Barbecuevlees: steekproef voedselrisico s

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s

Wakker Dier 16 september 2014

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s Inhoudsopgave 1.

Inleiding .................................................................................................................................................. 2

2.

Resultaten ............................................................................................................................................... 4

3.

Conclusie ................................................................................................................................................ 8

4.

Bijlagen ................................................................................................................................................... 9

5.

Bronnen ................................................................................................................................................ 12

1. Inleiding Bij mooi weer is barbecueën voor veel mensen een geliefde buitenactiviteit. Maar barbecueën is niet zonder risico. Uit onderzoek van de NVWA en het Voedingscentrum blijkt dat de helft van de Nederlanders na een barbecue risico loopt op een voedselvergiftiging- of -infectie door bijvoorbeeld Campylobacter of Salmonella. Dit komt doordat er niet hygiënisch gewerkt wordt: ongeveer de helft van de mensen wassen hun handen niet regelmatig, gebruiken geen gescheiden bestek voor rauw en gaar vlees of bewaren overgebleven vlees dat buiten heeft gestaan voor een volgende dag. Ook wordt het vlees niet altijd goed doorbakken. Door deze aspecten wordt de kans op besmetting met schadelijke bacteriën vergroot, met een voedselvergiftiging tot gevolg. Om deze reden hebben de NVWA en het Voedingscentrum eerder de campagne 'Barbecuen zonder buikpijn' gevoerd (NVWA 2005). Volgens onderzoek van destijds, loopt de helft van de Nederlanders na een BBQ risico op een voedselvergiftiging. 25% van de respondenten in het onderzoek geeft ook daadwerkelijk aan wel eens ziek te zijn geworden na een barbecue. ‘Voedselinfecties. Een miljoen mensen per jaar krijgen dat, met de narigheid die daarbij hoort. Die honderdduizenden die bij ons de komende maanden een voedselinfectie krijgen die doen dat vaak bij de barbecue.’ Prof. dr. Martijn B. Katan, emeritus hoogleraar Voedingsleer over barbecueën zonder berouw (Katan 2011) Door het onhygiënische werken en niet goed bereiden van vlees lopen mensen ook een groter risico om besmet te worden met bacteriën die resistent zijn tegen veel soorten antibiotica, zoals de multiresistente ESBL-producerende bacteriën (kortweg ESBL) en MRSA. ESBL is de laatste jaren sterk in opmars (RIVM 2012). Wanneer mensen hier mee besmet worden, blijven de bacteriën lang in het lichaam aanwezig: bij een kwart van de mensen die besmet raken, zijn de bacteriën na een jaar nog aanwezig. Als zij ziek worden, kunnen de ESBL-producerende bacteriën ervoor zorgen dat antibiotica niet werken, waardoor zelfs eenvoudige infecties niet meer zijn te bestrijden (Voedingscentrum 2014; Rogers 2011).

