom militairen buiten staan om mensen de weg te wijzen, en om te zorgen dat de ambulances goed bij de SEH kunnen komen.’ Werkbezoek. De komende tijd zijn de militairen geregeld op werkbezoek in het Radboud om de verhuizing voor te bereiden. ‘Hierbij vinden ook kleine oefeningen plaats’, zegt Backus. ‘We zullen allerlei situaties voorleggen aan de ziekenhuis­ medewerkers. Stel: de lift gaat kapot, wat doe je dan? Door dergelijke scenario’s te bespreken, kom je al vooraf met oplossingen en verklein je de kans op calamiteiten tijdens de verhuizing.’  GM

Majoor Tonnie Dulk, luitenant-kolonel Erik Backus en Jacqueline de Boer (Projectbureau Nieuwbouw) op werkbezoek in de nieuwbouw.

4

in terview

r adb o d e 1 7 - 2 0 1 1

‘Je kunt niet zonder medische psychologie naar een ziekte kijken’

Prof.dr. Andrea Evers: ‘Er is steeds meer bewijs dat psychologische factoren allerlei lichamelijke processen beïnvloeden.’

Op de dag van haar oratie, 4 november, wordt ook het Radboud Expert Centre for Psychology & Medicine geopend. ‘Zorg en onderzoek kunnen nog zoveel beter, als je naar de hele patiënt kijkt’, is de overtuiging van klinisch psycholoog prof.dr. Andrea Evers.

J anni e M e uss e n

Ze komt uit een familie van veel medische en psychosociale professionals. Ze wist al vroeg dat ze ook deze kant op wilde, maar twijfelde tussen psychologie en geneeskunde. ‘Ik heb mezelf toen de volgende vraag gesteld. Wat is erger, dat je een been verliest of dat je er niet mee om kunt gaan? Het laatste gaf voor haar de doorslag. Ze koos voor de Klinische Psychologie. Circa eenderde van de patiënten met chronische lichamelijke aandoeningen heeft last van emotionele problemen of problematisch ziektegedrag. De medewerkers van Medische Psychologie, waar prof.dr. Andrea Evers werkt, begeleiden hen binnen multidisciplinaire teams op vrijwel alle Radboudafdelingen.

Paralelle processen Uit de gesprekken aan de keukentafel kreeg Evers van PMS 180 - CYAAN

Op 4 november is het Radboud Expert Centre for Psychology & Medicine officieel geopend. Doel is de psychologische mechanismen te ontrafelen voor het ontstaan en het beloop van ziekten en de effecten van behandeling. Om daar vervolgens gerichte therapieën voor te ontwikkelen in samenwerkingFULLCOLOR met klinische en niet-klinische afdelingen in het Radboud en daarbuiten. Het centrum is ondergebracht bij de afdeling Medische Psychologie. Medewerkers kunnen er met onderzoeksvragen terecht. Meer informatie: www.psychologymedicine.nl.

jongs af mee dat lichaam en geest parallelle processen zijn, die je niet los van elkaar kunt zien. ‘Uit onderzoek weten we inmiddels dat mensen onder invloed van stress bijvoorbeeld vatbaarder voor infecties zijn. Ook wonden genezen dan minder snel.’ Eigenlijk kun je zonder psychologie niet naar een ziekte kijken, geeft ze aan. ‘Zorg die rondom de patiënt is georganiseerd (patient-centered care) wordt vaak enkel gezien als een middel om patiënten tevreden te stellen. Maar het heeft ook allerlei effecten op het ziekteproces. Doordat stressreacties bijvoorbeeld verminderen of dat de patiënt zijn medicijnen beter inneemt. Neem de angst voor bijwerkingen, zoals misselijkheid bij het middel methrotexaat. Patiënten zijn vaak al beroerd voordat ze het innemen, alleen door de aangeleerde angstreacties ertegen.’ In het verleden kwam Medische Psychologie vaak pas bij probleemgedrag in actie. Nu wordt in een vroeg stadium gesignaleerd welke patiënten risico lopen. ‘Met cognitieve gedragstherapie proberen we denken gedragspatronen te doorbreken. Dat werkt. We ontwikkelen ook steeds meer e-health interventieprogramma’s. Waarbij patiënten – gewoon thuis achter hun pc – bijvoorbeeld leren beter om te gaan met chronische pijn of vermoeidheid. We leren hen als het ware hun eigen coach te zijn. Ook ziektekostenverzekeraars zijn hierin geïnteresseerd, want je bereikt zo met een beperkte inzet een grote groep mensen. Momenteel lopen allerlei effectstudies naar deze nieuwe behandelvormen.’

Stap verder Evers gaat nu nog een stap verder. Ze bekleedt vanaf 1 april de leerstoel Psychobiologie van somatische aandoeningen en is samen met haar collega’s oprichter van het nieuwe Radboud Expert Centre for Psychology & Medicine. ‘Hier gaan we innovatief onderzoek uitvoeren van laboratorium tot therapeutische toepassingen in

5

Foto: Flip Franssen

de kliniek. Er is steeds meer bewijs dat psychologische factoren allerlei lichamelijke processen beïnvloeden. Zo hebben we bijvoorbeeld aangetoond dat als je gezonde proefpersonen vertelt dat een bepaalde prikkel jeuk of pijn kan oproepen, ze die ook meer ervaren dan wanneer je vertelt dat die nauwelijks pijn of jeuk veroorzaakt. Ook is uit eerder onderzoek bekend dat dit weer gepaard gaat met allerlei neurobiologische effecten. Deze kennis zetten we momenteel om in gerichte therapie.’

De tijd is er rijp voor De tijd is er volgens haar rijp voor. Psychobiologische effecten zijn steeds beter te meten. ‘We hebben in experimenteel onderzoek bijvoorbeeld laten zien dat na een kortdurende psychologische behandeling het lichaam tijdens stress minder cortisol aanmaakt en dat ontstekingreacties veranderen. Op deze wijze kun je waarschijnlijk het immuunsysteem positief beïnvloeden.’ Evers ziet ook toekomst in de gecombineerde toepassingen van psychologie met farmacotherapie. ‘Recente studies wijzen erop dat als je bij angstbehandelingen met medicatie de stressreacties vermindert, patiënten minder stress ervaren. Ook als ze later dezelfde farmacotherapie niet meer krijgen. Dit zou de effecten van onze behandelingen sterk kunnen verbeteren. We gaan een vergelijkbare aanpak nu onderzoeken bij patiënten met chronische ontstekingsziekten.’ ‘Learning from the wisdom of the body’, is de titel van haar rede. Die heeft een dubbele betekenis, legt ze uit. ‘We kunnen meer gebruikmaken van de wijsheid van het lichaam, door aangeleerde psychobiologische reacties te ontrafelen die het ziekteproces beïnvloeden. Maar je kunt het lichaam ook een nieuwe wijsheid aanleren.’ Volgens Evers ligt hier internationaal een veelbelovend terrein braak. ‘Het is vernieuwend, we kunnen ons hiermee profileren en onderscheiden. Collega’s reageren enthousiast. Je kunt alleen maar innoveren als je multidisciplinair, over grenzen van het eigen vakgebied heenkijkt. Dat wordt veel geroepen, maar nog te weinig gedaan. Door onze intensieve samenwerking met verschillende specialismen, hebben we hier de unieke mogelijkheid om dit te realiseren.’  n

r  eportage

De kunst van het kweken en koe

Toptalent in onderzoek kweken, koesteren en – als het even kan – vasthouden: het is volgens ingewijden ‘keihard bikkelen’. UMC’s voeren een continue concurrentiestrijd om te excelleren in toponderzoek. Het UMC St Radboud gooit in deze wedloop naar kennis hoge ogen. Aliëtte Jonkers Vierdejaars geneeskundestudente Paula Roosendahl deed in het kader van het Honoursprogramma onderzoek naar het materiaal uit de neusholte van haar begeleider prof.dr. Peter Hermans.