Pagina 2 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s ‘Dit is nu een belangrijk gezondheidsprobleem: alleen al in de Europese Unie sterven al meer dan 25.000 mensen aan infecties veroorzaakt door antibiotica-resistente bacteriën. Resistentie tegen antibiotica is ook een voedselveiligheid probleem: antibioticagebruik bij voedselproducerende dieren … zorgt via de voedselketen voor de verspreiding van resistente bacteriën en resistentiegenen.’ Wereldgezondheidsorganisatie over antibioticaresistentie vanuit het perspectief van voedselveiligheid (WHO 2011) Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 90% van de kip tegenwoordig besmet is met ESBL en het eten van onzorgvuldig bereide kip waarschijnlijk bijdraagt aan de verspreiding van deze bacteriën onder mensen. Daarbij lijkt er een verband te zijn met het antibioticagebruik. Kippen die een beter welzijn hebben gehad, zoals scharrel en biologische kip, hebben minder antibiotica nodig, waardoor er minder ESBL bacteriën op voor komt dan op gangbare kip (Stuart et al. 2012; Consumentenbond 2012; Leverstein-van Hall et al. 2011; Overdevest 2010). Uit onderzoek van Wageningen Universiteit in 2012 bleek zelfs dat de onderzochte plofkippen zeven keer zoveel antibiotica hadden gekregen dan kippen met 1 Beter Leven ster (Ellen et al. 2012). Maar kip is niet het enige problematische stukje vlees: uit onderzoek van de Consumentenbond in 2013 bleek dat ook rundvlees met ESBL besmet kan zijn: 40% van het onderzochte kalfsvlees en 13% van de biefstukken waren besmet (Consumentenbond 2013a). M assaal antibioticagebruik in de veehouderij draagt bij aan on tstaan en verspreiding ESBL Het massale, onjuiste en zelfs illegale gebruik van antibiotica in de vee-industrie heeft zeer waarschijnlijk bijgedragen aan het ontstaan en de verspreiding de zeer resistente ESBL-producerende bacteriën. ESBL producerende bacteriën zijn in opkomst gekomen door de inzet van de breed werkende β-lactam antibiotica. De bacteriën vormen een groot gevaar voor onze gezondheid, omdat soms nog maar één soort antibiotica ingezet kan worden om infecties van deze bacteriën effectief te bestrijden. “De antibiotica waarvoor de ESBL’s doorgaans nog wel gevoelig zijn, zijn minder effectief of zijn niet beschikbaar in orale vorm.” (RIVM 2012) In 2009 gebruikte de Nederlandse vee-industrie de meeste antibiotica van heel Europa, ruim 3,5 keer zo veel als Denemarken, waar ook veel landbouwhuisdieren gehouden worden. Verspreiding van deze bacteriën onder mensen vindt plaats via werknemers, indirect via stof, mest, oppervlaktewater rondom de productieplaatsen, maar zeer waarschijnlijk ook via het vlees dat afkomstig is van de dieren (Stuart et al. 2012; Gezondheidsraad 2011; Leverstein-van Hall et al. 2011; Grave et al. 2010, MINLNV 2010a, 2010b). Vanwege het massale antibioticagebruik en het risico van resistente bacteriën heeft de overheid, na een alarmerend advies van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), maatregelen getroffen om het antibioticagebruik te beperken (MINLNV 2010b). Hierdoor is het antibioticagebruik de afgelopen jaren behoorlijk gedaald, maar komen deze bacteriën nog volop op kippenvlees voor (SDa 2014; RIVM 2013).

Hoe veilig is het speciale barbecuevlees in de supermarkt? Ondanks de risico’s verleiden verschillende supermarkten de consument met een speciaal assortiment barbecuevlees, waarbij weinig extra aandacht lijkt te zijn voor voedselveiligheid. Deze producten liggen in een apart vak de versafdeling en zijn voorzien van speciale BBQ-stickers. Om een indruk te verkrijgen van de voedselveiligheidsrisico’s van deze producten, heeft Wakker Dier als steekproef een deel van het BBQ-assortiment laten bemonsteren en analyseren.

Pagina 3 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s Een onafhankelijke gecertificeerde monsternamebedrijf heeft in augustus 2014 in totaal 11 speciale verse barbecuevleesproducten gekocht. Deze producten waren voorzien van een “Time to BBQ” etiket of sticker en bij één supermarktfiliaal gekocht. Vervolgens heeft een geaccrediteerd laboratorium deze producten onderzocht op het voorkomen van de volgende multiresistente bacteriën en voedselpathogenen: 

ESBL-producerende Enterobacteriën



Voorkomende Enterobacteriën



MRSA



STEC / VTEC voor alleen rund- en varkensvlees



Salmonella



Campylobacter



E. coli



Lysteria monocytogenes



Staphylococcus aureus



Totaal aanwezige bacteriën (aeroob kiemgetal)

In het volgende hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek en de onderzochte parameters verder toegelicht.

2. Resultaten De belangrijkste resultaten van het onderzoek worden in dit hoofdstuk toegelicht. Zie “Bijlage 1. Overzicht onderzoeksresultaten barbecuevlees” voor de volledige onderzoeksgegevens.

Viermaal ESBL-producerende bacteriën aangetroffen Op vier van de 11 producten (36%) zijn ESBL-producerende E. coli bacteriën gevonden. Het gaat om vier van de vijf kipproducten (80%) die met deze zeer resistente bacteriën besmet bleken te zijn. Deze kip was ook besmet met andere ziekmakende bacteriën, waaronder ook Enterobacteriaceae (Tabel 1). Op geen van de 11 producten zijn MRSA bacteriën aangetroffen. Tabel 1. In kippenvlees aangetroffen ESBL- producerende bacteriën en overige bacteriën. Product

ESBL

Aanwezige Enterobacteriaceae bacteriën

Kipsate

Aanwezig (E.coli)

1: Pseudomonas sp. (non-aeruginosa) 2. E.coli 3. Rahnellla aquatilis

Kipsaucijs

Aanwezig (E.coli)

1. Escherichia coli 2. Acinetobacter ursingii 3. Proteus vulgaris

Kipworstjes op stok

Aanwezig (E.coli)

1: E.coli 2. Pseudomonas taetrolens / lundensis / fragi

Mini kipsatéspies

Aanwezig (E.coli)

1: E.coli 2. Rahnella aquatilis 3. Pseudomonas mosselii 4. Pseudomonas lundensis / / taetrolens / fragi 5. Pseudomonas sp. (non-aeruginosa)

Pagina 4 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s E. coli bacteriën zijn alom aanwezig is in de darmen en ontlasting van mens en dier. Sommige E. coli stammen kunnen daarbij gevaarlijke toxinen produceren.1 Verontrustend is vooral dat deze ESBL-producerende bacteriën vaak ook resistent zijn tegen andere soorten antibiotica en zij hun resistentie mogelijk kunnen overdragen aan andere bacteriën behorende tot Enterobacteriaceae familie. Enterobacteriaceae zijn de meest voorkomende verwekkers van urineweginfecties en verantwoordelijk voor een belangrijk deel van de bacteriële infecties in ziekenhuizen en verpleeghuizen. Deze ziekmakende Enterobacteriaceae zijn ook op de kip aangetroffen. “Gezien het feit dat een zeer hoog percentage (88%) van het kippenvlees dat verkocht wordt in Nederland besmet is met ESBL-positieve E. coli, is het niet hygiënisch bereiden van dit vlees mogelijk ook een risicofactor voor kolonisatie … ongeveer een-vijfde van de ESBL-plasmides die bij mensen zijn gevonden [zijn] niet te onderscheiden … van die bij kippen zijn aangetroffen” (RIVM 2012)

Drie maal zeer veel bacteriën aangetroffen in varkens- en rundvlees De hoeveelheid bacteriën die in een product zitten is maatgevend voor de versheid van een product en wordt gemeten door het totaal aeroob kiemgetal per gram bepalen. Te veel bacteriën zorgen dat een product sneller zal bederven, een aspect dat bij barbecuevlees uiteraard belangrijk is. In gehakt en separatorvlees2 mag volgens de wet daarom niet meer dan vijf miljoen kolonievormende eenheden (kve) per gram vlees worden aangetroffen. Voor andere vleessoorten bestaan opvallend genoeg geen grenswaarden (EUR-Lex 2005). Het is niet helemaal eenduidig waar de grens ligt voor wanneer voedsel bedorven is. In antwoord op Kamervragen over filet americain gaf de minister aan dat dit product pas bij 100 miljoen kve/gram bedorven zou zijn (MINVWS 2012). In de praktijk worden waarden van één tot tien miljoen als grenswaarde aangegeven. Zo beschouwt Scienta Nova, een onafhankelijk en deskundig adviesbureau voor de voedingsmiddelenindustrie, een product als licht bedorven als het kiemgetal de 1 miljoen per gram product passeert en tien miljoen de informele grens voor bedorven vlees is (Scienta Nova 2011).3 Wageningen Universiteit en Researchcentrum hanteert een norm van tien miljoen en stelt dat deze norm ook door de NVWA gehanteerd wordt (WUR 2009).4 Ook de Consumentenbond stelt dat de NVWA deze norm hanteert (Consumentenbond 2013b). Het laboratorium dat het onderzoek voor Wakker Dier gedaan heeft stelt dat de kwaliteit van (gemarineerd) vers vlees “onvoldoende” is bij een kiemgetal groter dan tien miljoen.5 Ten slotte zijn er verscheidene handboeken op het gebied van microbiologie en voedsel die stellen dat een grenswaarde van één tot tien miljoen betekent dat een vleesproduct bedorven is en dus niet meer in het schap zou mogen liggen (Schaechter 2009; Forsythe 2008; Hui 2001). Belangrijk hierbij is op te merken dat een overschrijding van deze grenswaarden niet betekent dat er direct een gevaar is voor de voedselveiligheid, maar wel dat de voedselkwaliteit in het geding is. Zo kunnen bijvoorbeeld onschuldige melkzuurbacterien zich in het zure milieu van marinades vermeerderen, waardoor het kiemgetal kan toenemen.4 Een hoog kiemgetal is dan niet direct gevaarlijk maar zegt wel wat over de (onvoldoende) kwaliteit van het product. Hoewel er geen sprake is van een wetsovertreding, blijkt uit het onderzoek dat bovengenoemde veelgebruikte grenswaarde van 10 miljoen voor bedorven vlees voor drie van de 11 vleesproducten vele malen werd overschreden (Tabel 2). Bij twee van de vier varkensproducten werd een 2,3 en 3,3 keer hogere waarde