Het nieuwe collegejaar is in ieder geval voor zestien Nijmeegse onderzoekers goed begonnen: zij ontvangen een Veni-subsidie van de NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek). Met zo’n subsidie van 250.000 euro kunnen zeer getalenteerde onderzoekers die niet langer dan drie jaar geleden gepromoveerd zijn een volgende fase in hun onderzoekscarrière financieren.

In de kopgroep Een van die onderzoekers is dr. Alexander Hoischen, senior postdoc. Met het binnenhalen van de Veni-subsidie uit de Vernieuwingsimpuls van de NWO behoort hij nu tot de prestigieuze 16,5 procent van de jonge onderzoekers aan de top. Internationaal behoren Venionderzoekers tot de top van hun veld. In Hoischens geval is dat de Antropogenetica. Met zijn team gaat

hij met revolutionaire genoomtechnieken op zoek naar DNA-variaties (puntmutaties) die miskramen in een laat stadium veroorzaken. Daarmee hoopt hij antwoord te krijgen op de vraag hoe miskramen ontstaan en welke cruciale ontwikkelingsgenen hierbij zijn betrokken. Het Radboud heeft de senior postdoc niet hoeven overhalen om zijn onderzoek in Nijmegen uit te voeren: dat was Hoischens eigen voorkeur. ‘De afdeling Antropogenetica is een van de grootste in Europa en wereldwijd beroemd. Tijdens mijn promotie had ik een top 5 samengesteld van universiteiten die in aanmerking kwamen voor mijn toekomstige onderzoek. Het UMC St Radboud stond daarin op nummer één. De reden daarvoor was dat ik alleen onderzoek wilde doen aan een topafdeling in Europa. Kijk, onderzoeker zijn is de mooiste baan die er is, maar alleen leuk als je voorin meeloopt: in de kopgroep. Dat doen we hier in Nijmegen: wij lopen voorop. Ook de afdeling Antropogenetica wil niet ergens middenin de competitie zitten, maar met het team in de Champions League spelen, om een metafoor te gebruiken. Het thema van ons 40-jarig jubileum luidt ook niet voor niets “High Potentials”. Dat geeft onze ambitie aan.’

Toonaangevende positie

De afdeling Antropogenetica: ‘Onderzoek is alleen leuk als je voorop loopt, in de kopgroep. Daarom luidt ons lustrumthema “High Potentials”.’ Foto: Marc van Teeffelen

6

Het Radboud doet het inderdaad goed als het gaat om het ontwikkelen en aan zich binden van toptalent in onderzoek. Voor een universitair ziekenhuis is het essentieel om topwetenschappers in huis te hebben: dat is nodig om de bestaande, internationaal toonaangevende positie te handhaven of te versterken. Internationale samenwerking is een voorwaarde voor het binnenhalen van grote Europese subsidies. Het Radboud toonde vorig jaar en ook dit jaar weer aan dat “Nijmegen” goed op de kaart staat in Brussel. De coördinatie van drie grote onderzoeksprojecten, goed voor een subsidiebedrag van drie miljoen euro, werd toegewezen aan het UMC St Radboud. Twee daarvan richten zich op de implementatie van de zorg voor de chronische patiënt, een taak van het UMC-onderzoeksinstituut Nijmegen Centre for Evidence Based Practice (NCEBP),

r adb o d e 1 7 - 2 0 1 1

esteren van kennis Toptalent van Radboud beloond

Influenza A-virus. Hier oefent ze in het afnemen van klinisch

‘De onderzoekswereld is heel bijzonder. Het zijn een beetje gekke mensen, op een leuke manier gek: creatieve geesten.’

Het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences (NCMLS) van het UMC St Radboud kreeg onlangs 800.000 euro in het kader van het NWO Graduate Programma 2011. Met dit Graduate Programma stimuleert de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) de ontwikkeling van (inter)nationaal toptalent. Scientific manager van het NCMLS dr. Adrian Cohen en topwetenschapper Qian Feng vertellen wat dit voor hen betekent.

Foto: Frank Muller

een derde op het identificeren van nieuwe genetische markers en tumormarkers die kunnen voorspellen of de patiënt zal reageren op dure medicamenteuze therapie. En Veni-laureaat dr. Sander Nabuurs oogstte voor het Radboud wereldfaam door op een toppositie te eindigen in de internationale DRD3-modeling-competitie, waarin alles draait om het voorspellen van de bindingsoriëntaties van kleine moleculen in G protein-coupled receptors (GPCRs), de belangrijkste eiwitklasse voor de ontwikkeling van geneesmiddelen. Een ander voorbeeld van het succesvol ontwikkelen van toptalent in onderzoek geldt het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences (NCMLS) binnen het UMC St Radboud. Dat kreeg onlangs 800.000 euro in het kader van het NWO Graduate Programme 2011. Het NCMLS kan hierdoor vier extra promovendi plaatsen en tevens een extra sterk onderwijs- en onderzoeksprogramma opzetten binnen het thema “Understanding the molecular basis of disease” (zie kader). Voor antropogeneticus Alexander Hoischen is topkwaliteit weliswaar het belangrijkste criterium voor zijn keuze om zijn werk in Nijmegen voort te zetten, maar hij roemt ook de manier waarop wetenschappers hier onderzoek kunnen doen: ‘Er is een ideale mix van verantwoordelijkheid en vrijheid die je hier in vol vertrouwen krijgt. Dat is echt fantastisch.’

Honoursprogramma Iemand die juist nét heeft kennisgemaakt met het doen van wetenschappelijk onderzoek binnen het Radboud is vierdejaars geneeskundestudente Paula Roosendahl. Zij volgt het Honoursprogramma voor zeer gemotiveerde Bachelorstudenten. Studenten die hiervoor worden geselecteerd, worden gekoppeld aan een onderzoeker. Samen formuleren ze een onderzoeksvraag. Paula werd gekoppeld aan prof.dr. Peter Hermans, hoogleraar Kindergeneeskunde-Moleculaire Infectiologie en hoofd van het Laboratorium Kindergeneeskunde-Infectieziekten (LKI). In het lab deed zij onderzoek naar het Influenza A-virus, en wel in het bijzonder de moleculaire interactie tussen het virus en de gastheercel.

‘Het was geweldig. Ik heb er echt van genoten!’, zegt de getalenteerde geneeskundestudente. ‘De onderzoekswereld is heel bijzonder. Het zijn een beetje gekke mensen, op een leuke manier gek: creatieve geesten. Het is keihard bikkelen: ze werken vaak tot diep in de nacht door. Je carrière hangt ook vaak af van die ene publicatie, het is een wedstrijd: wie ontdekt iets het eerste? Er is concurrentie uit de hele wereld. Ik heb enorm veel respect gekregen voor onderzoekswerk. Ik zou het niet fulltime willen doen, maar wel in combinatie met de patiëntenzorg. Dat zou ik erg graag willen, want onderzoek is heel erg spannend.’

In het diepe Haar begeleider prof.dr. Peter Hermans vult aan: ‘Het is heel belangrijk dat er dokters zijn die in nauw contact staan met de onderzoekswereld. Binnen ons UMC is translationeel onderzoek sterk in opkomst. Bij translationeel onderzoek wordt fundamentele kennis vertaald naar klinische toepassing, bijvoorbeeld verbetering van de behandeling van ziekten: wetenschappelijke kennis uit het lab vertalen naar de praktijk dus, de kliniek. Dat gaat in Nijmegen hand in hand. En het Honoursprogramma geneeskunde voor bachelors wakkert een mogelijke interesse voor het doen van onderzoek aan in een heel vroege fase van de studie. Ook voor hoogleraren is het Honoursprogramma leuk. Er is gezonde rivaliteit tussen de zes onderzoeksinstituten om wie deze selectie topstudenten mag begeleiden. Een eer? Dat weet ik niet, maar je hoopt wel dat ze voor je kiezen. Ja, hoogleraren zijn best competitief’, grijnst de professor. ‘Voor ons is het ook spannend: je gooit die jonge mensen wel echt in het diepe. Honoursstudenten gaan ook een paar maanden stage lopen in het buitenland. Van tevoren weet je niet wat voor vlees je in de kuip hebt als je een student voor een aantal maanden uitbesteedt aan een gerenommeerde collega aan bijvoorbeeld Harvard in Boston. Tot nu toe is het naar ieders tevredenheid verlopen.’ n

7

Scientific manager Adrian Cohen en onderzoeker Qian Feng in het onderzoeksinstituut NCMLS dat onlangs is beloond met een NWOsubsidie van acht ton. Foto: Frank Muller

Dr. Adrian Cohen: ‘Het NCMLS is zes jaar geleden erkend door de KNAW. Dat stempel geeft al aan dat het onderzoeksinstituut een bepaalde kwaliteit heeft. Nu hebben we de NWO-subsidie van 800.000 euro voor Graduate Schools ontvangen. Van de 49 scholen die een aanvraag voor deze subsidie hebben ingediend, heeft de NWO er 19 gehonoreerd. Dat is een erkenning van het niveau en de kwaliteit van het NCMLS. Ons instituut richt zich op het begrijpen van de cellulaire basis van ziekte. Hier houden we ons bezig met de moleculaire geneeskunde, de celbiologie en het translationele onderzoek. Het NCMLS wil deze fundamentele kennis beschikbaar maken voor klinische toepassingen: diagnostiek en behandeling. De NWO-subsidie zorgt ervoor dat we vier extra promotieplaatsen kunnen aanbieden aan topmasterstudenten, die hun eigen project schrijven.’ Qian Feng: ‘Ik heb eerst de studie biochemie aan de HLO hier in Nijmegen gevolgd. Dat zorgde voor een goede start van mijn masterstudie in Molecular Mechanisms of Diseases (MMD). MMD is een tweejarige Research Master-opleiding die speciaal door het NCMLS wordt georganiseerd om studenten voor te bereiden op een promotietraject. Ik studeerde hierin summa cum laude af en inmiddels zit ik alweer in mijn derde jaar van mijn promotieproject. Ik onderzoek de interactie tussen enterovirussen en het immuunsysteem. Deze enterovirussen kunnen uiteenlopende ziekten veroorzaken, zoals poliomyelitis, myocarditis, meningitis en ook de gewone verkoudheid. Mijn doel is om te ontdekken hoe we de strategie van virussen die het immuunsysteem omzeilen, kunnen doorbreken. Mijn professionele leven is een groot deel van mijn leven. Ik ben er heel trots op dat ik deze promotieplaats heb gekregen. Die vormt de sterke basis van mijn toekomstige carrière.’ n

Berg en Dal | Nijmegen (024) 684 2000 www.goldentulipvalmonte.nl

%

Akkermans Van Elten is een onafhankelijk adviseur

akkermans van elten

Organiseer een eindejaarsfeest op de berg !

akkermans rting elten o k % van 0 1 an. Nu rig besta

die al meer dan 30 jaar de belangen behartigt van het UMC St Radboud en haar medewerkers

Akkermans Van Elten is een onafhankelijk adviseur die al meer

en haar medewerkers op het gebied van verzekeringen, pensio op het gebeid van verzekeringen, pensioenen,

hypotheken en financiële dienstverlening.

Wie wil niet besparen op verzekeringen en hypotheek? Loop binnen bij het PIP en

Akkermans Van Elten is een onafhankelijk adviseur die al meer dan 30 jaar de belangen behartigt van het UMC St Radboud en haar medewerkers op het gebied van verzekeringen, pensioenen, hypotheken en financiële dienstverlening.

65-ja s n o . m . i.v

Wat zijn uw voordelen?

(actieve) vergaderingen | trainingen | congressen feesten | jubilea | lunches | diners | overnachtingen

Loop binnen bij het PIP en laat ons uw voordeel berekenen! Loop binnen bij het PIP en laat ons uw voordeel berekenen!

Nijmegen • te koop

Wat zijn uw voordelen? Tot 35 % op uw privé-verzekeringen Radboud hypotheek, deskundig advies en een aantrekkelijk arrangement Deze korting blijft behouden bij uit dienst treden Spaarloon

Loop binnen bij het Radboud (PIP) en neem mee of bereken zelf uw voordeel op onze w

Inkomenszekerheid bij arbeidsongeschiktheidsverzekering Doe er uw voordeel mee!

Doe wat anderen ook doen: kom vrijblijvend langs en maak kennis met de voordelen die samen werken met accon ■ avm ook voor u Nijmegen, jaren ‘30 huis, nabij centrum kunnen hebben. in Oud-West, op loopafstand van winkels, goed onderhouden, alle stijlelementen Doe er uw voordeel mee!

Meer weten of maken van een afspraak? Akkermans Van Elten T 0481-367077 (radboudlijn) E [email protected]

Laat ons uw voordelen berekenen en bespaar honderden euro’s!

Wij zijn er voor u!

Zelf voo Website gebruik wachtw

w w w.akkerm Loop binnen bij het Radboud (PIP) en neem uw verzekeringspapieren en/of hypotheekbescheiden Onze website is ook bereikba mee of bereken zelf uw voordeel op onze website. w w w.akkermansvanelten.nl Meer weten of maken van een afspraak? Akkermans Van Elten T 0481-367077 (radboudlijn) E [email protected]

Laat ons uw voordelen berekenen www.acconavm.nl

behouden, kamer en suite, open keuken, en bespaar honderden euro’s! 4 slaapkamers, kelder, balkon, Accountancy: [email protected] Fiscaal: [email protected] vrije achtertuin. Vraagprijs 289.000 euro. Info 06 16580621

Wij zijn er voor u!

Zelf voordeel berekenen? Website: www.akkermansvanelten.nl gebruikersnaam: radboud wachtwoord: voordeel

w w w.akkermansvanelten.nl

Kantoor Nijmegen Kerkenbos 10-45 ■ 6546 BB Nijmegen T 16 a n s v a n e l t e n . n l w w w 024 . a k- 360 k e38 rm

Onze website is ook bereikbaar via het intranet van het UMC St Radboud a s s u r a n t i ë n•• pensioenen pensioenen • y p o t h e k e n ••f i financieel n a n c i e e l a dadvies vies assurantiën • hhypotheken

Op zaterdag 5 november 2011 start de verkoop en verhuur van de woningen in ‘ônder onnes’. Tussen 11.00 en 13.00 uur is iedereen welkom op de informatiebijeenkomst voor zowel koop- als huurwoningen c.q. appartementen. De bijeenkomst vindt plaats in de aula van de voormalige ROC-school aan de Hatertseweg te Nijmegen.