Zie ook ‘E. coli poepbacterie op kippen- en rundvlees’, pagina 4. Separatorvlees is een restproduct uit de vleesindustrie, afkomstig van de botten van een uitgebeend karkas 3 Persoonlijke communicatie Scienta Nova 4 Persoonlijke communicatie WUR 5 Persoonlijke communicatie 1 2

Pagina 5 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s aangetroffen en bij één van de twee rundvlees producten zelfs een 4,7 keer hogere waarde. Omgerekend kwamen er meer dan tweeëneenhalf miljard bacteriën per runderlapje voor. Bij de kipproducten bleven de kiemgetallen onder de genoemde grenswaarde. Tabel 2. Hoeveelheid bacteriën per gram dat op de vleesproducten is aangetroffen (a eroob kiemgetal). Vleessoort

Product

Aeroob kiemgetal (kve/gram)

Kip

Italiaans gemarineerde kipfiletblokjes

1.400.000

Kip

Kipsate

20.000*

Kip

Kipsaucijs

350.000

Kip

Kipworstjes op stok

150.000

Kip

Mini kipsatéspies

50.000*

Rund

G&S Runder hamburger

330.000

Rund

Gemarineerd runderlapje (14-08-2014)

47.000.000**

Varken

Gekruide Jägerburger

40.000*

Varken

Varken bieslook nootmuskaat worstjes

1.400.000

Varken

Varkenssaté (houdbaar tot 8-8-2014)

23.000.000**

Varken * Bij benadering

Varkensshaslick (houdbaar tot 9-8-2014)

33.000.000**

** Over informele grenswaarde van 10.000.000 voor bedorven vlees

Nota bene: de monstername vond plaats op vier augustus en de houdbaarheidsdatums van de drie producten met hoog kiemgetal zouden pas vier tot tien dagen later verstreken zijn (Tabel 2). Dit maakt deze uitkomsten “erg verontrustend”, aldus Scienta Nova6 “De warenwet stelt [de aanduiding “te gebruiken tot”] verplicht voor producten die zeer bederfelijk zijn, zoals rauwe vleesproducten. De verpakking van deze producten moet zijn voorzien van een uiterste consumptiedatum. Overschrijding van de uiterste consumptiedatum brengt een onmiddellijk microbiologisch gevaar voor de consument met zich mee.” Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM 2010)

Campylobacter op kippenvlees Op de Italiaans gemarineerde kipfiletblokjes zijn ook Campylobacter bacteriën aangetroffen. Deze bacterie kan voedselinfecties veroorzaken wat zich meestal uit in maag-darmontstekingen (buikgriep) en/of reactieve gewrichtsontsteking (RIVM 2004). Kippenvlees is al lange tijd het meest bekend als bron voor voedselinfecties door Campylobacter (NVWA 2014a). Jaarlijks krijgen ruim 42 duizend mensen hiermee te maken, waarvan meer dan de helft wordt veroorzaakt door het eten van kippenvlees (Havelaar et al. 2012). Om het probleem te bestrijden heeft de sector vanaf 1 maart 2014 zelf een grens van 1.000 kve per gram vers kippenvlees ingesteld. Wanneer dit niet tot het gewenste resultaat leidt, zal de overheid vanaf eind 2015 zelf deze grens instellen en handhaven (MINVWS 2013).

Staphylococcus aureus op varkens- en kippenvlees Op de Gekruide Jägerburger en Kipworstjes op stok zijn respectievelijk 700 en 1000 kve per gram Staphylococcus aureus aangetroffen. Bij deze concentraties zijn de bacteriën niet direct schadelijk, maar bij hogere concentratie 6

Persoonlijke communicatie Scienta Nova

Pagina 6 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s kunnen deze bacteriën een voedselvergiftiging veroorzaken, met maag-darmontstekingen (buikgriep) tot gevolg (RIVM 2004). Jaarlijks lopen hierdoor meer dan 250.000 mensen deze vergiftiging op, waarvan 16% voor rekening van varkens- en kippenvlees komt (Havelaar et al. 2012).