8

a s s u r a n t i ë n•• pensioen pensioe assurantiën

Loop binnen bij het PIP Balie 3, route 536 Maandag 8.00 - 9.00 uur en van 11.30 - 15.30 uur

o nd e r z o e k

r adb o d e 1 7 - 2 0 1 1

Snelle DNA-techniek nu toegepast in de patiëntenzorg

dan 30 jaar de belangen behartigt van het UMC St Radboud oenen, hypotheken en financiële dienstverlening.

wetenswaardig Diagnostische testen

Snel en (relatief ) goedkoop nagaan of en zo ja welke fout in het DNA verantwoordelijk is voor de ziekte van n laat ons uw voordeel berekenen! een patiënt. Dat kan met behulp van de techniek die exoom sequencing heet. Als een van de eersten ter wereld gebruikt het UMC St Radboud deze in de patiëntenzorg. Marten Dooper

m uw verzekeringspapieren en/of hypotheekbescheiden website.

ordeel berekenen? e: www.akkermansvanelten.nl kersnaam: radboud woord: voordeel

Loop binnen bij het PIP Balie 3, route 536 Maandag 8.00 - 9.00 uur en van 11.30 - 15.30 uur

mansvanelten.nl

aar via het intranet van het UMC St Radboud

nen • y p o t h e k e n ••f i financieel n a n c i e e l a dadvies vies nen • hhypotheken

patiënt oplevert, snel de relevante gegevens te filteren. Mede door het nauwe contact tussen laboratorium en kliniek zijn we goed in staat te herkennen welke DNA-afwijkingen betrekking hebben op de betreffende aandoening en welke niet. We richten ons voorlopig op blindheid, doofheid, erfelijke damkanker, verstandelijke beperkingen, bewegingsstoornissen en stofwisselingsziekten. Allemaal aandoeningen waarover in Nijmegen veel expertise bestaat.’

Einde van jarenlange zoektocht Dat bij meer patiënten nu de oorzaak van hun ziekte aangetoond kan worden, betekent (nog) niet dat zij beter behandeld kunnen worden. Brunner: ‘Helaas zijn veel genetisch bepaalde aandoeningen nog niet te genezen. Toch is het kennen van de oorzaak op zich al erg belangrijk. Het betekent het einde van een vaak jarenlange zoektocht. Ook is op grond van de precieze oorzaak beter te zeggen om welke vorm van de aandoening het gaat en wat de vooruitzichten voor de patiënt zijn.’

Hand in hand Niet alleen de patiëntenzorg heeft baat bij de toepassing van exoom sequencing. Ook het medisch onderzoek vaart er wel bij. Veltman: ‘Sequencen van het hele exoom biedt de mogelijkheid nieuwe genen te vinden die ook betrokken zijn bij ziekte. Vinden we bij een groep nauwkeurig omschreven patiënten op eenzelfde plaats in het exoom een afwijking in het DNA, dan bevindt zich daar mogelijk een gen dat betrokken is bij de aandoening. Zo gaan patiëntenzorg en wetenschappelijk onderzoek hand in hand.’

Ethische vraag Tenslotte brengt het toepassen van exoom sequencing ook een ethische vraag met zich mee. Als je het hele exoom in kaart brengt, kun je namelijk ook afwijkingen vinden waarnaar je helemaal niet op zoek was. Hoe moet je daarmee omgaan? ‘Die ethische vraag speelt wereldwijd’, stelt Brunner. ‘We hebben in Nijmegen vastgelegd dat dergelijke toevallige bevindingen, indien relevant voor de gezondheid van de patiënt, wel worden meegedeeld. Een aparte commissie oordeelt daarbij of de bevinding relevant is.’  n

DNA-fouten opsporen Han Brunner (op voorgrond) en Joris Veltman: ‘Wij hebben niet alleen de techniek in huis maar ook de benodigde bio-informatica onder de knie. Dat laatste is nodig om uit de enorme berg gegevens die het exoom sequencing per patiënt oplevert, snel de relevante gegevens te filteren.’ Foto: Frank Muller

‘Neem blindheid’, stelt geneticus Joris Veltman. ‘We kennen inmiddels meer dan 200 genen die, als er zich een afwijking in bevindt, blindheid kunnen veroorzaken. Bij verstandelijke handicaps gaat de teller zelfs naar meer dan 1000 genen. Als je bij een patiënt gen voor gen moet testen op een mogelijke fout, dan ben je behoorlijk lang bezig. Vaak kom je er op deze manier ook niet uit. Met exoom sequencing kunnen we nu in één meting al onze genen testen op de aanwezigheid van fouten. Hierdoor kunnen we niet alleen sneller maar ook voor een groter deel van de patiënten nagaan of hun aandoening te wijten is aan een fout in het DNA.’

Bio-informatica onder de knie Dat het UMC St Radboud nu als een van de eersten ter wereld in staat is deze techniek in de kliniek toe te passen, kent een aantal redenen legt Han Brunnner, hoofd van de afdeling Antropogenetica uit. ‘Wij hebben niet alleen de techniek in huis maar ook benodigde bioinformatica onder de knie. Dat laatste is nodig om uit de enorme berg gegevens die het exoom sequencing per

Tal van ziektes ontstaan door overgeërfde of toevallig ontstane ‘fouten’ in het DNA. DNA is in iedere lichaamscel aanwezig en bevat de ‘recepten’ (genen) voor de aanmaak van de eiwitten die het lichaam nodig heeft. Zo’n recept is geschreven in een code van vier letters (A, C, T en G). Het ontcijferen van de volgorde van alle letters van het DNA – een techniek die whole genome sequencing heet – is een tijdrovende en kostbare aangelegenheid. Exoom sequencing ontcijfert alleen de volgorde van de letters van het exoom. Dat is het deel van het DNA dat alle ‘recepten’ bevat, samen slechts 1 procent van het totale DNA. Bijna alle tot nu toe bekende DNA-fouten die leiden tot ziekte bevinden zich in het exoom. De functie van de overige 99 procent van het DNA is nog grotendeels onbekend.