E. coli poepbacterie op kippen- en rundvlees Op vijf van de 11 producten (45%) is de bekende E. coli poepbacterie aangetroffen. Deze bacteriën komen veelvuldig voor in de darmen van dieren en kunnen tijdens het slachtproces via de mest op het vlees terecht komen. Deze zogenaamde “mestbezoedeling” van vlees is om deze reden niet toegestaan en moet door de slachterij worden voorkomen door zo hygiënisch mogelijk te slachten. Desondanks staat de overheid het wel toe dat het vlees met E. coli is besmet, ongeacht het aantal bacteriën dat wordt aangetroffen (MINEZ 2013). Alleen voor gehakt geldt een grens van 500 kve per gram (EUR-Lex 2005). Voor de kipworstjes op stok werd deze grens bijna overschreden (Tabel 3). “In de wetgeving is echter geen nultolerantie voor E.coli opgenomen omdat er in het slachtproces geen garanties kunnen worden gegeven dat er geen enkele bacterie op het vlees komt of reeds aanwezig is.” Staatssecretaris Dijksma (EZ) in haar brief aan de Tweede Kamer over bacteriën op vlees Tabel 3. Kippen- en rundvleesproducten waarop de E. coli poepbacterie is aangetroffen. Product

Kve/gram (E. coli)

Kipsate

20

Kipsaucijs

130

Kipworstjes op stok

470

Mini kipsatéspies

30

Gemarineerd runderlapje

10

Sommige E. coli stammen zijn ziekmakend, waaronder de zogenaamde STEC / VTEC Shiga-/ Verotoxine producerende E.coli. Omdat deze bacteriën (dodelijke) bloedingen in de darmen kunnen veroorzaken (Engels: enterohaemorrhagic), staat deze bacterie ook bekend als EHEC. De bacteriën worden meestal op vlees en melk van runderen en schapen aangetroffen en zijn daarmee de belangrijkste bronnen voor menselijke infecties (EFSA 2011). Zorgwekkend is dat deze bacteriën al jaren in toenemende mate resistent zijn tegen verschillende antibiotica (RIVM 2014). Het laboratorium heeft de producten ook onderzocht op het voorkomen van STEC/VTEC, maar niet kunnen aantonen.

Listeria monocytogenes in kipsaucijs Eenmaal, op kipsaucijs, is Listeria monocytogenes aangetroffen met een concentratie van 10 kve per gram. Deze bacteriën kunnen leiden tot een voedselinfectie met dodelijke afloop: jaarlijks worden in Nederland 45 tot 60 personen ziek, waarvan 15 tot 20 overlijden. Bij risicogroepen zoals zwangere vrouwen, pasgeboren baby’s en ouderen kunnen de gevolgen zeer ernstig zijn, zoals bloedvergiftiging, hersenvliesontsteking en spontane abortus (NVWA 2014b; RIVM 2004). Ondanks dat een deel van de besmettingen afkomstig is van kip en ander vlees, stelt de wetgever geen eisen aan de hoeveelheid kve die in deze producten aanwezig mag zijn (EUR-Lex 2005).

Pagina 7 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s Geen Salmonella aangetroffen Salmonella kan net als E. coli door mestbezoedeling op vlees terecht komen en via deze weg mensen infecteren. Omdat de bacterie maag-darmontstekingen (buikgriep) kan veroorzaken mag het niet op vlees worden aangetroffen (EUR-Lex 2005; RIVM 2004). Jaarlijks krijgen 44 duizend mensen deze symptomen, waarvan 19% door het eten van vlees wordt veroorzaakt (Havelaar et al. 2012). Het laboratoriumonderzoek heeft op het barbecuevlees geen Salmonella aangetoond.