9

Huisartsen gebruiken diagnostisch onderzoek vaak om de patiënt gerust te stellen en zo de angst voor een ziekte weg te nemen. Patiënten met blijvende vermoeidheid worden bijvoorbeeld doorverwezen voor bloedonderzoek of mensen met blijvende hoofdpijn krijgen een scan. Onderzoek van psychiater in opleiding Hiske van Ravesteijn toont echter dat er geen bewijs is gevonden voor het geruststellende effect. Integendeel, uit ander onderzoek blijkt dat sommige diagnostische testen patiënten juist angst kunnen aanjagen. Nieuwsrubriek, www. umcn.nl, 19 oktober

Functioneren medisch specialisten Hoe evalueer je het functioneren van medisch specialisten? Een systeem bestaande uit een portfolio en 360-graden feedback blijkt een goede methode hiervoor, zo onderzocht promovendus Karlijn Overeem. In een portfolio brengen specialisten zelf hun functioneren in kaart. Daarnaast ontvangen ze feedback van collega-specialisten, verplegend en ondersteunend personeel en patiënten met behulp van vragenlijsten. Vervolgens voert de specialist een gesprek met een onafhankelijk gespreksleider, met als doel de feedback om te zetten in verbeterplannen. Voor het slagen is een aantal randvoorwaarden wel essentieel. Science agenda, www.umcn.nl (Research), 15 november

Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie Angela Nebbioso, maandag 7 november om 10:30 uur. Titel: Effects of HDAC inhibitors in human diseases • Promotie Kok Weng Lye, vrijdag 11 november om 10.30 uur. Titel: Cementation considerations of a modular endoprosthesis for mandibular reconstruction • Promotie Raymond Chung Wen Wong, vrijdag 11 november om 12:30 uur. Titel: Biomechanics of reconstructed mandibles with the modular endoprosthesis • Promotie drs. Miriam Faes, maandag 14 november om 15:30 uur. Titel: Complex health care interventions in geriatrics. Development and evaluation of a falls-prevention intervention • Promotie drs. Didy Jacobsen, dinsdag 15 november om 10.30 uur. Titel: Raloxifene and tibolone in elderly women • Promotie drs. Karlijn Overeem, dinsdag 15 november om 15:30 uur. Titel: Doctor performance assessment: development and impact of a new system • Promotie drs. Marleen Kortenoeven, woensdag 16 november om 13.30 uur. Titel: Physiological and pharmacological modulation of renal water reabsorption • Promotie drs. Mark Stoutjesdijk, woensdag 16 november om 15.30 uur. Titel: Automated analysis of contrast enhancement in magnetic resonance imaging of the breast • Promotie drs. Gijs Snijders, donderdag 17 november om 10.30 uur. Titel: Improving conservative treatment of knee and hip osteoarthritis • Promotie drs. Matthijs Kox, donderdag 17 november om 13.30 uur. Titel: The cholinergic anti-inflammatory pathway. In vitro, animal and human studies • Promotie drs. Gwendolyn Woldringh, vrijdag 18 november om 12.30 uur. Titel: ICSI children. Follow-up after ICSI with ejaculated or nonejaculated sperm • Oratie prof.dr. David Burger, hoogleraar Klinische Farmacie, vrijdag 18 november om 15.45 uur. Titel rede: De apotheker draait door * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2. Meer informatie: www. umcn.nl, Research, Science Agenda.

m e ns e n

mensen Bijdragen voor de rubriek Mensen (maximaal 150 woorden) kunt u tot uiterlijk donderdag 09.00 uur in de week vóór verschijnen mailen naar Radbode@ sb.umcn.nl, separaat voorzien van een scherpe digitale foto met een hoge resolutie.    

Ward Verkuylen Ward Verkuylen MHA, hoofd Marketing, heeft per 1 november het UMC St Radboud verlaten. Hij heeft een functie aanvaard als algemeen directeur van sociale werkvoorziening Wezo Groep te Zwolle. Door zijn toedoen heeft het marketingbeleid van hier focus gekregen. Bijvoorbeeld in onze samenwerking met de huisartsen in de regio Nijmegen, onze presentatie aan de zorgverzekeraars en onze deelname aan het Topsport- en Innovatiepark. Ward is de initi-

r adb o d e 1 7 - 2 0 1 1 ator geweest van een aantal bijzondere partnerships (Alpe d’HuZes, Nijmeegse Vierdaagse, Radboud Bachkoor Nijmegen en Nijmeegs Studentenorkest). Ook introduceerde hij particuliere fondsenwerving bij het Radboud. Voor deze laatste activiteit en voor sponsoring en fondsenwerving blijft hij aan het Radboud verbonden. Ir. L. Ronald Lolkema Stafdirecteur Strategieontwikkeling

en neonatologen. De laatste jaren heeft Jeroen zich ook sterk gemaakt voor de medezeggenschap. Eerst als lid van de onderdeelcommissie van het cluster, later als lid en vicevoorzitter van de Ondernemingsraad. Jeroen is naast een geweldige collega, een zeer kundig medewerker met een scherpe analytische blik en een groot oplossingsgericht vermogen. We nemen op 11-112011 afscheid van Jeroen met een symposium getiteld “De rol van de algemeen klinisch fysicus in een UMC” met aansluitend een receptie van 16.30 tot 18.30 uur in Huize Heyendaal. Dr.ir. Chris L. de Korte

Jeroen Hopman Na een loopbaan van precies 36 jaar op verschillende afdelingen van de RU en het UMC zal drs. Jeroen Hopman op 1 november 2011 met pensioen gaan. De laatste 32 jaar heeft Jeroen Hopman op de afdeling Kindergeneeskunde gewerkt als klinisch fysicus. Hij heeft zich ontwikkeld tot steun en toeverlaat van de afdelingsleiding met betrekking tot vragen over apparatuur, kwaliteit en (grote) bouwprojecten. Als klinisch fysicus was hij ook betrokken bij een groot aantal promotieonderzoeken van kindercardiologen

Jacqueline Arnts Alle medewerkers van de afdeling Radiotherapie feliciteren Jacqueline Arnts met haar 40-jarig jubileum als medewerkster van het Radboud. De laatste 19 jaar is Jacqueline werkzaam op de afdeling Radiotherapie als verpleegkundig consulent. In de loop der jaren heeft zij zich ontwikkeld als een supergespecialiseerd verpleegkundige die zowel medische als psychosociale zorg verleent aan patiënten die lijden aan een kwaadaardige aandoening. Dit vergt kennis, inlevingsvermogen, betrokkenheid, zorgzaamheid, flexibiliteit, mensenkennis, prioriteiten kunnen stellen

In memoriam Kees van de Velde

In Memoriam

Op 17 oktober is, op 65-jarige leeftijd, onze oud-collega Kees van de Velde onverwacht overleden. Het is amper een jaar geleden dat we afscheid van hem namen omdat hij met pensioen ging. Kees kwam in 1990 in dienst als hoofd beheerszaken van de afdelingen Dermatologie en Antropogenetica. Vanwege gezondheidsproblemen moest hij aanzienlijk minder gaan werken en hij sloot zijn werkzame leven af als beleidsmedewerker bij het Servicebedrijf. Lang en tot zijn pensionering was hij actief in de Onderdeelcommissie van het Servicebedrijf en in de Ondernemingsraad. Hij maakte zich daar erg verdienstelijk. Kees had grote kennis van zaken over de rechten van medewerkers, maar verloor nooit de pragmatische oplossingen uit het oog: ‘Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan.’ Velen in de organisatie kenden hem. Aardig, toegankelijk, ontspannen, heel veel humor, een kritische blik en veel relativeringsvermogen. Kees was een mensenmens, hij hield van mensen en kwam met hart en ziel voor hun rechten op. En daardoor hielden veel mensen van hem. Kees was een levensgenieter in optima forma, had een open mind en zag alles optimistisch zonder de realiteit uit het oog te verliezen, betrokken, wijs, en van nature blij. Hij was wars van dikdoenerij en overdreven omgangsvormen. Hij wilde van elke dag een feest maken en dat lukte hem heel goed; was actief en stelde niet uit tot morgen wat hij vandaag kon afhandelen. Bij zijn afscheid wensten we hem toe dat het hem goed zou gaan. Het heeft niet zo mogen zijn. Het geluk dat hij opnieuw had gevonden bij Aino werd triest en plotseling afgebroken. Hij laat een grote leegte achter. Wij wensen Aino, zijn familie en vrienden veel sterkte dit Ko K om n naaar ate r Aus u tria tr i Spo ia port rt voo or eeeen ze zeer e ccom er ompl om pleee pl eet verlies dragen.

Betty van Lieshout

en relativeringsvermogen. In de hectiek van de dagelijkse zorg weet zij op rustige wijze de patiënt te helpen en is zij van onschatbare waarde voor de medisch specialisten die patiënten aan haar zorg kunnen toevertrouwen. Zij is gestart met haar verpleegkundige loopbaan in een tijd waarin Nurse Practitioners (NP) en Physician Assistents (PA) nog niet bestonden. Maar met recht kan gesteld worden dat zij functioneert als ware zij een PA. Wij danken Jacqueline voor de vele jaren waarin zij zich heeft ingezet voor een betere behandeling van patiënten. Richard van der Maazen, chef de policlinique

Helaas kunnen niet alle aangeboden teksten in deze Radbode geplaatst worden. Zie daarom ook onder de rubriek 'Mededelingen' (4 november) op intranet, voor de overige medewerkers die deze maand jubileren.

Na 21 maanden strijden is onze collega Betty van Lieshout overleden. Zij was vanaf 1 maart 1998 secretaresse bij ons stafsecretariaat. Wij kennen haar als een lieve en hardwerkende collega, die zeer betrokken was bij de afdeling. Ze heeft veel betekend voor patiënten en collega’s door haar warme persoonlijkheid, positieve levenshouding en uitstraling. Toen ze ziek werd bleef Betty de vele positieve kanten van het leven zien. Ze kon enorm genieten van kleine dingen en ook ons daarvan laten meegenieten. Ze ging dapper de strijd aan tegen haar ziekte en hield actief contact met haar collega’s en de afdeling. Wij wensen Arne en haar familie veel sterkte met het dragen van dit grote verlies. Namens de collega’s van Hematologie Dr. Nicole Blijlevens

w w w. r a d b o u d i n t o l a n g u a g e s . n l

De nieuwe wintersportcollectie is binnen!

Intensive Language Programmes Beter Duits, Engels of Nederlands leren, maar geen tijd voor een langdurig traject?

aanb aa nbo nb od d in on onde deer aan nde dere ree skkiisc scho hoen e en (op maaat) en t),, ski’ sk ki’i’s, s, lan angl ang glaufs aufs au fski k ’ss en wint ki wiint nter ersp spor sp ortk or tkle tk ledi le d ng di ng.. U hu huur urtt Karin Veltman, directeur Servicebedrijf biijij on b ons bo ons ovend veend die ien nd dee n nie ieeuw uwst stee te st t ssttsk ski’i’ss teege gen n de sche sc herpst herp rp pst stee pr prijijijze zeen. n. R Rui uime me kkeu euze eu ze, go ze goed eed de seerv rvic icee en ic n p rs pe r oo oonl n ijijkk ad nl dvi vies zzijijijn vies n bi bijj on onss st stan anda daaar ard. d.

w w w. r a d b

Skisch hoenen ieuwe De n op maat

wintersportcollectie is binnen!

• • o• •

Uniek vijfdaags trainingsconcept Academisch en 100% maatwerk Exclusief, gevarieerd u d i kleinschalig n t o len a n g u a Verbetert uw taalvaardigheid aantoonbaar (minimaal één CEFR-niveau) • Inspirerend avondprogramma

g e s . n l

Intensive Language Programmes

Wenst u meer informatie of wilt u een afspraak maken voor een vrijblijvend intakegesprek? Beter Duits, EngelsT:of Nederlands (024) 361 61 66 leren, E: [email protected]

Kom n Ko naaar ar Aus u tr tria i Spo ia port rt voo or eeeen ze zeer e ccom er ompl om pleee pl eet aanb aa nbo nb od d in on onde deer aan nde dere ree skkiisc scho hoen e en (op maaat) en t),, ski’ sk ki’i’s, s, lan angl ang glaufs aufs au fski k ’ss en wint ki wiint nter ersp spor sp ortk or tkle tk ledi le d ng di ng.. U hu huur urtt Austria Sport | Rijksweg 209 | 6581 EK Malden bi b ijij on ons bo ons ovend veend die ien nd dee n nie ieeuw uwst stee te st t ssttsk ski’i’ss teege gen n de 323 37 | www.austriasport.nl sche sc heTrpst herp rp p(024) stee pr st prij ijijze zeen. n60 .R Rui uime me kkeu euze eu ze, go ze goed eed de seerv rvic icee en ic n p rs pe r oo oonl n ijijkk ad nl dvi vies zzijijijn vies n bi bijj on onss st stan anda daaar ard. d.

maar geen tijd voor een langdurig traject? • • • •

Uniek vijfdaags trainingsconcept Academisch en 100% maatwerk Exclusief, kleinschalig en gevarieerd Verbetert uw taalvaardigheid aantoonbaar (minimaal één CEFR-niveau) • Inspirerend avondprogramma

Skisch hoenen op maat

Wenst u meer informatie of wilt u een afspraak maken voor een vrijblijvend intakegesprek? T: (024) 361 61 66 E: [email protected]

maakt deel uit van de radboud universiteit nijmegen

Austria Sport | Rijksweg 209 | 6581 EK Malden T (024) 323 60 37 | www.austriasport.nl

KAAIJ ADVOCATEN

Grand Buffet & andere mogelijkheden

1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

www.de-schans.nl Rijksweg 95 Mook 024-6962125 [email protected]

FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 maakt deel uit van de radboud universiteit nijmegen

Aanbieding voor personeel van UMC St Radboud: bij minimaal 10 personen € 3,00 korting p.p., doordeweeks t/m vrijdag

Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

10 Grand Buffet & andere mogelijkheden

Voor de persoonlijke aanpak

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

Voor de persoonlijke aanpak



r adb o d e 1 7 - 2 0 1 1

HRM-info Spaarloon Met ingang van 2012 verdwijnt de spaarloonregeling. Veel medewerkers gebruiken hun spaarloon voor een lijfrentepolis of kapitaalverzekering. Is dit op jou van toepassing, dan moet je de premie voor de lijfrentepolis vanaf 1 januari 2012 dus zelf inleggen. Voorkom een betalingsachterstand en controleer vooral even of dit voor jou geldt. Akkermans van Elten stuurt alle betrokkenen binnenkort een brief om hen hierover te informeren.

Persoonlijk budget Per maand bouw je Persoonlijk Budget op. Heb je dit eind december nog niet (volledig) benut, dan gaat het automatisch mee naar het komende jaar. Je hoeft hiervoor geen apart formulier meer in te vullen. Op dit moment wordt er gewerkt aan een meer praktische regeling. Zodat je makkelijk en met plezier je budget kunt inzetten voor een vitale inzetbaarheid.

Keuze wijzigen Verhoogd en Extra Persoonlijk budget Jaarlijks kun je de keuze voor besteding van het Verhoogd of Extra Persoonlijk Budget wijzigen. Wil je dat, doe dit dan voor 1 december. Je vindt het wijzigingsformulier op het Intranetportaal, Services, Persoonlijk Budget. Geef je geen wijziging door, dan blijft je huidige keuze in 2012 doorlopen.