3. Conclusie De resultaten van de steekproef wijzen er op dat het gebruiken van speciaal barbecuevlees gepaard gaat met behoorlijke gezondheidsrisico’s. Het onderzochte kippenvlees bleek het ernstigst besmet: vier van de vijf kipproducten waren besmet met multiresistente ESBL-producerende E. coli poepbacteriën, als ook andere ziekmakende bacteriën waarop zij hun resistentie mogelijk kunnen overdragen. Daarnaast werd eenmaal Campylobacter, eenmaal Staphylococcus aureus en eenmaal Listeria monocytogenes aangetroffen. Het gebruiken van rund- en varkensvlees is echter ook niet zonder risico. Op één van de twee rundvleesproducten en twee van de vier varkensvleesproducten werden grote hoeveelheden bacteriën gevonden: de in de praktijk vaak gehoorde grenswaarde voor bedorven vlees werd forsoverschreden. Omgerekend kwamen er per runderlapje meer dan tweeëneenhalf miljard bacteriën voor. Daarnaast was varkensvlees eenmaal besmet met Staphylococcus aureus. Op rundvlees is eenmaal de E. coli poepbacterie aangetroffen. MRSA bacteriën en Salmonella zijn in geen van de producten aangetroffen.

Pagina 8 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s 4. Bijlagen Bijlage 1. Overzicht onderzoeksresultaten barbecuevlees Vleessoort

Product

Analyse

Uitkomst

Kip

Italiaans gemarineerde kipfiletblokjes

Aeroob kiemgetal 30 °C

1400000

Campylobacter spp

Aanwezig

Coagulase positieve Staphylococcus aureus 37°C

< 100

Escherichia coli

< 10

Extended Spectrum β-lactamase

Afwezig

Listeria monocytogenes

< 10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig


20000*

Campylobacter spp

Afwezig


< 100

Escherichia coli

20


Aanwezig (E.coli)


< 10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig


350.000

Campylobacter spp

Afwezig


< 100

Escherichia coli

130


Aanwezig (E.coli)


10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig


150.000

Campylobacter spp

Afwezig


1000*

Escherichia coli

470


Aanwezig (E.coli)


< 10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig


50000*

Campylobacter spp

Afwezig


< 100

Escherichia coli

30


Aanwezig (E.coli)