Functiewaarderingsproject vrijwel afgerond Van achthonderd naar ongeveer tweehonderd functietyperingen. Dat is de afgelopen twee jaar gerealiseerd in het project Functiewaardering. Door de FUWAVAZ-typeringen abstracter te omschrijven, zijn unieke functiebeschrijvingen van eenzelfde inhoud, niveau en schaal teruggebracht naar één algemene functietypering. Nu kan op een eenvoudige manier vastgesteld worden welke functietypering het best past bij de werkzaamheden. Is er behoefte aan een meer specifieke omschrijving voor een functie, bijvoorbeeld voor de jaargesprekcyclus, dan kan je leidinggevende die op basis van een bestaande functietypering nog steeds maken. Heb je nog geen bericht ontvangen, dan krijg je in de komende periode een brief met  informatie over jouw nieuwe FUWAVAZ typering. Die nieuwe typering is steeds na overleg met de direct leidinggevende, de personeelsadviseur en de adviseur functiewaardering gemaakt, onder verantwoordelijkheid van de bedrijfsleider. Voor meer informatie kun je terecht op het intranet: Services ➞ Fuwavaz ➞ gerelateerde links ➞ informatie afronding Fuwavaz.

Jeugdschalen per 1 oktober van toepassing De CAO UMC biedt de mogelijkheid om jeugdigen (medewerkers tot 22 jaar), die niet regulier in het UMC werkzaam zijn, volgens aparte jeugdschalen te vergoeden. Onderzoek heeft aangetoond dat de ziekenhuizen in de regio gebruik maken van jeugdschalen. Met ingang van 1 oktober 2011 passen we nu ook binnen het UMC St Radboud de jeugdschalen toe, zodat onze salarissen voor jeugdigen in lijn liggen met de andere ziekenhuizen in de omgeving. Binnen het UMC St Radboud is afgesproken dat voor de term “niet regulier werkzaam” de volgende definitie geldt: Een ieder die werkzaam is op basis van een declarantenovereenkomst (nul-urencontract) of als vakantiekracht. Voor nieuwe medewerkers onder 22 jaar geldt dit vanaf nu. Heb je al een contract lopen, dan blijft de schaal gelden die is overeen gekomen. Bij een contractverlenging wordt echter wel de jeugdschaal toegepast.

Carla Smits: ‘Geef patiënten de mogelijkheid om eigen keuzes te maken in het zorgproces. Niet alle patiënten willen het bijvoorbeeld meteen weten of ze kanker hebben.’ Foto: Frank Muller

Patiënt bepaalt dienstverlening Patiënten kunnen zelf het beste aangeven hoe ze de zorg willen beleven. Geen enkele patiënt wil hetzelfde. Geef ze dus de mogelijkheid om eigen keuzes te maken in het zorgproces. Een betoog van Carla Smits, projectmanager RUCO.

HET BETOOG Om een oncologisch centrum te realiseren waarover patiënten in positieve zin vertellen op een feestje, moet je perfecte zorg leveren, innovatief maar vooral onderscheidend zijn. De patiënt en zijn of haar naasten moeten blij verrast zijn over de zorg, faciliteiten, bejegening en begrip. Om dat in het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO) te realiseren betrekken we hen vanaf het begin bij onze plannen. Wij willen dat zij aangeven hoe ze de zorg willen beleven. En nog belangrijker vinden we het dat zij zelf kunnen kiezen. Regelmatig zit ik met (ex)patiënten om tafel om hun ervaringen te horen. Als zij aangeven dat ze iets niet goed vinden of ergens in teleurgesteld zijn, hebben wij als zorgverleners de neiging om vol enthousiasme een oplossing te bedenken. We vragen ons daarbij vaak onvoldoende af welke oplossing de patiënt wil. Het RUCO werkt daarom samen met patiënten aan het bedenken van die oplossingen. In het project Verwijswijzer werken we bijvoorbeeld samen om de nazorg te verbeteren en in het project Roadmap bedenken we een slimme vorm om een behandelproces vooraf inzichtelijk te maken. Omdat we patiëntbeleving binnen het RUCO heel belangrijk vinden, hebben patiënten ook een rol in ons project waarin we werken aan onze bejegening. Maar ook voor het primaire zorgproces geldt dat de patiënt inspraak kan en wil hebben.

Zorg op maat HRM-INFO is van Servicebedrijf, productgroep HRM

Uit de gesprekken met patiënten en mantelzorgers weten we dat hun wensen afhankelijk zijn van het soort kanker dat ze hebben, het stadium van de ziekte, geslacht, leeftijd, gezinssituatie, persoonlijkheid enzovoort. Door te zorgen voor een goede mix van patiënten en naasten als gesprekspartners, krijgen we een goed

11

totaalbeeld van ‘patiëntenwensen’. Aan de hand daarvan hebben we geconcludeerd dat geen enkele patiënt hetzelfde wil en dus de mogelijkheid moet krijgen om eigen keuzes te maken in het zorgproces. Dat vinden we ‘zorg op maat’. Een goed voorbeeld van ‘zorg op maat’ binnen het RUCO is de sneldiagnostiek. Het is geweldig als een patiënt de dag na zijn bezoek aan de huisarts bij ons terecht kan, binnen één dag alle onderzoeken kan doorlopen en op het einde van de dag de uitslag krijgt of hij/zij kanker heeft. Er zijn patiënten die het fijn vinden om alle diagnostiek in één dag af te handelen maar er zijn ook, met name oudere patiënten, die dat veel te vermoeiend vinden. Ook niet alle patiënten willen meteen weten of ze kanker hebben. Sommigen willen liever eerst even wennen aan de wetenschap dat ze waarschijnlijk kanker hebben. Daarom kunnen in het RUCO patiënten kiezen of ze de volgende dag willen komen of op een andere dag en bieden we ook de keuze voor een sneltraject of diagnostiek verspreid over meerdere dagen.

Beslissen over behandelplan Patiënten komen naar het RUCO voor de beste zorg. De vaak zware behandeling is een opgave en de voors en tegens worden uitgebreid met de patiënt besproken. Uiteindelijk kiest de patiënt zelf voor de behandeling die het beste past. Hoe en wanneer we die zorg bieden, is net zo belangrijk. Veel patiënten willen graag snel starten met de behandeling. Toch zijn er ook patiënten die graag iets langer over hun keuze willen nadenken of nog dingen willen doen voor ze aan de behandeling beginnen. Het RUCO zorgt ervoor dat, mits het medisch verantwoord is, juist daar keuzemogelijkheden zijn.

Continue meting De stem van de patiënt bepaalt in belangrijke mate onze dienstverlening. Hun inbreng wordt in de nabije toekomst alleen maar sterker als we naast de persoonlijke gesprekken met patiënten en naasten een standaard schriftelijk tevredenheidsonderzoek implementeren binnen alle oncologische ketens. Daarmee monitoren we continu de ervaring en beleving van patiënten en krijgen we doorlopend verbeterpunten aangereikt. Carla Smits Projectmanager RUCO

ac t u e e l

r adb o d e 1 7 - 2 0 1 1

De medicijnmarkt is zelf een beetje ziek Medicijnen zijn bedoeld om mensen te genezen. Volgens Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz wordt dat proces belemmerd door intellectueel eigendom en patenten op medicijnen. Hoogste tijd om na te denken over een alternatief systeem. Maakt een Prijzenfonds, zoals James Love dat heeft gelanceerd, een kans? Daarin wordt de vergoeding gekoppeld aan het totale genezende effect van een medicijn. Een malariavaccin is dan ‘waardevoller’ dan een nieuwe variant van een al bestaand middel.

P i e t e r L o mans

De Amerikaanse econoom Joseph Stiglitz schreef in 2006 een venijnig stukje in het British Medical Journal met als titel ‘Scrooge and intellectual property rights’. Stiglitz, die vijf jaar eerder de Nobelprijs voor Economie won, stelt zich de vraag of er in de geneeskunde ook een variant is te vinden van Ebenezer Scrooge. Zoals bekend houdt Scrooge, hoofdrolspeler in ‘A Christmas Carol’ van Charles Dickens, veel meer van geld dan van zijn medemens.

Voortdurend gestoei Stiglitz: ‘Wat te denken van een Scrooge die ziekten kan genezen die het leven van duizenden mensen verwoesten, maar dat niet doet? Dat zouden we natuurlijk afschuwelijk vinden. Maar het gebeurt in toenemende mate in naam van de economie, onder het onschuldig klinkende mom van intellectuele eigendomsrechten.’ Wat is er mis met die intellectuele eigendomsrechten (IP)? Ze zorgen er toch voor dat een farmaceut de ontwikkelkosten voor het medicijn kan terugverdienen? Dat is slechts een kant van de medaille, betoogt Stiglitz. Er zit ook een schaduwkant aan. IP geeft bedrijven de exclusieve controle over specifieke kennis. Dat leidt tot een monopolie en een beperkte beschikbaarheid van sommige medicijnen. Een van de gevolgen is het voortdurende ‘gestoei’ tussen dure, gepatenteerde medicijnen en goedkope generieke medicijnen. In zijn artikel vergeleek Stiglitz de jaarprijs van een medicijncocktail tegen aids: met generieke middelen kostte de behandeling op dat moment 130 dollar, met gepatenteerde medicijnen liep dit op tot 10.000 dollar.

Avastin en Lucentis Sindsdien zijn er andere voorbeelden bijgekomen. Een in het oog springend conflict speelt momenteel rond-

ethiek

Foto: Frank Muller

om het gebruik van Lucentis, een duur geregistreerd geneesmiddel voor ‘natte’ maculadegeneratie. Er is een vergelijkbaar middel beschikbaar, Avastin, dat is geregistreerd voor darmkanker, maar door veel oogartsen tegenwoordig off-label wordt gebruikt voor maculadegeneratie. De prijs per injectie verschilt enorm; 35 euro voor Avastin tegen 1.100 euro voor Lucentis. De werkzaamheid lijkt hetzelfde, over het veiligheidsprofiel van Avastin is nog geen overeenstemming. Maar economisch gezien lijkt het profijtelijker voor de producent van Lucentis om Avastin nog even af te houden. Vinden dergelijke afwegingen plaats ‘in de naam van de economie’ zoals Stiglitz dat stelt? Kennelijk wel, want zeer recentelijk – 21 oktober 2011 – deelde de Europese Commissie mee dat er een onderzoek komt naar Johnson & Johnson en Novartis. Beide bedrijven zouden concurrenten hebben betaald om te voorkomen dat er een goedkopere variant van een sterke pijnstiller wordt geïntroduceerd op de Nederlandse markt. Ook tegen de bedrijven Servier, Lundbeck en Cephalon heeft de Europese Commissie een onderzoek lopen.

Een Prijzenfonds? Als de medicijnmarkt inderdaad een beetje ziek is, wat kunnen we daar dan aan doen? Stiglitz stelt die vraag ook en verwijst naar een Prijzenfonds, een idee van James Love. Daar wordt de prijs niet bepaald door de monopolist, maar door het algemene nut van het (nieuwe) medicijn. Een vaccin tegen malaria betekent een verbetering van de gezondheid van miljoenen mensen en moet daarom een ruime vergoeding krijgen uit

een mens kan oordelen. De samenleving, de rechterlijke macht, die matigen zich hoogstens een oordeel aan, maar wat weten die nu helemaal? Ook zijn eigen oordeel over zichzelf relativeert hij met zijn uitspraak. En is die nu waar? Ik denk van niet. Ook zijn slachtoffers oordelen over hem. Hun posttraumatische stressstoor-

“Only God Can Judge Me”

“Only God Can Judge Me”. Deze woorden wil een gewezen crimineel, die zijn straf heeft uitgezeten, op zijn arm laten tatoeëren. Hij is behandeld in een TBS-kliniek en heeft nu een nieuw leven op de rails. Het zijn mooie woorden, krachtige woorden, fiere woorden. Maar wat betekenen ze precies? Ik lees erin dat alleen wie iemands hele leven overziet, door iedereen heen kan kijken en zelfs de hele wereld en zijn geschiedenis overziet, een beetje fatsoenlijk over

nissen drukken bij uitstek een oordeel over hem uit. Ook de samenleving oordeelt over hem. Wij hebben de zeventien gewapende overvallen die hij gepleegd heeft, niet getolereerd. Hij oordeelt ook over zichzelf, of hij wil of niet. “Zonder TBS was ik nu een beest”, zegt hij.

12

het Prijzenfonds. Een nieuw medicijn dat net iets anders werkt dan een bestaand middel heeft daarentegen veel minder ‘impact’ en krijgt dus ook minder uit de pot. De problematiek die Stiglitz en Love beschrijven treft alle ‘spelers’ in de gezondheidszorg. De patiënt, die sommige medicijnen niet kan betalen. De zorgverzekeraars en de overheid, die de kosten proberen te beheersen met hun preferentiebeleid. De Inspectie voor de Gezondheidzorg die de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg in de gaten houdt. De artsen die het beste medicijn voor hun patiënten willen gebruiken. En natuurlijk ook de farmaceutische industrie die voortdurend op zoek is naar nieuwe geneesmiddelen. n

Symposium Op 18 november organiseert het UMC St Radboud een symposium over dit complexe probleem, met James Love als een van de gastsprekers. Beyond usual boundaries: Why a Medical Innovation Prize Fund Matters, aanvang 12.30 uur. Organisatoren van het symposium zijn: prof.dr. Jan Keunen, prof. dr. Evert van Leeuwen en prof.dr. Gert Jan van der Wilt, in samenwerking met PAO-Heyendael. Zie ook: www.paoheyendael.nl.

Zonder oordeel kun je niets. Zonder oordeel tast je rond in een dikke, grijze mist. Je weet niet welke kant je uit moet om ooit nog eens iets te gáán zien, laat staan dat je zou weten wat te doen. Zonder oordeel over zijn vroegere zelf, had hij nooit een nieuw leven kunnen beginnen. Toch is “Only God Can Judge Me” niet helemáál onwaar. We oordelen voortdurend, maar ons oordeel is voorlopig en beperkt. Over een persoon in zijn geheel kun je pas echt oordelen als deze zijn leven heeft geleefd, en we zouden er inderdaad eigenlijk de hele wereld bij moeten betrekken. Dit is niet te doen. De tatoeage van Peter Wapenaar herinnert ons eraan dat we met ons oordeel helemaal verkeerd kunnen zitten en dat het altijd voorlopig is. En juist dankzij dat besef kunnen we de moed opbrengen om als het moet, te oordelen. En dankzij die moed kunnen we zinvol handelen. Het zijn mooie, krachtige en fiere woorden, we nemen ze ter harte maar laten ons er niet door uit het veld slaan. Carla Bal