< 10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig

Kipsate

Kipsaucijs

Kipworstjes op stok

Mini kipsatéspies

Pagina 9 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s Vleessoort

Product

Analyse

Uitkomst

Rund

G&S Runder hamburger


330000

Campylobacter spp

Afwezig


< 100

Escherichia coli

< 10


Afwezig


< 10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig

STEC / VTEC Shiga-/ Verotoxine producerende E.coli

Afwezig

Gemarineerd runderlapje

Varken

Gekruide Jägerburger

Varken bieslook nootmuskaat worstjes

Varkenssaté


47.000.000

Campylobacter spp

Afwezig


< 100

Escherichia coli

10


Afwezig


< 10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig


Afwezig


40000*

Campylobacter spp

Afwezig


700*

Escherichia coli

< 10


Afwezig


< 10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig


Afwezig


1.400.000

Campylobacter spp

Afwezig


< 100

Escherichia coli

< 10


Afwezig


< 10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig


Afwezig


23.000.000

Campylobacter spp

Afwezig


< 100

Escherichia coli

< 10


Afwezig


< 10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig

Pagina 10 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s Vleessoort

Product

Varkensshaslick

Analyse

Uitkomst


Afwezig


33.000.000

Campylobacter spp

Afwezig


< 100

Escherichia coli

< 10


Afwezig


< 10

MRSA

Afwezig

Salmonella spp

Afwezig


Afwezig

* Bij benadering

Pagina 11 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s 5. Bronnen Consumentenbond (2012): Rapport Kipfilet. Voedselveiligheid en maatschappelijke aspecten. Online beschikbaar via http://www.consumentenbond.nl/morello-bestanden/algemeen-2012/Rapport_Kip_definitief.pdf. Consumentenbond (2013a): Rapport ESBL in rundvlees. [S.l.]. Online beschikbaar via http://edepot.wur.nl/258295. Consumentenbond (2013b): Rapport voedselverspilling. EFSA (2011): Joint EFSA/ECDC technical report: Shiga toxin/verotoxin-producing Escherichia coli in humans, food and animals in the EU/EEA, with special reference to the German outbreak strain STEC O104. Online beschikbaar via http://www.efsa.europa.eu/en/supporting/pub/166e.htm. Ellen, H.; Leenstra, F.; van Emous, R.; Groenestein, K.; van Harn, J.; van Horne, P. et al. (2012): Vleeskuikenproductiesystemen in Nederland. vergelijkende studie. Lelystad: Wageningen UR Livestock Research (Rapport / Wageningen UR Livestock Research, 619). Online beschikbaar via http://edepot.wur.nl/222179. EUR-Lex (2005): Verordening (EG) nr. 2073/2005 van de Commissie van 15 november 2005 inzake microbiologische criteria voor levensmiddelen. Online beschikbaar via http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/?qid=1399629188679&uri=CELEX:02005R2073-20130701. Forsythe, S. J. (2008): The microbiology of safe food. Oxford, Malden, MA: Blackwell Science. Online beschikbaar via http://books.google.nl/books?id=dGsjRwL1lIC&pg=PA105&lpg=PA105&dq=%22index+of+spoilage%22+meat&source=bl&ots=fXY06SSGri&sig=0O NCyQ7527yr4uB7xXgcWOAk2QE&hl=nl&sa=X&ei=JNkGVNztE8SwOej7gegC&ved=0CFEQ6AEwCA#v=onepage&q= %22index%20of%20spoilage%22%20meat&f=false. Gezondheidsraad (2011): Antibiotica in de veeteelt en resistente bacteriën bij mensen. Den Haag: Gezondheidsraad. Online beschikbaar via http://edepot.wur.nl/176843. Grave, K.; Torren-Edo, J.; Mackay, D. (2010): Comparison of the sales of veterinary antibacterial agents between 10 European countries. In Journal of Antimicrobial Chemotherapy 65 (9), pp. 2037–2040. Havelaar, A.H. van; Duynhoven, YTHP; Pelt, W. (2012): Microbiologische ziekteverwekkers: Incidentie per ziekteverwekker en voedselgroep. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Online beschikbaar via http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/omgeving/milieu/voedselveiligheid/microbiologisch/inci dentie-per-ziekteverwekker-en-voedselgroep/. Hui, Y. H. (2001): Meat science and applications. New York [etc.]: Dekker. Online beschikbaar via http://books.google.nl/books?id=651Zv5hUzyIC&pg=PA180&lpg=PA180&dq=cfu+meat+spoilt+bacterial+count&s ource=bl&ots=uSHW5uP0fn&sig=hHhkz1j7W8I4IisIhpMjWke94E&hl=nl&sa=X&ei=wdgGVPaMMMesPYf6gPgD&ved=0CDYQ6AEwAQ#v=onepage&q=cfu%20meat%20spoilt%20bac terial%20count&f=false. Katan, M. B. (2011): Barbecue zonder berouw. Online beschikbaar via http://www.mkatan.nl/radio-en-tv/410-4-julibarbecue-zonder-berouw.html. Leverstein-van Hall, M. A.; Dierikx, C. M.; Cohen Stuart, J.; Voets, G. M.; van den Munckhof, M. P.; van EssenZandbergen, A. et al. (2011): Dutch patients, retail chicken meat and poultry share the same ESBL genes, plasmids and strains. In Clinical Microbiology & Infection 17 (6), pp. 873–880.

Pagina 12 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s MINEZ (2013): Kamerbrief over bacteriën op vlees. Ministerie van Economische Zaken. Online beschikbaar via http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2013/09/10/kamerbrief-over-bacterien-opvlees.html. MINLNV (2010a): Brief minister over cefalosporine-antibiotica in de pluimveehouderij. MINLNV (2010b): Deskundigenberaad RIVM en reductie antibioticumgebruik. Online beschikbaar via http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2010/04/09/deskundigenberaad-rivm-enreductie-antibioticumgebruik.html. MINVWS (2012): Beantwoording Kamervragen over overtredingen bij productie filet américain. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Online beschikbaar via http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/kamerstukken/2012/04/25/beantwoording-kamervragen-over-overtredingen-bij-productie-filetamericain.html. MINVWS (2013): Kamerbrief over aanpak campylobacter op vers kippenvlees | Kamerstuk | Rijksoverheid.nl. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Online beschikbaar via http://www.rijksoverheid.nl/documentenen-publicaties/kamerstukken/2013/12/16/kamerbrief-over-aanpak-campylobacter-op-vers-kippenvlees.html. NVWA (2005): NVWA | VWA en Voedingscentrum starten campagne 'Barbecuen zonder buikpijn'. Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Online beschikbaar via http://www.vwa.nl/onderwerpen/bedrijven-eninstellingen/branche/levensmiddelenindustrie/nieuwsoverzicht/nieuwsbericht/10172/vwa-en-voedingscentrumstarten-campagne-barbecuen-zonder-buikpijn. NVWA (2014a): Bacteriën, ziekteverwekkers | Campylobacter. Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Online beschikbaar via https://www.vwa.nl/onderwerpen/bacterien-ziekteverwekkers/dossier/campylobacter. NVWA (2014b): Wat is het gevaar van Listeria monocytogenes? Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Online beschikbaar via http://www.vwa.nl/onderwerpen/bacterien-ziekteverwekkers/dossier/listeria-monocytogenes/watis-het-gevaar-van-listeria-monocytogenes. Overdevest (2010): Extend spectrum beta-lactamase producing Enterobacteriaceae (ESBL) in retail meat. RIVM (2004): Microbiologische ziekteverwekkers: Belangrijkste ziekteverwekkers in voedsel en geassocieerde ziekteverschijnselen - Nationaal Kompas Volksgezondheid. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Online beschikbaar via http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/omgeving/milieu/voedselveiligheid/microbiologisch/bel angrijkste-ziekteverwekkers-in-voedsel-en-geassocieerde-ziekteverschijnselen/. RIVM (2010): Untitled. Risicobeoordeling inzake alternatief gebruik van voormalige voedingsmiddelen inclusief groente en fruit. Online beschikbaar via https://www.vwa.nl/txmpub/files/?p_file_id=2200692. RIVM (2012): Veelgestelde vragen over ESBL's. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Online beschikbaar via http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Algemeen_Actueel/Uitgaven/Infectieziekten_Bulletin/Archief_jaarga ngen/Jaargang_21_2010/Nummers_jaargang_21/Oktober_2010/Inhoud_oktober_2010/Veelgestelde_vragen_ove r_ESBL_s. RIVM (2013): Nethmap 2013. NETHMAP: Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands. MARAN: Monitoring of Antimicobial Resistance and antibiotic usage in Animals in the Netherlands: Wageningen UR. Online beschikbaar via

Pagina 13 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico’s http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Algemeen_Actueel/Uitgaven/Infectieziekten/NETHMAP_MARAN_20 13. RIVM (2014): Nethmap/Maran 2014. NETHMAP: Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands. MARAN: Monitoring of Antimicobial Resistance and antibiotic usage in Animals in the Netherlands: Wageningen UR. Online beschikbaar via http://www.rivm.nl/dsresource?objectid=rivmp:251953&type=org&disposition=inline. Rogers, L (2011): Antibiotic Resistance and Food Animal Production: a Bibliography of Scientific Studies (19692011). PEW. Schaechter, Moselio (2009): Encyclopedia of microbiology. 3rd ed. Amsterdam: Elsevier. Online beschikbaar via http://books.google.nl/books?id=rLhdW5YzuO4C&pg=PA64&lpg=PA64&dq=fung+1980+index+of+spoilage&sour ce=bl&ots=p_cfvk5bVH&sig=MLUZnuCvlRhQqnAvMONvlDVBDNI&hl=nl&sa=X&ei=tdkGVMudCIfJPI3BgdgC&ved=0C CYQ6AEwAQ#v=onepage&q=fung%201980%20index%20of%20spoilage&f=false. Scienta Nova (2011): Kwaliteitsonderzoek naar gerookte zalm (Salmo Salar). Een steekproef van 14 monsters. Online beschikbaar via http://www.scientanova.com/wp-content/uploads/2014/08/1.-Definitief-eindrapport.pdf. SDa (2014): Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2013. Trends, benchmarken bedrijven en dierenartsen. Utrecht: SDa Autoriteit Diergeneesmiddelenautoriteit. Online beschikbaar via http://edepot.wur.nl/306973. Stuart, James Cohen; van den Munckhof, Thijs; Voets, Guido; Scharringa, Jelle; Fluit, Ad; Hall, Maurine LeversteinVan (2012): Comparison of ESBL contamination in organic and conventional retail chicken meat. In International Journal of Food Microbiology 154 (3), pp. 212–214. Online beschikbaar via http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0168160511007628. Voedingscentrum (2014): ESBL. Online beschikbaar via http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/esbl.aspx. WHO (2011): Tackling antibiotic resistance from a food safety perspective in Europe. Copenhagen: World Health Organization. WUR (2009): Hygiene in het huishouden. Vers of bedroven? Online beschikbaar via https://www.wageningenur.nl/nl/show/Experimenthandleiding-Hygiene-Vers-of-bedorven.htm.

Pagina 14 van 14

Barbecuevlees: steekproef voedselrisico s

Recommend Documents